>De nacht gaat de dag vooraf'
galgenproza van Nico Wijnen
Nederland heeft nn een Xinecentram"
Ook aprilnummer vanMaatstaf
weer gewijd aan herdenking
Er flonkeren weer sterren
aan het strand van Cannes
Protest Haagsche Comedie
tegen toneelbeleid
r>r
ZATERDAG 2 MEI 1959
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
17
Ter gelegenheid van de vierde mei
"D ERT BAKKER IS EEN uitgever die er jaarlijks voor zorgt dat
J-) de 4 mei-herdenking ook op literair gebied niet ongemerkt voor
bijgaat. De nieuwe aflevering van zijn tijdschrift „Maatstaf" staat
ook thans weer geheel in het teken van dit gebeuren (dit aprilnum
mer bevat naast passende gedichten van J. van Wageningen, Max
Croiset en M. Mok de heruitgave van „Twee brieven uit Westerbork"
van Esther Hillesum, eert essay van S. Dresden „Met de dood voor
ogen" en tot slot van J. Presser „Een feit en een paar documenten")
maar bovendien verscheen bij hem dezer dagen van Nilo Wijnen
het boek „De nacht gaat de dag vooraf", een verzameling van drie
min of meer samenhangende novellen, voorafgegaan door een pre
ludium „De bevrijding gaat gekleed in feestneus".
Nico Wijnen gaf zijn boek de aan
duiding „galgenproza" en een motto
van Christian Morgenstern, de man
van de galgenpoëzie ('hoe anders
dan ook) mee: „Die Galgenpoesie
ist ein Stück Weltanschauung....
Man sieht vom Galgen die Welt an
ders an, und man sieht andre Din-
ge als Andre" En ook a.1 zou 'n ver
gelijking tussen Morgensterns gal
genpoëzie en dit galgenproza o.i.
niet veel zin hebben, toch is dit mot
to bijzonder treffend gekozen.
Letterkundige kroniek
door HANS WARREN
Nico Wijnen heeft in de Spaanse
Burgeroorlog gevochten en hij
heeft de Duitse concentratie
kampen overleefd. Hij heeft vrijwel
alle denkbare menselijke misère door
gemaakt en met de dood rondom zich
en voor ogen „in de schaduw van de
galg" geleefd, zoals de laatste novelle
heet. Hij heeft de wereld van de galg
af leren bekijken en „andere dingen
dan anderen" gezien. Daarvan getuigt
dit boek. Het is, uiteraar d, een aan
grijpend boek. We hebben hier des
tijds eens een stuk uit het laatste ver
haal, dat eerder in „Maatstaf" ver
scheen. geciteerd, en we citeren dit
nog eens, omdat het ons zo zeer de
kern van dit boek lijkt. Het is te vin
den op de pp. 158/159.
..Pico ging het blok binnen. Ja. ja.
dacht hij, als je hier geen eelt op je
ziel laat groeien, word jc gek. Als
wij al niet allang gek zijn. Of mis
schien niet gek. maar abnormaal. Hoe
kan je normaal leven, normaal den
ken, als om je heen de dood is; het
abnormale denken.
Nacht und Nebel. Of je hier niet
voortdurend in nacht en nevel
dwaalt, klaar wakker van de angst
je daarin te verliezen, verloren te
gaan. Hoe kan je mens blijven als
iedere dag, iedere nacht weer op
nieuw de mens in je kapot wordt
gemaakt. O, ze hebben gelijk, die
ouwe gevangenen. Ze hebben zo
bitter gelijk; „Er komt er geen uit,
zoals hij erin is gegaan". Als ze
niet naar het lichaam verpest zijn
voor de rest van hun leven, dan
toch in ieder geval naar de geest.
„De ziel", zegt Rudi, die ouwe ket
ter. Hoe kunnen wij later als wij
hier ooit uitkomen nog verke
ren onder gewone, normaal den
kende mensen Wij zullen als do
den, mensen die hun ziel al verlo
ren hebben, onder hen rond gaan
en hen gadeslaan, nauwlettend ga
deslaan. Wij kennen het roofdier
dat onder hun huid schuil gaat; wij
laten ons niet bedriegen door hun
fraaie omgangsvormen; wij weten
dat hun normale denken een fictie
Is. Wij weten dat ons eigen be
staan óns nader is dan al hun le
vens en wij zijn bij voorbaat al be
reid ieder van hen voor ons te laten
sterven. Dat hebben wij vóór op
hen. Voordat zij het roofdier bij
zichzelf hebben ontdekt, hebben
wij al toegeslagen. Wij zullen met
onze dodo lichamen onder hen
rondwandelen, met ze omgaan,
praten, lachen, en zij zullen met
ons omgaan alsof wij nog leefden,
Millie Perkins naar
Europa
Millie Perkins, de hoofdrolspeelster
uit „Het dagboek van Anne Frank",
zal de komende maand een bezoek
brengen aan bet Anne Frankhuis in
Amsterdam. De actrice zou volgens
een filmmaatschappij in Hollywood,
tevens door koningin Juliana worden
ontvangen.
