„BURGH tussen Beetsterzwaag en Brakel" Herindeling Zeeuwse gemeenten getoetst aan praktijk elders OVER HET GELDERSE BRAKEL EN FRIES OPSTERLAND Meerderheid van Domburgs raad vil combinatie van 3 gemeenten Oosterland fel tegen samenvoeging - --- "£-v 'J^gse gs Pt samenvoeging Ook V rouwenpolder bij het „nieuwe" Domburg „DORPISME ALS EER VORM VAR DEMOCRATIE ZATERDAG 17 OKTOBER 1959 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT „Weinig tegen - véél voor" I DOHSUftC. OOST KAPEL LF. £H VROUW WPOUJKr' (Van onze speciale verslaggever) „WEINIG TEGEN, véél zo niet alles voor", dat is kort samengevat de kern der meningen van twee burgemeesters, die de concentratie van gemeenten in de praktijk kennen en van wie er één zelfs nooit anders heeft geweten. Dat is de heer W. Harm- sma, burgemeester van de 23.000 ha en rond 20.000 inwoners tellende, uit 17 kerkdorpen bestaande Friese gemeente Opster- land. Naar oppervlakte gemeten de vierde gemeente in ons land, volgend op het Drentse Emmen. De heer Harmsma kent in feite dus alleen maar het vóór van gemeentelijke concentratiehet tegen heeft hij nooit gekend. De heer W. J. Tos, burgemeester van de rond 5000 inwoners tellen de Gelderse gemeente Brakel in de Bommelerwaard heeft het tégen wel degelijk gekend. Tot 1 juli 1956 was er nog niets sa mengevoegd en telde Brakel rond 1900 inwoners. Nu omvat het de dorpen Brakel, Aalst, Poederooijen en Zuilicliem. Maar bedden zijn zij zonder meer vurige voorstanders van ge meentelijke concentratie. dienst gemeentewerken, de mogelijk heid om zo nodig een maat schappelijk werkster aan te stellen en vanzelfsprekend in het algemeen een versterkte positie bij „optreden naar buiten". Wethmder Pmsenier Spoed bij Wakher te herin deling -r." - 'u "£7/0CntA; *ec«è*r,F~f. in PmtMivergadxnrtg fir W.:! -v» - _A V ï.- w, oozrtiAfntf In Ureterp gemeente Opster- land) staat, zoals in nog véle dorpen in deze gemeente, een lclokkestoel. Niet te verwarren met een stoeltjesklok Niet zonder slag of stoot In de Bommelerwaard kwam de con centratie niet, evenmin als dat in Zeeland het geval is, zonder slag of stoot tot stand. Aanvankelijk werd overwogen om er één, grote gemeen te van te maken, maar dat werd bij nader inzien toch een te sterke in greep geacht, mede in verband met de vrij grote politieke verscheiden- f heid in deze streek. Het zijn drie ge meenten geworden, waarvan Brakel er dus één is en waarbij men die dor pen samenvoegde, waarvan men wist dat de bewoners elkaar in kerkelijk en politiek opzicht zouden vinden. Vanzelfsprekend was er enig ver zet, maar de grootste weerstand ontstond door een enigszins onge lukkige formulering in een toe lichting van Gedeputeerde Staten op de herindeling, waarin namelijk gesteld werd dat herindeling ge wenst was „in verband met achter lijkheid van de streek" Weinig tegenstellingen In Brakel is in de praktijk gebleken, dat de bevolking van de vier dorpen zich metterdaad „in kerkelijk en po litiek opzicht" gevonden heeft. Er ontstonden, zo verklaarde .burge meester Pos, weinig of geen tegen stellingen. Kerkelijk nam (en neemt) de hervormde kerk de grootste plaats in. Op het politieke terrein ontstonden evenmin moeilijkheden. „De kiesverenigingen dokteren be wust een evenredige vertegenwoordi ging in de raad uit, zodat elk dorp aan zijn trekken komt. Als voor beeld wees de heer Pos erop, dat hij als „Brakelaar" de burgemees terszetel bezet, terwijl de beide wet houders afkomstig zijn uit Zuilichem en Poederooijen, dat vroeger reeds samen met Aalst ééh gemeente vorm de. Als direct-aamvijsbare voordelen van de samenvoeging zag burgemeester Pos vooral de vereenvoudigde be stuurbaarheid (één burgemeester, één secretaris, één ontvanger)de ver beterde outiüage van bijvoorbeeld de „Afstandskwestie" De in Zeeeland vaak gehoorde klacht over de „afstandskwestie" voor het bezoeken van de secretarie, wuifde burgemeester Pos als het ware weg De Molensteeg in de vier dor pen tellende gemeente Brakel in de Bommelerw'aard, ivaar men sinds juli 1956" gemeente lijke concentratie" kent. met een handgebaar, inhoudend„Dat moet je nou niet overdrijven". En ter toelichting voegde hij daar nog aan