ZO WAS HET IN ZEELAND
RAAD VAN DE KUNST OVER
T0NEEL0PLEIDINGSPR0BLEEM
ZATERDAG 28 MAART 1959
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Klachtenboek van veer bij Tholen
verdween in 1928 naar de zolder
TOEN THOLEN zijn brug nog niet had en zo was het
tot 1928 was het eiland op een pontveer over- de Een
dracht aangewezen om het „vasteland", de Auvergnepolder
in westelijk Noord-Brabant, te bereiken. Een heel oud veer,
waarvan men het ontstaan moet zoeken in een zeer grijs ver
leden
Werd het geboren uit een „particulier initiatief", Philips van
Bourgondië schonk Tholen de rechten van het veer om de
stad na de grote brand van 1452 weer een beetje op de been
te helpen. De gemeente verpachtte het veer, en pas heel veel
later zag men in, dat het veer, mits zelf geëploiteerd, een be
langrijke bron van inkomsten voor de gemeente kon beteke
nen. Zo kwam er een gemeentelijke pont en een veerman in
gemeentedienst
Velen zullen zich de ijzeren
pont herinneren met het op
schrift ..Gemeente Tholen",
die in het begin van cle twintiger
jaren de houten pont kwam ver
vangen.
Over dat laatste vaartuig en
met name over de bediening
bereikte het Thoolse gemeente
bestuur nogal eens een klacht:
de veerman was namelijk ver
plicht te allen tijde de passa
giers, zo deze dit wensten, het
„klachtenboek" ter hand te
stellen.
En zo er. klachten aan het boek
waren toevertrouwd en die be
troffen dan als regel dc veerman
dan moest de pontjesbaas deze
regelen persoonlijk aan de burge
meester voorleggen, want eens
in de maand moest het boek op
liet stadhuis worden afgetekend...
Thans treft men in de gemeente
archieven van Tholen 'n eenvoudig
werkje aan, waarin op 't titelblad
is gecalligrafeerd„Dit Register
strekt tot inschrijving van klach
ten wegens de bediening van het
veer van Tholen op den Auvergne
polder". Het werd „afgegeven aan
den pachter van voornoemd veer"
op de 1ste februari van het jaar
1899. Het veer voldeed uitstekend
in die dagen, want het duurde tot
1904, eer er een halve bladzijde
aan een klacht werd gewijd.
„31 juli 1904 kwam ik op 't veer
om overgezet te worden om kwart
over vier des namiddags, 'k vroeg
om dadelijk overgezet te worden,
doch de veerman zei mij dal hij
't zelf niet deed, daar hij zijn
knecht daar voor had, alhoewel
de boot aan deze kant lag".
Het veer was namelijk een im
mer functionerend bedrijf
zodra er „aanbod" was werd
er gevaren en kandidaten, voor
Tholen of de Brabantse oever,
konden immer op een vrijwel „on
middellijke verbinding" rekenen.
Ook in de nachtelijke uren was
er een veerman paraat: de boot
lag dan aan de Thoolse kant,
maar aan de walkant van de Au
vergnepolder stond een bel opge
steld, waarmee men de veerman
op „enig aanbod" van de Brabant
se kant kon attenderen
Dat ook paraatheid wel eens een
keer kan verslappen ondervonden
in 1912 twee Tholenaren, die bet.
in de nacht van 10 op 11 juli wel
erg laat hadden gemaakt.
Om één uur stonden zij aan de
Brabantse oever en zonden zij
hun gebel over het spiegelglad
de water van de Eendracht, die
stil in de zomernacht lag
Maar er kwam geen veerman.
Wel iemand, zoals zij in 't klach
tenboek schreven, „die niets met
het veer te maken had". Zo
kwamen zij toch nog op hun ei
land, „hopende dat deze klacht
op de rechte plaats komt en er in
vervolg zal gezorgd worden dat
het publiek niet aan de grillen
van den veerman wordt overgele
verd".
Na 1912 komen er vaker klachten
voor. Wellicht, doordat het ver
voersaanbod groter werd en ook
het tempo van het leven al enigs
zins werd opgevoerd... In elk ge
val: in 1914, in februari was er
een veehandelaar heel erg boos
geworden omdat hij 's morgens
om zeven uur, toen hij met vee
naar België moest, niet kon wor
den overgezet omdat.... de pont op
het droge zat!
