Een roman van Harry Mulisch
„in ministeriële opdracht"
3
I IOLLAJNI)-festi val met stevige kost
.HET STENEN BRUIDSBED'
De filmweek in Arnhem
Aangezien een vrijwel zekere
sleutel tot het succes gelegen is
in erkening door het buitenland,
zal een beginnend dirigent, indien
enigszins mogelijk, zijn geluk in Eu
ropa proberen. Verleden jaar heeft
bijvoorbeeld het internationale con
cours voor dirigenten dat door het
Royal Philharmonic Orchestra van Li
verpool was georganiseerd, verschei
dene Amerikanen aangetrokken.
ZATERDAG 13 JUNI 1959
PROVINCIALE ZE EUWSE COURANT
Culturele
Cavalcade
EEN STRADIV ARIUS-viool, (lie
eens het bezit was van de Franse
19e-eeuwse violist Charles Dancla,
komt op 2.1 juni bij Christie's te Lon
den in veiling. De viooldie bekend
staat als de .Dancla", werd door An
tonio Stradivarius in 1703 gemaakt
en verkeert nog in uitstekende con
ditie.
VEILINGMEESTER Paul Brandt
zal op 2.'f en 25 juni in Amsterdam
porcelein. schilderijen en Oosterse
tapijten uit de nalatenschappen van
de heren F. J. ten Bos uit Almelo en
L. van Hoeken uit Wassenaar, De
schilderijen zijn o.a. van Gerard Dou,
Frans Hals, Meindert Hobbema en
Jan Steen,
EEN COMITÉ in Dordrecht heeft
aan de Amsterdamse beeldhouwer A.
Jansma opdracht gegeven een ge
denkteken te ontwerpen, dat aange
bracht moet worden in de gevel van
het geboortehuis van de in 1876 m
Dordrecht géboren en in 1953 in haar
vaderland overleden schrijfster Top
Naeff.
DE FRANSE DRAMATURG Marcel
Achard is met 17 van de 28 stem
men gekozen tot lid van de Acade
mie Francaise. De 59-jarige Achard
was eerst toneelsspeler, daarna jour
nalist en tenslotte toneelschrijver.
Veel succes had hij met zijn stuk
„Voulez-vous jouer avec moil".
Voorts verschenen van zijn hand
scenario's en dichtbundels.
DE VIER BESTE filmregisseurs van
ItaliëVittorio de Sica, Frederico
Fellini, Roberto Rosselini en Luchino
■Visconti werken samen aan een film
over Garibaldi. ,J mille'. „I mille"
zijn de duizend roodhemden, die in
1860 met Garibaldi scheep gingen
om het koninkrijk der twee Siciliën
te veroveren. De film wordt gemaakt
ter gelegenheid van de honderdste
herdenking van deze verovering.
WIM KAN werkt op het ogenblik
aan een nieuw a.b.c.-cabaretpro-
gramma, dat hij genoemd heeft
„Laat- je niets wijs maken". Hij kon
digt dit aan als een programma van
wonderen en onwaarschijnlijkhe
den". Begin augustus kan in het
Haagse „Diligentia" de première
verwacht worden. Ru van Veen en
Cor Letnaire componeren de muziek.
DE IN ROME verblijvende Neder
landse danser en choreograaf Pleter
van der Sjiloot zal deze maand naar
Madrid vert -kken om de chorco-
grafiën te ontwerpen en een hoofdrol
te dansen in de film „Cleopatra"ge
regisseerd door Vittorio Cottafavi.
De titelrol- wordt vertolkt door de
Amerikaanse filmster Linda Chris-
Aaneenschakeling van nergens
ioè leidende gebeurtenissen
Op de omslag van Harry Mulisch' nieuwe roman „Het ste
nen bruidsbed" staat vermeld dat dit boek „een nieuwe fa
se betekent in de ontwikkeling van Mulisch' schrijverschap. We
kunnen niet erg gelukkig zijn met deze fase. In bet kort zou men
dit boek een aaneenschakeling van zin- en nutteloze gebeurte
nissen die nergens toe leiden kunnen noemën. Maar daarmee
rijn we er niet, want dit beeft Mulisch waarschijnlijk ook wel
zo bedoeld.
