„Slang" ontstaat door behoefte aan meer beeldende taal ifcüëtt ,Room at the Top en ,0n the Road', bewonderd maar niet best SPANJAARDEN DRINKEN TE WEINIG WIJN MAANDAG 23 MAART 1959 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 7 ALLE BEROEPEN HEBBEN EIGEN WOORDENSCHAT Woorden kunnen op de ladder van waardering omhoog klimmen (Van een medewerker) Zegt U wel eens Iets onfatsoenlijks? Neen, het behoeven niet direct „vie ze" woorden te zijn, maar ieder gebruikt wel eens termen, waartegen in het praatje-van-alle-dag weinig bezwaar is, maar die toch minder op hun plaats zijn in redevoeringen, vormelijke brieven en wetenschappe lijke literatuur. Wanneer we bijvoorbeeld spreken van hommeles, stom miteit, op apegapen liggen, goochem en poen, gebruiken we niet meer het enigszins plechtige algemeen beschaafd Nederlands, maar putten we uit een reservoir van „gemeenzame" woorden, die helioren tot aller lei taaltjes, welke veelal als van mindere kwaliteit en lager peil be schouwd worden. Elke maatschappelijke kring, elke stand en ieder beroep heeft zijn eigen taal, met zijn eigen specifieke termen. Een timmerman zal andere woorden gebruiken dan een tuinman of een automonteur, de bankbe diende weer andere dan de vertegenwoordiger. Alle beroepen hebben hun eigen „woordenboek". bestaan heeft, maar al tijdenlang is verdrongen door „klein". Ook kunnen de woorden uit het „slang" op de ladder der waarde ring omhoogklimmen en tenslotte geheel tot de vormelijke taal gere kend worden. Wie ziet nog in de woorden kwakzalver, eensklaps, gekscheren, onverlaat, tobben, piepjong, vent en pekelzonden iets onfatsoenlijks Twee eeuwen ge leden werden ze in een woorden boek door middel van een kruisje als „onnette term" veroordeeld. Meer uitdrukkingskracht Waarom gebruikt men dergelijke woorden? Eén van de oorzaken hebben wij al aangestipt: uit de zucht, een meer „beeldend" woord voor een bepaalde situatie te vin den. „Hommeles" geeft een toe stand van ongenoegen beter weer dan „ruzie", „stommiteit" is kern achtiger dan „grote domheid" en dikwijls hebben dit soort woorden een betekenisnuance, die in het vormelijke spraakgebruik slechts omschreven kan worden. Men den- ke aan termen als sjacheren, gan nef, op apegapen liggen, poespas en kwibus. Een andere reden waarom men tot het gebruik van „slang" kan over gaan, is de behoefte aan een ge heimtaal, die alleen aan leden van van de groep bekend is, als zoda nig de gebruikers ervan beschermt en ook tot het gevoel van saam horigheid bijdraagt. Een eenvoudig voorbeeld hiervan is het bezigen van de namen „Jan sen en Tilanus", die in de jaren 1940-1945 in de vele politieke mop jes die van Hitler en Mussolini Zo zijn er ook maatschappelijke kringen, waarvan de specifieke woorden, mèt de gebruikers er van, dikwijls door de „gezeten burgerij" niét geheel voor vol worden aangezien. Een oud ge zegde luidt, dat liefde niet van één kant komen kan: welnu, min achting ook niet. Deze maat schappelijke kringen munten na melijk op hun beurt niet uit in achting en eerbied voor de con ventionele taal en trachten zoveel mogelijk woorden, die langzamer hand te kleurloos, en naar hun mening te saai geworden zijn, door meer treffende en schilder achtige te vervangen. Dit zien we gebeuren bij soldaten, matrozen, dc schooljeugd, studenten, arties ten en ook de vogels van diverse pluimage aan de zelfkant van de samenleving: dieven en inbrekers, het volkje van het „rosse leven", straatslijpers, vagebonden en wat dies meer zij. Soldatenschoenen worden „kistjes", een militair die ergens genoeg van heeft, heeft er „de balen van", de les in natuur lijke historie wordt „natte his", een student „sjeest" al of niet voor z'n examen en wie een brandkast gaat opblazen, neemt §een dynamiet, maar „soep" mee. o zijn er duizenden voorbeelden te noemen van termen uit