Leo Jailer (van hoedenververij)
verzamelt kunstwerken
PRINS BERNHARD REIKTE IN
WENEN ERASMUSPRIJS UIT
SCHEPEN VERKEERDEN IN
MOEILIJKHEDEN
MAANDAG 23 NOVEMBER 1959
PROVINCIALK ZEEUWSE COURANT
Leo Jailer temidden van zijn
kunstschatten.
Jailer uit allerlei hoeken en
gaten te voorschijn tovert. En
steeds is hij nauwkeurig op de
hoogte met alle details of geeft
een commentaar als: „Dit vindt
U in heel Europa niet meer...
laat staan, dat U het in de
handen mag houden......"
Wanneer het gesprek zover is en
het kamertje een chaotisch beeld
biedt, door alle overhoop gehaalde
etsen, crayontekeningen enz. lijkt
het ogenblik ons gunstig om nog
een persoonlijke vraag af te vu
ren: „En wat doet U van huis-
uit?"
Doch er komt een glimlach:
„Och... dat kan niemand iets
schelen".
En reeds heeft hij een boek in de
hand, waarin origineel werk van
de fameuze Kathe Kollwitz voor
komt en zegt met glinsterende
ogen: „Zegt U nu eens zelf...
waar vindt U zoiets Wie kan dit
tonen...
En zo rollen we van het een in het
andere. Wanneer men met Leo
Jailer over zijn hobby spreekt,
komt er geen einde aan. En het is
steeds deskundig, onderhoudend
en vaak ook amusant.
ERFENIS.
Met de vasthoudendheid, die de
journalist nu eenmaal eigen is,
formuleren we weer een persoon
lijke vraag: „En aan wie komt
straks de verzameling, aangezien
TJ geen nazaten heeft....?"
En ditmaal komt er dan geen ont
wijkend antwoord: „De ene helft
wilde ik aan Jeruzalem vermaken
en de andere helft komt aan de
Nederlandse musea als dank voor
de genoten gastvrijheid".
En zo zal men dan deze hartstoch
telijke kunstspeurder tot in leng
te van dagen dankbaar blijven
voor het schone, dat hij als „bij
werk" in zijn welbestede leven
wist te vergaren
Jongeman in Zaltbommel
door messteken gedood
Nadat de eigenaar van een lunchroom
te Zaltbommel, de heer Van der
Schoot, omstreeks tien uur gister
avond een stelletje ruziemakende jon
gelui uit zijn zaak had verwijderd,
ontspon zich op straat tussen de jon
gelui een gevecht
De 20-jarige E. B„ uit Waardenburg,
van beroep fruitteler, trok onver
hoeds een mes en stak daarmede de
twintigjarige bankwerker M. Biero in
de hartstreek.
Terwijl het slachtofffer op het trot
toir neerviel, gooide de dader zijn
mes weg en vluchtte via de lunch
room naar een schuur in de achter
tuin. Hier werd hij even later door
de heer Van der Schoot, gevonden.
De dader legde ter plaatse een beken
tenis af tegenover de politie. Het
slachtoffer, een Hongaarse vluchte
ling, die reeds enkele jaren in Zalt
bommel woonde, overleed direct na
aankomst in het ziekenhuis te Zalt
bommel.
Shah van Perzië en
Farah Diba verloven zich
De sjah van Perzië en Farah Diba
zullen zich vandaag verloven. Dit is
zondagavond door Perzische hoffunc
tionarissen meegedeeld.
Farah Diba, die 21 jaar is, is zater-
dag uit Parijs in Teheran aangeko-
■meiv,
TALENT OM „IETS TE VINDEN"
„NIEUWE STAAT VAN WEDERGEBOORTE"
Nederland-Westduits
overleg vertraagd
Naar Zaterdag In welingelichte krin
gen te Bonn werd vernomen, hebben
zich bij het Nederlands-Westduitse
overleg onvoorziene moeilijkheden
voorgedaan. Als gevolg daarvan zou
het overleg niet tegen het einde van
dit jaar kunnen worden beëindigd,
zoals men had gehoopt.
De voornaamste hangende kwesties
zouden de teruggave van een gebied
van 330 ha nabij Weiier, dat nu on
der Nederlands bestuur staat, en de
omvang van de Westduitse compen
satie aan slachtoffers van de nazi's
betreffen.