Millie Perkins vertrekt op 10 mei uit
Hollywood voor een reis van een
maand door West-Europa en Israël.
Zij zal eerst in Cannes de vertoning
van „Het dagboek van Anne Frank"
bijwonen. Vandaar reist zij door
naar Rome voor een audiëntie bij
paus Joannes XXIII (Millie Perkins
is rooms-katholiek en van Ierse ori
gine), vervolgens naar Israël, waar
zij door premier Ben Goerion zal wor
den ontvangen.
Via Athene met een ontvangst
door koningin Frcderika keert
Millie Perkins terug naar Europa,
naar Frankfort, waar zij het geboor
tehuis van Anne Frank zal bezoeken.
In Eelgië staat een ontvangst door
koning Boudewijn op het programma.
Na haar bezoek aan Nederland zal
zij in Londen door sir Winston en
lady Churchill worden ontvangen,
in Stockholm door koning Gustav,
en in Kopenhagen door koning Fre-
derik.
terugpraten en lachen, en zij zul
len de zoete weeë geur van onze
ontbinding niet evis merken".
Bij de vreselijke waarheid van dit ap
pél lijkt ons ieder commentaar over
bodig.
Nu spreekt dit boek ook wel van
mildere menselijke gevoelens.
Met name in de twee eerste, gro
tendeels tijdens de Spaanse Burger
oorlog spelende verhalen, waarin
naast de mannelijke kameraadschap
der soldaten de broze genegenheid tus
sen de ernstig' verminkte jonge Mar
tin Machin en de reeds verloofde Ma
ria Recalde ontroerend uitgebeeld is.
Een beschadigde ïiefde tussen puin en
ruïnes, wrang en zoet en oneindig
triestig.
Nico Wijnen kan goed. ingetogen
schrijven. Zijn boek vertoont, moge
lijk vooral door de nogal geforceerde
IIIIIIIIIIIIIIIIIHIIillllllllllllllllllllilllllllllllll
De Italiaanse doctor G. Pram-
polint, die als gast van d,e af-
H deling Amsterdam van de ver-
H eniging Dante Alligliieri in ons
land vertoeft om lezingen te
honden over dr. Arthur van
Schendel, heeft een krans ge-
H legd bij het borstbeeld van de p
letterkundige in liet Leidse-
bosje. Bij deze sobere plechtig-
heid was o.a. ook de zoon van n
Van Schendel aanwezig.
compositie, enkele zwakheden (met
name ook het inleidende stukje is
jammer genoeg onevenwichtig) maar
de grondtoon is mannelijk en éérlijk.
Rauw vaak, ook in de woordkeus,
maar dat was onvermijdelijk.
De titel yan het boek wil de auteur
verstaan hebben in deze zin, dat al
leen het geloof in een beter „morgen"
een boek als Jiet onderhavige, vol ver
schrikkingen van oorlog en concentra
tiekampen, rechtvaardigt. Te meer.
omdat wat op 18 juli 1936 in Spanje
begon en op 1. september 1939 werd
voortgezet, niet afgelopen was. in mei
1945, maar nog steeds voortgaat; om- j
dat wij nog steeds leven „in de scha
duw van de galg". Zich hierop Weer
eens goed te bezinnen is niet zo pret
tig maar wel erg noodzakelijk.
Nico Wijnen: De nacht, gaat de dag
vooraf. Bert Bakker, 's Gravenhage
1959.
London Arts Theatre
in Hol and Festival
In het komende Holland Festivaï zul-
len door het London Arts Theatre een
viertal voorstellingen worden gege
ven van „Ulyssesln Nighttown" van
James Joyce, bewerkt naar een epi
sode uit diens boek .Ulysses" door
Marjorie Barkentin.
Dit stuk, dat gedurende negen maan
den in New Yórk stond, wordt in Eu
ropa geïntroduceerd door Furndel
Productions Ltd. en het. beleeft in mei
zijn Europese prémière in Londen.
Alvorens het naar Nederland komt
gaat het London Arts Theatre nog
met dit stuk naar het „Théatre nog
nations" te Parijs. Aan al deze Eu
ropese opvoeringen zullen de Ameri
kaanse regisseur Burgess Meredith
en de Amerikaanse hoofdrolspeler Ze
ro Mostel hun medewerking verlenen.
