Zamenhof, uitvinder Esperanto, werd honderd jaar geleden geboren mm BEPERKING VAN SNOEPLUST VERMINDERT TANDBEDERF NAKOMELING VAN ABEL TASMAN DOOR MAORI'S VERWELKOMD MINDER WERKLOOSHEID IN BOUWNIJVERHEID VERWACHT MEVR. ANDERSON MOET EXAMEN IN RUSSISCH AFLEGGEN DRIE GENERATIES HERDACHTEN HUWELIJK 10 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT DINSDAG 8 MEI 1959 NA VEEL MOEILIJKHEDEN ONTSTOND EEN WERELDTAAL Groot internationaal congres in Warschau als jubileumviering (Van een medewerker) Irt de maand december van dit jaar 19 het 100 jaar geleden, dat dr. L. L. Zamenhof, dc ontwerper van Esperanto, te Bialistok In het toenmalig Russisch Polen, werd geboren. Dit feit is voor de Esperanto-beweging aanleiding het jaar 1959 het Zamenhof-jaar te noemen en in brede kring aandacht te vragen voor het probleem van een wereldtaal in het algemeen en voor dat van Esperanto in het bijzonder. De aandacht richt zich in de eerste plaats tot de niet-Esperantisten, maar men is zich er ook terdege van bewust, dat in eigen kring dit herdenken van grote betekenis is. De propaganda is in zekere zin ideologisch, maar er is toch een opmerkelijk verschil met voor de oorlog. In brede kring beseft men, dat het vraag stuk van een internationale taal, geschikt voor congressen, wetenschap pelijke verhandelingen enz., niet opgelost wordt met een gevoelig epistel tje over toekomstmiddelen, maar dat het streven praktisch en nuchter moet worden bevorderd. In de eerste plaats kan men erop wijzen, dat zich sedert 1887, het jaar waarin het eerste Esperanto- leerboek in het Russisch ver- scheen, een evolutie heeft voltrok ken, die het mogelijk heeft ge maakt belangrijke werken der wereldliteratuur in het Esperanto te doen verschijnen. Namen als Goethe, Shakespeare, Ibsen, Vondel en vele anderen ko men voor op de lijsten van de Es- peranto-llteratuur. Het Oude en net Nieuwe Testament werden reeds door Zamenhof zelf in deze taal overgebracht en talrijke we tenschappelijke geschriften ver schenen in de loop der jaren. De internationale congressen, een jaarlijks terugkomend gebeuren sinds 1905, bewijzen dat nier niet alleen sprake is van een schrifte lijk internationaal contactmiddel, maar dat de taal dienstbaar ge maakt kan worden op internatio nale conferenties. De vloeiende redevoeringen, dc ge makkelijke uitspraak en de vlotte onderlinge gesprekken laten op dit punt geen enkele twijfel mogelijk en de belangstelling uit de wereld der wetenschap is dan ook voor de Es perantisten een welkome aanleiding geweest om voort te gaan op de in geslagen weg. Radio en televisie, ook in ons land, bieden in hun uitzendin gen luisteraars en kijkers volop de gelegenheid kennis te maken met structuur en streven. Dit jaar wordt het grote congres ge houden te Warschau in Polen, het land, van waaruit Esperanto zijn weg door de wereld vond. Reeds in zijn jeugd werd de ontwerper in zijn geboorteplaats met het talenpro- Dleem geconfronteerd door de ver scheidenheid van nationaliteiten, die er woonden, een verscheidenheid, die herhaaldelijk aanleiding gaf tot bloe dige botsingen en betogingen, die wel als de belangrijkste oorzaken moet worden beschouwd van zijn ont werp. Vrij lang duurde het voordat het kleine groepje pioniers enige voet aan de grond kreeg. Het tsaristische Rusland van die da gen was ook geen geschikte klank bodem voor dit soort mensen en toen bovendien nog enige vertalingen van Tolstoi in het Esperanto verschenen, ontstonden er zeer veel moeilijkhe den. De langzame groei zette zich echter door en vlak voor de Eerste Wereldoorlog zou het jaarlijkse con gres te Parijs worden gehouden met een record-aantal deelnemers, meer dan 4000. Maar het plotselinge inter