Het overleg wordt beurtelings in
Den Haag en Bonn door een sub
comité voortgezet. Volgende week
zal men in Den Haag zijn.. Volgens
welingelichte kringen te Bonn be
staan er plannen voor een nieuwe bij
eenkomst van de leiders der delega
ties, doch er was nog geen datum
vastgesteld.
In welingelichte kringen in Den
Haag is vernomen dat het ministerie
van buitenlandse zaken goede hoop
heeft dat het verdrag dit jaar toch
tot stand komt. In Nederland ziet
men de gang van zaken niet zo pessi
mistisch in,
Amerikanen zullen
maansatelliet lanceren
De Amerikanen zullen donderdag
„Thankgiving Day" proberen een
wetenschappelijke satelliet in een
baan rond de maan te krijgen, zo is
zondag in doorgaans welingelichte
kringen in Washington vernomen.
Het Amerikaanse bureau voor lucht
en ruimtevaart weigerde echter te
verklaren of de poging al dan niet
op donderdag gedaan zal worden.
Ruimtevaartdeskundigen zeiden dat
het Amerikaanse prestige in de
strijd met de Russen om de verove
ring van de ruimte een flink eind
hersteld zal zijn als de poging suc
ces mocht hebben.
De Russen hebben zoals bekend een
raket op de maan laten landen en
een raket in een baan om de maan
gebracht. Deze raket heeft de eerste
foto's van de achterkant van de
maan naar de aarde gezonden.
Jaspers en Schuman laten
commissie besteding zoeken
Zaterdagmiddag heeft prins Bern-
hard in het kader van het te Wenen
fehouden congres van de Europese
tichting voor Cultuur Van wellis
raad van gouverneurs hij voorzitter
is de door hemzelf gestichte
„Praemium Erasmianum" 1959 uit
gereikt aan de Duitse cultuurfilo
soof professor dr- Karl Jaspers uit
Bazel en de grondlegger van de Ko
len- en Staalgemeenschap de Frans
man Robert Schuman, die echter bei
den verhinderd waren persoonlijk
aanwezig te zijn.
De Erasmusprijs is honderdduizend
gulden groot en wordt verleend aan
„personen of instellingen werkzaam
op cultureel, sociaal of sociaal-weten-
schappelijk terrein, die een bijzonder
belangrijke bijdrage hebben geleverd
aan de geestelijke eenheid of een
wording van Europa of die door hun
werk deze eenheid of eenwording
hebben gemanifesteerd".
Prins Bernhard begon z'n toespraak
ter inleiding van de prijsuitreiking
met er op te wijzen dat dit jaar be
sloten was de prijzen te verlenen in
het persoonlijke vlak; nadat de prijs
vorig jaar aan het Oostenrijkse volk
was uitgereikt.
Hij betoogde, dat het niet de machti
ge cesaren of het stralende Byzan
tium is geweest, die de werkelijke
grondslagen van Europa hebben ge-
De ter dood verwezenen, de voor
de leeuwen geworpen eerste christe
nen zijn het vaak geweest, die door
wat zij waren en door wat zij deden
wezenlijke bijdragen voor het Euro
pa van heden hebben gegeven. Hij
noemde de eerste christenen en gro
te geesten als Augustinus (met zijn
confessiones) en Benedistus van Nur-
sia, die met zijn code een onafzien
bare reeks kernen van vrede en gees
telijke orde stichtte temidden van
een wereld van oorlogen en wanorde.
Het Europa van onze dagen bevindt
zich opnieuw in een staat van weder
geboorte. Opnieuw zullen superieure
geesten de koers uitstippelen.
Prins Bernhard wijdde, alvorens
de prijs uit te reiken, een be
schouwing aan de- betekenis van
het werk der onderscheidenen.
Wat prof. Jaspers betreft zei hij
onder meer, dat de kern van diens
filosofie is: Wij zijn aan ons mens
zijn verplicht in de gegeven situa
tie met wijsheid, met eerlijkheid
en met moed de waarheid te zoe
ken, opdat daardoor ons bestaan
wordt doorlicht en wij naar de
zin van ons „zijn" kunnen leven.
