gedmgdB ziMumktoit Waterleiding Romeinse legerplaats werd in Nijmegen blootgelegd DE KERKEN HEINZ D zó gebruikt men TOMATO KETCHUP*. Wat een smaakgenot» 9, maatschappij MORGEN OP HET BLONDE GEVAAR PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT DONDERDAG 29 OKTOBER 1959 PROF. BRUNSTING DEED ONTDEKKING Onder keizer Nero nog beschouwd als een overbodige luxe Bij de opgravingen, die thans te Nijmegen op het terrein van de voomalige Romeinse legerplaats worden verricht, heeft prof. dr. H. Bmnsting een zeer belangrijke ontdekking ge daan. De hoogleraar is er namelijk in geslaagd de waterlei ding bloot te leggen van het kamp, waar, van 70 na Christus af drieëndertig jaar lang het tiende Romeinse legioen gele gerd is geweest. Dit legioen, het enige dat ooit in Nederland gelegen heeft, kwam naar Nijmegen om Claudius, of liever Julius Civilis te verslaan. Prof. Brunsting noemde deze vondst uniek en opzienbarend, omdat men niet wist, dat de Romeinse legioenen waterlei dingen van deze aard in hun legerplaatsen hadden. Een der gelijk systeem van watervoor ziening was namelijk onder keizer Nero als „overbodige luxe" fel bekritiseerd. De opgravingen begonnen 25 mei onder auspiciën van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodem onderzoek te Amersfoort. De resten van de voormalige Romeinse legerplaats werden indertijd ontdekt door de oud archivaris van Nijmegen, de heer Daniels. In onderhoud met het A.N.P. ver telde prof. Brun3ting die hoog leraar in de algemene archeologie aan de Vrije Universiteilt te Am sterdam en conservator van het Rijksmuseum van oudeheden te Leiden is dat hij bij het recen te onderzoek de begrenzing van de legerplaats, had kunnen vast stellen. Deze bleek veel westelij ker te liggen dan men vermoed had en ze werd gemarkeerd door een zware, door torens versterkte vestingmuur met steunberen aan de binnenkant. Dit is, aldus de hoogleraar, een uiterst zeldzaam, zo niet een uniek verschijnsel. Hoewel de muur niet op de heu velrand stond, ontbrak elk spoor van een gracht. Ongeveer parallel aan deze stenen wand bevond zich een tweede zware, muur, waarach ter men sporen van soldatenba rakken aantrof, die een voort zetting waren van de in 1951 ge vonden militaire verblijven. Kuil Tassen de beide muren wachtte prof. Brunstlng en de zijnen een zeer grote verrassing. Hier werd namelijk een geweldig grote, met puin en aarde gevulde kuil aan getroffen, die bleek uit te lopen in een met zware blokken tufsteen omrande waterput. Deze put heeft een diepte van ongeveer twintig meter, maar de financiële midde len laten het niet toe om hem uit te graven. In het bovenste gedeel te van de put vond men een stuk van een grafzerk met de naam van een soldaat van het tiende legioen. Zijn afkomst werd aan geduid met de letters amp die zowel de afkorting van de naam van een volksstam als van 'n stad kunnen zijn. De put was overdekt met een gebouwtje, waarvan de vloer van Romeins beton was vervaardigd. Naast dit bronhuls stond op het hoogste Kunt van de legerplaats een vier- ant gebouwtje met een nog zwaardere Romeins betonnen vloer van allerlei materiaal. Waarschijnlijk is dit de bodem van een drinkwaterreservoir ge weest. Daar bij aansluitend, ontdekte prof. Brunsting een dichtge- worpen greppel, die hij eerst voor een loopgraaf aanzag. In deze greppel zat echter een zware loden buis verborgen van drie kwart meter lengte en van een doorsnede van twintig centimeter. Het lood van de buis was meer dan één centi meter dik. Het was niet moei lijk om dit voorwerp te iden tificeren als een Romeinse wa terleidingbuis, zoals deze in de oud-Romeinse steden gevonden zijn. Daar van het gehele bui zennet alleen dit ene stuk is overgebleven, vermoedt men, dat indertijd een hier ploegen de landbouwer de leiding heeft ontdekt en de lange reeks zwa re loden buizen als een bui tenkansje in de wacht heeft gesleept. Tot geluk van de wetenschap heeft