Nog onzekerheid over bouw van
atoomcentrale Geertruidenberg
VAN DE
GEBOORTE
SPOORWEG
ITALIAN0
KOU 0
GEVAT/
POGING OM DE KOSTEN
TE VERMINDEREN
de lekkere
r
Van en voor de boekenplank
v.1
VOGELS": BIJZONDER FRAAI
EN INTERESSANT WERK
EEN PRIJSVRAAG BRACHT DE OVERWINNING
DINSDAG 6 OKTOBER 1959
PROVINCIAL,E ZEEUWSE
COURANT
9
NIEUWE COMMISSIE VAN ONDERZOEK
(Van onze Haagse redacteur)
Naar wij uit zeer betrouwbare bron vernemen, heeft de Vereniging van
samenwerkende Elektriciteitsproducenten (S.E.P.) thans een besluit ge
nomen dat de bouw van de eerste Nederlandse kernenergiecentrale verder
op de lange baan schuift. In een speciale tot nu toe geheim gehouden
vergadering heeft de S.E.P. een nieuwe commissie ingesteld, die zal moe
ten trachten binnen een half jaar antwoord te vinden op een aantal vraag
stukken, welke beslissend zijn voor het al dan niet doorgaan van de plan
nen om een atoomenergiecentrale bij Geertruidenberg te bouwen. Dat
betekent, dat de aanvankelijke bevindingen van de commissie-Roodenburg
niet houdbaar zijn gebleken in het licht van de omstandigheden zoals die
zich thans voordoen.
Wel heeft de S.E.P. in haar geheime vergadering een nieuwe mantelover
eenkomst opgesteld, waarin de leden van de S.EJ?. (alle Nederlandse elek
triciteitsmaatschappijen) zich principieel hebben uitgesproken voor de
bouw van een kernenergiecentrale te Geertruidenberg, als onderdeel van
de installaties van de Provinciale Noordbrabantse Elektriciteits Maat
schappij. Deze overeenkomst is door de meeste leden van de S.E.P. reeds
ondertekend, doch de bekendmaking daarvan wacht nog op een enkele
maatschappij, die nog niet tot tekening is overgegaan. Het staat echter
nu reeds vast, dat deze principiële uitspraak geen enkele zekerheid om
trent de uiteindelijke bouw inhoudt.
energiecentrale kunnen worden geno
men, Maar de kansen van de commis
sie worden op het ogenblik niet roos
kleurig beoordeeld. Vooreerst wordt
het voor het ogenblik zeer twijfelach
tig geacht dat Euratom bereid zou
zijn voor het Nederlandse geval af
te wijken van zijn leningsvoorwaar
den die geldig zijn voor de gehele ge
meenschap van Zes. De vraag of de
regering bereid zou zijn in te gaan op
de uitnodiging om een deel van het
investeringskapitaal min of meer a
fonds perdu te verstrekken lijkt op
het ogenblik-ook niet groot. De rege
ring neeft ,zeer ernstig rekening te
houden niet de zorgwekkende situatie
bij de mijnen. Volgende week zal zij
door de directie van de staatsmijnen
worden uitgenodigd om de bouw van
de nieuwe staatsmijn „Beatrix" waar
in reeds 60 miljoen is geïnvesteerd
stil te leggen met 't oog op de zorg
wekkende stijging van de kolenvoor-
raad, als gevolg van de«afzetmoei-
heden.
De bouw van de kernenergiecen
trale nu zou de mogelijkheden om
de kolenafzefc eerlang te vergroten
ten behoeve van elektriciteitspro-
duktie te niet doen. Het moet
voor het ogenblik twijfelachtig
worden genoemd, dat. de regering
voor do uitschakeling van die mo
gelijkheid voor. de mijnen ook nog
Aantrekkelijk
aanbod
Gebleken is namelijk, dat de exploi
tatie van een kernenergiecentrale zo
als voorgesteld in de S.E.P.-commis-
sie-Roodenburg in het licht van de
situatie van dit ogenblik niet bij be
nadering tot een economisch verant
woorde elektriciteitsprijs zou leiden.