nationale geschil maakte a*n alle il lusies een einde. Zamenhof zelf spoedde zich naar Warschau en stierf daar tijdens de oorlog op 57- jarige leeftijd. Moeilijkheden De periode tussen de beide wereld oorlogen was er een van grote groei. Wel kwamen er moeilijkheden. In de eerste plaats in Nazi-D uitstand, waar men de taal zonder meer ver bood en een groot aantal functiona rissen gevangen nam. Ook de mede werking in Rusland was niet erg groot en de Sowjet-staat bepaalde zich er meer toe de taal als propa gandamiddel te gebruiken voor eigen doeleinden. Bovendien kwamen her haaldelijk de eigen organisaties in moeilijkheden, doordat men niet de juiste vorm kon vinden en er zich bo vendien geestelijke en politieke ge schillen onderling voordeden. Toon de Tweede Wereldoorlog uitbrak waren deze opgelost. Wel hadden verschillende politie ke groeperingen hun eigen weg gevonden, maar daarnaast was men toch tot een doelmatige vorm van samenwerking gekomen. Ne derland, dc Scandinavische lan den, Frankrijk. Japan en enkele Zuidamerikaanse landen beschik ten over een uitstekende organi satie en bovendien over een wel willende houding van de autori teiten tegenover de taal. Postze gels werden uitgegeven, op de scholen werd facultatief gelegen heid gegeven tot het leren van de taal, radiocursussen van verschil lende zijden, folders van de ver enigingen tot bevordering van het vreemdelingenverkeer enz., dit alles wekte in 1939 grote ver wachtingen. Het Esperanto-museum in Wenen was uitgegroeid tot een inlichting van documentatie en bij de Volken bond waren relaties ontstaan, die de beste verwachtingen rechtvaardig den. De oorlog maakte hieraan een eind in de oorlogvoerende staten. Ook in Nederland werd Esperanto door de bezetter verboden. Op 20 maart 1941 werd bij alle functionarissen huis zoeking gehouden. Ook bij de pad vindersbeweging, het Heilsleger en vele andere instellingen werd in die dagen alles overhoop gehaald. Het enige motief, dat de heren op gaven was, dat dit alles na verwant zou zijn aan vrijmetselarij enz. Kas sen en bibliotheken werden in beslag genomen en alle organisaties verbo den. Dit alles had tot gevolg, dat na de oorlog bijna met een geheel schone lei moest worden begonnen. De fa- I milie Zamenhof, van joodse af- 1 komst, was bijna In zijn geheel om- gekomen in Poolse concentratlekam-1 pen. Maar in landen als Zweden en I Zwitserland, in zekere zin ook in Spanje, was veel bewaard gebleven en onmiddellijk werden relaties aan geknoopt met de Verenigde Naties en aanverwante instellingen. Er wer- den nieuwe boeken gedrukt, er ver schenen vertaalde en oorspronkelijke romans en gedichten, reisverhalen en èncyclopedieën. Voor het congres van dit jaar in Po len zijn de verwachtingen vrij hoog gespannen en het is opmerkelijk, dat zeer velen erheen gaan, meer, dan tot nu toe na de oorlog. Het is niet onmogelijk, dat de kans eens achter het IJzeren Gordijn te gaan hier een woordje meespreekt, maar een feit is dat men weer een groeiende be langstelling mag waarnemen. Geen voorbarig optimisme, dat in vroeger dagen wel eens tot excessen leidde, geen overdreven idealisme met op tochten en strijdleuzen, maar een nuchtere behandeling van de zaken zal hier van groot belang kunnen zijn. Als herinnering aan dr. Zamen hof komt er een gedenkteken in zijn geboorteplaats Bialistok, nu een Poolse stad bij de Russische grens en reeds heeft men hiervoor veel geld bijeengegaard. De onthulling van dit monument zal ongetwijfeld voor vele aanhangers van ae wereldtaal Espe ranto een genoegdoening zijn. PROF. VAN AMERONGEN: Poging totale bevolking te saneren bij voorbaat mislukt Prof. J. vau Aroerougen. die is be noemd tot gewoon hoogleraar in de