Zijn roman is een typisch voortbrengsel van deze tijd, tijd van
wanorde, buitensporigheid, ontworteling, mateloosheid en gril.
Steeds zullen we blijven betogen dat het niet de taalt van de
kunstenaar is om die wanorde te helpen vergroten. Een kunste
naar moet juist trachten orde te scheppen, al is het in de meest
hopeloze chaos. Met het zelf scheppen van nieuwe kleine chaos-
jes bewijst hij niemand een dienst, ook al doet hij het nog zo
knap en geraffineerd. Maar ja, het scheppen van wanorde is zo
gemakkelijk, en sinds de wanordelijke kunst gecanoniseerd
werd, is het bovendien ook nog goed vissen in troebel water.
Dit geldt natuurlijk niet voor
Mulisch, wiens taleritën we zéér
hoog aanslaan. Doch talloze zo-
veelsterangs artisten hebben
van de hausse in wanordelijke
kunst geprofiteerd om hun on
vermogen te camoufleren. Het
resultaat is een zó vermoeiende
overstroming met slechte kunst
op ieder gebied, dat menig
kunstliefhebber die toch heus
wel „modern" is, op die woestijn
van verveling en lelijkheid de
rijg toekeert om terug te gaan
naar het verleden als naar een
oase waar men nog ademen kan.
Natuurlijk zijn er nog wel normen,
maar vrijwel niemand weet ze meer
aan te leggen. Velen lijken verbijs
terd, en wanneer dan tot in de hoog
ste instanties deze wan-kunst ge
steund en gestimuleerd wordt, drei
gen velen ook nog misleid tè wor
den. Er is in alle tijden verschrikke
lijk veel lelijks en weinig moois
voortgebracht; het slechte verdwijnt
vanzelf, het goede blijft. Uit enkele
perioden van zeldzame bloei blijft
veel maar we durven zonder enige
vrees om ons te blameren te voorspel
len, dat er van alle hooggeprezen he
dendaagse kunst, op elk gebied, bit
ter weinig blijven zal. Men schermt
met haast kosmische gevoelens, maar
de basis waarop de hedendaagse kun-
werken berusten is o, zo smal gewor
den. Het is een normale, onvermijde
lijke ontwikkeling; onze cultuur is in
een geweldige crisis, heeft een diepte
punt bereikt maar als we hier ooit
uitkomen, zullen we de vele sintels en
slakken die thans als kunst uitbran
den, als waardeloze rommel achterla
ten, zullen wdweer leren inzien dat
bijvoorbeeld Poussin méér van de
mens en zijn nood begrepen heeft dan
Picasso, hoe een paradox dat op he
den ook moge lijken.
Onze schilder- en beeldhouwkunst
werden, als immer, het eerst
door de nieuwe stromingen mee
gevoerd (vau actief méé-scheppen
kan nauwelijks sprake zijn, de enige
werkelijk grote figuur, Mondrian,
was een schepper van orde, hoe men
verder ook over zijn werk moge oor
delen); de poëzie volgde aarzelend,
het proza hinkt nog wat verder ach
teraan. ,,Het stenen bruidsbed", be
wonderenswaardige mislukking van
ene onzer allerdaagse jonge proza
ïsten is er een trieste getuige van. Dit
boek vol vaagheden, tamelijk humo
ristische opmerkingen en merkwaar
dige situaties, doorspekt met in ken
nelijk verlustigen neergeschreven
aartsvieze woorden ontstond in op-
De Nederlandse Opera
onder nieuwe leiding
De nieuwe leden van de leiding der
Nederlandse opera, met name mr.
Evert Cornelis en Peter Maag, heb
ben te Amsterdam resp. „een ge
loofsbelijdenis" afgelegd en „een
voorlopig werkschema" ontvouwd.
