Vier eeuwen „geurigh cruydt toeback" Europa in deze sierlijke mayonaiselepel PSYCHIATER HOOPT BOXER BUTCH (4 jaar) TE GENEZEN ...en zo'n grote fles koffiemelk GESCHENK VOOR DE PAUS WAS EEN VERVALSTE MURILL0 BEWAKING VOOR DE SCHOOL VAN PRINS CHARLES VERSTERKT 1BIMK1PIM IN OPORTO KWAM EEN TWEEDE BRUID OPDAGEN DONDERDAG 19 NOVEMBER 1959 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT IS CONSTANTE VERKOOP VAN 400.000 PAKJES PRUIMTABAK PER WEEK Wanneer we de historieschrijvers mogen geloven, zou het dit jaar vier eeuwen geleden zijn, dat Portugese koopvaarders ,,'t geurigh cruydt toeback" naar Europa brachten. Aanvankelijk maakte de plant furore als geneesmiddel, maar weldra liet men de bladeren in rook opgaan. Niet alleen de mannen, maar ook de vrouwen. Wanneer de tabak hier te lande is ingevoerd, valt niet met ze kerheid te zeggen. Volgens sommige geschiedschrijvers zouden de Engelsen het kruid omstreeks 1570 naar Holland gebracht hebben, volgens anderen zou het hier echter al eerder bekend zijn geweest. Hoe het zij, ten tijde van het Twaalf jarig Bestand (16091621) was „een pijpjen smoock drincken" een alge meen erkend genot. In de meeste ste den van ons land verrezen „tabages" of „tabagiën", die gewoonlijk door vrouwen beheerd werden, en waar de poorters na het werk in groepjes bij een kwamen om een pijpje te stoppen ende daardoor opgewekte dorst met wat „vochtigheit" weg te spoe len. Hier en daar raakte men zelfs zo aan het roken verslaafd, dat. de vroed schap, ja zelfs de generale en provin ciale staten met strenge keuren op overmatig gebruik moesten ingrijpen. De tabak was destijds uitsluitend in bladeren verkrijgbaar. Met scheeps ladingen werden ze van overzee aan. gevoerd, maar reeds in de Gouden Eeuw ook in grote hoeveelheden ver bouwd, op de Veluwe, in Zeeland en Overijsel. T abakkers Aanvankelijk kerfde men de tabak zelf, maar waarschijnlijk zijn er in de 17e eeuw ook al tabakkers te voor schijn gekomen, die het handwerk beroepsmatig gingen beoefenen. Bij de Verenigde Nederlandse Kerftabak industrie in Amsterdam heeft men als oudste lid ingeschreven gehad een Amsterdams kerfbedrijf, dat met ver geelde documenten kon staven op 12 mei 1707 te zijn opgericht. Jammer genoeg is dit kleine bedrijfje echter met het overlijden van zijn laatste eigenaar enkele jaren geleden ver dwenen. Een uit 1735 daterend Hil- versums. bedrijf heeft nu de oudste papieren, maar Douwe Egberts volgt op de voet met het oprichtingsjaar 1/53. Nog oudere data zijn van de pijpenfabrieken bekend. Anno 1630 veroverde Gouda in dit op zicht de leiding doordat Willem Ste vens de Jonge er een kort, dunstelig aarden pijpje met kleine kop ging bakken van pijpaarde uit de omge ving van Rouaan in Frankrijk, dat bijzonder in trek kwam. Bijkans vier eeuwen oud is op dit ogenblik dit „toeback suyghen". Verminderd is dit gebruik in de loop der eeuwen zeker niet. Wel wijzigden zich de rookgewoonten. Niet alleen zijn de sigaar en nog later de sigaret in zwang gekomen, maar ook „in tern" waren er belangrijke verschui vingen. De jongste is, dat-na de oor log 70 van de kerftabak als shag- tabak in de handel kwam, terwijl voor de oorlog 70 van de omzet rooktabak was. Hoeveel dat precies is kan men afleiden uit het cijfer, dat de Nederlandse kdrftabaksin- dustrie voor de Nederlanders het eer ste halfjaar van 1959 4.595.000 kg kerftabak verwerkte tot shag-, róók. en pruimtabak. Raadsel Die pruimtabak-omzet is zelfs voor de kerftabaksfabrikanten