faculteit der geneeskunde aan de rijksuniversiteit te Utrecht om on derwijs te geven In de conserverende tandheelkunde, heeft maandag zijn Stopzetting openbare werken in Denemarken Het Deense ministerie van openbare werken heeft, met het oog op moge lijk te grote tewerkstelling in de ko mende zomer welke tot verhoging van lonen en bouwkosten zou leiden, voor de periode van half mei tot half september het werk aan alle open bare objecten, met Inbegrip van we gen en huizen, stopgezet. De achtergrond van deze beslissing wordt gevormd door uitgebreide bouwbedrijvigheid in de particuliere sector die niet door de staat wordt gesubsidieerd. De bouwkosten verto nen reeds, in vergelijking met vorig jaar, een neiging tot toenemetng met vijf a tien procent. Een drastische maatregel als deze ls niet voorgeko men sedert 1946 toen de Deense rege ring ook vrijwel alle openbare wer ken stopzette ter begunstiging van de landbouwproduktie. Mollet waarschuwt tegen binnenlands fascisme Do Franse socialistische leider Gu.v Mollet heeft gewaarschuwd tegen het gevaar van „binnenlunds fascisme" in Frankrijk. Op een banket in Toulouse zei hij: „De noodzakelijke vier vrijheden zijn zeker behouden maar er blijven gevaren dreigen zoals het gevaar van binnenlands fascisme. Dit risico is niet groot zolang president De Gaul le leeft, maar het huidige regime be rust bij een enkele man. Als hij weg is bestaat het gevaar voor fascisme op het ogenblik dat er een regering is die zich zwak voelt omdat zij niet representatief is en die met do dag meer autoritair zou optreden". Mollet zei dit in een toespraak over de wenselijkheid tot hergroepering van de arbeidersmacht ter verdedi ging van de democratische vrijheden. Een nakomeling van de beroemde Nederlandse zeevaarder Abel Tas man, de 39-jarige Am sterdamse scheikundige Abel-Tasman, heeft, drie eeuwen na zijn be faamde voorvader, een bezoek aan Nleuw-Zee- land gebracht, waarbij hij heel wat warmer door de inboorlingen, do Maori's, werd ontvan gen dan de ontdekkings. reiziger indertijd. In 1646 werden vier op- - varenden van het schip van Tasman door de in boorlingen op het strand van Golden Bay, in het noorden van Nieuw-Zeeland, gedood. Thans werd zijn nako meling in een gods dienstige plechtigheid verwelkomd. De Abel Tasman uit de twintigste eeuw had te voren voor alle zeker heid aan zijn gids ge vraagd of de Maori's nu „vplledig beschaafd" waren. Deze had hem daarop de geruststellen, de verzekering gegeven dat de Maori's thans op voet van gelijkheid met de blanken leefden. De Maori's verklaarden van hun kant „trots en gelukkig" te zijn de „nakomeling van de grote - zeevaarder" in nun midden te mogen verwolkomen. Abel Tasman „junior" was met een „Fokker Friendship" naar Nieuw-Zceland geko men, het eerste toestel van een reeks, die aan de „Transaustralia Air lines" zal worden gele verd. ambt aanvaard met een oratie over: „Extension for prevention". Gezien do freqnentie waarmee het tandbe derf zich manifesteert in de be schaafde landen ontkomt vrijwel nie mand daaraan de tijd die een duurzaam herstel vergt en do hoge kosten, die hiermee genaard gaan, zal een poging de totale bevolking te saneren, naar de mening van prof. Van Amerongen bij voorbaat op een mislukking uitlopen. Men zoekt allerwege naar preventie ve middelen, die, dank zij de toene mende belangstelling van specialis ten buiten de tandheelkunde In en- fere zin, zoals de bacteriologie, de iochemle, enzovoorts, de laatste ja ren hoopvolle perspectieven bieden. Prof. Van Amerongen verklaarde, dat op deze wijze is aangetoond, dat ge ringe hoeveelheden fluor, toegediend door middel van leidingwater, een gunstig effect hebben op de caries- frequentie. Hoewel