Kunstenaars leveren ontwerpen
voor het Deense porselein
Televisiekijkers gaven kun oordeel
over programma s
I NIEUW LABORATORIUM VOOR
I DE BLOEDTRANSFUSIEDIENST
DONDERDAG 3 SEPTEMBER 1959
PROVINCIALE ZEEUW BE COURANT
Met de Noorderzon op reis
In de gezellige winkelstraten
van Kopenhagen hangt een
sfeer, die beurtelings wel iets
aan ons eigen land, dan weer
eens aan Noord-Europa,
maar soms ook aan veel zui
delijker steden doet denken.
De Denen verstaan de kunst
van etaleren en het beste,
wat de wereld heeft te bie
den, is hier op aanlokkelijke
wijze uitgestald. Daaronder
bevindt zich veel luxe en ook
semi-luxe. Staande voor een
van deze winkels werden wij
getroffen door het vele
prachtige porselein. Er was
serviesgoed bij, maar ook za
gen wij vele bijzonder artis
tieke siervoorwerpjes.
DOOR HANS YKEMA J
„Dat porselein maken wij hier
zelf", zei een, van onze Deense
vrienden, die ons vergezelde, niet
zonder trots.
„Ook die siervoorwerpjes?" vroe
gen wij.
„Die juist", zei de Deen, „al moet
ik toegeven, dat ons porselein
vooral zijn roem heeft verworven
door serviesgoed. Maar onze por
selein-industrie heeft nog een an
dere opmerkelijke kant: zowel
vroeger als nu heeft een groot
aantal kunstenaars het zich tot
een eer gerekend er de ontwerpen
voor te leveren en er zijn vooral
twee fabrieken de Koninklijke
Porseleinfabriek en Bing Gron-
dahl die met hun porselein
roem hebben verworven".
„Je bent behoorlijk op de hoogte",
zeiden wij.
„Geen wonder, een vriend van me
werkt bij zo'n porseleinfabriek",
zei onze Deense begeleider, „en
als je zin hebt zal ik hem vragen
of je eens mag komen kijken".
Natuurlijk hadden we zin en zo
stapten we al de volgende dag
binnen bij Bing Grendahl, een
fabriek die ruim honderd jaar be
staat. De vriend van onze Deense
relatie, die iets met de verkoop te
maken heeft, leidde ons rond.
„In de loop van de jaren hebben
we onze produktie ook uitgebreid
over andere takken van cera
miek", zei hij. Daarom hebben we
in 1947 de kunsthistoricus Axel
Rode tot adviseur benoemd. Ziet
deze decoratieve beeldjes en
deze vaten en potten?" Hij wees
op een gmot aantal figuurtjes, die
fasen uit het landelijk en stedelijk
leven in Denemarken voorstellen
en toen op vaatwerk in een diep
blauw glazuur.
„Werk van Mogens Boggild", zei
hij, „een van onze prominente
beeldhouwers, die de laatste tien
jaren veel op dit gebied heeft ge
werkt. Vrouwen hebben bij ons
ook haar sporen verdiend: deze
vazen en schalen hebben impres-
„Kippen op boomstronk," een
van de laatste ontwerpen, die
Mogens Baggïld voor Bing en
Grendahl maakte.
sionistische inslag en ze werden
ontworpen door Gertrud Vase-
gaard en Gudrun Meedom". Som
mige van die stukken hadden zo'n
originele vorm, dat ze bijna sche
nen te zweven.
„Hoe bent U er toe gekomen de
produktie van uw fabriek in der
gelijke artistieke banen te lei
den?" vroegen wij.
„Onze inspiratie gaat al terug
tot onze grote beeldhouwer
Bertel Thorwaldsen. Hij had
bijna vijftig jaar in Rome ge
werkt en pas kort voor zijn
dood, in 1844, keerde hij naar
Kopenhagen terug. Frederik
Vilhelm Grondahl, een ontwer
per van de Koninklijke Deense
Porselein Fabriek, was vooral
in de ban van Thorwaldsens
werk gekomen. Hij zocht naar
meer vrij initiatief en hij vond
dit bij de gebroeders Bing, die
een boek- en kunsthandel beza
ten. In 1852 slaagde hij er in
hen te interesseren voor de
vervaardiging van figuren in
reliëf en „biscuit" (ongegla
zuurd porselein). Vrij spoedig
daarna begon de nieuwe fa
briek met haar produktie en
hoewel Grendahl drie jaar la
ter overleed, is de door hem
gevestigde artistieke traditie
tot in onze tijd door de familie
Bing voortgezet.
