Niemand
kent het gelaat
van de Heiland
gebrek
aam een
historische
schildering
beeldt elke ti'^d
Tl ET IS wel zeer merkwaardig,
*maar geen enkele beeltenis geeft
Christus weer zoals Hij op aarde is
geweest. De oorzaak hiervan moet
worden gezocht in het feit, dat er
geen portret van Christus bestaat,
vervaardigd door een tijdgenoot. Ja
zelfs ontbreekt een beschrijving van
Zijn uiterlijk. Voor de goede orde zij
wel vermeld, dat er legendarische
portretten van Hem bestaan, die aan
tijdgenoten worden toegeschreven
(Lucas en Nicodemus), doch deze
hebben geen historische betekenis.
De oude christelijke schrijvers ver
keren kennelijk in het onzekere waar
het Christus' uiterlijk betreft. Dat er
geen afbeeldingen uit die tijd van de
Verlosser bestaan, behoeft trouwens
geen verwondering te wekken, aan
gezien de eerste christenen zelfs geen
beeld wensten, daar zij zich niet
gelijk gesteld wilden zien aan de hei
denen, die beelden aanbaden. Zo is
het gedurende de eerste drie eeuwen
van het christendom gebleven.
In die tijden werd Christus voorge
steld door symbolen, zoals het lam,
de vis, de adelaar, de wijnrank, het
schip, de letters Rho en Alpha en
Omega. Ook IHS komt voor als aan
duiding van Christus. Men nam ge
noegen met oudtestamentische en
zelfs mythologische figuren als sym
bool. Dergelijke symbolische voor
stellingen hebben zich nog lang ge
handhaafd, ook later toen het kruis
kwam en er afbeeldingen van de Hei
land gemaakt werden.
Zonder baard
y OORZOVER BEKEND ontston-
den de eerste afbeeldingen van
Christus op zijn vroegst in de derde
eeuw. Zij idealiseerden Hem zonder
bepaald systeem en veelal werd de
Christus afgebeeld als jongeling zon
den. Terwijl in het oosten namelijk
de gebaarde figuur reeds gebruikt
werd, handhaafde men in het westen
nog steeds de ongebaarde jongeling
zelfs tot in de twaalfde eeuw.
Wanneer wij de figuur van Christus
in de beeldende kunst beschouwen,
valt het ons op, dat elke tijd Hem op
haar eigen wijze uitbeeldde, al naar
gelang men Hem zag. De byzantijnse
kunst zoekt vooral majesteit in de fi
guur. Dit trachtte men te bereiken
door aan Christus de keizerlijke in
signia te geven. Ook in het westen
vinden we hier voorbeelden van (het
timpaan van een kerkportaal in
Chartres). De gothische stijl wenst
ernst en schoonheid in de afbeelding
en hier treffen we veelal de Christus
met korte baard, en zeer fraai van
vorm (le beau Dieu van Amiens). De
vroege renaissance zoekt een compro
mis tussen byzantijns en gothiek,
maar streeft naar natuurgetrouw
heid en mildheid van uitdrukking.
De latere renaissance geeft weer een
ander type te zien. Voortreffelijk is
het baardeloze klassieke type van Mi
chel Angelo, in de Sixtijnse kapel
aangebracht.
Rembrandt van Rijn (1606-1669) Christuskop
Volmaakte lichaamsvorm
T N DE ZESTIENDE EEUW ging
*- men alle zorg besteden aan de
volmaakte lichaamsvorm. De voor
stellingen werden ongetwijfeld fraai
er, de techniek volmaakter, maar zij
boetten wel in aan spiritualiteit. Ver
schillende kunstenaars gaven hun ei
gen visie op de Christusfiguur.
Georges Roualt (1871-1958) Le Christ
der baard, in rijk gedrapeerde Griek
se kleding. Van de vierde eeuw af
vinden we dikwijls een nimbus achter
het hoofd en van de vijfde eeuw af
vinden we daarin een klein kruis.
De Christus met baard is vermoede
lijk afkomstig uit het oosten en is
tenslotte de bekende figuur gewor-
c){e\n uit naar
eigen idealen
Michelangelo (1475-1564) Christuskop
„Le beau Diéu" van Amiens
Zo kunnen we drie groten naast elk
aar plaatsen. Het klassieke atletische
type, dat Michel Angelo in de Six
tijnse kapel aanbracht. De heroïsche
Christus in typische Rubensstijl, vol
en mooi en van Rembrandt daaren
tegen een echt menselijk lijdende
Christus, waarbij, evenzo als de tijd
dat eiste, aandacht was geschonken
aan de volmaaktheid van 't lichaam.
Zo zien we, dat de beeldende kunste
naars zich hielden aan de eisen des
tijds, doch binnen dit kader hun ei
gen visie gaven.
In de tijd van het neo-classicisme,
de eerste helft van de negentiende
eeuw, creëerde Thorwaldsen een ze
genende Christusfiguur, die uit
kunstoogpunt niet zo buitengewoon
gewaardeerd werd, doch die bij het
publiek goed ontvangen werd. Dit
beeld van de Christus met lang haar
en korte baard, gekleed in rijk ge
drapeerde Griekse kleding, waarbij
Christus zegenend de handen uit
strekt, werd het alom bekende Heilig
Hartbeeld.
Levende beelden
M ET DIT AL blijft het echter
een feit, dat iedere kunstenaar
de Christus ziet naar eigen believen,
met als gevolg dat geen twee uitbeel
dingen gelijk zijn. De beeldende
kunstenaar legt er zijn idealen in,
kortom kan de figuur van Christus
geheel aanpassen aan zijn onderwerp
en zo vormen als hij wenst en dit af-
les door het ontbreken van een au
thentiek beeld.
Maar is dat eigenlijk ook niet beter
Een historische afbeelding van de
Heer zou tot gevolg hebben dat Zijn
beeld star en stabiel zou zijn. Het om
gekeerde is het geval en wat is het
gevolg
We zien een Christus van alle tijden,
een dynamisch beeld, gevormd door
de visie van steeds nieuwe generaties.
