Twintig jaar geleden: een incident bij Venlo roomboter Prinses Wilhelmina beoogt behoud van het natuurgoed rond Het Loo VRIJDAG 6 NOVEMBER 1959 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 13 DUITSERS ZOCHTEN ARGUMENT VOOR INVAL Een Nederlander gedood, een andere en twee Engelsen over grens gesleept Op 10 november 1939, dus twintig jaar geleden, ver scheen een simpel bericht in de Nederlandse kranten: „Het A.N.P. meldt: Donder dagmiddag zijn bij de Neder lands-Duitse grens bij Blerik schoten gevallen, waarbij en kele in burger geklede perso nen betrokken zijn geweest. Naar het schijnt is één per soon getroffen, terwijl de anderen over de grens ge voerd zouden zijn. De lezin gen over wat is voorgeval len, lopen zeer uiteen, zodat nog niet met juistheid kan worden medegedeeld, wat werkelijk is geschied. Het on derzoek dat is ingesteld, zal meer licht moeten verschaf fen". Dit was de eerste, geheimzinnige confrontatie van het Nederlandse volk, dat in de spanning van een dreigende oorlog leefde, met een lugubere, voor ons land noodlot tige gebeurtenis, het zogenaamde Venlo-incident. Later werd duide lijk wat op de 9de november in 'de Duitse grensstreek was voór- gevallen. In de namiddag kwam een personenauto, waarin gezeten waren de Britse gezantschaps secretaris en chef van het Britse paspoortencontrolebureau te Den Haag, majoor Stevens, de Britse officier van de geheime dienst ka pitein Payne Best, de Nederlandse luitenant Klop en de Nederlandse chauffeur Lemmens, uit de rich ting Venlo aan bij het café Backus, gelegen op Nederlands grondgebied op geringe afstand van de Duitse grens. De twee Engelsen zouden m dit café in te genwoordigheid van luitenant Klop een bespreking met Duitse autoriteiten voeren over de moge lijkheid van een beëindiging van de oorlog, die kort tevoren tussen Duitsland en Engeland en Frank rijk was uitgebroken. Op liet bordes van café Backus stond een Duitser, dio een soort groetend gebaar maakte en tege lijkertijd een teken gaf aan zijn handlangers, waarop over do Duitse grens een auto kwam aan rijden met een mitrailleur erop, die het vuur opende en daarbij de Nederlandse luitenant Klop dode lijk verwondde. Do andere perso nen werden met geweld over de Duitse grens gevoerd. Ook de ge wonde of gedode luitenant Klop werd daarheen gesleept. Het gehele voorval speelde zich in zo korte tijd af, dat het voor de Nederlandse grenswacht, die zich niet in de onmiddellijke na bijheid van de grens bevond, niet mogelijk was, tijdig in te grijpen. De achtergrond Wat had dit alles te betekenen? Wat was de achtergrond van deze overval? Als vaststaande moet worden aangenomen, dat het voornaamste motief op hoog politiek niveau gelegen was, na melijk het zoeken van argumen ten, die een gewelddadige inval in Nederland zouden kunnen rechtvaardigen op grond van het niet handhaven van de neutraliteit van Nederlandse zijde. Slechts de hoogste chefs, Hitier, Himmler, Heydrich en misschien nog een enkele an dere. zijn hiervan waarschijn lijk op de hoogte geweest. In de kring van de speciale S.D.