De leiding van het ontwerpen was
van het begin af achtereenvolgens
in handen van Andreas Juuel
van huis uit architect de schil
der Heinrich Hansen en de schil
der Pietro Krohn. Geleidelijk wist
men aan de invloed van de em-
pirestijl te ontkomen.
„De verdienste van Krohn was
vooral dat hij overging van het
zogenaamd beschilderde glazuur
tot de techniek van eerst beschil
deren en daarna glazuren", zei on
ze begeleider. „Zijn „reiger-ser
vies" is in blauw, met goud be
schilderd". We zagen dat de rei
gers bovendien in reliëf waren uit
gewerkt, op een wijze, die ver
want is aan vrije beeldhouwkunst.
„We hebben ook veel te danken
aan de fameuze schilder-beeldhou
wer architect J. F. Willumsen",
zei de Deen. „Hij introduceerde in
1897 tot dan toe onbekende effec.
Deze gewonde stier werd uit
gevoerd naar een ontwerp van
Jean Gauguin.
ten door het contrast van een op
lichtend porseleinen vlak tegen
een nieuwe kleurengamma, dat als
verrassend element een diep me
talen tint had. Deze kon door het
bakken nuances aannemen van
een ijzerachtig zwart tot een hel
dere bronskleur.
Willumsen bracht geleidelijk iets
van zijn eigen geest over op de
staf van Bing en Grondahl. Onze
produktie kwam daardoor tot gro
te bloei, al is eigenaardig genoeg
van zijn eigen hand maar één stuk
vervaardigde. Het heet „badende
jongen" én het heeft een plaats
gevonden in de feesthal van het
Kopenhaagse stadhuis.
Omstreeks 1910 ging de porselein
fabriek op grote schaal in steen
werken. Daarmee begon een perio
de, waarin het werk van Haliin,
Busch-Jensen en Carl Petersen op
de voorgrond trad. Petersen ba
seerde zijn ontwerpen soms op
oude Chinese ceramiek. De Balti-
sche tentoonstelling, die ïn 1912 te
Malmö werd gehouden, was een
stimulans voor nieuwe ideeën. De
beeldhouwer Kai Nielsen deed nu
zijn intrede meteen paar groepen
figuren in barokstijl.
„Nielsen's talent groeide tot grote
rijpheid en gaafheid, zoals men
hier zien kan in stukken als „De
zee", dat hij maakte voor de Pa-
rijse tentoonstelling in 1925", zei
de Deen. „We hebben overigens
meer artiesten van naam: Axel
Salto en Jean Gauguin. Eerstge
noemde specialiseerde zich o.a. op
„emaille sur biscuit", een Chinese
techniek, aangepast bij Europese
normen. Gauguin, die sinds 1923
bijdragen leverde, vestigde een re
putatie met zijn figuren, in de z.g.
„roche-céramique". We hebben
hier een opvallende dier-figuur
van hem: zijn ontwerp voor een
stier. Dat alles behoort tot het do
mein van de kunst. Maar U zult
weten, dat we bovendien veel ser
viesgoed maken. Mensen, die het
kunnen weten, noemen dit vaak
elegant", glimlachte hij, „en dat
danken we niet het minst aan
sierkunstenaars als Ebbe Sadolin,
die op hun eigen stijl een reputa
tie opbouwden".
Volgende artikel:
Roeiend over de oceaan
Skelet uit prae-historische
tijden geronden
In een grot in de Abruzzen bij Bo-
lognano ls het skelet van een jon
gen uit prae-historische tijden ge
vonden. Het skelet, dat ongeveer
zesduizend jaar oud moet zijn,
vormde de voornaamste vondst bij
een onderzoek van de Grotta dei
Piccioni (duivengrot) door een
groep paleontologen onder leiding
van Antonio Maria Radmilli, pro
fessor aan de universiteit van Pi-
sa.
