Twintig jaar geleden:
een incident bij Venlo
roomboter
Prinses Wilhelmina beoogt behoud
van het natuurgoed rond Het Loo
VRIJDAG 6 NOVEMBER 1959
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
13
DUITSERS ZOCHTEN ARGUMENT VOOR INVAL
Een Nederlander gedood, een andere
en twee Engelsen over grens gesleept
Op 10 november 1939, dus
twintig jaar geleden, ver
scheen een simpel bericht in
de Nederlandse kranten:
„Het A.N.P. meldt: Donder
dagmiddag zijn bij de Neder
lands-Duitse grens bij Blerik
schoten gevallen, waarbij en
kele in burger geklede perso
nen betrokken zijn geweest.
Naar het schijnt is één per
soon getroffen, terwijl de
anderen over de grens ge
voerd zouden zijn. De lezin
gen over wat is voorgeval
len, lopen zeer uiteen, zodat
nog niet met juistheid kan
worden medegedeeld, wat
werkelijk is geschied. Het on
derzoek dat is ingesteld, zal
meer licht moeten verschaf
fen".
Dit was de eerste, geheimzinnige
confrontatie van het Nederlandse
volk, dat in de spanning van een
dreigende oorlog leefde, met een
lugubere, voor ons land noodlot
tige gebeurtenis, het zogenaamde
Venlo-incident. Later werd duide
lijk wat op de 9de november in
'de Duitse grensstreek was voór-
gevallen. In de namiddag kwam
een personenauto, waarin gezeten
waren de Britse gezantschaps
secretaris en chef van het Britse
paspoortencontrolebureau te Den
Haag, majoor Stevens, de Britse
officier van de geheime dienst ka
pitein Payne Best, de Nederlandse
luitenant Klop en de Nederlandse
chauffeur Lemmens, uit de rich
ting Venlo aan bij het café
Backus, gelegen op Nederlands
grondgebied op geringe afstand
van de Duitse grens. De twee
Engelsen zouden m dit café in te
genwoordigheid van luitenant
Klop een bespreking met Duitse
autoriteiten voeren over de moge
lijkheid van een beëindiging van
de oorlog, die kort tevoren tussen
Duitsland en Engeland en Frank
rijk was uitgebroken.
Op liet bordes van café Backus
stond een Duitser, dio een soort
groetend gebaar maakte en tege
lijkertijd een teken gaf aan zijn
handlangers, waarop over do
Duitse grens een auto kwam aan
rijden met een mitrailleur erop,
die het vuur opende en daarbij de
Nederlandse luitenant Klop dode
lijk verwondde. Do andere perso
nen werden met geweld over de
Duitse grens gevoerd. Ook de ge
wonde of gedode luitenant Klop
werd daarheen gesleept.
Het gehele voorval speelde zich
in zo korte tijd af, dat het voor
de Nederlandse grenswacht, die
zich niet in de onmiddellijke na
bijheid van de grens bevond, niet
mogelijk was, tijdig in te grijpen.
De achtergrond
Wat had dit alles te betekenen?
Wat was de achtergrond van
deze overval? Als vaststaande
moet worden aangenomen, dat
het voornaamste motief op hoog
politiek niveau gelegen was, na
melijk het zoeken van argumen
ten, die een gewelddadige inval
in Nederland zouden kunnen
rechtvaardigen op grond van
het niet handhaven van de
neutraliteit van Nederlandse
zijde. Slechts de hoogste chefs,
Hitier, Himmler, Heydrich en
misschien nog een enkele an
dere. zijn hiervan waarschijn
lijk op de hoogte geweest. In de
kring van de speciale S.D.-
commando's, in wier handen de
uitvoering van de overval lag,
heeft als motief gegolden het
verzamelen van inlichtingen
over methoden en werkwijzen
van de Britse Secret Intelli
gence Service en het opsporen
van in Duitsland voor deze
dienst werkende agenten.
Een bijkomend motief, althans
voor Himmler, schijnt geweest te
zijn de opvoering van een mon
sterproces naar aanleiding van de
aanslag in München in de Brau-
keller. Dit zou het Duitse volk
moeten duidelijk maken, dat de
Britse inlichtingendienst, in sa
menwerking met de Nederlandse,
Belgische en Franse inlichtingen
diensten, bezig was te intrigeren
tegen het bestaan en de veilig
heid van de Duitse staat en zijn
leiders.