Dit is gevolg enerzijds van een te
optimistische beoordeling van de kos
ten van een kernenergiecentrale op
dit ogenblik en anderzijds van een te
pessimistische beoordeling van het
aanbod van gewone brandstof voor
elektriciteitsproduktie. Dit laatste
beeld is ingrijpend veranderd door de
Europese kolencrisis en van de
zorgwekkende groei van de voorraad
onverkochte kolen bij de Nederlandse
mijnen. Die voorraad is op het ogen
blik al tot meer dan 1.025.000 ton ge
stegen. Minstens even beslissend voor
het opschorten van de plannen voor
de bouw van de kernenergiecentrale
is echter het feit, dat de factoren die
zich daarbij voordoen te optimistisch
zijn geschat.
Naur wij uit betrouwbare bron ver
nemen zal do nieuwe commissie van
onderzoek zich nu in de allereerste
Klaats richten op do mogelijkheid de
ouw eu exploitatiekosten van de
kernenergiecentrale die men zou
gaan bouwen zeer aanzienlijk naar
beneden te drukken. De voornaamste
middelen daartoe worden geacht, ten
eerste een poging om van de Ameri
kaanse fabriek, welke do reactor zal
moeten leveren een financieel veel
aantrekkelijker aanbod te krijgen,
ten tweede een poging om Euratoom
ervan te overtuigen dat de voorwaar
den waarop Euratoom geld voor de
lenen belangrijk gunstiger
voor de exploitatie zullen moeten zijn
vooral wat hun rentepeil betreft, dat
als wij het wél hebben op 4'/2 procent
is gesteld en ten derde een poging om
het rijk te bewegen een bedrag £t
fonds perdu te verstrekken. Finan
ciële deelneming van het rijk anders
dan ii fonds perdu wordt door de S.
E.P. niet begeerd. Langs deze drie
wegen zou moeten worden bereikt,
dat de investering in de geprogram
meerde atoomcentrale zoveel lager
wordt, dat de prijs van te Geertrui
denberg met kernenergie op te wek
ken elektriciteit waarin uiteraard
rente en afschrijvingen op het geïn
vesteerde kapitaal zich in zeer aan
zienlijke mate zullen doen gelden
zich redelijk zal kunnen verhouden
tot de prijs van met steenkolen of
water opgewekte energie.
Niet rooskleurig
Slaagt de commissie in deze opdracht
dan zal over ongeveer een half jaar
het besluit tot de bouw van de kern-
De Britse Fordfabrieken hebben een
nieuw model van de befaamde An-
glia gelanceerd.
Deze wagen valt direct op door
de achterover hellende achterruit, een
stijlvernieuwing die niet alleen een
esthetische opvatting tot achtergrotid
heeft, maar die tevens van praktische
waarde wordt geacht: nooit een be
sneeuwde of bevroren achterruit,
nooit hinder van de stovende zon, al
tijd een onbelemerd uitzicht naar
achteren". Andere vernieuwingen
zijn: vier versnellingen en korte
vloerversneUingshandle van het race-
wagentype. De wagen is voorzien van
een nieuxoe 997 cc .'/-cilinder kopktejf-
motor.
Verdere uitbreidingsplannen
voor Antwerpse haven
Het gemeentebestuur van Antwerpen
overweegt een achtjarenplan voor de
verdere uitbreiding van de haven,
waarmee een bedrag zal zijn gemoeid
van meer dan vier miljard Belgische
frank (ongeveer 300 miljoen gulden).
Het voornaamste project hiervan is
de aanleg van een zevende havendok
en de modernisering van de facilitei
ten.
Dit zevende dok zou ten noorden van
het zesde moeten komen, dat binnen
kort wordt gegraven als onderdeel
van het in 1965 aflopende tienjaren
plan. Het grondwerk rondom het
zesde dok en het vijfde, dat thans zijn
voltooiing nadert, is vrijwel gereed.