hij één stuk vergeten. Tot nu toe heeft men niet kunnen ontdekten hoe 't water uit de put in het bassin werd gebracht. Dit kan geschied zijn door slavenar beid of door emmers aan katrol len, die de Romeinen ook reeds kenden. Advertentie i Nieuwe clowns Communistisch-Chinese troe- H pen in Tibet heben onlangs ff ff clowns die geleken op Kroesjt- ff ff sjew en Nenroe ten tqnele ge- voerd om uiting te gqven aan hun stalinistische gezindheid, aldus bericht het Engelse blad ff „Guardian". „De Chinezen §f trekken zich niets aan van de publieke opinie of Russische adviezen". ft Een gróte menigte Tibetanen M zag hoe de soldaten net deden H of zij de Kroesjtsjew- en Neh- ff roe-clowns sloegen en schop- ff ff ten. Tot op heden zijn slechts Eisenhower en Churchill als f§ clowns in China verschenen. ff iiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiniiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiil Duitser na gedood te zijn, gekruisigd In een kamer naast zijn werkplaats is maandagmiddag te Frankfort Georg Krauser dood en aan de muur gekruisigd aangetroffen. Door de rechterhand van de man was een zware spijker geslagen en zijn voe ten waren aan de vloer van de ka mer vastgenageld. Bij het politieonderzoek is komen vast te staan dat de schoenmaker voor de kruising gewurgd werd. De politie acht het echter niet onmoge lijk dat hij zich vrijwillig heeft la ten doodmaken. De laatste zes maan den bracht hij zich herhaaldelijk verwondingen toe uit boete. Tegen de mensen, die hem bij zijn eventueel vrijwillige dood assisteerden, zal een aanklacht wegens moord worden in gediend. De politie tracht uit te zoe- :en wie Krauser dweepzuchtig op vattingen deelden. Het zou een groep van dertien mensen zijn. KERKNIEUWS Een week per maand predikant in Parijs Met toestemming van zijn kenke- raad zal dr. J. van Goudoever, re monstrants-gereformeerd predikant te Leiden, elke maand een week in Parijs arbeiden onder de leden van de afdeling van de Nederland se Protestantenbond aldaar. Door het vertrek van ds. J. Zuur deeg naar Wassenaar' is de afde ling Parijs thans vacant. Dr. Van Goudoever heeft in verband met zijn niernve werk in Frankrijk ont slag genomen als leraar aan het Rijnlands Lyceum te Wassenaar. NED. HERV. KERK. Beroepen te Utrecht (als tweede stu dentenpredikant) dr. G. van Leeuwen, studentenpredikant te Amsterdam idem (vac. prof. dr. A. F. N. Lek- kerkerker) W. L. Jens, secretaris AJJ.F-J. te Amsterdam; idem (vac. A. J. Brinkman) S. Gerssen te Hui zen (N.H.); te Slochteren B. Spaans te Vrouwenparochie; te Hoenderlo (toez.) W. W. Verhoef, vic. te Voor burg; te Harich (Fr.) (toez.) A. van der Schoot, vic. te Drachten. Aangenomen het beroep van de clas sis Rotterdam-Zuid als predikant voor buitengewone werkzaamheden (gees huis) GEREF. KERKEN. Tweetal te Dieren (vac. H. v. d. Plaat) W. Griffioen te NHkerk en H. R. Zijlstra te Koudekerk aan de Rijn. Beroepen te Culemborg H. Scholing te Zuidland. geestelijk verzorger Delta-Zieken- luis) K. P. van de Graaf te Heino. De fles op tafel en een flinke portie op het bord PROF. DR. J. C. HOEKENDIJK Laat gemeenteleden beslissen over bestemming nieuwe kerken In het oktobernummer van „Wending" constateert prof. dr. J. C. Hoekendijk dat met de Her vormde Kerkbouwactie 1059 ge kozen is voor uitbreiding van het apparaat van één denominatie. We dromen wel (soms hardop) over één evangelische kerk in Nederland, maar bouwen er in elk geval nog niet naar toe. De uitbreiding van het kerkelijk ap- Earaat heeft prioriteit gekregen oven de verandering van de ker kelijke structuur. Aan het slot van zijn actueel ar tikel plaatst prof. Hoekendijk een verlanglijstje met drie vragen. •Zou het mogelijk zijn afstand te doen van ons „monumenten complex" en kerken te bouwen die zoveel mogelijk op tenten lij ken? Onze mobiele samenleving verlangt een mobiele kerk: een tabernakel die mot de mensen mee kan reizen. Zou