Het drama, voorzichtig en tot in
onderdelen door de Duitsers voor
bereid, begon met een ontmoeting
tussen dr. Franz Fischer, een
Duitser, die beweerde, dat hij om
politieke redenen uit zijn land hud
moeten vluchten, en dr. Spiecker,
de gewezen perschef van de rijks
kanselarij, die eveneens naar het
buitenland was gevlucht en daar
het verzet tegen het nationaal-
socialistische Duitsland organi
seerde. Dr. Fischer is zeer waar-
Ir. Staf voorzitter
fruittelersorganisatie
Als voorzitter van de Nederlandse
Fruittelers Organisatie, als opvolger
van de niet-herkiesbare heer C. Bou-
dewijn, is voorgedragen(oud-minis- j
ter) ir. C. Staf, die reeds als direc- j
leur van de Nederlandse Heidemaat
schappij qualitate qua secretaris van
de N.F.O. is geweest. 1
scliijnlijk een Duitse agent in Ne
derland geweest. Door Spiecker
kwam hij in aanraking met kapi
tein Best. Hij vertelde deze offi
cier van de Britse inlichtingen
dienst, dat hij relaties onderhield
met Duitse organisaties, die de
ondergang van Duitsland in de
pas begonnen oorlog vreesden en
daarom met de Engelsen over
vrede wilden onderhandelen.-
Verder onderzoek
Kapitein Best vond deze gegevens
belangrijk genoeg om een verder
onderzoek in te stellen. Hij wilde
de leiders van die organisaties
wel eens spreken. Zo volgden en
kele ontmoetingen tussen hem en
zekere Duitsers, onder andere in
Den Haag en Arnhem. Het eerste
onderhoud had plaats in Venlo
met een dr. Solms, die later ma
joor Travaglio van de Duitse
contra-spionage bleek te zijn. Bij
zijn latere conferenties kreeg ka-
Sitein Best geen enkele keer de
oge, belangrijke autoriteiten te
genover zich, die hij wenste te
spreken en op wie hij gerekend
had.
Op een van de laatste bijeen
komsten in Den Haag ge
houden kwam kapitein Best
in contact met de Duitsers
Grosch, Martini en Schemmel.
Zij deelden mee, dat de anti
nazi-organisaties in Duitsland
Hitier gevangen wilden nemen,
dat daarna de regering zou
worden gereorganiseerd en dat
vervolgens vredesonderhande
lingen zouden worden begonnen.
Zij wensten echter vooraf te
1 weten, of Frankrijk en Enge
land bereid waren hierop in te
gaan en verwachtten een schrif
telijk antwoord. Die luitenant
Grosch, kolonel Martini en ma
joor Schemmel waren in wer
kelijkheid Christensen, Chrinis
en 'Schellenberg, welke laatste
in het verloop van de oorlog een
vooraanstaande rol heeft ge-
gespeeld, alle drie functionaris
sen van het Reichs Sicherheits-
hauptamt.
Op 7 en 8 november kwam kapi
tein Sigismund Payne Best, ver
gezeld van majoor Richard Henry
Stevens en de Nederlandse luite
nant D. Klop inVenlo in hotel
„Willielmina" bijeen met Schem
mel, dus de latere generaal S.S.-
Brigadeführer Walter Schellen
berg. Op 9 november zóu de be
spreking in hotel Backus worden
voortgezet. Daar gaf Schellenberg
AdvertentieJ
Dit beschuitje smaakt als
een „taartje" en dat komt
door de roomboter.
HET NEDERLANDS ZUIVEUUREAU RIJSWIJK (LH.)
het sein voor de overval, waarna
de auto met de mitrailleurs voor
op over de Duitse grens kwam
rijden en twintig zwaar bewapen
de S.S.-ers en een aantal in de
nabijheid werkende liedeh van de
Duitse arbeidsdienst toeschoten
en op Nederlands gebied hun
euveldaad volvoerden. Luitenant
Klop werd zieltogend naar het
Duitse Zollamt gesleept. Vandaar
is zijn stoffelijk overschot naar
Düsseldorf overgebracht, gebal
semd en vervolgens naar Berlijn
vervoerd. Sindsdien is het spoor
loos.