Het kleine skelet was geplaatst bin
nen een cirkel van stenen op een
vloer van klei in de grot. Gelijk
soortige cirkels omringden de
beenderen van ossen, herten en
geiten. Bij een vorig onderzoek
verleden jaar waren in de grot
de schedels van twee kinderen ge
vonden.
De geleerden vermoeden dat de kin
deren aan de goden waren geof
ferd tijdens begrafenisplechtighe
den van stamhoofden. Hoewel wei
nig bekend is van prae-histori
sche leven in de Abruzzen stond
het gebied reeds in de Romeinse
tijd bekend als een centrum van
magische praktijken. Tot op de
huidige dag gelooft de plaatselijke
bevolking nog aan heksen.
Vliegtuigwrak moest snel
worden opgeruimd
Bij het ongeval op de Karei Doorman
werd een vliegtuig, type Avenger, zo
danig beschadigd, dat het als verlo
ren moest worden beschouwd. Het
toestel werd overboord gezet; dit ge
dwongen door de omstandigheden.
Binnenvliegende vliegtuigen maak
ten- het noodzakelijk, dat het wrak zo
snel mogelijk moest worden opge
ruimd, aldus de marinevoorlichtings
dienst.
Dat betekent niet, dat het overboord
zetten regel is bij de marine. „Daar-
voor is de marine veel te zuinig", al-
dus onze zegsman. Indien het enïgs-
zins mogelijk is zal er steeds naar
1 worden gestreefd, bij een „total-loss"
nog de wrakstukken als schroot te
verkopen. In dit geval leverde het
wrak grote gevaren op.
OPENING OP 8 SEPTEMBER DOOR KONINGIN
Thans komt een eind aan
verspreide huisvesting
Koningin Juliana zal op 8 september
de opening verrichten van het cen
traal laboratorium van de bloed
transfusiedienst van het Nederland-
sche Roode Kruis in Amsterdam-W.
Met deze plechtigheid zal het gloed-
i nieuwe gebouwencomplex aan ae Al-
bert Plesmanlaan aan de rand van
het westelijk stadsdeel officieel in ge-
bruik worden genomen, terwijl het
tevens het einde betekent van de ge-
brekkige, over de stad verspreide
huisvesting.
Met het georganiseerde bloedonder
zoek in ons land is ongeveer 20 jaar
geleden een begin gemaakt. De pio-
nier was dr. J. Spaander, assistent
van prof. J. G. G. Borst, die op een
zolderkamer van het hoofdstedelijk
binnengasthuis zijn werkzaamheden
verrichtte. Gedurende de oorlog was
het werk officieel door de bezetter
verboden, maar tijdens de slag om
Arnhem in 1944 trokken de gewonde
militairen profijt van de onderzoekin
gen, die in de oorlogsjaren waren be
gonnen. Deze betroffen het drogen
van bloedplasma. Sommige Duitse ge
wonden bleken van een bloedtransfu
sie niet gediend, omdat zij alleen
Duits bloed in him aderen wensten.
Thans verwerkt de bloedtransfu
siedienst voor drie kwart vers
bloed en voor de rest bloedplasma,
dat vijf jaar bewaard kan worden.
In Nederland worden ongeveer
172.000 transfusies per jaar uitge
voerd.
Het laboratorium in Amsterdam is na
de oorlog sterk uitgebreid. Negen
jaar geleden werkten er slechts 70
personen. In het nieuwe complex zijn
nu 270 mensen te werk gesteld. De
enige grondstof waarover men gratis
kan beschikken is het bloed. De ove
rige benodigheden, zoals chemische
preparaten, vergen tezamen met het
researchwerk. de apparatuur en sala
rissen jaarlijks een bedrag van vier
miljoen gulden.
Tot de taken van het centraal labo
ratorium behoren vervaardiging van
bloedtransfusieapparatuur, de berei
ding van gedroogd bloedplasma,
bloeagroepenonderzoek van zwange-
ren en bloedgevers (totaal 60.000 per
jaar) en het onderzoek van versnelde
bloeaafbraak met behulp van radio
actieve isotopen.