„Een juist oordeel over ons en over
ons werk is eerst over enige jaren
mogelijk", aldus mr. Cornelis. „Gun
ons de tijd". Zijn voorkeur gaat uit
naar een ensemble-opera, echter
voorzover mogelijk. Nuttig blijven
zijns inziens het opdoen van ervarin
gen en het benutten van kansen tot
ontplooiing door optreden buiten on
ze grenzen, als de band met de Ne
derlandse Opera maar behouden
blijft.
Peter Maag, de nieuwe muzikale lei
der, meent ongeveer een jaar nodig
te hebben om van alles wat tot zijn
nieuwe werkkring behoort, volledig
kennis te verwerven. Vandaar dat het
programma voor het eerstkomende
speelseizoen er bepaald niet avontuur
lijk uitziet. Vooreerst zal hij zich be
perken tot datgene wat onder de ge
geven omstandigheden artistiek ver
antwoord is, d.w.z. goede opvoeringen
van de repertoirestukker. Volledig
zegt hij zich bewust te zijn van de
taak van operaleider, dus ook van
zijn taak: een compleet beeld te ge
ven van het oerklassieke tot het hy
permoderne muziekdrama.
Zijn pian te geraken tot een (experi
mentele opera-studio, zoals hij dat in
Bonn heeft verwezenlijkt, is reeds bij
de gehele operaleiding in beraad. In
Bonn is het brergen van minder be
kende werken in de eerste nachtelij
ke uren een succes geworden. Vooral
omdat daarmee ook de jeugwerd
bereikt.
dracht van" de minister van O.K. en
W. Proficiat,
De minister is in elk geval bijzon
der ruimdenkend, en dat is de eni
ge werkelijk bemoedigende erva
ring met het boek. Men laat zich
van overheidswege niet meer zo
een twee drie intimideren, en zoals
gezegd: wie onderscheidt in
moderne kunst nog goed van slecht
en wie geeft zich onbevangen op
het gladde ijs van de kritiek bij
zotiets onvangbaars? Natuurlijk,
men kan urenlang diepzinnig over
een boek als „Het stenen bruids
bed" bomen, het boek is niet niks.
Het is alleen niet genoeg. Het is
een vage schets gebleven met
boeiende verschieten en soms
prachtige fragmenten, maar het
lezend steeds sterker wordt, blijft
bestaan en aan het slot gekomen
blijkt -alle inspanning van lezer en
auteur overbodige vermoeienis,
men is geen enkele ervaring rijker
geworden maar blijkt rondge
waard te hebben door een akelig
schimmenrijk, een droom met hal
ve figuren en onsamenhangende
schaduwen en verschrikkingen.
Het heeft weinig zin de intrigue te
vertellen, maar hier is die; Nor
man Corinth, een Amerikaan,
komt voor een tandartsencongres
naar Dresden. Hij wordt onweer
getrokken omdat hij zelf deelgeno
men heeft aan de bombardementen
en een waarlijk duivelse beschieting
(Harry Mulisch heeft hier meedogen
loos de zinloze gruwelen van de oor
van vele kanten te belicthen: men
log aan de kaak gesteld door de zaak
vergelijke het verhaal van de mensen
in het café die tijdens de branden de
Elbe in liepen met het razende frag
ment, later ingelast, waar Corinth
zelf' op deze weerlozen in het water
schoot). Tijdens deze beschieting
werd Corinth deerlijk verminkt door
dat zijn vliegtuig in brand raakte; de
lelijke littekens draagt hij ervan mee
in zijn door plastische chirurgie wat
opgelapt gezicht.
staanbaar naar deze verwoeste stad
De stad Dresden is verwoest en Co-
rinths leven is verwoest. Corinth-
zoekt een oplossing, maar die komt
niet. De confrontatie van deze man
die een persoonlijke en interessante
visie op de vervlechting van verleden
en heden ontwikkeld heeft, met het in
chaotishce toestand verkerende Dres
den leidt, ook al verhevigen zijn emo
ties er o.a. door het contact met vage
schimmen als Hella en Schneiderhahn
nergens toe. We verlaten Corinth dan
ook in een deplorabele toestand. Er is
geen oplossing, er klinkt geen verlos
send woord, we zitten met Corinth in
de prak en tussen het puin. Harry Mu
lisch heeft het ons aangedaan, en als
het onze taak niet was boeken tot het
letterlijk bittere einde uit te lezen,
hadden we er gaarne voor gepast.