een raadsel. Het is een typisch Nederlands pro- dukt, dat ogenschijnlijk weinig in de publieke belangstelling staat. Maar jaar-in-jaar-uit worden er gemiddeld £er week zo'n 400.000 half-onsjes ver- ocht. De omzetfluctuaties, die van tijd tot tijd wel bij de shag- en rook tabak gesignaleerd kunnen worden, gaan aan de pruimtabak voorbij. Vooral de mijnwerkers zijn er nog liefhebbers van. En verder dan man nen, die werkzaam zijn in bedrijven, waar niet gerookt mag worden of be zwaarlijk gerookt kan worden, omdat het te lastig is (landarbeiders). Het zelf rollen van sigaretten van shag is ook een typisch Nederlandse gewoonte. De oorlog heeft dit gebruik belangrijk doen stijgen, omdat men het aantal rookbeurten zo groot mo gelijk wenste te maken met wat men op zijn rokersbonnetje kreeg toebe deeld. Waarschijnlijk omdat we na de oorlog nooit meer naar het vooroor logse prijsniveau van 20 fabriekssi- garetten voor 15 cent zijn terugge keerd, heeft het zelf-rollen zich zo sterk gehandhaafd. Doe het zelf De sigarettenindustrie behoeft zich door de „doe-het-zelvers" niet ernstig bedreigd te voelen. In 1939 was het verbruik van fabriekssigaretten per hoofd van de bevolking 596 stuks per jaar, in 1958 bedroeg dit echter 1166 stuks, bijna tweemaal zoveel dus. Ge lijktijdig was er een smaakverschui- ving van oriëntaalse tabakken naar Virginia en Kentucky, omdat de Ca nadezen ons nu éénmaal na cfe bevrij ding met „Sweet Caporal" en niet met „Simon Arzt" hun vriendschap kwamen bewijzen. Merkwaardig is, dat er zich ook nu weer een smaak, verandering voltrekt. Uit gehouden markt-onderzoekingen is gebleken, dat de half-zware shag de laatste ja ren de lichte Virginia-shag steeds meer verdringt. V erandering Nog in andere cijfers komt tot uiting, hoe de rookgewoonten zich na de oorlog gewijzigd hebben. In 1939 lieten de Nederlanders van kind tot grijsaard, man en vrouw 152 grote sigaren en 39 z.g. seno- ritas in rook vervliegen. In 1958 werden „per hoofd" gerookt 87 gro te sigaren en 18 kleine. Tegenover 1951 dieptepunt voor de Ned. sigarenindustrie, dat een vrijstel ling van dit artikel opleverde van omzetbelasting roken de Neder landers thans echter alweer an derhalf maal zoveel sigaren. In 1951 noteerde de statistiek name lijk een consumptie per hoofd van 58 grote en 12 kleine sigaartjes. Niet alleen de sigarenindustrie boek te een verlies op de sigarettenin dustrie, maar ook de kerf tabakin dustrie. In 1938 werd in ca.. 300 in dustrieën 10.1 miljoen-kg-shag-vrook- én pruimtabak geprodiiceerd. In 1958 was dit 8.9 miljoen kilogram. Was de waarde van de jaarproduktie van 1938 achttien miljoen gulden, de klei nere produktie van 19558 bracht 151 miljoen op. Stijging Ondanks de beperkende bepalingen in verschillende landen is er een lichte stijging van de Nederlandse export van kerftabak. De eerste zeven maanden van dit jaar werd er 946.000 kg geëxporteerd, tegenover 911.000 kg in de overeenkomstige periode van 1958. Het Nederlandse produkt is om zijn eigen karakter geliefd o.ni. in Australië, België, Canada, de Scan dinavische landen, Portugees India, de V. S., Frans Oceanië, N.