Plan tot bestrijding
jeugdmisdadigheid
Goeverneur Nelson A. Rockefeller
van New York heeft dinsdag aange
kondigd zich in verbinding te zullen
stellen met de federale recherche om
te komen tot een grootscheepse te
genactie tegen de vloed van jeugd
misdadigheid die New York deze
zomer overstroomd heeft.
Voorts wil hij contact opnemen met
kerkelijke en sociaal-maatschappelij
ke autoriteiten zoals de rooms-katho-
lieke kardinaal Spellman, het hoofd
van de protestantse raad van New
York, een afgevaardigde van de
joodse gemeenschappen en een ver
tegenwoordiger van de vereniging
ter bevordering van de belangen van
kleurlingen. Voorts zullen de burge
meester van New York, de commis
saris van politie en andere gemeen
telijke functionarissen worden uitge
nodigd.
Zij willen tweede televisienet
Dat het regeringsbesluit om re-
clame in de televisie te gaan
doorvoeren, waarschijnlijk de
goedkeuring wegdraagt van een
groot deel der kijkers, blijkt uit
de resultaten van 'n recent opi-
nieonderzoek over de televisie,
uitgeschreven door 't weekblad
„Televisie". Van de 50.000 kïj-
kers, die een enquete formulier
ontvingen, namen evenwel
slechts 3921 toestelbezitter aan
het uitgebreide opinie-onderzoek
deel. Van hen verklaarde 82 pro-
cent zich vóór reclame in de tele-
visie, 14 procent was tegen en 4
procent had geen mening.
Ongeveer 90 procent bleek voorstan
der te zijn van een tweede televisie
net, 6% procent "was daartegen en
procent onthield zich van een ant-
•jc woorcj. De verzorging van zo'n even-
tuele tweede net wilde 72 procent toe-
gewezen zien aan een onafhankelijke
televisiemaatschappij, 18 procent wil
de dit in handen geven van de N.T.S.
en de omroepverenigingen, terwijl 10
procent geen mening had.
Over de vraag hoe men dacht over
het huidige zuilensysteem in de tele
visie, kom 19 procent geen oordeel
vellen. Tegenstanders van dit sys
teem vormde een percentage van 61,
terwijl 20 procent het goedkeurde.
Karin Kraaykamp, Hannie Llps en
Ageeth Scherphuis kwamen in deze
volgorde als populairste t.v.-omroep.
sters uit de bus. De kijkers waren op
het enquêteformulier uitgenodigd hun
mening te geven over de program
ma's, die in het vorige seizoen (van
oktober 1958 tot juli 1959) door de
Nederlandse televisie waren uitgezon
den. Uit de 320.000 antwoorden, die in
totaal door de staf van het weekblad
t.v. moesten worden gerangschikt,
kwamen o.m. de volgende resultaten
tevoorschijn: na het t.v toneel, dat
13 procent van de stemmen verwierf,
werd als beste programma aangewe
zen „Anders dan anderen" van de
V.A.R.A., dat bij de radio „Dit is uw
leven'* wordt genoemd.
Nog twee andere programma's van
deze omroepvereniging, verwierven
een hoog aantal stemmen: „Pension
hommeles" en „Een avond in St.-Ger-
main des Pres". Het N.T.S. journaal
verwierf de vijfde plaats.
In de rubriek van „het gemiddeld bes
te programma" won de A.VJt.O. met
42 procent der stemmen, de VA.JLA.
werd met 31 procent tweede, de Kil.
O. met 7 procent derde, de N.C.R.V.
met 4 procent vierde en de VJP.R.O.
met 2 procent laatste. In totaal had
14 procent der kijkers hierover geen
oordeel.
Over het algemeen spraken de kij
kers zich uit voor meer Eurovisie-
programma's, meer toneel, variété,
muzikale programma's, reportages
en sport. De meerderheid achtte
het aantal politieke uitzendingen,
quizprogramma's en documentai
res voldoende, terwijl een beper
king van het aantal balletuitzen
dingen, die kennelijk onder de kij
kers niet populair zijn, werd aan
bevolen.