Over het achtjarenplan heeft het ge
meentebestuur van Antwerpen reeds
besprekingen gevoerd met de rege
ring in Brussel. Met een aantal grote
Antwerpse banken is contact opgeno
men over de financiering ervan.
In Florida in „blanke"
restaurants geen negers
De minister van justitie van de Ame
rikaanse staat Florida. Richard Er-
vin, heeft bepaald dat blanke restau
ranteigenaars niet verplicht zijn ne
gers te bedienen.
Wanneer de (neger) klant weigert
het restaurant te verlaten kan de
eigenaar hem eruit laten zetten.
De uitspraak werd gedaan op ver
zoek van de officier van justitie van
Miami, Richard Gerstein. De afge
lopen weken is het in Miami herhaal
delijk tot incidenten gekomen met
blanke restauranteigenaars die ne
gers niet wilden bedienen. Maandag
ontstond een vechtpartij tussen een
restaurateur enerzijds en een neger
en een blanke anderzijds, beiden lid
van het „Comité voor gelijkheid van
Rassen" (C.O.R.E., comittee of ra
cial equality).
een aanzienlijk bedrag als subsi
die voor de bouw van de atoom
centrale over heeft.
Wensen van industrie
Intussen blijkt uit het besluit van de
S.E.P. dat men daar de mogelijkhe
den toch niet zonder meer wil prijs
geven. Het ligt voor de hand dat op
die beslissing van invloed is geweest
de behoefte om in Nederland op zo
kort mogelijke termijn eigen erva
ring op te doen met kernenergiecen
trales. Die behoefte is buiten de kring
van de elektriciteitsproducenten zo
mogelijk nog groter dan daar binnen.
AI verscheiedene maanden geleden
heeft een aantal industrieën waaron
der Philips, Werkspoor en De Schelde
een gezamenlijke maatschappij.
NERATOOM, opgericht, met het doel
deel te nemen aan de bouw van
atoomcentrales. Neratoom heeft ook
ingeschreven op het Geertruidenberg-
project. Neratoom heeft duidelijk
gemaakt dat het bij de bouw van de
centrale bij Geertrmdenberg voor het
verkrijgen van industriële ervaring
in Nederland zeer is geïnteresseerd.
Die aandrang lijkt op het besluit van
de S.E.P. om in principe aan de bouw
vast te houden niet vreemd. Het zegt
toch duidelijk, dat als de drie op
drachten van de nieuwe S.E.P.-com-
missie met succes worden bekroond,
er tevens sprake zou zijn van 'n zeer
omvangrijke subsidie, zowel van het
rijk als van Euratom aan de in Nera
toom samengebundelde experimente
rende industrieën. De onderkenning
van dat feit zal de taak van de com
missie niet gemakkelijker maken, hoe
zeer men met name ook in regerings
kringen als ook in die van parlement
aandacht heeft voor de wenselijkheid
dat Nederland én ook de Nederlandse
industrie eigen ervaring krijgt, zo
verneemt men hier. De houding van
regering en parlement zal dan ook
wellicht voor een belangrijk deel be
paald worden door de vraag of Era-
toom zelf ook tot offers bereid is.
lish Elektric-fabrieken, die bij een
John Squier, test-piloot, van de Eng-
snelheid van 1200 mijl per uur uit
een van de nieuwste straaljagerseen
Pl-Lighting is gesprongen en die
daarna meer dan dertig uur met een
rubberbootje in zee heelt gedreven
was door vrijwel iedereen opgegeven.
Hij spoelde echter aan op de Schotse
kust, waar hij door een wandelaar
ster werd gevonden.
De foto toont hem in het ziekenhuis
van Stranraer in Schotland met zijn
dolgelukkige vroim Margaret.
Herige brand teisterde
Britse vliegtuigfabriek
Er heeft zaterdagavond een zware
brand gewoed ln de tekenafdeling, de
verfwerkplaatsen en de assemblage-
afdeling van de A. V. Roe vliegtuig
fabriek te Chadderton in het Engelse
graafschap Lancashire
Zes brandweerlieden moesten met
verwondingen in een ziekenhuis wor
den opgenomen.
