„NATUURLIJKE CONCENTRATIE" SINDS JAREN
MlEUWuORP
'sHeer Arendskerke: vier kerkdorpen
„onder één noemer"
„JE BENT EEN NIEUW DORPER..."
GEM. s-HEER &RENDSKERK
Zelfstandig in de gemeenschap
ENKELE KILOMETERS ten zuiden van de rijksweg door Zuid-
Beveland ligt temidden van rijke boomgaarden het dorpje
Nieuwdorp, dat gemeentelijk tot 's Heer Arendskerke behoort.
Dit is dan ook het enige dat de Nieuvvdorpers „gemeen" hebben
met de 's Heer Arendskerkers, want dit dorpje achter de zeedijk
van het Zuid-Sloe is een volkomen op zichzelf staande gemeen
schap. „Slechts bij geboorte, trouwen en sterven, krijgen de
Nïeuwdorpers met de gemeente 's Heer Arendskerke te maken",
zo vertelde ons wethouder J. Hommes uit Nieuwdorp, die sedert
1931 deel uitmaakt van het dagelijks bestuur der gemeente
's Heer Arendskerke.
Hoe weinig een Nieuwdorper zich in
woner van 's-Heer Arendskerke voelt,
wordt dagelijks geïllustreerd. Ben el
ders in den lande verblijvend inwoner
uit dit dorp zal nimmer zeggen, dat
hij uit 's-Heer Arendskerke komt.
Het is en het blijft Nieuwdorp. Onder
alle omstandigheden, geboorten, hu
welijk en sterfgeval uitgezonderd
Overigens moet men niet denken, dat
de verstandhouding tussen beide dor
pen er minder om zou zijn. Het te
gendeel is waar. Maar ja, die van
Nieuwdorp komen nu niet iedere dag
in 's-Heer Arendskerke en in Omge
keerde richting is het „verkeer" ook
al niet druk
Op kerkelijk gebied is Nieuwdorp
zelfstandig. Er zijn niet minder dan
drie zelfstandige kerken, hervormd,
gereformeerd en gereformeerde ge
meente. Voorts is er een voetbal-, een
gymnastiek en een zangvereniging,
alsmede jeugdclubs. Een eigen mu
ziekkorps heeft Nieuwdorp evenwel
niet! Als er nog eens gemusiceerd
wordt, doen dat de muzikanten uit
's-Heer Arendskerke.
Anders
Nieuwdorp moge dan op meer dan
7 kilometer van 's-Heer Arends
kerke verwijderd liggen, zijn be
langen worden niettemin op voor
treffelijke wijze behartigd. „Wet
houder Hommes is niet voor niets
een Nieuwdorper" durven „die"
van 's-Heer Arendskerke-dorp wel
eens ondeugend op te merken. In
werkelijkheid is het natuurlijk zo,
dat ieder besluit in de raad beslist
- niet alleen door de twee Nieuw-
dorpse vertegenwoordigers wordt
genomen.
Nieuwdorp heeft het vroeger wel eens
beter gehad, toen niet minder dan vijf
van de elf raadsleden uit dit dorp af.
komstig waren. Als men weet, dat van
de 4800 inwoners van 's-Heer Arends
kerke er 1800 in Nieuwdorp wonen, is
een aantal van twee raadsleden zij
het dan, dat één reeds 28 jaar wet
houder is beslist niet te veel. Ove
rigens heeft Nieuwdorp de laatste ja
ren niet slecht „geboerd". Wethouder
Hommes die tevens Statenlid is
komt daar eerlijk voor uit. „Neem
nu bijvoorbeeld de nieuwe openbare
school, 't Ja, als de oude school door
granaatvuur volkomen is verwoest,
dan is het toch logisch, dat een nieuw
gebouw wordt neergezet?" Niemand
zal dat wethouder Hommes willen te
genspreken. Ook het feit, dat Nieuw-
Langs Lewedorp raast voortdurend
het moderne verkeer...