toe: „Tegen een huwelijksvoltrek king ziet men in het algemeen niet op. In de meeste gevallen gebeurt dat maar ééns in je leven en de meesten nemen toch auto's. Al was het alleen maar om naar de fotograaf te gaan.." Voorts was hij van mening, dat af standen dankzij ook de bromfiets in het algemeen een geringe rol spelen, zodat daarmee een groot deel van de bezwaren tegen een op enige kilometers afstand gelegen secretarie (voor Brakel is dat ma ximaal 6 km, van Aalst uit) vol gens burgemeester Pos is opgehe ven. In de nogal eens gepropageerde „zit- HjA»» Een kleine bloemlezing uit krantekoppen, zoals die de af gelopen jaren in de P.Z.C. ver schenen en waar de strubbe lingen rond de herindeling van gemeenten op Walcheren en Schouwen-Duiveland zonne klaar uit blijken. Een staal kaart je van „voor en vooral tegen" dagen" zag de heer Pos weinig of niets, noch in hulpsecretariën. Wer kelijk belangrijke zaken kunnen op die manier toch niet worden afge daan, zo meende hij en bovendien: „Het.gevaar is groot, dat de betrok ken ambtenaren B. en W. gaan spe len"! „Het eigen karakter" Geen enkel gevaar zag Brakels bur gemeester voor het in vele gevallen zo zeer geduchte „yerlies van eigen karakter". Zijn ervaring: elk dorp houdt zijn eigen karakter, zoals ook ieder mens zijn eigen karakter houdt. In Brakel heeft elk dorp zijn (bloei end) verenigingsleven, geconcen treerd rond de dorpshuizen en ook zijn eigen kerkelijk leven. Tenslotte de ervaring van burge meester Pos na drie jaar gemeente lijke concentratie samengevat in een notedop: „Men was er in vele ge vallen tegen, men aanvaardt het nu en men plukt er de vruchten van"! De volkshogeschool Allardsoog in Bakkeveen, een der zeven tien dorpenbehorende tot de gemeente Opsterland, met Beetsterzwaag als administra tief centrum. Hét oord voor sociale recreatie in de 2S.000 h.a. tellende gemeente. „Vanzelfsprekend is er sprake van „dorpisme"; elk dorp vecht voor zijn eigen belangen, men probeert heus wel eens elkaar vliegen af te vangen, maar dat vind ik nu juist een gezonde vorm van democratie". Dit verklaarde burgemeester Harmsma van Opsterland, de man die aan het hoofd staat van een gemeente met 17 kerkdorpen, waaronder nog enkele „dubbeldorpen", zoals om een voor beeld te noemen Ureterp en Ureterp aan de vaart. T)urgh tussen Beetsterzwaag en Brakel" is een 53-D motto, dat niet alléén vanwege de alliteratie voor deze 14-daagse streekreportage werd gekozen, maar dat wel degelijk een begrip dekt. Het op het ogen blik in Zeeland bijzonder actuele begrip „concentratie van gemeenten" namelijk, zoals die aan de orde is op Schouwen-Duiveland (wetsontwerp bereids ingediend bij de Tweede Kamer) en op Walcheren, waarvoor naar verwacht mag worden het wetsontwerp op korte termijn zal worden ingediend. Véél is er reeds over de herindeling gemeenten ge schreven, hetgeen ook blijkt uit de kleine bloem lezing van koppen, zoals die in de P.Z.C. verschenen boven raadsverslagen en die op deze pagina is afge drukt. In den brede is het voor en tegen overwogen, in raadsvergaderingen, tijdens bijeenkomsten met Gedeputeerde Staten en ter gelegenheid van minis teriële bezoeken. Op Schouwen-Duiveland wil men van 18 naar 6 op Walcheren van 19 naar 9 gemeenten; ingrepen die over het algemeen nogal drastisch worden geacht en waarbij vooral de sentimenten vaak een rol spelen. „Wij willen het eigene behouden blijven wie wij zijn", zo wordt vaak gehoord. Ook elders in het land kent men vanzelfsprekend concentratie van gemeenten. Teneinde na te gaan hoe die concentratie elders in de praktijk werkte en werkt, bezocht onze speciale verslaggever het Friese Opsterland (met Beetsterzwaag als administratief centrum), waar al sinds mensenheugenis -17 dorpen in één gemeente verenigd zijn, en het Gelderse Brakel in de Bommelerwaard, dat sinds juli 1956 uit vier dor pen bestaat. Daarom: „Burgh (als aanduiding voor de Schouwse en Walcherse dorpen) tussen Beetsterzwaag en Bra kel V*WW\*\WWW\'VWWW*VWS(\WWWVVVVWVWWW „Dorpisme als een vorm van demo cratie" dus. Een democratische vorm die tot uiting komt in de verenigin gen voor plaatselijk belang, zoals die in elk dorp bestaan. Deze