het mogelijk zijn, dat de kerkleden worden opgeroepen en in staat gesteld zelf mee te bou wen In de zendingsliteratuur wordt er herhaaldelijk op gewe zen, dat een kerk pas dan „het échte, eigen huis van de gemeen te" kan worden, wanneer het niet alleen geld („dat meest abstracte van alle offers") maar ook blaren en zweet heeft gekost. Dat zal toch wel niet alleen voor Azië en Afrika gelden. De „zelfbouw-projecten" ko men er weer in: de oecumeni sche werkkampen vermenig vuldigen zich; de katholieke bouworde, in 1953 gesticht met het doel „door vrijwillige hulp bij de woning-, kerk- en schoolbouw het Godsrijk in de wereld te bouwen en de vrede onder de volkeren te bevorde ren" heeft snel om zich heen- gegrepen (1959: in 20 landen). Ook in Nederland zijn enkele kerken met deze zelfbouw be gonnen. Kan ook de hervormde actie dit offer van tijd en energie vragen en zouden de architec ten met de inzet van onge schoolde krachten kunnen re kenen Zou het, tenslotte, helemaal on mogelijk zijn, dat de gemeentele den zelf de beslissing kregen over de bestemming van de ge bouwde kerken? Ik denk aan Park Forest, een nieuw woninggebied ergens in Amerika. Bij de planning van do stad werd aan de verschillende denominaties grond voor de kerk bouw aangeboden. Dat werd een hopeloze mislukking: ieder eiste voor zich teveel op. Toen werd de voor de protestantse kerken bestemde grond aan de protes tantse ingezetenen toegewezen. Die besloten voor de gehele ge meenschap één evangelische kerk tc bonwen: een community church. Deze Park Forest-formule is se-— dertdlen in Amerika in vele nleu- 1 aken VOOr de Zending in we woongebieden gebruikt. Waar- f_ J__kt,,, schijnlijk zitten we hier in Ne- Indonesië en lNW.-vjUinea derland niet zo los in onze deno- woongebieden aan de gehele pro testantse bevolking een gebouw aanbieden en vragen een nieuw begin te maken in het nieuwe land; daarbij de mogelijkheid open laten dat het gebouw straks niet als „hervormde" kerk dienst zal doenZo zou goed duide lijk worden, dat er in deze kerk bouwactie niets van het zo ge vreesde „Hervormdisme" in net spel is, maar da£ hier alleen maar service bedoeld is van de kerk, die er is voor het volk. Meer en meer leken in Duits kerkewerk De Evangelische Kirche in Duits land heeft in een nieuw statis tisch rapport, dat in München werd uitgegeven, het recente te kort aan protestantse predikanten onderstreept. Meer dan 3000 pre dikantsplaatsen zijn vacant of provisorisch bezet. Op het plat teland heeft men één predikant op 1500 zielen en in de randge meenten der grote steden één op de 4000. Om dit gebrek aan predikanten te hulp te komen zijn de protestant se kerken van Duitsland volgens dit rapport begonnen met het toe laten van leken zonder theologi sche vorming, die na een vooraf gaande instructieperiode als „academische predikanten" mo gen fungeren. Momenteel zijn er 100 van zulke leken werkzaam; bovendien recruteren de kerken meer en meer leken om een groot deel van do gemeentearbeid over te nemen. minationele jas. Maar zou het niet te proberen zijn? In nieuwe Vijftig harpisten maakten bedevaart naar Davids graf Vijftig harpspelers uit veertien landen hebben een bedevaart ge maakt van het Israëlische gedeelte van Jeruzalem uit naar het graf van koning David op de berg Sion. Dit bezoek aan de laatste rust plaats van de eerste uit de geschiedenis bekende harpspeler vormde het begin van het internationale harpfestival, dat in Jeruzalem werd gehouden. De harpspelers werden aan het graf ontvangen door vier in het wit geklede rabbijnen, die op de „Schofar" bliezen (een oud joods blaasinstrument zonder mondstuk, vervaardigd uit een rams horen), en aan de harpspelers hun zegen gaven. In verband met de najaarszen- dingsweek en de najaarscollecte, die van 1 tot 8 november worden gehouden, heeft de hervormde raad voor de Zending aandacht geves tigd op de volgende feiten. „Nog altijd zijn er ongeveer 