- commando's, in wier handen de uitvoering van de overval lag, heeft als motief gegolden het verzamelen van inlichtingen over methoden en werkwijzen van de Britse Secret Intelli gence Service en het opsporen van in Duitsland voor deze dienst werkende agenten. Een bijkomend motief, althans voor Himmler, schijnt geweest te zijn de opvoering van een mon sterproces naar aanleiding van de aanslag in München in de Brau- keller. Dit zou het Duitse volk moeten duidelijk maken, dat de Britse inlichtingendienst, in sa menwerking met de Nederlandse, Belgische en Franse inlichtingen diensten, bezig was te intrigeren tegen het bestaan en de veilig heid van de Duitse staat en zijn leiders. Het drama, voorzichtig en tot in onderdelen door de Duitsers voor bereid, begon met een ontmoeting tussen dr. Franz Fischer, een Duitser, die beweerde, dat hij om politieke redenen uit zijn land hud moeten vluchten, en dr. Spiecker, de gewezen perschef van de rijks kanselarij, die eveneens naar het buitenland was gevlucht en daar het verzet tegen het nationaal- socialistische Duitsland organi seerde. Dr. Fischer is zeer waar- Ir. Staf voorzitter fruittelersorganisatie Als voorzitter van de Nederlandse Fruittelers Organisatie, als opvolger van de niet-herkiesbare heer C. Bou- dewijn, is voorgedragen(oud-minis- j ter) ir. C. Staf, die reeds als direc- j leur van de Nederlandse Heidemaat schappij qualitate qua secretaris van de N.F.O. is geweest. 1 scliijnlijk een Duitse agent in Ne derland geweest. Door Spiecker kwam hij in aanraking met kapi tein Best. Hij vertelde deze offi cier van de Britse inlichtingen dienst, dat hij relaties onderhield met Duitse organisaties, die de ondergang van Duitsland in de pas begonnen oorlog vreesden en daarom met de Engelsen over vrede wilden onderhandelen.- Verder onderzoek Kapitein Best vond deze gegevens belangrijk genoeg om een verder onderzoek in te stellen. Hij wilde de leiders van die organisaties wel eens spreken. Zo volgden en kele ontmoetingen tussen hem en zekere Duitsers, onder andere in Den Haag en Arnhem. Het eerste onderhoud had plaats in Venlo met een dr. Solms, die later ma joor Travaglio van de Duitse contra-spionage bleek te zijn. Bij zijn latere conferenties kreeg ka- Sitein Best geen enkele keer de oge, belangrijke autoriteiten te genover zich, die hij wenste te spreken en op wie hij gerekend had. Op een van de laatste bijeen komsten in Den Haag ge houden kwam kapitein Best in contact met de Duitsers Grosch, Martini en Schemmel. Zij deelden mee, dat de anti nazi-organisaties in Duitsland Hitier gevangen wilden nemen, dat daarna de regering zou worden gereorganiseerd en dat vervolgens vredesonderhande lingen zouden worden begonnen. Zij wensten echter vooraf te 1 weten, of Frankrijk en Enge land bereid waren hierop in te gaan en verwachtten een schrif telijk antwoord. Die luitenant Grosch, kolonel Martini en ma joor Schemmel waren in wer kelijkheid Christensen, Chrinis en 'Schellenberg, welke laatste in het verloop van de oorlog een vooraanstaande rol heeft ge- gespeeld, alle drie functionaris sen van het Reichs Sicherheits- hauptamt. Op 7 en 8 november kwam kapi tein Sigismund Payne Best, ver gezeld van majoor Richard Henry Stevens en de Nederlandse luite nant D. Klop inVenlo in hotel „Willielmina" bijeen met Schem mel, dus de latere generaal S.S.- Brigadeführer Walter Schellen berg. Op 9 november zóu de be spreking in hotel Backus worden voortgezet. Daar gaf Schellenberg AdvertentieJ Dit beschuitje smaakt als een „taartje" en dat komt door de roomboter. HET NEDERLANDS ZUIVEUUREAU RIJSWIJK (LH.) het sein voor de overval, waarna de auto met de mitrailleurs voor op over de Duitse grens kwam rijden en twintig zwaar bewapen de S.S.