„Dit geldt ook voor het bestaan
van Europa. Doordrongen van de
ze geest moet het nieuwe Euro-
gi kunnen slagen", aldus de prins,
e persoon van Robert Schuman
vergeleek prins Bernhard met die
van Benedictus van Nursia en met
die van de Ierse monniken-missio
narissen der vroege Middeleeuwen,
die metterdaad het heidendom en
de duisternis in Europa aanpak
ten en in noeste arbeid praktische
vorm gaven aan de toen nieuwe
geest in Europa-
Prins Bernhard deelde nog mede,
dat beide laureaten hebben beslo
ten de helft van hun prijs te beste
den in het vlak van hun persoonlij
ke arbeid en voor de andere helft
de bestemming te laten bepalen door
een te benoemen commissie ad hoe.
Afghans vliegtuig
verongelukt24 doden
Een Afghaans lijnvliegtuig is zater
dagavond nabij de luchthaven van
Beiroet in Libanon kort na het op
stijgen verongelukt, waardoor 24
mensen om het leven zijn gekomen
en drie gewond. Het toestel was op
weg naar Afghanistan.
Het vliegtuig kwam neer op een heu
vel op tien km afstand van het vlieg
veld van Beiroet nadat het enkele mi
nuten na de start in brand was ge
vlogen. Het toestel was donderdag
avond uit Frankfort in Beiroet ge
land. De piloot had toen technische
storingen, waarna reparaties waren
verricht.
Veel doen met
weinig geld
„Als ik maar één cent meer
bezit, dan ik nodig heb, dan
ben ik teyreden", aldus zegt
ons Leo Jailer in een klein
achterkamertje in Amster-
dam-Zd., waar het behang
nagenoeg geheel schuil gaat
achter aquarellen, etsen en
tekeningen van bekende
meesters.
Het is een van zijn bekende
uitspraken, die door zijn
vrienden, waaronder vele
vooraanstaande figuren uit
de kunstenaarswereld („Nee
.„.noemt U maar geen na
men") graag geciteerd wor
den.
Wel.... die éne cent heeft Leo
Jailer steeds weten te verove
ren en hij heeft er wonderlij
ke dingen mee gedaan. Want
hij heeft een bijzonder ta
lent om iets te vinden en zo
heeft deze employé van een
hoedenververij („Ja, zegt U
het maar zó... mijn werk doet
er verder niet toegedu
rende een halve eeuw een
kunstverzameling opge
bouwd, waarvoor het woord
„uniek" eigenlijk nog iets te
zwak is
Leo Jailer, die in 1932 voor de
Nazi's naar ons land vluchtte,
laat zich eigenlijk niet makkelijk
interviewen in de gewone zin des
woords. Gaarne legt hij ons een
stapel van 80 etsen van Goya
(„De verschrikkingen van de oor
log" in handen of toont andere
curiosa uit zijn 1300 verzamelde
grafische werken (waarbij hij in
zijn gebroken Duits-Hollands zegt:
„Alles van de eerste prominenz...
hoog artistisch verantwoord"),
maar over zijn persoonlijke ante
cedenten spreekt hij niet graag.
Daarvoor is hij te bescheiden.
En men mag zich hoogstens
verwonderen, dat deze geboren
vrijgezel en verwoed verzame
laar door zoveel mensen op
handen gedragen wordt. Of
dat een vermaard Amerikaans
kunstschilder als Michael Po-
dulke die een Nederlandse
huwde en thans in Amsterdam
woont aan Leo Jailer onlangs
een verjaardagspresentje gaf,
welks waarde slechts door een
cijfer met enkele nullen uitge
drukt kan worden. Onze gast
heer haalt het niet zonder
trots van de muur: het is een
gravure, die een portret van
Goethe voorstelt, vóórzien van
diens eigenhandige onder
schrift („Nee... kein facimi-
lé"), dat luidt: „Gruss und
Heil Goethe. Weimar 28. Aug.
1826".