de koolhydraatrestrictie waarbij men vooral de indruk heeft dat de beperking van de onrustba rend toegenomen snoeplust een be langrijke vermindering van het tandbederf zou kunnen teweegbren gen, terwijl een verstandig gebruik van de tandenborstel eveneens een nuttige factor betekent is men er, volgens prof. Van Amerongen, tot nu toe niet in geslaagd het publiek vol doende van deze mogelijkheid te doordringen. Daarom zal voorlopig de taak van de conservist als practi cus zich, zijns inziens, in hoofdzaak blijven bewegen op restauratief ter rein. ECONOMISCH INSTITUUT! In de speeltuin van de bloementen toonstelling in Hannover heeft de exploitant een „raketglijbaan" gelan ceerd, welke bij de kinderen zeer in trelc is. Hulp V.S. voor verbetering Indonesische havens De Indonesische regering voert op het ogenblik onderhandelingen met de Verenigde Staten over Amerikaanse hulpverlening ter waarde van zes miljoen dollar. Dit bedrag is door de Verenigde Staten aangeboden voor modernisatie en verbetering van de Indonesische havens. Kardinaal Grente in Le Mans overleden Te Le Mans, in Frankrijk, Is gisteren kardinaal Georges Grente overleden. Georges Grente, die de leeftijd van 87 jaar bereikte, werd 30 november 1952 door wijlen Paus Pius de Twaalfde tot kardinaal benoemd. Hij was aarts bisschop van Le Mans. Wijlen kardinaal Grente werd 12 no vember 1936 tot lid der „Academie frangaise" benoemd. Hij heeft boe ken over zeer uiteenlopende onderwer- Ëen géschreven. 'e kardinaal, die lid was van de Fran, se raad voor kerkgeschiedenis, was commandeur in de orde van het Le gioen van Eer. In het mededelingenblad betreffende de werkgelegenheid in de bouwnij verheid, een uitgave van het Econo misch Instituut voor de Bouwnijver heid wordt een prognose Inzake de werkloosheid in deze sector gemaakt, waaruit blijkt dat het gemiddeld ni veau van de werkloosheid in de zo mer van dit jaar belangrijk lager zal zijn dan in de zomer van 1958. Dit geldt speciaal voor het niet-fabriek- matige bouwbedrijf. In deze sector van de bouwnijverheid waren in de week die eindigde op 18 april 1958 14.911 werklozen geregis treerd. In de overeenkomstige periode van dit jaar was dit nog maar 6.806. De hoogste aantallen werklozen wer den geregistreerd in de week die ein- Drie jaar gevangenisstraf voor De rechtbank te Maastricht heeft gisteren de 19-Jarlge montage-arbei der G. B. uit Ubach-Palenberg (Duitsland) wegens doodslag veroor deeld tot drie Jaar gevangenisstraf. Tegen hem was 6 Jaar gevangenis straf geëist. De Jongeman had in de nacht van 31 december 1958 op .1 ja nuari 1959 na een twist met een groep Heerlense jongelui in de voet gangerstunnel onder het stationsem placement in Heerlen met een tot gevaarlijk schietwapen omgebouwd alarmpistool de 32-jarige Heerlense arbeider A. J. J. Aartsen, die perse het wapen van de jonge Duitser wil de zien en daarbij erg agressief was, in de borststreek geschoten. Aartsen werd daarbij dodelijk gewond. De rechtbank achtte de primair ten las te gelegde doodslag bewezen en ver wierp het beroep op noodweer of noodweerexces. Radio-actief regenwater De Deense autoriteiten hebben de be woners van het eilandje Saltholm, dat vlak voor Kopenhagen ligt, ver boden regenwater te drinken, waar op de eilanders in normale omstan digheden zijn aangewezen. Uit proeven was gebleken dat de graad van radio-activiteit de veilig- heidsgrens had overschreden. Men zal nu ander water per veerboot naar het eilandje brengen. De waarschu wing van de Deense autoriteiten heeft zich tot nu toe beperkt tot de bewoners van Saltholm. OP BEVEL VAN RECHTBANK Dé civiele rechtbank van Hamburg heeft be volen dat mevr. Anna Anderson, de vrouw die beweert de dochter