-ers en een aantal in de nabijheid werkende liedeh van de Duitse arbeidsdienst toeschoten en op Nederlands gebied hun euveldaad volvoerden. Luitenant Klop werd zieltogend naar het Duitse Zollamt gesleept. Vandaar is zijn stoffelijk overschot naar Düsseldorf overgebracht, gebal semd en vervolgens naar Berlijn vervoerd. Sindsdien is het spoor loos. Niets compromitterends De Engelsen en de chauffeur Lemmens werden naar een con centratiekamp gebracht. De heef Lemmens werd al weer in oktober 19-40 vrijgelaten. Stevens en Best. zijn in 1945 door de Amerikanen bevrijd. Hoeveel moeite de Duitsers zich ook getroost hebben om door middel van het Venlo-incident hun slag te slaan, toch is in wezen hun toeleg mislukt. De beide En gelsen hebben niets losgelaten tijdens hun verhoren en toen zij op de 9de november 1939 over vallen werden, hadden zij niets op schrift bij zich. Dat was een vei ligheidsmaatregel geweest, die achteraf zeer verstandig geweest blijkt te zijn. De Duitsers hebben dus niets compromitterends kun nen vinden. Slechts langzamer- handis bekend geworden van wel ke methoden de Duitsers zich on der Hitler bedienden om hun min derwaardige doeleinden te berei ken. Dank zij het onderzoek van do Nederlandse parlementaire enquêtecommissie is nu de sluier, die aanvankelijk over het incident hing, geheel, opgelicht. Negenjarig televisiesterretje ging op weg naar Witte Huis Evelyn Rudie, een ne genjarig Amerikaans televisiesterretje, kreeg van haar ouders vijf dollar voor elk televi sieoptreden. Zodoende beschikte zij op een ge geven ogenblik over een welgevulde spaar pot, ook al was de in houd geen fractie van de zestigduizend.dollar, die zij met haar optre den had verdiend. Op zekere dag was het dan zover dat Evelyn vond dat zij nu zelf maar eens een bestemming aan dit geld moest ge ven. Zij stak 110 dollar bij zich en belde het kan toor te Hollywood van een Amerikaanse lucht vaartmaatschappij op, met het verzoek tot re servering van een plaats in het eerstvol gende toestel naar Washington. Zij bestel de de plaats op naam van haar moeder, wier stem zij nabootste. Zij zei ook als „me vrouw Rudie" dat zij „Evelyn" zou sturen om het plaatsbewijs te halen. Vervolgens reed Evelyn intelligentie-quotient 140 naaf het kan toor der luchtvaart maatschappij, betaalde haar kaartje en begaf zich naar het vliegveld, waar zij zonder moei lijkheden plaats nam in het Vliegtuig naar Washington, waarmede zij tot Baltimore kwam. Hier stak de door de ongeruste ouders ge alarmeerde politie een stokje voor naar verde re reisplannen. Zij zal nu, op ouderlijk ver zoek, naar bloedver wanten in Washington worden begeleid. Voordat zij van het vliegveld van Baltimo re vertrok verklaarde Evelyn Rudie tegenover verslaggevers„De laatste maal, dat ik met mevrouw Eisen hower sprak, vertelde zij mij dat zij en de president mij zo graag zagen optreden. Ik dacht zo, ik kan best eens met mevrouw Eisenhower gaan pra ten en zien of ze mij geregeld in een eigen programma voor de te levisie kan laten optre den, want dat vind ik leuker dan telkens zo ccn keer te verschij nen Motief van een belangrijke schenking Eer aan nagedachtenis van prins Hendrik (Van een onzer redacteuren) 't Loo Vrijwel geruisloos is de wettelijke overdracht tot stand gekomen van de onroerende privébezittingen van prin ses Wilhelmina op Het Loo aan de staat, ofwel het Kroondo mein. Indertijd was het een simpel persbericht, waarin werd medegedeeld dat prinses Wilhelmina de wens te kennen had gegeven haar privé-bezittingen op Het Loo, waaraan zij zich bijzonder gehecht gevoelt, bij het Kroondomein onder te brengen. i Motief en betekenis van deze schenking staan ons volk ver moedelijk niet zeer duidelijk voor