Het surrealistische karakter van Joy
ce's boek bleef in de toneelversie be
waard. De actie en de „hallucinaties"
van het werk worden deels door ac
teurs, deels door dansers en danse
ressen ten tonele gebracht. Een com
mentator licht, voorzover nodig, de
handeling toe.
De voorstellingen in het Holland Fes
tival zijn vastgesteld op 11 en 12 juli
te Den Haag, op 13 en 14 juli te Am
sterdam.
De leden van het ballet, van
'San Francisco, die op het ogen-
H blik optreden in het Cairo
House te Cairo, hebben een
bezoek gébracht aan de Sfinx
H en voor dit onbewogen aange-
zicht een kleine openlucht voor-
§j= stelling gegeven. De foto geeft
een beeld van deze combinatie
H van klassieke stijl en moderne
jonge charme.
Landdag van de NATU
Op Hemelvaartsdag, 7 mei. wordt in
Breda de landdag van de Nederland
se Amateur Toneel Unie (N.A.T.U.)
gehouden.
De voorafgaande dag vergadert de
Centrale Raad van de Unie eveneens
in Breda om de toekomstige beleids
lijn uit te stippelen. Op de landdag
zelf zal de landelijk voorzitter, mr.
P. Cleveringa. de resultaten toelich
ten van eeii enquête, ingesteld naai
de financiële en artistieke positie van
700 Nederlandse amateurtoneelver-
enigingen.
Het algemene beleid van deze en-
quéte is, dar men vooral in Noord-
i en Zuid-Holland eti in Utrecht veel
i concurrentie van de televisie ónder-
i vindt.
De meeste verenigingen staan er fi-
i nancieel niet al t.e best voor. Het
j hoogtepunt van de landdag zal de
j opvoering van Thiji Uijlenspiegel
j zijn. Een tweebedrijvenspel van de
I Hilvarenbeekse toneelschrijver Jan
Naaykens. Het stuk wordt opge
voerd door Bredase verenigingen on
der regie van de provinciaal toneel- i
adviseur voor Brabant, Ad van der j
Ven. Het N.A.T.U.-bestuur verwacht
in 1961 in Brabant te kunnen begin- J
nen met een driejarige basisoplei-1
ding voor amateurregisseurs. j
Filmfestival begonnen
T~\ e voorboden van het twaalfde
filmfestival van Cannes, dat
donderdag begon met de Italiaan
se film „Policarpo" en 15 mei ein
digt met „Het dagboek van Anne
Frank", zijn aan de Rivièra gearri
veerd. Het strand van Cannes flon
kert al van een ongewoon groot
aantal sterretjes in spe, „stariets"
;enaamd, die hier bij elk festival
neerstrijken in de hoop dat een of
andere filmgrootheid oog krijgt
voor hun schittering en van hen
een ster van de eerste grootte
maakt.
De eerste dagen zijn voor hun prille
glans wel het meest geschikt, - want
als liet festival eenmaal aan de gang
is zullen aan deze melkweg van de
Rivièra een honderdtal sterren met
gevestigde reputatie de aandacht op
eisen, zoals de „Zweedse ijsberg" Ani
ta Ekberg, de Britse Joan Collins, de
Duitse Romy Schneider en de Franse
Juliette Greco en Jeanne Moreau. Als
De directie van de Haagsche Come
die heeft aan het bestuur van de
Haagse Kunststichting medegedeeld,
dat zij, in afwachting van de verdere
ontwikkeling op het gebied van to
neel en televisie, na beëindiging van
bet thans lopende speelseizoen, zich
slechts voor één seizoen kan verbin
den om haar functie te blijven ver
vullen.
De aanleiding tot dit besluit van de
directie wordt volgens een communi-
Sué van de gemeentelijke voorlich-
ngsdienst als vólgt omschreven.
Het college van rijksbemiddelaars
heeft bij zijn brief van 31 maart
mededeling gedaan van de salaris
regeling, die voor het seizoen 1959-
1960 zal gelden voor het zuidelijk to
neel „Ensemble". Volgens deze rege
ling zal dit gezelschap in het komen
de seizoen een gecombineerde taak
hebben. De acteurs van „Ensemble"
zullen, naast enige televisierollen, een
aantal toneelvoorstellingen verzor
gen. Wal het toneel betreft, zullen
deze acteurs slechts de helft van het
werk verrichten, waartoe hun colle
ga's verbonden aan een 0c
dat uitsluitend toneel speelt, verplicht
zijn. Zij zullen echter het volledige
acteurssalaris volgens de nieuwe
schalen ontvangen en daarenboven
een belangrijk percentage van het
jaarsalaris voor hun optreden ten
behoeve van de televisie, aldus het
communiqué, dat verstrekt is op
verzoek van de Haagse Kunststich
ting.