verenigin gen ijveren ook inderdaad voor zui ver plaatselijke belangen (het ver beteren van een weg, oprichting van een bejaarden-sociëteit) en die be langen brengen zij dan naar voren bij B. en W. Op hun beurt bezoeken burgemeester en wethouders ook re gelmatig de dorpen om zich van be paalde situaties op de hoogte stellen. Een mooi voorbeeld van democratie in een „geconcentreerde gemeente" vormt wel de strijd om de plaats van het nieuwe raadhuis. Van oudsher in Beetsterzwaag het bestuurlijk cen trum, maar toen de bouw van een nieuw raadhuis aan de orde kwam. meende het zich industrieel nog al sterk ontwikkelde Gorredijk in eer ste instantie als 'plaats van vestiging in aanmerking te komen. Waarbij de Gorredijkers maar buiten beschou wing lieten, dat Beetsterzwaag geo grafisch centraal ligt. De inwoners van Gorredijk lieten niets onbeproefd. Zij begonnen met gratis de bouwgrond ter beschik king te stellen en brachten voorts een bedrag van 50.000,bijeen. Daar bleef het evenwel niet bij. Een vereniging van industriëlen in Gorredijk ondernam nóg een stap: zij gaven het E.T.I. voor Friesland opdracht tot het samenstellen van een rapport, waarin advies uitge bracht zal worden over de gunstig ste plaats voor het nieuwe raad huis van Opsterlaud „In één pot" Dat kan dus allemaal. Er kan meer. In Opsterland verheugt men zich in het bezit van een goed voorziene openbare leeszaal. Die kwam er dankzij een mooi staaltje samen werking. Alle bestaande leesgezel schappen en blibliotheken, ongeacht van welke vorm of richting, deden hun bezit aan boeken „in één pot"; een selectie volgde en Opsterland had zijn openbare leeszaal. In overleg met de bestaande (hardwerkende) Culturele Raad werden vervolgens wisselcollecties samengesteld, die nu in boekenkisten de dorpen „afrei zen". Terloops viel hier het begrip „Cul turele Raad". Deze raad neemt ech ter in het gemeenschapsleven een bijzondere grote plaats in. De door B. en W. benoemde leden adviseren en organiseren en zo kwam men on der meer tot de jaarlijkse uitvoe ringen in het openluchttheater van Beetsterzwaag: opvoeringen die in Friesland en daarbuiten veel faam hebben verworven en die gebracht worden door openluehtspelers, gere- cruteerd uit de niet minder dan 23 toneelverenigingen, die Opsterland (niet zijn 20.000 Inwoners....) rijk is. Bestuursvorm Ten aanzien van de bestuursvorm van een zo uitgebreide gemeente is burgemeester Harmsma dezelfde me ning toegedaan als zijn ambtgenoot van het Gelderse Brakel: „Bestuur lijk zeer aantrekkelijk. Het is mo gelijk om een behoorlijk bestuursap paraat op te bouwen, met goede ambtenaren dienst gemeentewer ken en brandweer kunnen behoorlijk georganiseerd worden en zijn prima geoutilleerd op cultureel terrein kan er veel meer gebeuren dan in kleine gemeenten Ook in Opsterland telt de raad ver tegenwoordigers uit de gehele ge meente, een resultaat, waar de poli tieke partijen bewust naar streven. „Een eeuwig probleem" noemde burgemeester Harmsma wel de fi nanciële moeilijkheden. Voorals nog is de financiële regeling rijk gemeenten nog niet gebaseerd op een „gemeentelijke constructie", zoals die in Opsterland met zijn 23.000 ha oppervlakte bestaat. Geen „zitdagen" Evenmin als Brakel kent Opsterland „zitdagen", noch hulpsecretariën. „Men accepteert tegenwoordig de af standen wel", aldus de heer Harm sma, die er in dit verband nog aan herinnert, dat er immers heel wat veranderd is sinds de tijden, toen nog alles lopend moest worden afgedaan. In die jaren kon het mede tenge volge van de destijds zo grote kin dersterfte, voorkomen, dat een huisvader maar een paar dagen wachtte met de aangifte van een geboorte. Zou de jonggeborene „het niet halen', dan hoefde hij maar één keer te lopen Want afstanden telden toen nog wel degelijk! Maar dergelijke bittere ervaringen kent men tegenwoordig gelukkig niet meer. Geen zitdagen dus en geen hulp- secretarieën. Maar naar de me ning van de heer Harmsma zou het voor nieuw te vormen, gro te gemeenten wel aanbeveling verdienen in de onderscheidene dorpen spreekuren van de bur gemeester In te stellen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1959 | | pagina 3