35 hervormde zendingsarbeiders in Indonesië. De omstandigheden waaronder zij werken zijn moei lijk geworden, voor enkelen zelfs uitzonderlijk moeilijk. Toch is het voor hen een vreugde in dienst aan het Evangelie naast de chris tenen in Indonesië te mogen staan. Zij rekenen daarbij op de voor bede en de gaven van de gemeen teleden in Nederland. In Nieuw-Guinea zijn vele zen dingarbeiders voor de prediking, het onderwijs en de medische dienst. Naar hun mening beseffen wij hier in Nederland te weinig, dat er ginds voor de zending iets groots wordt verricht. Zij vragen dringend dat wij alle krachten zullen inspannen om het werk op Nieuw-Guinea voort te zetten en uit te breiden. In West-Afrika is de eerste zen dingsarbeider gearriveerd. Twee anderen bereiden zich voor om volgend jaar daarheen te gaan. Met een vierde is de raad voor de Zending in gesprek. De raad hoopt aat nog velen, predikanten, artsen, verpleegsters en leraren zullen volgen. Er wordt daar met verlangen naar de komst van deze mensen uitgezien. Zij zullen gaan indien de kerk de financiën daar voor beschikbaar stelt". DETECTIVE-ROMAN DOOR BERKELEY GRAY 50 Zc hadden geen van tweeën diehst en maakten deze rit alleen om de nieuwsgierigheid van de Inspecteur te bevredigen. Door alles wat hij in de flat gehoord had, was hij er zeker van dat hij Conquest op High Mount zou aantrefffen en hij wilde weten waarom Norman die dag nog een tweede bezoek bij Rodney Frea- ne bracht. Davidson vroeg zich af wat Williams zou zeggen als hij te genover Conquest stond, maar het leek hem beter de inspecteur met rust te laten en hem geen vragen te stellen. Voordat ze weggereden waren had Williams nog net een en ander in Scotland Yard moeten doen. Er was een nieuwe informatie over de moord binnengekomen en wel uit een heel andere bron. De politie had een foto van Rust in de krant doen opnemen en een bankdirtcteur in Fulham had hem erkend als John Beecher, die het yorigo jaar een bankrekening geopend had. e bankdirecteur had de politie ver teld dat John Beecher zijn bankreke ning met duizend pond in contanten geopend had; daarna had hij er nog op negen verschillende keren duizend pond aan toegevoegd, iedere keer in contanten, zodat hij nu tienduizend pond op de bank had staan. Hij had de bankdirecteur verteld dat hij 'bezig was zijn land te verkopen en van plan was naar Australië te emigre ren. Toen Williams dit hoorde had hij nog meer redenen om te proberen Con quest zo gauw mogelijk op te spo ren, want het verhaal bekrachtigde het idee dat Rust chantage op Frea- ne gepleegd had en Conquest scheen veel van Freane te weten. „Hij zal me vanavond de waarheid vertellen, Mac", bromde Williams. „Wat doet hij nu weer bij Freane? En waarom zijn Joy en die gewiek ste landloper ook meegegaan Ik zeg Je dat ze het een of ander van plan zijn. „Lijkt het U niet beter om ons er buiten te houden?" waagde Davidson te vragen. „Wie weet In wat voor wespennest we terecht komen. Voor Conquest is dat niet erg maar wij moeten aan onze carrière denken". „Bang?" vroeg Williams spottend. „Natuurlijk niet", antwoordde David son kwaad. „Maar ik zie niet in waarom we ons zelf onnodig in moei lijkheden zouden begeven; het is geen officiële opdracht". „We kunnen als doodgewone burgers toch zeker ook wel een autoritje ma ken", bromde de inspecteur weer. „Hier zijn we er, geloof ik. Een groot hek en een oprijlaan... Laten we de auto hier maar laten staan..." Ze liepen de oprijlaan in. „Een groot park", merkte Davidson op. „Met veel bossen. En je kunt geen hand voor ogen zien. Hoe had U gedacht met het zoeken naar Con quest te beginnen?" „Houd je brutale mond dicht!" „Ik stelde U alleen maar een vraag". „Dat is nergens voor nodig. Hij moet hier zijn en het lijkt me het beste om eerst met Freane te gaan praten" zei Williams. „Het is nog niet laat, hij zal zeker nog wel op zijn". „Ik ben het met U eens", zei David son