Het bestuur van de Haagsche Come
die betreurt het, dat op hetzelfde
ogenblik, waarop de nieuwe salaris
regeling voor toneelspelers van
kracht wordt, welke de directie van
de Haagsche Comedie bindt aan vast
omlijnde voorschriften, een uitzonde
ring wordt gemaakt voor een der ge
zelschappen, aangesloten bij de Ver
eniging van Nederlandse Toneelge
zelschappen. Hierdoor is een grote
onbillijkheid ontstaan ten opzichte
van de leden van de Haagsche Come
die, die tezamen met de directie het
toneelspelen als de enige taak van
het gezelschap als zodanig beschou
wen en menen, dat de subsidie hier
voor wordt verstrekt.
Filmindustrie in Hilversum
geconcentreerd
(Van onze filmmedewerker)
Eens was Hilversum nog achtergebleven
gebied, waar de bevolking voornamelijk
van de visvangst leefde zo luidde on
geveer de inzet van een filmpje, door Kees
Stip samengesteld uit binnen- en buitenlandse
journaalfragmenten, ter gelegenheid van de
officiële opening van „Cinacentrum" te Hil
versum. De N.V. Cinecentrum bestrijkt niet
zijn ongeveer 300 employés een uitgebreid
werkterrein.
In de laatste jaren kwamen verschillende
nieuwe toepassingen dit terrein nog verbreden.
Verschillende kleurenprocédés staan in liet
middelpunt van de belangstelling; er wordt ge
ëxperimenteerd met breedbeeldfilm, met ste-
reofonisch geluid, met elektromagnetisch ge
luid; in een niet al te verre toekomst zal do
toepassing van televisiecamera's bij de nor
male filmproduktie nieuwe wegen openen, ter
wijl .ook de vervaardiging van films, bestemd
voor televisie-uitzendingen, speciale eisen stelt.
De snelle ontwikkeling van de technische
zijde van de filmindustrie dwong de be
staande maatschappijen tot investering
van enorme bedragen. Zeer kostbare machines
met grote capaciteit, te groot dikwijls voor de
opdrachten van elke maatschappij-agent, wa
ren nodig. In het buitenland vond reeds con
centratie plaats en daarom betekende het ini
tiatief tot de oprichting van „Cinecentrum"
het volgen van een goed voorbeeld. Behalve
de stichting Cinetone, die een bundeling van
krachten betekende op het terrein van de
speelfilmstudio, bestond nog niets waar het
de filmlaboratoria aanging. De N.V. film
fabriek Polygoon te Haarlem had weliswaar
de mogelijkheid gerealiseerd kleurenfilms af
te werken, maar ruimtegebrek stond uitbrei
ding in de weg, zo noodzakelijk omdat vooral
ïn de bedrijfsfilm de kleur steeds maar sneller
toepassing vond. Daarnaast ontwikkelde de
televisie zich in steeds sneller tempo. In 1955
installeerde de Multifilm een laboratorium, dat
zich specialiseerde in deze speciale werkzaam
heid, waarbij snelle afwerking conditie was.
Het betekende evenwel alweer een filmlabora
torium méér naast het aantal, dat reeds in
bedrijf \vas.
Steeds dringender werd dus concentratie
van krachten als behoefte gevoeld. Toen
de N.V. Multifilm en de N.V. Filmfabriek
Polygoon te Haarlem, de N.V. filmfabriek Pro-
filti en de Interfilm te Den Haag besloten tot
oprichting van de N.V. Cinecentrum, wilde
men deze te Hilversum vestigen. De voordelen
waren talrijk: door de gunstige ligging was
een goed contact met radio-artiesten en com
mentaarsprekers van de Wereldomroep ver
zekerd. Het samengaan bracht aanzienlijke be
sparingen op de nodige investeringen, omdat
de technische outillage door de deelnemers te
zamen werd gebracht. Economischer gebruik
van de apparatuur was een van de meest voor
de hand liggende maar zeker niet onbelang
rijkste voordelen, terwijl ook de produktiviteit
van de machines groter kon zijn.