te zijn van de laatste Russische tsaar, door een officiële tolk aan de tand zal worden ge voeld om vast te stel len of zij vloeiend Rus sisch kan spreken. Rechter Heinricn Bac ken, een lid van de rechtbank, deelde mede dat dit „examen", dat aan het eind van de maand zal worden af genomen, voorafgegaan zal worden door een medisch onderzoek eveneens op bevel van de rechtbank. De rechtbank wil vast stellen of de littekens op de voeten van mevr. Anderson veroorzaakt werden door bajonet steken zoals zij be weert of door een explosie in een munitie fabriek ten tijde van de Eerste Wereldoorlog zoals haar tegen standers beweren. Beide onderzoeken zul len plaatshebben in de woning van mevr. An derson, een hut in Un- terlengenhardt aan de rand van het Zwarte Woud, waar de 54-ja- rige vrouw de laatste jaren in afzondering woont. De zaak-Anastasia, een van de grootste raad sels van deze eeuw, is reeds 17 maanden aan hangig bij de Hambur ger rechtbank. Mevromv Anderson heeft een proces aan hangig gemaakt om er kend te worden als groothertogin Anasta- sia Nikolaiewna Roma- now, de enige die aan de slachting van de Russische keizerlijke familie in Jekatrienen- burg in 1918 zou zijn ontsnapt. Het koninklijk huis Von Hessen, dat haar aanspraken betwist, be weert dat mevr. Ander son de dochter is van Poolse boeren, en Fran- ziska Schanzkowski heet, die in de Eerste Wereldoorlog In een munitiefabriek werkte. Rechter Backen deelde mede dat hij persoon lijk bij het onderzoek ten huize van mevrouw Anderson aanwezig zal zijn en verslag zal uit brengen aan de recht bank. On-alledaags feest in Koudekerke... Aan de Breevyeg te Koudekerke vier den maandag drie echtparen een niet alledaags feest. In de eerste plaats herdachten de heer en mevrouw J. Roelse-van de Bosse de dag, waarop zij 55 jaar geleden in het huwelijk traden, namelijk op 4 mei 1909. Hun dochter Suzanna trouwde op 4 mei 1929 met de heer P, Hollebrandse en zodoende vierden zil en haar echt genoot gisteren hun dertigjarige brui loft. De dochter van de neer en me vrouw Hollebrandse, Maria, huwde vijf jaar geleden in Koudekerke ook al op de vlorde mei met de heer F. verhage. Daarom was het dus ook voor de heer cn mevrouw Verhage-Hollebrandse maandag feest. Ten huize van het echtpaar P. Holle- brandse-Roelse, Brceweg 16, hielden da echtparen een drukbezochte recep tie en gaarne lieten ze even hun gas ten in de steek om buiten voor de fotograaf te poseren. Van linkB naar rechts: Martina Roelse-van de Bosse (81) en Jan Roelse (82), vijf envijftig jaar getrouwd: Frans Ver hage (32) en Maria M. Verhage- Hol lebrandse (28), die vijf jaar getrouwd zijn en Suzanna P. Hollebrandse- Roelse (52) cn Pieter Hollebrandse (56), dertig jaar gehuwd. {Foto P.Z.C.) digde op 1 februari 1958 en de week die eindigde op 24 januari 1959 Het gemiddelde per dag bedroeg toen voor deze perioden respectievelijk 29.053 en 26.604. Uit de vergelijking van de werkloos heid in de eerste 16 weken van 1958 en 1959 blijkt, dat in dit jaar de werkloosheid veel sterker afneemt dan het vorig jaar. Over het evenwicht in de bouwmarkt zegt het blad, dat de bouwproduktie voor de nationale produktle dermate belangrijk is, dat deze laatste bepa lend dient te zijn voor de maatrege len ten aanzien van de bouwpro duktie. Het valt te betwijfelen of het goed- keuringsbeleid een geschikt instru ment is voor het bevorderen van maatregelen die in sociaal econo misch opzicht het meest gewenst zijn, vooral omdat het departement dat dit beleid hanteert, niet gerekend kan worden tot de sociaal econo mische sector van het overheidsap paraat. Tegen een zonder meer vermijden van overspanning, een streven dat in het centraal economisch plan 1959 