„Het zal misschien wel half tien
uren worden", schreef hij verbol
gen, „waarschijnlijk zal ik te laat
aan de trein komen met mijn vee,
voorwaar een groote schade en de
schuld van de veerbaas, anders
niets".
Inderdaad, er waren treinen ge
komen en auto's, de polsslag
van het economische leven
werd sneller.
Zo schreef op 30 april 1914 een
Tholenaar in het klachtenboek
„Hoewel den laatsten tijd bekend
is, dat de bediening van het
Thoolsche veer alles te wenschen
overlaat, doch veelal wegens het
uitblijven van een officiële klacht
hierin geen verbetering zal kun
nen worden gebracht, wensch ik
het hiervolgende onder den aan
dacht Uwer commissie te bren-,
sinds 1928
(Foto P.Z.C.)
De oude houten veerpont,
zoals die in 1908 werd gefotogra
feerd. Op de pont de heer Voor
dijk die in die dagen de bode
op Bergen op Zoom was met
zijn wagen.
gen, hopende dat mijn gegronde
klacht het gevolg moge hebben
dat er eindelijk eens een grondi
ge verbetering zal zijn te consta
teren in het belang der passan
ten. Woensdag 29 dezer kwam ik
vergezeld van mijn echtgenote
aan het veer aan den Brabantsche
wal, de veerpont zwaar beladen
stak juist van wal, terwijl mijn
horloge 10 minuten vóór vijf aan
wees, op de pont bevonden zich 2
veerknechts, zoodat volgens ver
ordening zich aan de overzijde
twee man personeel moest bevin
den. We moesten echter wachten
totdat de pont kalm terug was,
hetgeen juist vijftien minuten had
geduurd. Door het passeren van
2 hoogaavsen duurde de overtocht
eveneens vijftien minuten en stap
te een half uur na onzen komst
aan het veer,- den veerdam aan
Thoolse zijde op".
De „passanten" gingen dus be
reids met minuten rekenen...
Er waren ook klachten, die
weer in een ander vlak lagen. Zo
als een man uit Sint Maartens
dijk, die schreef, dat „bij 't over
zetten zijner dochtertje door ver
regaande onvoorzichtigheid van
den knecht het kind in den „Een
dracht" is terecht gekomen". En
over een veerknecht, die een man
uit Bergen op Zoom niet onmid
dellijk wenste over te zetten, om
dat hij eerst koffie ging drinken...
Merendeels waren het klachten
over de wachttijden, een oud ge
luid, dat elders nog wel is te be
luisteren.
Zelfs de P.T.T. diende op 21
maart 1921 een klacht in. Een
man, die tekende met „Brieven-
steller" schreef: „Volgens gege
ven instructie van den Directeur
der posterijen is aan de auto, die
de post vervoert voorrang gege
ven voor andere rijtuigen. Door
mij is de bedienende beambte
daarvoor gewaarschuwd en liet
nog anderen voorgaan, waardoor
voor de post een vertraging van
15 minuten is ontstaan".
Bracht de nieuwe ijzeren
pont met grotere capaciteit hier
in verbetering, een brug, die
in 1928 met veel vertoon werd
opengesteld was uiteraard dé
oplossing.
De tijd, dat verbolgen gebrui
kers van de pont tegen de veer
baas konden zeggen: „Kom
maar eens over de brug met je
klachtenboek!" was voorbij.
Men kón over de brug en de
klachtenboeken verdwenen
voorgoed naar de zolders van
het Thoolse stadhuis.
Herdenkingsbijeenkomst
tien jaar N.A.V.O.
Op 3 april 's avonds te kwart over
acht zal in het gebouw van de Twee
de Kamer een bijeenkomst worden
gehouden waarin het tienjarig be
staan van de Noord-Atlantische Ver
dragsorganisatie herdacht zal wor
den. Deze bijeenkomst wordt georga
niseerd door het Atlantisch Comité.
De Nederlandse ambassadeur te
Londen, mr. A. W. C. baron Ben-
tinck van Schoonheten, die van 1956
tot 1958 plaatsvervangend secretaris
generaal van de NA..V.O. was, zal
in deze bijeenkomst „de balans op
maken over de afgelopen tien jaar".