ogen. Men moet eigenlijk de produktie en de landschappelijke waarde van de uitge strekte naald- en loofhoutbossen en heidevelden van de ko ninklijke houtvesterijen Gortel en Hoog Soeren van nabij kennen, de schoonheid van dit zo gaaf instandgehouden be zit hebben ondergaan en zich enigszins in de historische ach tergrond ervan hebben verdiept, om de importantie van deze overdracht te beseffen. De volksmond lieeft altijd al les het Kroondomein ge noemd, het gehele gebied van 10.427,0198hectare van Hoog Soeren tot Vaassen, en vergeten, dat tweederde van deze oppervlakte behoorde tot de privé-bezittingen van prinses Willielmina. Vrijwei dit gehele, onroerende privé- bezit heeft de prinses, met uitzondering van een kleine oppervlakte verspreid liggen de percelen ten oosten van het kanaal Apeldoorn-Hat- tum, aan de staat overgedra gen, hetgeen overigens niet betekent dat de lasten niet langer voor de prinses zou den zijn. Het belangrijke motief achter de ze overdracht is, dat nu een groot aaneengesloten natuurgebied, ge legen op de meest oostelijke en hoogste stuwrug van de Veluwe met een lengte van 17 kilometer van noord naar zuid en van twaalf kilometer van oost naar west de status van Kroondomein heeft gekregen en als gevolg daar, krachtens de Wet op de Kroondomeinen, niet zonder ont eigening kan worden vervreemd. Daardoor wordt erfdeelbaarheid in de toekomst voorkomen en kan het gehele goed in ondeelbare staat voor het nageslacht be waard blijven. Ongetwijfeld wenst de prinses hiermede te handélen in de geest van haar echtgenoot en tevens diens nagedachtenis te eren. Immers, het is vooral aan prins Hendrik te danken geweest dat de houtvesterijen van het Loo zijn geworden, wat zij nu zijn. Wordingsgeschiedenis Daarvoor moet men even in de wordingsgeschiedenis van Het Loo duiken. De bossen en de jacht hebben steeds een belangrij ke plaats in de geschiedenis van Het Loo ingenomen. In feite is de aankoop van Het Loo in 1684 door stadhouder Willem III van Johan Cornelius van Ulft, ge naamd Doornyck een uitvloeisel van het feit dat de prinses zich reeds in 1676 een ,jacht- met bijbehorende commóditei- ten" te Hoog Soeren had ge kocht. De aankoop van Het Loo omvatte, behalve het Olde Adels- huys, twee vierendelen van het Hoogsoerense bos. Gaandeweg werden ook andere bosgedeelten aangekocht, totdat in 1766 een boscomplex was verkregen dat nu nog met 't huidige „oude" Kroon domein overeenstemt. Na de te rugkeer van de Oranjes, na de Franse tijd, bleef dit complex be zit van de staat. Wel kwam het geleidelijk onder het beheer van de koning, totdat het in 1863 de finitief met 't Kroondomein werd verenigd. Het ontstaan van het „nieuwe" Kroondomein (het voormalige pri- vé-bezit dus van prinses Wilhel mina) dateert van recentere tij den. Toen de oude markergronden onder de gemeenschappelijke ei genaren werden opgedeeld, tegen het einde van de vorige eeuw. hebben koningin Wilhelmina en prins Hendrik van de daarbij ge boden mogelijkheden tot grond aankoop op grote schaal gebruik gemaakt. In de periode van 1900 ot 1915 werden vrijwel de gehele 'Houtvesterij Gortel, alsmede de boswachterij Uddel. aangekocht. Behalve met de aankoop van de gronden heeft prins Hendrik ook in hoge mate een persoonlijk aan deel gehad in het produktief ma ken ervan, dooi* deze tot bos te iaten ontginnen. Duizenden hec tare heide werden volgens zijn plannen en onder zijn persoonlijk toezicht in bos hervormd het geen voor vele toentertijd zeer arme Veluwse gezinnen een wel