(FOTO'S P.Z.C.)
dorp enkele jaren geleden een fraai
verenigingslokaal heeft gekregen,
wordt in dit dorp zeer gewaardeerd.
Men krijgt tenminste niet het gevoel
er „zomaar bij te hangen".
Overigens is er veel veranderd in de
laatste decennia. Wethouder Hommes
herinnert zich nog, dat in de twinti
ger jaren alleen de straten in 's-Heer-
Arendskerke-dorp waren geplaveid
met klinkers. Voor Nieuwdorp was
macadam en grint meer dan genoeg
Deze tijden zijn echter al lang voorbij
en Nieuwdorp voelt zich in geen enkel
opzicht achteruit gesteld. Maar 's-
Heer Arendskerk's voelen Neen, je
bent Nieuwdorper en dat blijf je
ook
Verkeersmoloch
langs Lewedorp
EEN JONG DORP, met moder
ne, vrolijke huizen, doorsneden
door een hoofdverkeersweg en
aan weerszijden langs deze
drukke verkeersader hoog op
geschoten bomen, wier takken
naar het stralend blauw van de
hemel reiken... Dat is de eerste
indruk, die de jachtende toerist
op weg naar de Walcherse kust
van het Bevelandse dorpje Le
wedorp krijgt.
Licht nijgen de bomen hun kruinen
in de zoele wind. Het lijkt een spon
tane welkomsthulde aan de vele hon
derden automobilisten uit binnen- en
buitenland, die dagelijks in hun wa
gen over de hoofdverkeersweg snel
len. Velen van hen geven gehoor aan
de roepstem van de wuivende bomen
en verpozen een wijle op de zonnige
terrasjes van een van de beide cafe's
in Lewedorp, die voor de „komende
man" rechts van de hoofdweg zijn
gelegen. Mét deze automobilisten zijn
ook wij op een der terrasjes neerge
streken. Het was dat van „In de Goe
de Verwachting", een naam. die her
inneringen oproept aan puffende bin
nenvaartuigen en zacht kabbelende
rivieren.
Een half uur op zo'n terrasje is ruim
schoots voldoende uw kennis over de
geschiedenis van Lewedorp te verrij
ken. Zo ver reikt de historie hier
trouwens niet, want Lewedorp is een
jong dorp, genoemd naar burgemees
ter jhr. U. E. Lewe van Nijenstein,
van 1892 tot 1932 eerste burger van
•s-Heer Arendskerke. tot welke ge
meente Lewedorp behoort.
Terwijl grommende vrachtauto's
voorbijdenderen, sierlijke personen
auto's als een flits over de weg schie
ten en lawaaierige motoren en brom
mers knallend hun weg vervolgen,
kunt ge dit alles uit de mond van een
voorkomend dienstertje vernemen. En
nog veel meer trouwens. Zo bijvoor
beeld, dat de V.V.V. te Middelburg de
beide „uitspanningen" in Lewedorp in
reserve houdt. Als alle hotels, cafe's
en restaurants op Walcheren zijn vol
geboekt, woxden de toeristen doorge
stuurd naar Lewedorp. Maar veraer
moeten ze het daar in Lewedorp van
..passanten" hebben. Van de mensen
dus, die naar de wijde stranden van
Walcherens kust trekken en d«e dat
haastige gedoe op de weg, waar ze
overigens zelf dapper aan mee doen.