-Guinea, Suriname en Singapore. Nog een ander aspect van onze ro kerij Er is een stijging in de om zet van pijpen. In 1956 werd voor een waarde van 289.000 aan pij pen en grondstoffen voor de Ne derlandse fabrieken van houten BIJTEND MINDERWAARDIGHEIDSCOMPLEX Aan Butch, een 4-jari ge boxer met een min derwaardigheidscom plex, staat een psychia trische behandeling te wachten. Zijn bazin, de weduwe Constance Gamble, 40, uit Shore- ham, kreeg een pond boete omdat zij niet voldoende op Butch ge let had. Het was de derde maal dat Butch haar tegenover de rech ter bracht. Butch heeft de gewoonte andere honden aan te vallen. Toen mrs. Gamble voor de tweede maal voor de politierechter ver scheen, kreeg zij we gens die gewoonte te horen: „Als ik U hier nog eens zie, zal wor den gelast de hond af te maken". Gisteren echter werd Butch van de doodstraf gered doordat bleek dat de hondenwet van 1871 de politierechter niet het recht geeft de ver nietiging van een hond te gelasten. De rechter kreeg te ho ren dat de bond voor hondenbescherming Butch kan genezen door middel van psy chiatrische behande ling. De psychiater van de bond vertelde: „On getwijfeld lijdt Butch aan een minderwaar digheidscomplex, dat veroorzaakt is door zijn vroegere ontmoetingen met twee honden die hem hebben gebeten. Wij kunnen hem gene zen. Wé zullen hem zijn vertrouwen teruggeven en hem onder toezicht met r/adere honden la ten spelen, om hem te laten zien dat zijn soortgenoten niets te gen hem hebben. Wij hebben 40 honden patiënten gehad en vele zijn genezen naar huis gegaan. Bij een andere boxer bleek dat hij zijn opgewondenheid geërfd had van zijn overgroot vader". pijpen, ingevoerd, in 1957 voor een waarde van 464.000 en in 1958 voor een waarde van 570.000. Ook hierin illustreert zich dus weer een veranderende rookge woonte. De pijp, lange tijd volle dig verdrongen door het symbool van deze gejaagde tijd, dat we si garet noemen, begint weer terrein te winnen. Moeten we eruit aflei den, dat we tevredener worden een V2 liter U suit wel even moeten kijken wie van de twee nu de pop is: wel het is het linker dametjedat de ouderen onder ons beslist zullen herkennen: Shirley Temple. De pop heeft echt haar en bewegende gewrichten. KONINGIN WAS NIET OP DE HOOGTE GERUCHTEN OVER ONTVOERING Op iedere bezoeker wordt nauwkeurig gelet Volgens de „Daily Herald" is het pas aangekondigd besluit de be waking voor de school van prins Charles te versterken, bet gevolg van het bestaan van een plan van Ierse extremisten om de erfge naam van de Britse troon te ont voeren. De „Daily Herald" zegt uit Ierse bronnen te hebben vernomen dat de fanatieke „strijders van Ul ster" (Fianna Uladh) het plan hadden de prins uit de school te Cheam te ontvoeren. De Fianna Uladh is een groep fanatieke ele menten die zich heeft losgemaakt van het buiten de wet gestelde Iers republikeinse leger (Ira). Scotland Yard geeft toe, dat de bewaking van de kostschool van de prins is versterkt, maar zegt dat niets bekend is over een com plot om de prins "te ontvoeren. Volgens de Yard is de bewaking versterkt om personen verwijderd te houden die niets bij de school hebben te maken. Volgens de „Daily Herald" hebben detectives zich onder duizenden Ierse arbeiders in die streek ge mengd, om te onderzoeken hoe veel betekenis moet worden ge hecht aan de geruchten over een complot. Het complot zou zijn de prins als gijzelaar in Londen vast te houden, om de Britse regering te dwingen Ulster aan de Ierse republiek over te dragen. Volgens de „Herald" wordt nauw keurig op iedere bezoeker van de school gelet en wordt in wijde omtrek gelet op voertuigen met onbekenden. Zelfs zijn de naam borden van de school verwijderd. Een van de veiligheidsmaatrege len was het sturen van politiehon den en hun begeleiders naar de school. De „Herald" zegt dat de