Harry Mulisch: Het stenen bruidsbed
De Bezige Bij, Amsterdam.
mi
Steeds meer op
de voorgrond
(Van een medewerker)
Telkens wanneer wij vernemen
dat een jeugdig Amerikaans di
rigent zich ten volle voor zijn taak
berekend toont, beseffen wij hoe
zeer de Amerikaanse muziekwereld
in de afgelopen twintig jaar is ver
anderd.
Er was een tijd dat jeugdige musici,
die dirigent wilden worden in de
Verenigde Staten nauwelijks de
gelegenheid kregen zich daartoe in
de praktyk te oefenen. En dat lag
ook voor de hand; er waren minder
orkesten dan thans en de kans om
van een kleiner orkest over te gaan
naar een groter werd vrijwel onmo
gelijk gemaakt door de voorkeur,
die van het publiek naar beroemde
buitenlandse dirigenten, uitging.
De eerste grote verandering hierin
vond in 1943 plaats toen Alfred Wal-
lenstein werd benoemd tot leider van
het Philharmoniseh Orkest van Los
Angeles. Na die tijd, toen het aantal
orkesten in het land sterk was toege
nomen, kregen directies en publiek
meer en meer vertrouwen in bekwa
me Amerikaanse musici en thans
staat bij vele organisaties in de grote
steden een daar geboren dirigent aan
het hoo_fd. Het belangrijkste voorbeeld
hiervan is natuurlijk het New Yorks
Philharmoniseh Orkest onder de dy.
De selectiecommissie
van de filmweek
Arnhem 1959 heeft
voor het middagpro
gramma van dinsdag 23
juni haar keus bepaald
op de Zweedse film
„Nara Livet" (op de
drempel van het leven).
Deze film, die werd ge
regisseerd door Ingmar
Bergmann, verkreeg de
„Grand Prix" voor de
beste regie op het inter
nationaal filmfestival
1958 in Cannes. De gro
te prijs voor de beste
vrouwelijke spelpresta-
tie werd aan een der ac
trices toegekend.
Definitief is nu bekend
seurs Francois Truffaut
Jacq Clayton, Alfred
Weidemann en Frank
Wisbar, van wie wer
ken in liet programma
van de internationa bi
filmweek Arnhem 1959
zijn opgenomen, deze
manifestatie zullen be
zoeken. Ieder van hen
zal aanwezig zijn op de
dag waarop zijn werk
wordt vertoond. Indien
zij iets langer in Arn
hem kunnen verblijven,
waardoor een voldoen
de aantal tegelijk in de
std zal zijn, zal worden
gepoogd een filmforum
te houden, waaraan ook
Nederlandse autoritei
ten op filmgebied zul
len deelnemen.
De cineast Joris Ivens
zal in Arnhem aanwe
zigzijn bij de vertoning
van zijn in 195S in Can
nes bekroonde docu
mentaire „La Seine
rencontre Paris", Het is
nagenoeg zeker, dat de
vrouwelijke hoofdrol
vertolkster in de Brazi
liaans-Franse film „Or-
cu Negro" (in Cannes
bekroond met de gou
den palm), Marpessa
Dawn, op de slotavond
van de filmweek zal
zijn.
namische leiding van Leonard Bern
stein.
Niettemin blijft de ontwikkeling van
mannen met talent tot op zekere
hoogte een probleem. Ofschoon er
thans meer dan duizend orkesten in
de Verenigde Staten bestaan, blijkt
uit gegevens die door de Bond van
Symfonieorkesten verzameld zijn, dat
voor elke post als dirigent die bij de
orkesten vacant komt op 50 tot 150
sollicitanten kan worden gerekend.