De maatschappij deelde later mee dat
de produktie van het straalver-
•keersvliegtuig de Avro-748 en van
de Shackletons niet zal lijden onder
de brand en dat de produktie van de
Vulcans niet ernstig zal worden ver
traagd. Men hoopte dat de meeste ar
beiders vandaag weer aan het werk
konden.
In Amerika rijdt zestig
procent van
auto's in hele wereld
De Verenigde Staten hebben het
grootste autopark ter wereld, name
lijk 56.870.684 personenauto's,
11.158.561 vrachtwagens en 270.163
autobussen, aldus heeft het Ameri
kaanse ministerie van handel vrij
dag meegedeeld. Dit is zestig pro
cent van het aantal auto's in de ge
hele wereld.
Op de tweede plaats komt Frankrijk
met in totaal 6.040.086 auto's, op de
derde Groot-Brittannië met 5.912.708,
op de vierde Canada met 4.623.600,
op de vijfde de Duitse bondsrepubliek
met 3.770.900 en op de zesde de Sow-
jet-Unie met ongeveer 3.500.000.
Volgens deze bekendmaking zijn in
de Sowjet-Unie 500.000 personen
auto's, 2.965.000 vrachtauto's en
35.000 autobussen.
EEN PRODUKT VAN KlNGr EN RANGFABR1EKEN TONNEMA N.V. SNEEK
Grootpoothoenders
zijn ovenbouwers
Dezer dagen verscheen het uitgebrei
de werk „Vogels" door E. Thomas
Gilliard (uitgave W. Gaade - Den
Haag) dat ongetwijfeld reeds veler
aandacht heeft getrokken. De aan
trekkelijke kleurenfoto van een rood
borstje, tevens een der afbeeldingen,
die in het boek wordt aangetroffen,
maakt de stofband tot een uitnemen
de blikvanger.
Het lag in dc bedoeling dit derde deel
van een reeks van zes werken onder
de titel „De Wereld der Dieren in
kleuren" dit voorjaar reeds te laten
verschijnen. De extra aandacht, die
de vertalers en bewerkers: de heren
dr. M. A. IJsseling en dr. A. Schey-
grond aan de tekst hebben gewijd,
heeft tot gevolg gehad, dat de inhoud
een groter omvang heeft verkregen.
Veel meer dan in het oorspronkelijke
boek werden Nederlandse en in Bel
gië voorkomende vogels aan de ord:
gesteld. Voorts hebben enkele des
kundigen meer tijd gekregen om de
inhoud te helpen verrijken. Dr. G. C.
A. Junge zorgde er voor, dat de we
tenschappelijke benamingen „bij"
zijn.
Dit vergt zeer veel tijd en nauw
keurigheid, veel meer dan een
leek ook maar kan vermoeden.
Dr. A. F. J. Portielje stond uit
zijn rijke ervaringen materiaal af
over het gedrag van de besproken
vogels, waardoor de tekst aan le
vendigheid heeft gewonnen. Het
hoek is dus als het ware niet al
leen bewerkt, maar zo goed als
herschreven.
Het spreekt vanzelf, dat bij de huidi
ge, vergevorderde stand van de we
tenschap van alle vogels niet alles
kan worden gegeven. Uit een familie
van 220 soorten als die van de tropi
sche Tangara's kan slechts een klein
aantal en dan nog oppervlakkig wor
den bekeken. Daarom is In vele ge
vallen de nadruk gelegd op de nieu
were ontdekkingen over het gedrag
van de vogels. Zo is dit werk ook
voor bezitters van een bibliotheekje
over vogels een aanwinst van waar
de te noemen, speciaal als samenvat-
(Van een medewerker)
Dat de triomftocht van de locomotief 130 jaar
geleden begon met een prijsvraag, weet heden
nauwelijks 1 van de miljoenen reizigers die da
gelijks gebruik maken van de trein. Niemand
denkt er meer aan dat in die tijd de angst voor
snelheid de grootste vijand was van de vooruit
gang. En nauwelijks iemand weet nog de naam
van de man die met ziju „Rockett" een nieuw
hoofdstuk in de geschiedenis van het verkeers
wezen opensloeg: George Stephenson uit Wylam
in het Engelse Graafschap Northumberland.