wel eens op een afstand willen bezieij
Wel, een terrasje in Lewedorp leent
zich daar bij uitstek voor
MET EEN OPPERVLAKTE van rond
6000 ha (het water inbegrepen) behoort
's Heer Arendskerke tot een van de uit
gebreidste gemeenten in Zeeland. Het
telt op het ogenblik 4729 inwoners plus
75 woningzoekenden en men zou deze
gemeente in deze dagen, nu er vooral
op Walcheren en Schouwen-Duiveland
zo het een en ander te doen is over de
zogenaamde gemeentelijke herindeling,
kannen zien als een mooi voorbeeld van
„natuurlijke concentratie". Want waar
men elders nog naarstig aan het passen
en meten is om logischer begrenzingen
te vinden, weet men in 's Heer Arends
kerke al sinds jaar en dag niet beter dan
dat de gemeente bestaat uit vier „kerk
dorpen"; even zovele woonkernen, die
toch allemaal samen te brengen zijn on
der één noemer, genaamd 's Heer
Arendskerke. De bewoners van dorpen
als 's Heer Hendrikskinderen, Lewe
dorp en Nieuwdorp weten niet beter
dan dat zij gemeentelijk thuishoren in
's Heer Arendskerke.
Of dat moeilijkheden oplevert?
Burgemeester D. M. Vermet en secreta
ris G. M. de Schipper beantwoorden die
vraag niet „zo maar". Zij verklaren, dat
er wel degelijk bepaalde voorzieningen
nodig zijn om iedere gemeentenaar het
zijne te geven, maar in de loop der vele
jaren is dat als het ware een zo van
zelfsprekende zaak geworden, dat men
het niet meer als iets uitzonderlijks be
schouwt. De secretarie van 's Heer
Arendskerke is volkomen op de situatie
ingesteld; in de „buitendorpen" zorgen
óf bodes óf aldaar wonende secretarie
ambtenaren er voor, dat de ingezetenen
niet voor elk wissewasje de reis naar de
centrumgemeente behoeven te onder
nemen. Een voorbeeld: de hondenbelas
ting wordt bij wijze van spreken „aan
huis geïnd" en een rijbewijs wordt zo
nodig thuisbezorgd
Of de „randgemeenten" zich achter ge
steld voelen?
Burgemeester en secretaris, beiden
sprekend uit een langdurige ervaring,
menen stellig van niet. Zij waken er
trouwens ook bewust en zorgvuldig te
gen dat zulks zou kunnen gebeuren. De
burgemeester bezoekt de omliggende
dorpen zoveel mogelijk en daarnaast
zijn er in die dorpen elke week „zitda
gen", waarop de bewoners met hun za
ken bij het gemeentebestuur terecht
kunnen. Bovendien streven de politieke
partijen er naar om elk kerkdorp in de
raad vertegenwoordigd te krijgen en
dat is tot op heden nog altijd gelukt.
Een voordeel van deze „natuurlijke
concentratie" is ook, dat er nu in de
dorpen dank zij het feit, dat zij tot
één grote gemeente behoren werken
mogelijk zijn, die anders misschien niet
uitvoerbaar geweest zouden zijn. En dat
ook in een zo uitgestrekte gemeente als
's Heer Arendskerke elke „woonkern"
het volle pond kan krijgen, wel dat leert
een kort overzicht van de activiteiten in
deze „gevierendeelde'' gemeente
Sinds 1858 is 's Heer Hendrikskinderen een „kerkdorp" van 's Heer
Arendskerke; het in de 18e eeuw ontstane Nieuwdorp kwam door inpol
deringen „vanzelf" aan de gemeente en het sinds de bouw van de r.-k.
kerk in 1927 als woonkern ontwikkelde Lewedorp kwam eveneens als het
ware automatisch als kerkdorp bij 's Heer Arendskerke te behoren. Waar
de naam „kerkdorp" vandaan komt is niet met honderd procent zekerheid
te zeggen, zo meenden burgemeester en secretaris, maar wel te verklaren
uit het feit, dat ai deze woongemeenschappen ook een eigen kerk bezit
ten en verder een geheel volwaardige woongemeenschap vormen. Dat
komt ook naar voren uit het feit, dat de kerkdorpen onder meer hun
eigen uitbreidingsplannen kennen en ook verder velerlei activiteiten ont
wikkelen.