Toen door verhuizing van de Plüiips Telecom
municatie Industrie een gebouwencomplex aan
de 's-Gravenlandselaan vrijkwam, stond niets
meer de verwerkelijking van het plan in de
weg. Dat blijkt mede uit de vlotte wijze waar
op behalve de ruimte voor de laboratoria, ook
nog woongelegenheid voor ongeveer 300 per
sonen werd beschikbaar gesteld. Het voor
malige Philips-complex, plus drie villa's, onivat
een terrein van nagenoeg anderhalfhectare
met 5000 m nuttig vloeroppervlak.
mannelijke tussengerechten fungeren
onder meer de Amerikanen Cary
Grant en Frederic March en de
Fransman Jacques Charrïer.
De organisatoren hadden het geheel
nog graag willen verlevendigen met
Brigitte Bardot en Marilyn Monroe,
maar de eerstgenoemde heeft laten
weten, dat zij gewoon genoeg heeft
van filmfestivals en de Amerikaanse
begint juist aan een nieuwe film.
De meer zakelijk kant van de
filmindustrie wordt vertegenwoor
digd door een vijfduizend regis
seurs, producers, directeuren en
technici. Ruim zevenhonderd jour
nalisten en legers fotografen en
journaalmensen zullen de wereld
van de gang van zaken hier op de
hoogte houden.
e substantie van het feest vor
men vijftig films uit dertig lan
den. Engeland stuurt voor het
eérSt sinds jaren geen oorlogsfilms
en verwacht nu hoge ogen te gooien
met „Room at the top" en „Look
back in anger". Uit Italië komt „De
hel in de stad", uit Zweden „Juffrouw
april", uit Japan „Sjiragasi", uit In
dia „Lajwanti", uit Amerika, behal
ve het Dagboek van Anne Frank.
/Middle of -the night" en ..Compul
sion". Zij worden beoordeeld dooi'
een internationale jury. waarin zit
ting hebben de Fransen Marcel Ar-
chard, Pierre Daninos, Michelinc
Presle en Julien Duvivier, de Pool
Antoni Bohdziewic, de Griek Michael
Cacoyannis, de Spanjaard Carlos
Cuenca, de Amerikaan Gene Kelly,
de Rus Sergei Wassiliew en de Ita
liaan Carlo Ponti.
Voor het beoordelen van korte films
zijn aanwezig: de Fransen Vera Vol-
mane, Philippe Agostini en Jean Vi-
vier, de Finse Paula Talaskivi en de
Tsjech M. A. Brousil.
Culturele
Cavalcade
IN HET HOLLAND Festival-pro
gramma van het Nederlands Ballet
zijn drie nieuwe choreoyrafiên opge
nomen'. „De wonderbaarlijke manda
rijn" op muziek van Bartok, Vijf
etudes voor elf dansers", op muziek
van Frank Martin choreograaf voor
beide balletten Conrad van de Wete
ring) en een choreografie van Rudi
van Dantzig op elektronische mu
ziek van Henk Badings. Het ballet
„Vijf etudes..." is opgedragen aan
Sonia Gaskéll.
OP DE EXPOSITIE .Contour onzer
beeldende kunst 1959" in ,Het Prin
senhof" te Delft, zijn reeds tachtig
kunstwerken tot een totaalbedrag
van ruim f S3.000,verkocht. Van
de premieregeling vom- de aankoop
van kunstioerken maakten zoveel
particulieren gebruik, dat de hiervoor
verleende subsidie van iet ministerie
van O., K. en W. uitgeput raakte. De
minister heeft de suhsidie intussen
verhoogd.
EVENALS VORIGE jaren zullen in
liet seizoen 195911960 onder auspiciën
van de Rotterdamse Kunststichting
in de aula van het museum Bog-
mans-Van Beunïngen zeven solisten-
concerten gehouden worden. Het doel-
daarvan is jonge, veelbelovende so
listen of ensembles van jonge musici
(vocaal en instrumentaal) gelegen
heid te geven in het openhaar op te
treden.
DE TOURNEE van het Rotterdams
Philharmonjsch Orkest van 8 tot en
met 19 mei a.s. naar Italië is thans
definitief geregeld. Er zullen concer
ten ivorden gegeven in o.m. Milaan,
Rome en Genua en een bij het festi
val van de Maggio Barese 1959" ïn
Bari. Als solisten zullen optreden de
pianist Cor de Groot en de sopraan
Elly Ameling.
TE INCOBOURG (Canada) gaf een
kunsthistoricus de kerkeraad van de
Anglicaanse St. Pieterskerk het ad
vies een schilderij, dat met na 50
jaar wel eens weg wilde doen, maar
de behouden. Het was een Van Dijck,
voorstellende Maria en het Kind en
met een waarde van naar schatting
honderdduizend dollar%