Honderddertig
jaar geleden
De kleine George groeide op als een van de 6
kinderen van een arm arbeidersgezin in de om
geving van New Castle. Schoolkennis deed hij
nauwelijks op. Hij hoedde schapen en paarden
en werd later hulpje van een stoker. Hier ont
dekte liij zijn liefde voor de techniek en hier
leerde hij echter ook inzien dat zonder exacte
berekeningen en zonder wiskunde technische
vooruitgang onmogelijk is. Hij ging naar de
avondschool en probeerde zoveel mogelijk op te
steken. En daar kwam hij op de gedachte paar
den door machines te vervangen.
Uitvindingen hangen vaak af van het
toeval. Stephenson vond een wekker
uit, voor nachtwakers, en een veilig
heidslamp voor kolenmijnen. Hij
kreeg hiervoor een prijs van ,1000
guineas en de functie van directeur
van een kolenmijn in de buurt van
Kïllingworth. En opnieuw ging hij
zich bezighouden met het probleem
hoe hij mijnpaarden zou kunnen ver
vangen door machines. Reeds in 1817
bouwde hij een stoomwagen die wel
iswaar nog gebreken had maar die
toch het werk zó goed overnam dat
er tussen 1817 en 1825 nog 53 van
deze machines besteld werden. Zij
waren speciaal aangepast aan de mij
nen en wérden ook geëxploiteerd.
WERK VAN DE DUIVEL
Stephenson en ziju zoon Robert
stichtten een locomotïevehfabriek in
New Castte. De Stockton-Darlington
„IJzeren Weg", die zij construeerden
maakte de vader in 1826 tot de eerste
ingenieur van de Liverpool Manches
ter spoorweg. Maar nog was de tijd
niet rijp voor de eerste locomotieven
die met „grote" snelheid door het
land zouden rijden.
Overal zag men de machines die zon
der paarden arbeid presteerden als
zoiets als het werk van de duivel. On
danks het feit dat Evans reeds in
1786 had voorspeld: „Er zal een tijd
komen dat men uw stoomwagens van
de ene stad naar de andere rijdt met
bijna dezelfde snelheid als die van de
vogels „24-36 km per uur". In de
morgen zal een wagen uit Washing
ton vertrekken, waarvan de passa
giers op dezelfde dag in Baltimore
kunnen ontbijten, in Philadelphia hun
middageten kunnen eten en hun diner
in New York kunnen gebruiken."
Zelfs in 1S28 lachte men nog om ir.
Pelford die beweerde dat men met
één van de nieuwe locomotieven met
een snelheid van 26km per uur
even zo veilig en comfortabel kon rei
zen als tot dusverre met de stoom
boot „zonder de zeeziekte of het ge
vaar van verbranden of verdrinken te
behoeven vrezen." In de „Quarterly
Review" heette het: „Zelfs wanneer
men geloof zou willen hechten aan
alle verzekeringen over de ongevaar
lijkheid dan zal men toch eerder kun
nen geloven dat de inwoners van
Woolwich zich op een raket zouden
laten afvuren dan dat ze zich zouden
toe*-artrouwen aan een zo snel rijden
de machine."
Niet in de laatste-plaaU was-het d©
ting van verspreid gepubliceerde re
cente gegevens.
De uitgever biedt het geheel aan als
een royaal boek, gedrukt met pretti
ge letter. Op de ongeveer 500 blad
zijden tekst vindt men 250 zwart-
wit-foto's, verzameld uit alle delen
van de wereld; onafhankelijk daar
van en op extra zwaar papier zijn
217 fraaie kleurenfotografieën in
veelkleurendruk toegevoegd. Een re
gister van 4000 namen maakt het.
opzoeken van beschrijvingen en af
beeldingen gemakkelijk.