kome bron van neveninkomsten naast het schamele boerenbedrijf- je opleverde. Thans, 25 jaar na het overlijden van prins Hen drik, mag aan dit initiatief wel met grote dankbaarheid worden herinnerd. De overdracht omvat behalve de uitgestrekte goederen van de houtvesterij Gortel met drie bos- wachterijen en de westelijk gele gen boswachterij Uddel, waarvan 90 procent houtopstand is en tien procent heide, nog een veertigtal boerderijen en een dertigtal dienstwoningen. Naar de wilde zwijnen Vertegenwoordigers van de Nederlandse dagbladpers heb ben zich woensdagmiddag, op uitnodiging van de opperhout vester van prinses Wilhelmina, ir. E. Reinders, een beeld kun nen vormen van de omvang van het gehele bezit en ook op een tocht van enkele uren kun nen genieten van de door de herfst gepenseelde schoonheid van de Soerense loofhoutbos sen, van de Asselse, dé Soeren se en de Uddelse hei, van het oude Meervelderbos, het Speul- derbos en het Aarthuis. Ze hebben de prachtige oude ei ken en het Douglas-bos vlakbij het paleis bewonderd, de kor- hanen zien opfladderen boven de Soerense hei en plus minus vijftig stuks edelwild zien vluchten in de dekking nabij het Aarthuis. In de wildbanen van Het Loo, een oppervlakte van 9000 ha., bevinden zich ongeveer 500 edelherten. Tij dens de excursie konden de fo tografen bovendien op enkele meters afstand van de naar eikels zoekende wilde zwijnen komen. Natuurlijk is de vraag gesteld: wat heeft ons volk aan de hand having van het onverdeelde kroon domein Het antwoord hierop geeft de recreatieformule van de opperhoutvester. „Het Kroondo mein dankt zijn unieke waarde aan de harmonisatie van het zui ver economische bosbeheer, het landschappelijke beheer en het wildbeheer. Het wordt ten dienste van het publiek in zodanige mate en op een zodanige wijze openge steld, dat de harmonie van dit drieledige beheer niet wordt ver stoord. De overdracht van de bezittingen van de prinses brengt in de toe gankelijkheid van het Kroondo mein voor het publiek geen ver andering. De faciliteiten blijven, zoals zij reeds vóór de overdracht met instemming van de prinses waren. Driekwart van het gehele bezit is van 1 mei tot 15 septem ber toegankelijk. Men vergewïsse zich vooraf op welke wijze. Een aantal wegen is slechts voor ge motoriseerd verkeer opengesteld, andere alleen voor fietsers en wandelaars en/of voor bromfiet sen. Enkele, telkens wisselende rustgebieden voor het wild, rijn volledig verboden terrein. Maar daar weegt het prachtige onver hoedse schouwspel van uit de dek king te voorschijn komend edel wild voor de werkelijke speurder in de natuur ruimschoots tegen op. Een meeuw van de klok s Mensen, die 's morgens om elf j§ s uur de Delfgauwseweg te Delft ee passeren, kunnen daar een H kopmeeuw aantreffen die één of twee makrelen in ontvangst s neemt Dit gebeurt bij de vis- handelaar J. de Bruin aldaar, ee die drie jaar geleden er een e: gewoonte van heeft gemaakt M om dagelijks om elf uur een f| ee kopmeeuw te verrassen met eee één of een paar makrelen. De H meeuw laat zich sindsdien - geen dag verstek gaan. Hij weet de tijd zo goed, dat men M bet horloge er gerust op ge- lijk kan zetten. Zonder zich iets aan te trekken van het n vrij drukke verkeer, strijkt hij s om elf uur op de weg neer om toe te happen als hem de lekkernij wordt toegeworpen. |f AiiitiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiuuiiiKHiiiiiiiiinnmuiHiiniitiHHmminimmfl

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1959 | | pagina 13