Niets compromitterends
De Engelsen en de chauffeur
Lemmens werden naar een con
centratiekamp gebracht. De heef
Lemmens werd al weer in oktober
19-40 vrijgelaten. Stevens en Best.
zijn in 1945 door de Amerikanen
bevrijd.
Hoeveel moeite de Duitsers zich
ook getroost hebben om door
middel van het Venlo-incident hun
slag te slaan, toch is in wezen
hun toeleg mislukt. De beide En
gelsen hebben niets losgelaten
tijdens hun verhoren en toen zij
op de 9de november 1939 over
vallen werden, hadden zij niets op
schrift bij zich. Dat was een vei
ligheidsmaatregel geweest, die
achteraf zeer verstandig geweest
blijkt te zijn. De Duitsers hebben
dus niets compromitterends kun
nen vinden. Slechts langzamer-
handis bekend geworden van wel
ke methoden de Duitsers zich on
der Hitler bedienden om hun min
derwaardige doeleinden te berei
ken. Dank zij het onderzoek van
do Nederlandse parlementaire
enquêtecommissie is nu de sluier,
die aanvankelijk over het incident
hing, geheel, opgelicht.
Negenjarig televisiesterretje ging
op weg naar Witte Huis
Evelyn Rudie, een ne
genjarig Amerikaans
televisiesterretje, kreeg
van haar ouders vijf
dollar voor elk televi
sieoptreden. Zodoende
beschikte zij op een ge
geven ogenblik over
een welgevulde spaar
pot, ook al was de in
houd geen fractie van
de zestigduizend.dollar,
die zij met haar optre
den had verdiend. Op
zekere dag was het dan
zover dat Evelyn vond
dat zij nu zelf maar
eens een bestemming
aan dit geld moest ge
ven.
Zij stak 110 dollar bij
zich en belde het kan
toor te Hollywood van
een Amerikaanse lucht
vaartmaatschappij op,
met het verzoek tot re
servering van een
plaats in het eerstvol
gende toestel naar
Washington. Zij bestel
de de plaats op naam
van haar moeder, wier
stem zij nabootste. Zij
zei ook als „me
vrouw Rudie" dat
zij „Evelyn" zou sturen
om het plaatsbewijs te
halen.
Vervolgens reed Evelyn
intelligentie-quotient
140 naaf het kan
toor der luchtvaart
maatschappij, betaalde
haar kaartje en begaf
zich naar het vliegveld,
waar zij zonder moei
lijkheden plaats nam in
het Vliegtuig naar
Washington, waarmede
zij tot Baltimore kwam.
Hier stak de door de
ongeruste ouders ge
alarmeerde politie een
stokje voor naar verde
re reisplannen. Zij zal
nu, op ouderlijk ver
zoek, naar bloedver
wanten in Washington
worden begeleid.
Voordat zij van het
vliegveld van Baltimo
re vertrok verklaarde
Evelyn Rudie tegenover
verslaggevers„De
laatste maal, dat ik
met mevrouw Eisen
hower sprak, vertelde
zij mij dat zij en de
president mij zo graag
zagen optreden.
Ik dacht zo, ik kan
best eens met mevrouw
Eisenhower gaan pra
ten en zien of ze mij
geregeld in een eigen
programma voor de te
levisie kan laten optre
den, want dat vind ik
leuker dan telkens zo
ccn keer te verschij
nen
Motief van een belangrijke schenking
Eer aan nagedachtenis
van prins Hendrik
(Van een onzer redacteuren)
't Loo Vrijwel geruisloos is de wettelijke overdracht tot
stand gekomen van de onroerende privébezittingen van prin
ses Wilhelmina op Het Loo aan de staat, ofwel het Kroondo
mein. Indertijd was het een simpel persbericht, waarin werd
medegedeeld dat prinses Wilhelmina de wens te kennen had
gegeven haar privé-bezittingen op Het Loo, waaraan zij zich
bijzonder gehecht gevoelt, bij het Kroondomein onder te
brengen. i
Motief en betekenis van deze schenking staan ons volk ver
moedelijk niet zeer duidelijk voor ogen. Men moet eigenlijk
de produktie en de landschappelijke waarde van de uitge
strekte naald- en loofhoutbossen en heidevelden van de ko
ninklijke houtvesterijen Gortel en Hoog Soeren van nabij
kennen, de schoonheid van dit zo gaaf instandgehouden be
zit hebben ondergaan en zich enigszins in de historische ach
tergrond ervan hebben verdiept, om de importantie van deze
overdracht te beseffen.