Aan liet eigenlijke boek gaat een uit
gebreide inleiding vooraf. De waar
schuwing deze vooral niet over te
slaan, kan liier achterwege blijven;
ze boeit de lezer van meet af. Ze
leidt de lezer dan ook werkelijk in,
niet slechts in het rijk der vogels,
maar vooral ook in de moderne vo
gelkunde.
Deze ontwikkelt zich snel, sinds
men er oog voor kreeg, dat vele
gedragsdetails, die ons voorheen
alleen maar vreemd, interessant
of grappig leken, een zeer inten
sieve betekenis hebben voor het
kunen blijven bestaan, of voor de
uitbreiding van de soort. Ze blij
ken onderdelen te zijn van een in
gewikkeld vraag- en antwoord
spel, waaraan maar heel weinig
mag ontbreken of de zaken lopen
mis. Daarom wordt het gedrag
der dieren thans (en wel voor el
ke soort weer apart) zeer nauw
keurig bestudeerd en de uitkom
sten worden zo mogelijk met be
hulp van proeven gecontroleerd.
In de inleiding, die wij bedoelen en
waarop in het gehele boek wordt
voortgebouwd, kan de schrijver dus
veel bekende dingen op een geheel
andere wijze zeggen, dan bijvoor
beeld tien jaar geleden mogelijk was.
De rijke inhoud is door schrijver en
vertalers in eenvoudige, begrijpelijke
taal neergeschreven. Slechts hier eu
daar merken we met een vertaling te
doen te hebben; het boek kon zo ir.
het Nederlands zijn geschreven.
De vogels worden behandeld naar
hun indeling in groepen, wat het
voordeel heeft, dat men zich bewust
wordt van de verschillende gedragin
gen, waar de leden van één familie
ons voor plaatsen.
Speciale aandacht is gewijd aan bij
zonder vreemde gewoonten, als bijv.
van de merkwaardige Grootpoot
hoenders, die „ovens" bouwen, daar
in hun eieren één voor één onder
brengen en daarna de temperatuur
van die „ovens" regelen, zodat de
eieren niet lijden van een te veel aan
warm of koud, vocht of droogte. Dit
alles steeds vermeld in verband met
de weer anders werkende leden van
de familie, waartoe ze behoren.
Al met al een bijzonder fraai en in
teressant boek over het gevederd ge
dierte, waarmede de lezer zijn kennis
van de vogels sterk zal kunnen ver
diepen.
stoommachine van Stephenson die de
Liverpool Manchester spoorweg er
toe bracht een prijsvraag uit te
schrijven voor een lokomotief. De
voorwaarden waren: de lokomotieven
moesten hun eigen rook verbranden
en in een horizontaal vlak, hij een
stoomspanning van 3,6 kg 20 ton ge
wicht (inclusief de tender) met een
snelheid van 16 km per uur kunnen
vervoeren. Op de vlakte van Rainhill
verschenen inderdaad op 6 oktober
1829 5 machines om de proef af te
leggen: de „Novelty" uit Londen, de
„Sanspareil" uit Shildon. „Perseve
rance" uit Burstall. de „Rocket" van
George en Robert Stephenson en een
lokomotief waarvan de naam niet ge
noemd werd. Slechts de „Rockett" kon
de voorgeschreven afstand van 112
km afleggen. Op de tweede dag werd
een wagen met 30 man voortgetrok
ken met een snelheid van 40-48 km
per uur en met 2 beladen wagons met
een tótaal gewicht van meer dan 9
ton haalde dc „Rockett" 38 km per
uur.
Stepliensons succes was enorm: on
middellijk werden door de Liverpool
Manchester spoorweg 8 „Koeketts"
besteld. 1 daarvan moet later op een
nieuw aangelegd baanvak van de
Midgehohne-spoorweg zelfs een snel
heid van 80 km per uur bereikt heb
ben. De Rockett" staat tegenwoor
dig als het prototype van de lokomo
tief in het South-Kensington-Museum
te Londen. De start van de „Rockett"
was in feite het geboortcuur van de
spoorweg. Nog bij zijn leven heeft
men voor de vader George Stephen-
son,eeu monumenfc gebouwd,