Voorts zal het. woord worden ge
voerd door mr. H. R. Nord, de voor
zitter van de Atlantische Commissie,
die zal spreken over de toekomst van
de Atlantische gemeenschap. De bij
eenkomst wordt voorgezeten door de
voorzitter van de Tweede Kamer, dr.
L. G. Kortenhorst.
Weer diplci natiek verkeer
Amerika-Bulgarije
De Ver. Staten hebben zich bereid
verklaard de diplomatieke betrekkin
gen met Bulgarije te hervatten. Zij
werden begin 1950 afgebroken, na
dat de Bulgaarse overheid de Ame
rikaanse gezant in Sofia, Donald
Heath, had laten terugroepen op be
schuldiging van contact met Bul
gaarse spionnen.
Bij besprekingen tussen de beide
landen zijn de belemmeringen voor
dc vriendschap weggenomen, zo deelt,
het Amerikaanse departement van
buitenlandse zaken mee. De enige
landen in Oost-Europa waarmee
Amerika geen betrekkingen onder
houdt, zijn nu nog Oost-Duïtsland
en Albanië.
„MEEST AANVAARDBARE OPLOSSING"
Uitbreiding verwacht
van toneelbezoek
In een rapport over „het vraagstuk
van de toneelspreiding", aan de
staatssecretaris van onderwijs,
kunsten en wetenschappen uitge
bracht door de Raad van de Kunst,
wordt als meest aanvaardbare oplos
sing voor de toneelspreiding gesteld,
dat per groep van provincies een
minimum aantal voorstellingen van
de beschikbare toneelgezelschappen
wordt gevraagd. De speelgebieden, die
in het verleden de dupe zijn gewor
den van een onevenredige produktie-
beperking, met name het noorden en
het zuiden, kunnen dan, meent de
commissie die het rapport samen
stelde, globaal gezien in de toekomst
duarvan worden gevrijwaard. De com
missie zou het voorts toejuichen als
het tevens mogelijk zou blijken het
aantal reisvoorstellingen mede als
norm bij de berekening van het sub
sidie te betrekken.
De commissie is er van uitgegaan dat
in de standplaatsen Amsterdam, Den
Haag, Rotterdam en Oost-Nederland
een gezelschap gevestigd is dat aan de
criteria: een vormende waarde te be
zitten en als artistiek aanvaardbaar
te kunnen worden beschouwd, vol
doet, en dat er tevens middelen zul
len bestaan voor twee, in hoofdzaak
reizende, gezelschappen. Een tweede
uitgangspunt is geweest dat deze ge
zelschappen vooralsnog zullen blijven
doubleren.
Vader Presley had in
Duitsland auto-ongeluk
De vader van de zanger-soldaat
Elvis Presley heeft donderdagavond
op de autoweg Kassel-Frankfurt een
ongeluk gehad, waarbij hij en de se
cretaresse van de zanger, Elisabeth
Stefaniak, enkele schrammen oplie
pen. De wagen werd totaal vernield.
Vader Presley verloor de controle
over het stuur, toen hij uit alle
macht moest remmen bij het passe
ren van een Duitse auto die op zijn
beurt een vrachtwagen voorbij wilde.
Presley's wagen sloeg verscheidene
keren over de kop. De inzittenden
werden in een ziekenhuis behandeld
en konden toen naar huis terugke
ren. De rock 'n rollzanger was nog
niet van de dienst teruggekeerd toen
het ongeluk plaatshad.
Omzet van de Nederlandse
industrie in 1958 lager
De totale omzet in de Nederlandse
industrie bedroeg in 1958 blijkens het
C-B.S. (in miljoenen guldens) 30.754,
waarvan buitenland 9022. Voor 1957
waren deze cijfers 31.145 en 8436. Het
onderzoek betreft industriële onder
nemingen met 10 en meer man perso
neel, exclusief de bouwnijverheid.
Van de verschillende bedrijfsklassen
staat wat omzet betreft de industrie
van vqpdings- en genotmiddelen bo
venaan met een totaal bedrag van
8581. Zij wordt onmiddellijk gevolgd
door de metaalnijverheid met 8213.
Andere belangrijke bedrijfsklassen
zijn voorts de chemische industrie met
4462 en de textielnijverheid met 2350.