tot uiting is gebracht bij de raming van de protluktie van de bouwnijver heid, bestaat volgens het economisch instituut voor de bouwnijverheid nog het bezwaar, dat door het wegvallen van de overspanning de prikkels tot verhoging van de bouwcapaciteit niet voldoende effectief zullen zijn. Een beleid, dat gericht is op ver mijden van spanning, loopt het gevaar de bestaande capaciteit als gegeven te aanvaarden en te trachten het volume van de pro- duktie daarbij aan te passen. Om gekeerd za! dit beleid echter een nuttig instrument zijn ter voorko ming van spanningen in gebieden waar aan vergroting van de bouw capaciteit geen behoefte bestaat. Politie te Blackpool belegerde huis Ongeveer 50 soldaten, politiemannen en brandweerlieden hebben maan dagmorgen een kordon gelegd om het huis van een 33-1arige Brit te Blackpool, die weigerde naar bulten te komen. De man werd gezocht wegens dief stal Van een auto. Na een bombarde ment met traangasbommen, trokken politiemannen met gasmaskers voor de woning binnen. Een politiehond wist de man tenslotte te overweldi gen. Zijn moeder en zuster hadden de hulp van de politie ingeroepen omdat hij zich al vijf maanden in het huis verborgen had gehouden, met pistool en dolk op zak. Rusland wil dal Japan neutraal blijft Bij monde van haar gezant heeft de Sowjet-Unie de Japanse regering voor de tweede keer verzocht de Ame rikaanse militaire bases in Japan op te heffen. De Russen willen dat Ja pan „volkomen neutraal" blijft Zij hebben de Japanse regering om een duidelijke uitspraak over deze aan gelegenheid gevraagd. Parachutist belandde op hooTsnannmssdraad Een Westduits© sportparachutist, Heinz Krebbels, die zondag deelnam aan een vllegfeest nabij Kopenhagen, is, doordat hij bij een sprong met vertraagde opening van de parachute de windsnelheid verkeerd berekende, op een hoogspanningsdraad van de plaatselijke elektrische spoorweg te recht gekomen. Nadat hij verscheide ne minuten aan de draad had gehan gen werd hij door een hefschroef- vliegtuig gered. Hij was ongedeerd maar de treinen hadden ruim een half uur vertraging. Echtpaar stond urenlang tot middel in IJseWeer Op 30 april was het vrachtscheepje „Disponibel", groot 122 ton en gela den met steenkoolgruis, thuisbeho rend in Amsterdam, op weg van Sneek naar Renkum. Door de vrij ruwe zee kwam er geleidelijk water in het vaartuig dat ten noorden van Huizen is gezonken. De 80-jarige schipper, C. Bouwman, en diens 26- jarige echtgenote, klommen op het dak van de ropf waar ze niettemin tot aan de huik in water stonden. Zo heeft de „RP 3" van dc rijkspoli tie te water uit Enkhuizen, die op zoek was naar een ander schip, het tweetal vrijdag aangetroffen en aan boord genomen Ze waren beiden on geveer aan het eind van hun krach ten en werden direct naai Hulzen vervoerd, vanwaar ze per zieken auto naar het ziekenhuis te Naarden zijn overgebracht. Zestig jaar koninlijke verenicing Oost en West De koninklijke vereniging „Oost en West" heeft zaterdag in „Diligentia" te 's-Gravenhage, hetzelfde gebouw waarin zestig jaar geleden op initia tief van mevrouw N. van Zuylen Tromp de oprichtingsvergadering bij eenkwam, een feestelijk algemene vergadering gehouden. „Oost en West", op 3 mei 1899 ge sticht, stelt zich tei. doel voorlich ting te geven ovei cii gebieden bui ten Ëurona er in het I ijzonder over de gebieden die binnen ons konink rijk verenigd zijn, wa. 1 hij de samen werking met Suriname en de Neder landse Antillen bevo»dero wordt on aan de ontplooiing van Nederlands Nieuw-Guinea wordt medegewerkt. Ook verzorgt zij publlkaties en vangt buitenlandse studerenden op in een studiecommissie.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1959 | | pagina 6