deze speciale taaltjes, die we moeilijk met een zuiver Nederlands woord kunnen samenvatten, maar waar voor we liever de Amerikaanse, van oorsprong Skandinavische term „slang" gebruiken. „S/ang" is internationaal Het voorkomen van „slang" is inter nationaal. Iedere taal heeft zijn eigen „gemeenzame" onderlaag. In Frankrijk vinden we het Ar got, in Duitsland het Rotwelsch, in Engeland het Cant, in Roeme nië het Smechereasca, terwijl het verschijnsel zich eveneons in de dialecten voordoet. Zo meldt bij voorbeeld prof. C. G. N. de Vooys in zijn studie over het Neder landse „slang" (1940), dat in het dialect van één Duits dorp niet minder dan 21 woorden werden gevonden als aanduiding voor een pak slaag en voor net be grip „vrouw" maar liefst tweehonderd Man en vrouw en de betrekkingen tussen de seksen is een gebied, dat bij uitstek geschikt schijnt te zijn voor de vorming van min of meer speelse woorden. In het Neder lands vinden we dit soort termen al in de middeleeuwse kluchten, terwijl het genre in de gehele li teratuur tot vandaag toe zijn be oefenaars heeft. Het is trouwens opvallend, dat het gebied, waarop de meeste „slang"-woorden voor komen, in vrijwel alle talen gelijk js. Daar zijn de vloeken en verwen singen, lichaamsdelen, namen voor slaag en vechten, lopen en weglo pen, drinken, dronken zijn en drank, gek zijn, bedriegen, geld en stelen, bang zijn. sterven enzo voorts. In alle talen zijn „gemeen zame" synoniemen hiervoor bij bosjes te vinden. Merkwaardig is hierbij, dat in de on beschaafde onderlaag soms woor den bewaard gebleven zijn, die in de „vormelijke" taal al eeuwen zijn uitgestorven. Zo vermeldt de Franse taalkundige Vendryes zijn „Langage" (1921) het Rot- welschwoord „lütt" (verwant met het Nederlandse „luttel"), dat in het overeenkomstige hoogduits ook moesten vervangen. Het is duide lijk, dat de kringen, die nog steeds „illegale" activiteiten ontwikkelen, zoals inbrekers, dieven en smok kelaars, aan een dergelijke ge heimtaal behoefte blijven hebben. Een gevolg van deze beide rede nen is tot gemeenschappelijk kenmerk geworden: de snelle wisseling van woorden. Wordt een bepaald woord een tijdlang gebruikt, dan vindt men de beeldende kracht afgesleten en wordt er naar iets nieuws ge zocht, de „illegalen" zoeken voortdurend nieuwe woorden om de al te bekend gewordene te vervangen en zodoende het „geheime" van hun taal te be waren. Hóe precies deze talen tot stand ko men, wat de afkomst is van de woorden en uitdrukkingen die we er vinden, is dikwijls niet meer met zekerheid na te gaan. Bij de woordvorming treedt dikwijls een zeer grote mate van speelsheid en willekeur opklanknabootsing, verdubbeling en rijm (paf staan, poespas, flierefluiten, hinkepin ken) en veel ontleningen aan an dere talen. Het Nederlandse „slang" heeft een groot aantal woorden uit het Hebreeuws over genomen, als lef, goochem, gannef, sjacheren, e.d. Het Smechereasca bevat, naast Roemeense woorden, elementen uit het Hongaars, Jid disch, Russisch én zigeunertalen. Maar de afkomst van een groot aan tal woorden ligt zozeer in het per soonlijke vlak, dat het onmogelijk is, de herkomst ervan op te spo ren. Een enkele maal wordt door een toeval een tipje van de sluier opgelicht. Zo weten wij, dat de uitdrukking „zich sjakes houden" voor zich rustig houden, proberen niet gezien te worden, afkomstig is uit een ouderwetse klucht, waar in een zekere Jacques een derge lijke rol was toebedeeld. De term „een rijke fokker" stamt uit de gloriedagen van het bankiershuis Fugger. Eén geheimtaal" Is er, die niet uit het volk is voortgekomen, maar door één persoon werd samenge steld. Deze, een geleerde uit de vijfde eeuw, die zich verschool achter het fraaie pseudoniem Vir- gilius Maro, bedacht door vermin king van woorden, verdubbelin gen en verwisseling van lettergre pen, alsmede