„Ik was er gewoon ziek van, toen
ik dat kreeg", aldus Leo, die niet
minder ontdaan was over een an
der verjaardagsgeschenk: een dik
boek ,dat onder de aanspreektitel
„Liber Amicorum Leo Jailer"
werd samengesteld door de schier
onafzienbare vriendenschaar. In
dit werk wordt de jubilaris in
woord en beeld (met gedichten,
prozastukjes, tekeningen en hele
schilderijen) gehuldigd. Op meni
ge bladzijde vindt men ware ju
weeltjes ,die zonder meer verdui
delijken, dat waarlijk niet de
slechtsten een man als Leo Jailer
vereren.
Levenskunstenaar
In het boek keert het woord „Le
venskunstenaar" dikwijls terug
en deze titel staat ook onder een
groot crayonportret van onze
gastheer, dat overheersend van de
muur neerziet en vervaardigd
werd door Henk Faassen. Het
,„Liber Amicorum" om nog
even hierbij te blijven opent
met een serie foto's, waarvan er
enkele een hele mensenzee tonen,
die allen (stuk voor stuk) een le
ge portretlijst om hun hoofd hou
den. We ontdekten dadelijk ver
scheidene bekende gezichten,
maar onze gastheer wil nu een
maal geen namen...
In elk geval wil het toch wel
iets zeggen, wanneer zoveel
vrienden in het Internationaal
Cultuurcentrum in alle stilte
samenkomen, teneinde een der
gelijke „stunt" uit te werken.
Hoe men het ook ziet Leo
Jailer heeft zonder meer aan
getoond, dat een vrijgezel niet
eenzaam hoeft te zijn. Natuur
lijk hebben we getracht, zijn
bescheidenheid enigszins te
„doorboren", maar een vraag
als „Hoe bent U bevriend ge
raakt met Michael Podulke?"
(overigens hangt er van deze
meester een prachtig coloris-
tisch werk aan de muur, waar
van Leo Jailer ons een repro
ductie toonde in een vooraan
staand Amerikaans kunsttijd
schrift) kreeg het antwoord:
„Och... dat is teveel om te ver
tellen..."
Men mag echter veilig aanne
men, dat Leo Jailer juist door zijn
gave om van niets iets te maken,
zich de bewondering en aanhan
kelijkheid van velen heeft verr
worven.
„Als je echt geld hebt, is het geen
kunst om te verzamelen", zegt
deze geboren jager, die al zoveel
jaren met een bijzonder zintuig
uitdragerijen, voddekarren, mark
ten en veilingen afstroopt.
„Ik zie het instinctmatig", aldus
verduidelijkt hij ons.
Zo bleef hij enkele jaren geleden
twijfelend bij een lorrekar staan,
die voor een cafetaria geparkeerd
stond.
Zijn aandacht werd getrokken
door een drietal kleine vrij on
ooglijke planken, die met een
zwarte laag bedekt waren. Hij
krabde even met de duimnagel en
constateerde, dat er „iets" onder
zat. Binnen vond hij de opkoper
bij een kopje koffie en kocht de
drie planken voor 5.per stuk.
En zie: onder de handen van de
restaurateur kwam een prachtig
bóeren-interieur uit de school van
Adrian Brouwer te voorschijn.
De waarde? NeeJailer praat
niet over prijzen. Hij wil slechts
zeggen, dat het in elk geval wel
iets meer waard is, dan hij ervoor
gegeven heeft.
Eigenlijk gaat het hem ook niet
om iets dergelijks als „geldswaar
de", want hoewel de echte Van
Dijck die wij ook ontwaren
hein stellig wel een royaler behui
zing zou kunnen verschaffen, zegt
hij: „Ik zou liever droog brood
eten, dan iets verkopen..."
Hij is ook bibliofiel en toont ons
de tweede druk van de Camera
Obscura (,,De eerste is nergens
meer te krijgen..."), alsmede wer
ken, die met originele etsen („nee,
geen reproduktionen") van grote
kunstenaars verlucht zijn.
„Wat denkt U... als zo'n boek in
verkeerde handen komt. Men
snijdt die zeldzame werken er ge
woon uit en die worden dan tegen
fabelachtige prijzen verkocht..."
Vergeten bladwijzers
Het rusteloze snuffelen leidde ook
tot het vinden van prachtige Mid
deleeuwse miniaturen, welke aqua
rellen als vergeten bladwijzers ja
renlang in boeken waren blijven
liggen. Natuurlijk... hij weet, wat
kunst is. Hij voelt het... hij ruikt
het bij wijze van spreken. En zo
koopt hij ook werken van onbe
kenden, waarvan hij verwacht,
dat zij eens een grote naam zullen
krijgen.