Uit de reeks van 42 toneelspelen, die
voor de camera's werden opgevoerd,
kwam als beste uit de bus de voor
stelling van „Jeane Eyre" op 18
maart 1959, een door da N.C.R.V. uit
gezonden herhaling. Het stuk werd
door de toneelgroep Theater uit Arn
hem onder regie van Peter Koen op
gevoerd. Op de tweede plaats eindig
de het door de K.R.O. uitgezonden en
door de toneelgroep Puck gespeelde
„Het geheim van dokter Gerbrand",
onder regie van Wim Bary, die de
meest succesvolle regisseur van het
afgelopen seizoen bleek te zijn. Als
derde toneelstuk wezen de kijkers op
hun enquêteformulier aan het onder
regie van Walter van der Kamp voor
de A.V-R.O. opgevoerd „Meeuwen bo
ven Sorrento".
„Je neemt er wat van mee", in het
VA.RA. programma geleid door Leo
Eerdmans als quizmaster, werd als
populairste quizprogramma aangewe
zen, met een kleine voorsprong op de
familiequiz van de A.V.R.O. „Van je
familie moet je 't hebben", met Mies
Bouwman. De overige quizprograrru
ma's verwierven nauwelijks punten,
1 In de diergaarde B lijdorp 1
1 is een giraffe geboren, en
g omdat dit heuglijke feit op I
31 augustus plaatsvond, g
g heeft de baby de naam g
1 Wilhelmina gekregen. Wil- g
g helmina is 1.70 meter lang. §j
g De moeder verblijft sedert g
g 1956 in Blijdorp. Giraffen g
m worden slechts zelden in g
g gevangenschap geboren. g
fllll!l!!!!!lllllllllllllllllllllllllll!!lllllllllllllllllllllllllll!llllllllllllll|llllfi
Helderse jongens weer met
gestolen auto uit de bocht
Twee Helderse jongens, de 19-jarige
W. R. M. en de 20-jarige H. de J.,
die op 27 augustus van het vorige
jaar een auto stalen en op weg
naar de Alkmaarse kermis een
wielrijder aanreden, die ten gevol
ge hiervan later overleed, hebben
in de nacht van zondag op maan.
dag opnieuw een auto ontvreemd.
Zij wilden kennelijk .weer de Alk
maarse kermis bezoeken, maar
ook dit maal strandden zij.
De bestuurder, wederom M., reed op
de Jan Tervailleweg uit de bocht
en de wagen werd aan de linker
zijde ernstig beschadigd. Na het
ongeluk ontbrak evenals vorig
jaar van de inzittenden elk spoor.
Spoedig daarna slaagde de politie er
echter in de beide knapen aan te
houden, die pas na een verhoor
van enkele uren bekenden de auto
te hebben gestolen. Nadat hij zijn
straf, die hij na het ongeluk van
vorig jaar had gekregen, had uit
gezeten, was De J. al weer sedert
geruime tijd in Den Helder terug.
Zijn vriend M. was als hoofdschuldi
ge enkele weken geleden uit de
jeugdgevangenis in Zutphen ont
slagen en meteen in militaire
dienst beland. Hij was met zijn
eerste vrije weekend in Den Hel
der toen hij samen met De J. de
auto stal.
Snellere hulp in België
bij verkeersongelukken
In Brussel worden plannen uitge
werkt voor snellere hulp bij ongeluk
ken op het Begische wegennet, die
per jaar meer dan duizend doden ver
oorzaken. Bij een verkeersongeval zal
men slechts het tetefoonnummer 900
behoeven te draaien om te worden
in verbinding gesteld met een cen
trale, van waaruit de hulpverlening
wordt geleid. De centrale waarschuwt
dan op zijn beurt de hulppost, die het
dichtst bij het ongeval is gelegen.
Het nieuwe systeem zal voor België
en Luxemburg gelden. Het wegennet
wordt ingedeeld in 40 zones, die elk
over een ambulance en personeel zul
len beschikken. Op deze wijze zal een
hulppost nooit verder dan 10 km van
een ongeval kunnen zijn verwijderd,
waardoor de hulpverlening aanzien
lijk zal kunnen worden versneld. Het
onderhoud van het materiaal zal bij
de brandweer in de 40 plaatsen be
rusten. Er wordt naar gestreefd de
centrale voor verkeersongevallen be
gin oktober in werking te stellen.