Niet al deze mensen komen natuurlijk
zo van de lessenaar op het conserva
torium en zijn, om zo te zeggen, di
rigenten zonder orkest. Velen van hen
hebben reeds een positie bij een klei
ner ensemble en trachten 'n meer vol
doening gevende of beter betaalde po
sitie te veroveren. De mededinging is
evenwel in die gevallen zo groot dat
dit op telerustelling moet uitlopen voor
de velen die niet met hoofd en schou
ders boven het gemiddelde uitsteken.
Onder hen bevond zich o.a. Haig
Yaghjian, de 34-jarige dirigent van
het Orkest van Fresno, Californië,
die zeer op- de voorgrond trad. Ju
lius Hegyi, dirigent van het Sym-
fonie.orkest van Chattanooga (Ten
nessee) was eveneens een der wei
nigen, die om zijn uitstekende kwa
liteiten werd geprezen. Beiden heb
ben onlangs van de bovengenoem
de Amerikaanse Bond van Symfo
nie-orkesten een eervolle vermel
ding- gekregen.
Ei" bestaan echter ook andere we
gen. Daarvoor is initiatief nodig en
ze verschaffen ïn de Verenigde
Staten zelf een groot aantal moge
lijkheden.
Enkele jarea geleden nam Robert
Staffanson de leiding van het Spring
field Symphony Orchestra, (Massa
chusetts) over. Als zodanig heeft hij
het contact van het orkest, met een
groot aantal colleges uigebreid, druk
bezochte-openbare concerten gegeven
en zijn organisatie van tachtig be
roepsmusici opgebouwd-tto een zeer
gewaardeerd instituut in het culturele
leven van die staat.
Een andere energieke jeudige diri
gent Richard Marcus, een leerling
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Een vertrouwd beeld tegen de -
opening van het Holland Festi
val enthousiaste kunstlief
hebbers, die er niet tegen op
zien een nachtje in de open
lucht door te brengen om ze
ker te zijn van goede plaatsen..
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIF
„Een menu met zware gangen
Het Holland Festival gaat weer beginnen en het artistiek me
nu biedt dit jaar zware gangen. Met name de opera en liet
toneel beloven manifestaties, die de volle aandacht van de be
zoekers zullen eisen. Dat begint maandag a.s. in Den Haag al
met het begin; Tristan und Isolde, waarmee het Festival opent.
Een speciale Wagner-uitvoering, ter ere van het 75-jarig bestaan
van de Nederlandse Wagnervereniging, ingestudeerd door klein
zoon Wieland Wagner en uitgevoerd door Nederlandse koren
met internationale solisten onder directie van Otto Kbmperer,
begeleid door het Concertgebouw Orkest!
Op opera-gebied brengt het Festival
val nog een tweede „co-produktie"
van internationale samenwerking: II
Mondo della Lune, dat gezamenlijk
wordt uitgebracht door het Holland
Festival en het Festival van Aïxen-
Provence. Eerstgenoemde levert het
orkest, laatstgenoemde de aankleding
en"'de regisseur (Sarrazin), gezamen
lijk brengt men met internationale
solisten een .wereldpremière". Welis
waar stamt deze Haydn-opera uit
1777, maar pas sedert kort is door de
Amerikaan Landon de oorspronkelij
ke versie hersteld aie kort na de oer-
première verloren was gegaan.
Voeg bij deze twee belangrijke
gebeurtenissen nog Janacek's
Katja Kabanova, alsmede 't drie
luik van Puccini dat n Tabarro,
Suor Angelica en Gianni Schicci
omvat, dan biedt het Festival de
operaliefhebbers een zware scho
tel, waarop slechts Mozarts Cosi
fan Tutte de lichtere noot verte
genwoordigt, en het aria-concert
van Maria Meneghini-Callas de
blikvanger. Ook de concertseries
zijn dit jaar aan de ernstige kant,
mede door de Haydn-herdenking
en de jaarlijkse Bach-concerten.
Dat op toneelgebied in de eerste
plaats de belangstelling uitgaat
naar de gezamenlijke krachts
inspanning van alle Nederlandse groe
pen, vereend in de groots opgezette
Troilus en Cresseda van Shakespae-
re, ligt voor de hand. Maar met am
per minder verwachting mag" men
het London Arts Theatre tegemoet
zien, dat hier een toneelbewerking
komt geven van James Joyce's „on
leesbaar" en surrealistisch boek
Ulysses.