Dan doet Leo Jailer een „confi
dentie": „Als men reist, ontdekt
men ook zeer veel... ik ben lange
tijd in Voor-Azië geweest en ken
Europa ook zeer goed..."
Hierna zwijgt hij weer; hij voelt
er niets voor om deze opmerking
nader toe te lichten. Hij brengt
het gesprek dadelijk terug naar
de werken aan de wanden en
noemt de namen van Desmet, Ten
Cate en Koekkoek. („Ja, dat was
Johannes Hermanus Koekkoek,
de stamvader der landschapsschil
ders...").
Vervolgens komt hij met een
kinderportret voor de dag, dat
hij voor drie kwartjes op het
Waterlooplein kocht: „Dat is
een zeer subtiel werk van prof.
Emil Orlik... nee, een dergelij
ke koop is niet van alle dag..."
Hij noemt Orlik, die jaren in
Mexico en Japan studeerde en
die de houtsnijkunst weer naar
Europa bracht, als graficus en
schilder „een der grootsten der
20ste eeuw". Hoewel het ka
mertje te klein is om alle
kunstschatten te bergen er
is ook elders in huis veel opge
slagen staat men toch ver
steld, hoeveel schoons de heer
Het 9120 ton metende Nederlandse
motorschip Ommenkerk van de Ne
derlandse Scheepvaart Maatschappij
te Den Haag is in de nacht van za
terdag op zondag in de buurt van
Oostende in aanvaring geweest met
een treiler. Beide schepen lig
gen voor anker. De Ommenkerk is
op x&eg van Hamburg naar Antwer
pen.
De 155 ton metende Nederlandse
kustvaarder „Audrey" uit Groningen
Te Doorn gebouw van
recreatiecenirum afgebrand
Het centrale administratiegebouw en
de grote recreatiezaal van het recrea
tiecentrum „Het grote bos" van de
Hervormde Kerk, gelegen te Doorn,
is in de nanacht van zaterdag op zon
dag volkomen door brand vernield.
Het gebouw is ruim twee jaar ge
leden gereedgekomen, nadat een hou
ten recreatiezaal door brand verloren
was gegaan. Het was opgetrokken
van stalen balken en eterniet platen.
Nu zijn het kantoor, de ontvangst
ruimte, de bibliotheek met veel on
vervangbaar documentatiemateriaal,
de keuken, de grote eet-recreatiezaal
en de kleine eetzalen, met elkaar een
oppervlakte van 650 vierkante meter
beslaande, verloren gegaan. De scha
de bedraagt enkele tonnen.
is vrijdagavond aan de zuidkust van
het Deense eiland Lolland in de Oost
zee aan de grond gelopen. Er bestaat
voor het ogenblik geen gevaar voor
het schip en zijn vier opvarenden. De
„Audrey" was met een lading hout
op weg van Zweden naar Nederland.
Waarschijnlijk is de kustvaarder ge
strand, doordat men de vuurtoren
van Hyllekrog aanzag voor die van
Femern.
Het 5524 ton metende Nederland
se stoomschip „Maashaven" heeft
op de rivier Parana bij Buenos
Aires de Argentijnse tanker „Pre
sidente Figueroa Alcorta" (2460
ton) vrijdag midscheeps geramd.
De kapitein van de tanker slaagde
er nog in, terwijl zijn bemanning
al naar de wal zwom, zijn schip
aan de grond te zetten. Het schip
was zwaar gehavend. De voorste
ven van de Maashaven was ook
flink ingedeukt, maar het schip
kon de reis naar Rosario voortzet
ten.
Testpiloot Lin Hendrix bereikt met de
nieuwe Tunderchief F-105, een ge
vechtsbommenwerper voor de tacti
sche luchtmacht, een snelheid van
meer dan 2.000 km per uur.
Op de begane grond geeft de vlieger
echter de voorkeur aan zijn Fordje,
dat hem elke dag met een maximum
snelheid van 60 km per uur veilig op
de plaats van bestemming brengt.