„Dorpsbeelden"
Zo is in 's Heer Arendskerke om
met de centrumgemeente te begin
nen de bouw van een hervormd
rusthuis met voorlopig 50 bedden
aanbestedingsklaar en heeft de her
vormde kerk verder plannen tot het
doen bouwen van een verenigingslo
kaal. De gemeente bezit reeds een
dergelijk lokaal, dat tevens gym
nastiekzaal is. De centrumfunctie van
's Heer Arendskerke voor een deel
van Zuid-Beveland blijkt o.m. uit de
aanwezigheid van de (goed bezochte)
C.B.T.B.-landbouwschool en land-
bouwhuishoudsehool, van het groeps-
bureau der rijkspolitie en uit het feit,
dat er dit jaar de eerste nachtelijke
brandweerwedstrijden werden gehou
den, alsmede het concours van de
Zeeuwse Bond voor Fanfare- en
Harmoniekorpsen en de turnwedstrij-
den van de „Zebra".
In het „dorpsbeeld van 's Heer Hen
drikskinderen springt vooral de
nieuwe woonwijk naar voren, die
daar in de laatste jaren ontstond.
Rond 70 riante woningen kwamen er
gereed „automobilisten stoppen er
vaak om er naar te kijken", ver
klaarde de heer De Schipper met ge
paste trots.en voorts kreeg men
de beschikking over een bijzonder
fraai verenigingslokaal, tevens gym
nastiekzaal, annex badhuis. Dat ver
enigingslokaal is praktisch elke avond
bezet; het stimuleerde het vereni
gingsleven aanmerkelijk.
Intussen stelde de raad voor 's
Heer Hendrikskinderen weer een
nieuw uitbreidingsplan samen,
waarin ruimte is voor circa 120
woningen. Men denkt o.m. aan
bungalowbouw ten behoeve van
o.a. forensen, die elders hun werk
hebben of vertegenwoordiger zijn
voor heel Zeeland en die In 's
Heer Hendrikskinderen een fraaie,
centraal gelegen woonplaats vin
den.
Gunstig gelegen
Ook Lewedorp, gunstig gelegen aan
de hoofdweg MiddelburgGoes, is
als woonplaats erg in trek. Evenals
in 's Heer Hendrikskinderen vormen
de billijke grondprijzen een aantrek
kelijke factor; zo zeer zelfs, dat de
aannemers er voor eigen risico bou
wen. Er bestaan plannen voor de
bouw van een r.k. rusthuis voor
ouden van dagen en die plannen zijn
al in een vergevorderd stadium van
voorbereiding.
Reeds lang heeft het gemeentebe
stuur voorts plannen op stapel voor
een complex, bestaande uit een
brandweerkazerne plus badhuis en
gymnastieklokaal voor Lewedorp,
maar het wachten i3 nog altijd op dc
rijksgoedkeuring. Lewedorp, om dit
dorpsbeeld-in-doorsnee te complete
ren, bezit twee aan de rijksweg ge
legen hotels en bevestigde in 1956
Tenslotte nog enkele wensen (èn zor
gen) van 's Heer Arendskerke. Reeds
vier jaar geleden besloot het gemeen
tebestuur tot de bouw van een nieuw
raadhuis, waar het uitgebreide 's
Heer Arendskerke dringend behoeft©
aan heeft. De plannen zijn kant en
klaar, maar het wachten is op de
rijksgoedkeuring. Dit geldt ook voor
de ruim een ton vergende plannen
tot verbetering van de straatverlich
ting; hier vormt de financiering een
grote hinderpaal. Financieel heeft 's
Heer Arendskérke met een tekort op
de begroting voor 1959 van rond
f 90.000 zorgen. En men hoopt maar,
dat de nieuwe regeling rijk-gemeen
ten straks uitkomst zal brengen
Want juist nu, zo betoogt burgemees
ter Vermet met klem, juist nu. met
Drie-Eilandenplan en Sioeplan bijna
letterlijk „voor de deur", is er voor
's Heer Arendskerke van alles te
doen! En terloops wijst hij er nog
even op, dat het Slocgebied voor rond
70 tot 's Heer Arendskerke be
hoort
In 's-Heer Hendrikskinderen
is het prettig wonen
HET MOET PRETTIG WO
NEN zijn in 's Heer Hen
drikskinderen een van de
vier kerkdorpen der gemeen
te 's Heer Arendskerke
met zijn bijzonder fraai uit
breidingsplan onder de rook
van Goes. De huizen veel
particuliere bouw zijn
royaal en modern van opzet,
de straten goed geplaveid, de
gazonnetjes en de plantsoe
nen keurig onderhouden en
de bevolking is vriendelijk en
gastvrij.