De volksmond lieeft altijd al
les het Kroondomein ge
noemd, het gehele gebied van
10.427,0198hectare van
Hoog Soeren tot Vaassen, en
vergeten, dat tweederde van
deze oppervlakte behoorde
tot de privé-bezittingen van
prinses Willielmina. Vrijwei
dit gehele, onroerende privé-
bezit heeft de prinses, met
uitzondering van een kleine
oppervlakte verspreid liggen
de percelen ten oosten van
het kanaal Apeldoorn-Hat-
tum, aan de staat overgedra
gen, hetgeen overigens niet
betekent dat de lasten niet
langer voor de prinses zou
den zijn.
Het belangrijke motief achter de
ze overdracht is, dat nu een groot
aaneengesloten natuurgebied, ge
legen op de meest oostelijke en
hoogste stuwrug van de Veluwe
met een lengte van 17 kilometer
van noord naar zuid en van
twaalf kilometer van oost naar
west de status van Kroondomein
heeft gekregen en als gevolg
daar, krachtens de Wet op de
Kroondomeinen, niet zonder ont
eigening kan worden vervreemd.
Daardoor wordt erfdeelbaarheid
in de toekomst voorkomen en kan
het gehele goed in ondeelbare
staat voor het nageslacht be
waard blijven. Ongetwijfeld wenst
de prinses hiermede te handélen
in de geest van haar echtgenoot
en tevens diens nagedachtenis te
eren. Immers, het is vooral aan
prins Hendrik te danken geweest
dat de houtvesterijen van het Loo
zijn geworden, wat zij nu zijn.
Wordingsgeschiedenis
Daarvoor moet men even in de
wordingsgeschiedenis van Het
Loo duiken. De bossen en de
jacht hebben steeds een belangrij
ke plaats in de geschiedenis van
Het Loo ingenomen. In feite is
de aankoop van Het Loo in 1684
door stadhouder Willem III van
Johan Cornelius van Ulft, ge
naamd Doornyck een uitvloeisel
van het feit dat de prinses
zich reeds in 1676 een ,jacht-
met bijbehorende commóditei-
ten" te Hoog Soeren had ge
kocht. De aankoop van Het Loo
omvatte, behalve het Olde Adels-
huys, twee vierendelen van het
Hoogsoerense bos. Gaandeweg
werden ook andere bosgedeelten
aangekocht, totdat in 1766 een
boscomplex was verkregen dat nu
nog met 't huidige „oude" Kroon
domein overeenstemt. Na de te
rugkeer van de Oranjes, na de
Franse tijd, bleef dit complex be
zit van de staat. Wel kwam het
geleidelijk onder het beheer van
de koning, totdat het in 1863 de
finitief met 't Kroondomein werd
verenigd.
Het ontstaan van het „nieuwe"
Kroondomein (het voormalige pri-
vé-bezit dus van prinses Wilhel
mina) dateert van recentere tij
den. Toen de oude markergronden
onder de gemeenschappelijke ei
genaren werden opgedeeld, tegen
het einde van de vorige eeuw.
hebben koningin Wilhelmina en
prins Hendrik van de daarbij ge
boden mogelijkheden tot grond
aankoop op grote schaal gebruik
gemaakt. In de periode van 1900
ot 1915 werden vrijwel de gehele
'Houtvesterij Gortel, alsmede de
boswachterij Uddel. aangekocht.