autoritei ten niet geloven dat het plan een gevorderd stadium had bereikt, maar dat zij geen risico willen ne men. Portugal zweeg om politieke redenen (Van een speciale correspondent). Het is thans wel als vaststaand be wezen, dat de Spaanse koningin Ma ria Christina van Bourbon aan Paus Pius XI (hij werd paus in 1848), een vervalste Murillo ten geschenke heeft gegeven. Het wereldberoemde schilderij „De Maagd met de Heilige Katharïna". dat een eeuw lang door de bezoekers van het museum van het Vaticaan werd bewonderd als een der grootste en schoonste wer ken van de onsterfelijke Andalusi- sche schilder, is niet echt. Van wat men kortgeleden toevallig bij een reparatie ontdekte en wat daarna door een röntgenonderzoek nog bevestigd werd daarvan, moeten de Spaanse kunsthistorici thans toe geven, dat het juist is. Het schilderij kan niet van de hand van de mees ter Murillo zijn. Het werd minstens honderd jaar na zijn dood geschil derd, misschien zelfs nog wel later. Murillo leefde van 1618 tot 1682, het schiderij was dus misschien 70 jaar oud, toen het aan Paus Pius XI ten geschenke werd gegeven. De vervalser moet ongetwijfeld een schilder geweest zijn met een uitzon derlijke gave, want hij heeft op unie ke wijze de stijl van Murillo tot in de kleinste details beheerst. Pas na een chemisch onderzoek van het doek en de verf kon hij postuum ontmaskerd worden. Hoe was het echter mogelijk, vraagt men zich in Spanje af, dat de koningin bij haar keuze van een officieel geschenk, dat een ver strekkende politieke betekenis kon hebben, het slachtoffer kon wor den van bedrog? Kunsthistorici en geschiedvorsers nemen te harer ver ontschuldiging aan, dat zij niet op de hoogte was van de valsheid van. het schilderij. De vriendschap van het Vaticaan was haar te veel waard, dan dat zij deze in gevaar kon brengen door het risico van ontdekking. Weliswaar was het schilderij, naar men thans te weten is gekomen, in geen enkel opzicht door documentatie gedekt, maar dit is opk het geval met andere schilderijen van Murillo. Klaarblijke lijk heeft de koningin zich verlaten op het oordeel van persoonlijke ad viseurs, die of geen diepgaand onder zoek hebben ingesteld, of zelf be trokken zijn geweest bij het bedrog. Als een verrassing zijn nu de Portu gezen met nog een onthulling op ta fel gekomen: zij zeggen, dat zich in hun land de enige echte „Santa Cat- harina" van Murillo bevindt. Dit schilderij, dat bewaard-wordt in het museum van oud$ kunst te Lissabon, vertoont inderdaad een vrijwel volle dige overeenstemming met het doek in het Vaticaan, zodat het ongetwij feld als voorbeeld heeft gediend voor de kopie. De echtheid van de Murillo in Lissabon wordt niet alleen ge waarmerkt door de signatuur van de kunstenaar maar ook door een stuk, waaruit blijkt, dat het in opdracht van een zekere Diego dès Campo voor 32 gouden peso's werd geschilderd. In Lissabon schijnt men reeds lang geweten te hebben van de onechtheid van de Murillo in het Vaticaan doch hierover om politieke redenen, die zowel het Vaticaan als Spanje be troffen, gezwegen te hebben. Pas toen het museum van het Vaticaan zelf de vervalsing had ontdekt, kwam deze sensationele echo uit Portugal. Men vermoedt thans, dat er in Sevilla of een andere Andalusi- sche stad op het eind van de acht tiende of het begin van de negen tiende eeuw een school van Mu- rillo-vervalsers of in elk geval een geniale kopiist van de grote mees ter geweest moet zijn. Het is niet uitgesloten, dat het