In 1957 stond de metaalnijverheid bo
venaan met een omzet van 8582 en de
industrie van voedings- en genotmid
delen op de tweede plaats met 8267.
Ook toen kwam de chemische in
dustrie op de derde en de textielnij
verheid op de vierde plaats.
De vijfde plaats op de ranglijst in
1958 was voor de gas-, elektrieiteits-
en waterleidingbedrijven met een
omzet van 1082. Alle overige bedrijfs
klassen bleven beneden f 1 miljard.
Het C.B.S. heeft ook de personeels
sterkte berekend op het eind van 1958.
Deze beliep in de betrokken onderne
mingen tezamen 1.023.200, inclusief
openbare nutsbedrijven. Dit is min
der dan een jaar tevoren, toen was
'het totale personeel 1.043.300. De cij
fers zijn inclusief personen wier werk
tijd -werd verkort.
Men heeft daarna de volgende mi
nimum-aantallen voorstellingen per
provincie-groep berekend: Groningen,
Friesland, Drenthe 160; Overijssel en
Gelderland 359; Utrecht, Noordhol
land, Amsterdam en Zuid-Holland
952 en voor de laatste groep, Zeeland,
Noord-Brabant en Limburg 258. De
gestelde maxima liggen gemiddeld
enige tien lallen hoger. Meegerekend
een totaal minimum-aantal stand
plaatsvoorstellingen van 890,'komt de
commissie op een minimum-aantal
voorstellingen voor alle gezelschap
pen van 2619- Het maximum bedraagt
2796. De basis voor deze berekenin
gen was het gemiddeld aantal voor
stellingen van elk gezelschap in de
jaren 1953 tot en met 1957.
Ten aanzien van de toneelvoorziening
in de verdere toekomst, geeft de com
missie uiting aan de verwachting dat
het toneelbezoek in Nederland zich
tussen 1960 en 1980 aanzienlijk zal
nitbreiden. Dit op grond van verschei
dene factoren, zoals onder meer de
groeiende belangstelling van onder
wijs en jeugd.
Protestmars naar Londen
tegen kernoorlogvoering
Ongeveer 4000 demonstranten H
tegen de H-bom, variërend van M
studenten en moeders die kin-
derwagens duwden, tot be-
jaarde mensen, begonnen vrij- s
dag een mars van ruim 80 ki-
lometer naar Londen, in een
massaal protest tegen kernoor-
logvoering. Het startpunt was M
Aldermaston. waar de Britse
waterstofbom gemaakt wordt.
Delegaties uit Zweden, Frank-
rijk, Duitsland, Noorwégen en
Denemarken lopen mee.
De vierdaagse tocht zal maan-
dag eindigen, met een bijeen-
komst op Trafalgar Square.
Dr. Summerskill, een omstre-
den figuur in de Labour- fl
partij, bezorgde de demonstra-
tie veel publiciteit. Zij had het M
plan een deel van de mars mee-
te maken, maar verscheen
niet. De deelnemers waren op
alle weersomstandigheden
voorbereid. Zij droegen regen- M
H jassen en hadden dekens bij
zich en men zag ook guitaren
en accordeons. De meeste
vrouwen droegen lange panta-
H lons. Er werden spandoeken
p meegedragen en op een er van M
stond: „Oeganda roept op tot
kernontwapenïng".
iliiiiiniiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
De Londense financier George Daw
son, die na de oorlog een fortuin heeft
vergaard met schroothandel is in Londen
veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf.
Hij is o,a. schuldig bevonden aan frau
de.
Op de Atlantische Oceaan ter
hoogte vgn Atlantic City is het
passagiersschip „Santa Rosa"
(10./,16 tonin aanvaring geko
men met de tankboot Valchern
(9.237 ton). Twee mensen wer
dén gedood 16 anderen raakten
gewond. De 21,7 passagiers van
de „Santa Rosa", wélke juist te
rugkeerde van een cruise in de
Caraibische Zee, werden door de
enorme schok uit hun bedden ge
worpen. -De „Santa Rósa" was ter
hoogte van de machinekamer van
de tanker ingevaren. Een schoor
steen van de „Vdlchem" viel dreu
nend op het dek van de „Santa
Rosa". Welke hem nu als boeg
beeld (zie foto) meevoert.