Foto Na een jacht door de wolken
is Lin Hendrix weer op de luchtbasis
Farmingdale (N.Y.) geland om zijn
Fordje te kunnen bestijgen
Eerste fase in proces
„Magere Josje" geëindigd
De eerste fase in de zaak „Magere
Josje" is zaterdag geëindigd. Alle
getuigen charge zijn gehoord. Van
daag wordt de behandeling voortge
zet met het horen van de getuigen a
décharge. Zaterdag werden alsnog
extra getuigen gehoord, die aanvan
kelijk niet waren opgeroepen.
Zo bijvoorbeeld verdachtes eerste
vrouw, die drie kinderen van hem
heeft. Zij verklaarde dikwijls door
S., verdacht van de moord op
Magere Josje, te zijn geslagen. Ook
haar had J. S. wel bij de keel ge
grepen, niet alleen bij ruzies, ook bij
liefkozingen. Een thans 44-jarige
vrouw, die kort na de oorlog een
vriendin van J. D. was, zei: „Hij was
een bruut, die mijn leven tot een hel
maakte". De 50-jarige „Duitse Loes"
noemde verdachte een wrede sadist.
De dood op de weg
Onder de gemeente Schipluiden, op
de weg van Delft naar De Lier heeft
zich vrijdagavond een auto-ongeluk
voorgedaan, waarbij twee jongens
werden gedood en een jongeman ern
stig werd gewond. Het drietal, de
22-jarige A. van der M., de 15-jarige
H. van O. en de 16-jarige K. van B.,
allen uit Monster, weren in Den
Hoorn, bij Delft werkzaam geweest
bij het zogenaamde „kaskitten" op
een tuin aldaar.
In een auto, gemeenschappelijk
eigendom van de drie jongelieden,
waren zij op weg naar huis, toen zij
op de Woudteweg, tussen Den Hoorn
en De Lier door nog onbekende oor
zaak in volle vaart tegen een boom
botsten.
De auto, die vermoedelijk door de
15-jarige jongen werd bestuurd, werd
geheel vernield. Van O. en zijn 16-
jarige vriend Van B. werden leven
loos uit de wrakstukken gehaald.
Van der M. werd ernstig gewond
overgebracht naar het St.-Hippoly-
tus-ziekenhuis te Delft.
Bij een aanrijding op de Nieuwebrug
in Amsterdam is zaterdag de 35-
jarige bromfietser J. R. de Hek zo
ernstig gewond, dat hij tijdens het
vervoer naar het Binnengasthuis is
overleden.
De bromfietser werd op de brug ge
grepen door een uit tegenovergestel
de richting komende personenauto.
De bestuurder van deze auto, de 24-
jarige varensgezel E. S., had een
bocht te ruim genomen en was daar
bij ver op de linkerhelft van de weg
geraakt. De varensgezel bleek niet
in het bezit van een rijbewijs te zijn
en rook naar sterke drank.
Gisteren is een ernstig verkeersonge
luk gebeurd op de Zutphensestraat
te Brummen nabij het Bramersgat
(een klein watertje). Uit de richting
Zutphen kwam de motorrijder A.
Sangers, 35 jaar, die op de duo zijn
dochtertje en een kostganger mee
voerde. Op nog niet opgehelderde
wijze kwam de motor in botsing met
een fiets die bereden werd door de
heer Arendsen uit Oeken. De heer
Sangers werd bij deze botsing ge
dood. De beide duorijders werden
ernstig gewond.
Op rijksweg 12 tussen Veenendaal en
Ede zijn gisteren twee personen
auto's met elkaar in botsing geko
men, doordat een door de heer W. de
Jong uit Wageningen bestuurde wa
gen door tot nu toe onbekende oor
zaak, plotseling de rijbaan verliet en
via de tussenberm op de rijbaan voor
het tegenliggende verkeer geraakte.
De heer De Jong en diens echtge
note, die zich eveneens in het voer
tuig bevond, werden zwaar gewond.
De gevolgen voor de inzittenden van
de andere auto waren nog ernstiger.
Een ervan, mevrouw Strack van
Schijndel uit Overveen, werd op slag
gedood. Haar echtgenoot, die de wa
gen bestuurde en twee zoontjes lie
pen ernstig letsel op.