Behalve met de aankoop van de
gronden heeft prins Hendrik ook
in hoge mate een persoonlijk aan
deel gehad in het produktief ma
ken ervan, dooi* deze tot bos te
iaten ontginnen. Duizenden hec
tare heide werden volgens zijn
plannen en onder zijn persoonlijk
toezicht in bos hervormd het
geen voor vele toentertijd zeer
arme Veluwse gezinnen een wel
kome bron van neveninkomsten
naast het schamele boerenbedrijf-
je opleverde. Thans, 25 jaar na
het overlijden van prins Hen
drik, mag aan dit initiatief wel
met grote dankbaarheid worden
herinnerd.
De overdracht omvat behalve de
uitgestrekte goederen van de
houtvesterij Gortel met drie bos-
wachterijen en de westelijk gele
gen boswachterij Uddel, waarvan
90 procent houtopstand is en tien
procent heide, nog een veertigtal
boerderijen en een dertigtal
dienstwoningen.
Naar de wilde zwijnen
Vertegenwoordigers van de
Nederlandse dagbladpers heb
ben zich woensdagmiddag, op
uitnodiging van de opperhout
vester van prinses Wilhelmina,
ir. E. Reinders, een beeld kun
nen vormen van de omvang
van het gehele bezit en ook op
een tocht van enkele uren kun
nen genieten van de door de
herfst gepenseelde schoonheid
van de Soerense loofhoutbos
sen, van de Asselse, dé Soeren
se en de Uddelse hei, van het
oude Meervelderbos, het Speul-
derbos en het Aarthuis. Ze
hebben de prachtige oude ei
ken en het Douglas-bos vlakbij
het paleis bewonderd, de kor-
hanen zien opfladderen boven
de Soerense hei en plus minus
vijftig stuks edelwild zien
vluchten in de dekking nabij
het Aarthuis. In de wildbanen
van Het Loo, een oppervlakte
van 9000 ha., bevinden zich
ongeveer 500 edelherten. Tij
dens de excursie konden de fo
tografen bovendien op enkele
meters afstand van de naar
eikels zoekende wilde zwijnen
komen.
Natuurlijk is de vraag gesteld:
wat heeft ons volk aan de hand
having van het onverdeelde kroon
domein Het antwoord hierop
geeft de recreatieformule van de
opperhoutvester. „Het Kroondo
mein dankt zijn unieke waarde
aan de harmonisatie van het zui
ver economische bosbeheer, het
landschappelijke beheer en het
wildbeheer. Het wordt ten dienste
van het publiek in zodanige mate
en op een zodanige wijze openge
steld, dat de harmonie van dit
drieledige beheer niet wordt ver
stoord.
De overdracht van de bezittingen
van de prinses brengt in de toe
gankelijkheid van het Kroondo
mein voor het publiek geen ver
andering. De faciliteiten blijven,
zoals zij reeds vóór de overdracht
met instemming van de prinses
waren. Driekwart van het gehele
bezit is van 1 mei tot 15 septem
ber toegankelijk. Men vergewïsse
zich vooraf op welke wijze. Een
aantal wegen is slechts voor ge
motoriseerd verkeer opengesteld,
andere alleen voor fietsers en
wandelaars en/of voor bromfiet
sen. Enkele, telkens wisselende
rustgebieden voor het wild, rijn
volledig verboden terrein. Maar
daar weegt het prachtige onver
hoedse schouwspel van uit de dek
king te voorschijn komend edel
wild voor de werkelijke speurder
in de natuur ruimschoots tegen
op.
Een meeuw van de klok
s Mensen, die 's morgens om elf j§
s uur de Delfgauwseweg te Delft
ee passeren, kunnen daar een
H kopmeeuw aantreffen die één
of twee makrelen in ontvangst
s neemt Dit gebeurt bij de vis-
handelaar J. de Bruin aldaar, ee
die drie jaar geleden er een
e: gewoonte van heeft gemaakt M
om dagelijks om elf uur een f|
ee kopmeeuw te verrassen met
eee één of een paar makrelen. De H
meeuw laat zich sindsdien
- geen dag verstek gaan. Hij
weet de tijd zo goed, dat men
M bet horloge er gerust op ge-
lijk kan zetten. Zonder zich
iets aan te trekken van het
n vrij drukke verkeer, strijkt hij s
om elf uur op de weg neer
om toe te happen als hem de
lekkernij wordt toegeworpen. |f
AiiitiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiuuiiiKHiiiiiiiiinnmuiHiiniitiHHmminimmfl