„Het is goed en prettig wonen in 's
Heer Hendrikskinderen". Dat vertel
de ons mevrouw C. DuboisAlme-
kinders (33), een geboren en getogen
Zeeuws-Vlaamse. Mevrouw Dubois
woont met haar echtgenoot en twee
kinderen alweer twee jaar in een
fraaie woning aan de Schengestraat,
„Tivoli" geheten. In verband met zijn
werk als verzekeringsinspecteur
moest de heer Dubois enkele jaren
geleden in Goes gaan wonen, maar
in deze gemeente kon hij geen wo
ning krijgen. Het lukte hem wel in
's Heer Arendskerke, waar burge
meester D. M. Vermet de „scepter"
zwaait. De heer Dubois was trouwens
geen onbekende voor de burgemees
ter. In zijn vroegere gemeente Zuid-
zande heeft de heer Vermet het echt
paar reeds onder zijn ingezetenen
kunnen tellen. In 's Heer Hendriks
kinderen, waar nogal wat particulie
re bouw is, was een lapje grond te
koop voor woningbouw. De verzeke
ringsmaatschappij, waarbij da heer
's Heer Hendrikskinderen kreeg er
als het ware een „nieuwe dorp" bij;
een riante woonwijk met moderne
huizen.
Dubois werkzaam is, bedacht zich
geen moment, kocht de grond ten be
hoeve van haar employé en bouwde
er een fraaie woning.
Zo is mevrouw Dubois dan in
woonster van 's Heer Hendriks
kinderen geworden, inplaats van
Goes. Spijt heeft ze daar aller
minst van, want het is er goed en
prettig wonen. Zij heeft het erg
naar de zin in haar comfortabel
ingericht huis, dat zij alleen maar
zou willen ruilen voor een woning
in West Zeeuwsch-Vlaanderen
Want de geboortegrond blijft
trekkenEen moderne wijk
met mooie en nieuwe huizen, ge
projecteerd tegen de. achtergrond
van een landelijk décor ten spijt!
zijn status als „kerkdorp" nog eens
extra, met de bouw van een gerefor
meerde kerk.
Voor Nieuwdorp is het uitbreidings
plan opnieuw in behandeling, want
voor dit „onderdeel" van de gemeente
's Heer Arendskerke houdt men ter
dege het oog op de toekomst gericht
in verband met het Sioeplan. Reeds
nu lioudt het gemeentebestuur er re
kening mee, dat hier ruimte moet ko
men voor industrie-arbeiders en
daarom wil men het uitbreidingsplan
aanpassen aan de in de toekomst te
verwachten ontwikkelingen.
Het centrum van de centrwmgemeen~
te: 's Heer Arendskerke.
Andere activiteiten in dit kerkdorp:
dit jaar kwam er een nieuwe kleu
terschool gereed en in 1960 hoopt
men de nieuwe christelijke lagere
school te kunnen openen. De Kaloot,
het bij Nieuwdorp behorende natuur
gebied, blijft als recreatiegebied be
staan buiten het geprojecteerde in
dustrie-gebied. Terzijde: nog de afge
lopen week werden hier reddingslij-
nen en boeien aangebracht ter ver
hoging van de veiligheid voor de va
kantieganger.
Wensen en zorgen