toeval in de toekomst een handje zal helpen bij het ontdekken van nog meer vervalste Murillo's, die thans nog de trots van een verzamelaar of een museum zijn. en afiöt „Schipbreuk", spannend boekje voor de jeugd „Schipbreuk" van Howard Pease, dat in de serie kern-poekets voor de jeugd bij de uitgeverij De Kern te Amsterdam verscheen, is een span nend boekje voor de jeugd. Het is in een vlotte stijl geschreven en be handelt de avonturen van Renny Mlt- chum, kajuitjongen aan boord van de schoener „Sauiarang", die op zoek gaat naar zijn vader, die op mysteri euze wijze met zijn schip in de Stille Zuidzee is verdwenen, In dezelfde serie verscheen het boek je „Vuurvriend" van de schrijfster Bloemen, zonneschijn, confetti, feest gedruis, alles was er om het hu welijk van José 'Moreira en Irene Pinto de Mesquita in Oporto tot een onvergetelijk feest te maken. (Advertentie NOF-^P®0 aanvrMgkaf/L Alles was een en al vrolijkheid... Tot een tweede bruid zich aan diende. Toen liep alles verkeerd en werd het inderdaad onvergetelijk. De onverwachte gast, die zich aan kondigde' ais Maria uit het nabu rige dorp Valongo, meende oude re rechten op de bruidegom te kunnen doen gelden. Zij kreeg sterke aanhang onder de brui- lofstgasten die spoedig in twee vijandige kampen verdeeld wer den. Steken onder water maakten plaats voor beledigingen, van drei gementen kwam net tot klappen en slagen, en spoedig ontwikkelde zich een handgemeen voor de kerkdeur. Gillende vrouwen riepen de hulp in van de Nationale Garde. Gewoon lijk is de verschijning van de gar disten alleen al reeds voldoende om de orde te herstellen. Ditmaal moesten zij hun automatische ge weren gebruiken om de vechten den uiteen te jagen. De orde hersteld zijnde, ging men weer over tot de orde van de dag. Men streek zich de kleren glad en verbond de wonden, waarna de j bruiloftspartij werd hervat, zonder i bloemen, zonder confetti, zonder I „viva's" en zonder Maria. Erica Lillegg, dat van de lotgevallen van het te vondeling gelegde jonge tje „Vuurvriend" verhaalt. Vuur vriend wordt door de wind betoverd en trekt met zijn makker Mannetje de wereld in om zijn zwarte gezicht kwijt te raken. Een fantastische vertelling voor kin deren die de sprookjesfase zijn ont groeid >Drie accolade-boeken Drie nieuwe boeken in Sijthoffs Ac coladereeks werden geschreven door Agatha Christie, Nicholas Blake en Martin Mons. „Doem der verden king" is de titel van mevrouw Chris ties bek. naar ons gevoel verreweg hét beste van dit trio. Blakes „Ge wetenloze contract" volgt op de tweede plaats, vooral omdat de in trige zo bijzonder boeiend is. Martin Mons „Moord in „Pompeji" evenwel blijft bij deze twee Engelse speur- derverhalen nogal achteraan: Mons schrijft soms wat langdradig, het geen de lezer haast beweegt uit te roepen: „Schiet toch op, meneer MonsSijhoff Leiden voor de bekende „accolade-uitvoering". Pictura-reeks De Pictura-reeks zou /non een vere delde „Prisma-serie" kunnen noe men. Wij ontvingen van de uitgeve rij dezer reeks, liet Spectrum, twee boekjes, die inderdaad aanspraak kunnen maken op deze kwalificatie, namelijk Micheline Sauvage: „So- krates" en Mimca Cranaki: „Grie kenland". Voortreffelijk uitgevoerde boekjes en goed uit het Frans ver taald. Het boekje over Griekenland zou men kunnen beschouwen als een combinatie vun een populaire ge- sehiedenisverhandeling met een mo derne reisgids. De moeite waard!

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1959 | | pagina 5