S.E.R. werkt aan advies over
parallellisatie
Een daarvoor aangewezen subcom
missie van de commissie adviezen ves
tigingsregelingen van de Sociaal-eco
nomische Raad zal op donderdag 2
april vertegenwoordigers van een
vijftigtal organisaties en complexen
van organisaties horen over hnn visie
op de parallellisatïeproblemcn met
het oog op het hierover door de So
ciaal-Economische Raad uit le bren
gen advies.
Deze informatieve bijeenkomst zal
onder leiding staan van prof. dr. Th.
L. M. Thurlings. Verwacht wordt dat
het horen van de afgevaardigden de
gehele dag in beslag zal nemen.
Brieven over het onderwerp en daar
mede samenhangende vraagstukken
zijn bij het secretariaat van de S.E.R.
binnengekomen van drieënveertig
organisaties. Daarin worden wensen
en verlangens uitgesproken ten aan
zien van buiten de ontwerpbesluiten
over de vestiging gelegen algemene
onderwerpen, tèn aanzien van de po
sitie van het grootbedrijf, de sane
ring van de bakkerij en de broodver
koop, dïepvriesprodukten, zelfbe-
dieningsbedrijven, de indeling van
zwak-alcohoihoudende dranken, bier
en vruchtenwijn, het algemeen levens
middel enbedrijf, kruideniersbedrijf.
drogisterijbedrijf, de kleinhandel in
melk en de kleinhandel in zuivelpro-
dukten, kleinhandel in aardappelen,
groenten en fruit, de ambulante han
del in vis, het poeliersbedrijf, slagers-
bedrijf, broodbakkersbedrijf, banket
bakkersbedrijf, de kleinhandel in
brood, banket en chocolaterieën en de
kleinhandel in tabaksartikelen.
„Paaszang over de graven"
op 2e paasdag in Rotterdam
In Rotterdam wordt op eerste paas
dag 's middags om drie uur bij de
hoofdingang van de algemene be
graafplaats „Crooswijk" de „paaszang
over de graven" gehouden.
Twee predikanten, ds. K. J. Kraan
(gereformeerd) en as. F- Oberman
(hervormd) houden een korte toe
spraak over het thema „God is ster
ker dan de dood". Een koor verleent
medewerking.
Tekstbladen stellen de aanwezigen in
staat de paasliederen mee te zingen.
Een oud gebruik der Hermhutters
vindt hier een Rotterdamse toepas-
Arbeidsanalyse in concertzaal
(Van een
correspondent)
De meeste grapjes over
arbeidsanalisten zijn
nogal kwaadaardig. De
„Arbeitswissenschaft-
licher Auslandsdienst",
een blad van die ar
beidsanalisten, plaatste
echter onderstaand
grapje.
Van een team arbeids
analisten werd na een
bezoek aan de concert
zaal het volgende rap
port ontvangen:
„De vier hoboïsten had
den telkens gedurende
langere tijd in het ge
heel niets te doen. Aan
bevolen wordt hun aan
tal te verminderen en
hun werk meer gelijk
matig over het gehele
concert te verdelen om
zo topbelasting te ver
mijden.
De twaalf eerste violen
speelden alle dezelfde
melodie. Dit lijkt vol
komen overbodig. Ilun
aantal kan drastiseh
verlaagd worden en in
dien een groter geluids
volume gewenst wordt,
kan dat gemakkelijk
met inschakeling van
een versterkingsinstal
latie bereikt worden.
Grote inspanning ver
oorzaakte kennelijk het
spelen van passages
met tweeëndertigste en
vierenzestigste noten.
Dit lijkt een overbodige
verfijning. Aanbevolen
wordt de verfijning
hoogstens te beperken
tot achtste noten. In
dit geval zou men min-
der-geoefende krach
ten kunnen inschake
len.
Vele thema's worden te
vaak herhaald. De par
tituren moeten daarop
grondig nagezien wor
den. Het heeft weinig
zin een thema van de
violen nogmaals door
de hoorns te laten spe
len. Men mag ver
wachten, dat na ver
wijdering van alle
overbodige passages
de duur van het con
cert van twee uur tot
twintig minuten terug
gebracht kan worden.
De pauze zou dan ook
kunnen vervallen."