instemmend. „We kunnen het beste met Freane beginnen. Ik dacht dat U hier in de bossen Indiaantje wilde gaan spelen". Als antwoord bromde Williams wat binnensmonds. Hij zou liever, vóórdat hij naar Frea ne ging, met Conquest gesproken hebben. Maar aan de andere kant zou Freane hem allicht dingen over Con quest kunnen vertellen die *n beetje licht op deze hele zaak zouden werpen. Door een bocht in de oprijlaan ston den ze ineens voor het huis. Beneden waren cr enige ramen hel verlicht en ook in de hal brandde er licht. „Gelukkig", mompelde Williams. „Hij is nog niet naar bed". Ze gingen het terras op. son opeens. „Daar komt iemand over san opeens. „Daar komt iemand over het gras aanhollen. Het is Conquest niet, die is lang zo groot en zwaar niet". Ze bleven doodstil staan. Toen de man wat dichterbij kwam. zagen zij, dat hij een smoking droeg en dat zijn gezicht er verwrongen en bleek uit zag. Hij hijgde van uitputting en zijn kleren zaten vol modder. „Dat is Freane!" fluisterde Williams. „Kent U Freane dan?" „Ja, ik heb hem vanmiddag even gezien toen Conquest die drie kerels uit zijn kantoor gooide. Ik weet ze ker dat dat Freane is. Wat zou er met hem aan de hand zijn?" „Wat doet hij op dit uur in de tuin?" mompelde Davidson, toen Freane de voordeur was binnengegaan. „U had gelijk, er is hier iets aan de hand!" „En ik zal te weten komen wat het Is!" „Wilt U het aan Freane gaan vra- gen?" „Dat is het allerlaatste wat ik doen zoui" snauwde de inspecteur, Frea- ne's hele voorkomen en manier van doen wezen er op dat Conquest er gens in de buurt moet zijn. Laten we ae kant maar uitgaan waar Freane vandaan kwam. Je zult zien dat we Conquest daar wel ergens zullen vin- Ze staken het grote gTasveld over. Er was niemand die hun tegenhield en na een tweede grasveld over te zijn gestoken kwamen zc in een ro zentuin. „Hoe denkt U dat U Conquest in deze duisternis zult vinden en waar om zou hij in deze tuin zijn?" vroeg Davidson, niet zonder reden. „Houd je mond! Hij moet hier ergens uithangen!" „Naar al die modder op Freane's kle ren te oordelen moet hij in een of andere vechtpartij verwikkeld ge weest zijn", ging Davidson verder. „Anders niets voor Conquest... Waar komen we nu terecht?" Ze struikelden over een onverwachts trapje dat in de rotstuin uitkwam. De omtrekken van een gebouwtje te kenden zich tegen de nachtlucht af. „Daar hebben we het al!" zei Wil liams zachtje8. „Een tuinhuisje, Mac! Er kunnen zich rare dingen in tuin huisjes afspelen, vooral als Conquest er bij betrokken ls". Toen ze do veranda naderden rende er ineens een kleine gestalte op hen toe. Hij dook zo onverwachts uit de duisternis op dat ze beiden door dc schok onbeweeglijk, bleven staan. „U bent Inspecteur Williams, als lk het goed heb", fluisterde een hese stem. Williams schrok. „Wie ben je?" „Ik ben het, Livingstone". „O, Livingstone. Dan begrijp ik dat je me kent" zei Williams. „Wat doe je hier?" „Ik ben nog nooit zo bill geweest uw stem te horen", zei Livingstone. „Ik zit werkelijk erg in de rats. Heeft mijnheer Conquest U gevraagd hier te komen? Dat zal wel „Nee, hij heeft me niets gevraagd", antwoordde dc inspecteur kortaf. „Waar is Conquest?" „Daar wilde ik het net met U over hebben. Ze zijn beneden in de schuil kelder. Ze hadden er al een uur ge leden uit moeten komen er moet iets mis gegaan zijn. Wie weet wat er daar beneden in dat hol gebeurd is..." „Waar heb je het in 's hemelsnaam over?" snauwde Williams. „En wat klets je toch over een schuilkelder? De oorlog is al jaren voorbij..." „Ik heb het over de schuilkelder van Freane. inspecteurde ingang is in het tuinhuisje", 1 egde Livingstone hem uit. „Het is geen gewone schuil kelder. Ze zeggen dat nij een beetje op de schuilkelder van Hitier lijkt die hij in Berlijn had. Mooie grote kamers, elektrisch licht en noem maar op!" (Wordt vervolgd)

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1959 | | pagina 18