Tegen alle verwachtingen in is deze
dramatisering in New York een top-
succes geworden, dat negen maan
den achtereen op de planken bleef.
De Amerikaan Burgess Meredith, die
het werk In New York regisseerde,
studeerde het ook adn liet London
Arts Theatre in.
Uit Frankrijk komen ditmaal twee
groepen. Het vooruitstrevende Thé-
atre d'Aujourdhui brengt het experi
menterende en satirieke werk van
Claudel, Protée waarvoor Darius Mil-
haud muziek schreef. Le Grenier de
Toulouse, eveneens een vooruitstre-
ende groep, brengt „klasiek" en mo-
ern: één voorstelling met Marivaux
le Jeu d'Amour et du Hasard) en
Musset (On ne saui ait penser a tout),
alsmede een tweede programma met
Anouilhs „Euridice". Het Wiener
Burgtheater, langzamerhand een tra
ditionele en hoog gewaardeerde gast
op de Holland Festivals, komt de
Oostenrijkse kluchtenschrijver Nes-
!troy eren met één van diens weinige
werken, waarin achter de spot een
diep zielsconflict verborgen gaat: Der
Zerrissene.
Ballet van internationale topklas
se laat ditmaal verstek gaan.
Ons jeugdig Nederlands Ballet
zal de dansmuze verdedigen met het
grandioze Bartok-werk „de Wonder
baarlijke Mandarijn", met de in au
thentieke aankleding vertoonde Vuur
vogel, met Tsjaikowskl's 5de Symfo
nie (in choreografie van Massine),
alsmede traditiegetrouw met een
werk van jeugdige Nederlandse
hand: een nieuw ballet van Conrad
van de Weetering. Daarnaast zal de
exotische fleur verzorgd worden door
José Greco en zijn Spaans Ballet,
dat een bijna Amerikaanse show van
fonkelende en temperamentvolle al
lure aan een tiental Nederlandse ste
den zal vooi'houden.
Zo gaal dan weer liet Holland Festi
val van start voor de 124 voorstellin
gen en concerten die het ïn vier we
ke ditmaal biedt, ongerekend de In
ternationale Filmweek in Arnhem
en andere neven-manifestaties. Rnini
tachtig manifestaties vinden plaats
in het. „centrum" Amsterdam-Den
Haag; ruim veertig uitvoeringen is
het deel van „de provincie"!
De componist Leonard Bern-
stein, die een belangrijke bij-
drage leverde aan de Ameri-
kaanse muziek, zorgde ook M
voor meer „muziekbegrip"
door zijn televisie-voordrach-
ten. M
van Leonard Bernstein heeft in het
afgelopen seizoen het symfonie-orkest
van Easton (Pennsylvanië) gereorga
niseerd en wat met steun van de bur
gerij en zakenlieden in staat zijn en
semble nieuw leven in te blazen en het
ook beekndheid in wijdere kring te
verschaffen.
Vier jaar geleden was Robert C. Ru-
dolf een dirigent zonder orkest; hij
besloot geen tijd te verliezen met op
aanbiedingen te wachten en zijn eigen
symfonie-orkest op te richten in een
gemeente met meer dan 50.000 in
woners. Zijn plannen kon hij vaste
vorm geven in Little Rock, Arkansas,
dat toen nog geen eigen orkest had.
Hij organiseerde voor eigen risico een
concert, zocht steun bij particulieren
en thans maakt zijn orkest een onaf
scheidelijk deel uit van hét muzikale
leven in deze zuidelijke stad.
Tot (lusver hebben deze jeugdige diri
genten muziekkringen geïmponeerd
door hun harde werken en vinding
rijkheid. Mogelijk zullen zij in de loop
van lijd de nationale en misschien
zelfs de internationale erkenning ver
werven die drie van hun collega's
Russell Stanger, Robert Craft en Tho
mas Schippers ten deel is gevallen.