ontleningen aan het Latijn, Grieks en Hebreeuws, een eigen taal, die tot dichterstaal, „berla na filed", in het Keltisch werd en zelfs een tijdlang op de kloosterscholen werd onderwezen als geheimtaal voor de monniken. Briefjes en gedichten, vrijwel on ontcijferbaar, in deze taal zijn nog bewaard gebleven. In hoeverre hij gesproken werd, is echter niet be kend. Ook aangaande deze taal zullen de geheimen wel nooit alle worden opgelost. Gegevens over stralingskring vermeerderd door Pionier Uit gegevens van de Amerikaanse ruimteraket „Pionier IV" die thans om de zon draait, is gebleken dat de kosmische stralïngskring rondom de aarde zich veel verder uitstrekt dan men tot nog toe geloofde. Van de twee bekende stralingskringen strekt de laatste zich van 13.000 tot 88.000 km in de ruimte uit, terwijl men eerst meende tot 19.000 km. De binnenste kring loopt van 2400 tot 4800 km en is de dodelijkste van de twee. Om in een raket aan deze dodelijke straling te ontkomen zou men of zware isoleringen moeten gebruiken of de aarde via de polen moeten verlaten, waar de straling minder sterk is. De tweede kring le vert voor snelle reizen weinig gevaar op. Dit heeft de Amerikaanse hoogle raar dr. Van Allen van de univer siteit van Iowa donderdag in een lezing te Pasadena bekendgemaakt. Geleerden van het Lincoln labo ratorium van het Technolisch In stituut van Massachusetts, (Ver enigde Staten) hebben door de planeet Venus weerkaatste radar golven opgevangen. De signalen legden een afstand van 90 mil joen km af, 45 miljoen km in bei de rinchtingen. President Eisenhower heeft de ge leerden gelukgewenst met hun prestatie. De Britse marine heeft onlangs bij een werf te Clydebank haar eer ste kruiser besteld, waarvan de ka nonnen zullen worden bediend door een elektronisch brein dat in contact met de radarapparatuur staat. De vuurkracht van deze kruiser, de „Ti ger", zal ruim tweemaal zo groot zijn als die van welke bestaande kruiser ook. BRIEF UIT MADRID (Van onze speciale correspondent) Vijfenveertig cent in Nederlands geld kost een liter zoete Spaanse laudwijn in de taveernen van Madrid en Barcelona. In de Mancha, het ou de wijnland van Don Quichotte be taalt men er slechts iets meer dan een kwartje voor. Maar ondanks die lage prijs wil de Spanjaard niet meer zijn druivenat drinken. Er worden daarentegen goede zaken gedaan met cola, bier en limonade, ofschoon die dranken drie- tot vijfmaal zo duur zijn als de wijn. Op liet ogenblik worden zelfs de eerste twee grote whiskeyfabrieken van het Pyrenees Schiereiland gebouwd. Dertig gulden hebben snobs over voor een fles „Scotch" uit de PX- winkels op de Amerikaanse steun punten in Spanje. De prijs, die men bereid is te betalen voor Russische wodka, gesmokkeld uit Tanger, wordt steeds hoger. Maar de wijn- Nevil Shute schreef knap boek over gevolgen van atoomoorlog Met werk van de Angry Young Men", die boze jongelui, die herhaal delijk in het wereldnieuws opduiken, kan men deze maand kennis maken in een Engels en in een Amerikaans boek. Het Engelse is een herdruk van John Braines „Room at the Top" (Signet Books). Het is de roman van een jongeman uit een „klein" milieu, die zich met alle middelen en in het bijzonder via de liefde omhoog werkt naar een milieu waar alles „duur" is. Hoewel velen en vooral de jongeren dit boek bewonderen, moet het mij van het hart, dat ik thema noch uitwerking bijzonder nieuw of uitermate origineel gevon den heb. De Maupassant deed het zelfde al in Bel-Ami uit 1885 en zo veel aardiger, maar „aardig" mag natuurlijk helemaal niet wanneer men „young and angry" is. Beter beviel mij „On thé'Road" (Sig net Books) van de Amerikaanse schrijver Jack Kerouac (een Frans- Canadees trouwens). Men heeft het met wat overdrijving de „bible of the beat generation" genoemd en het wordt in dit boek duidelijk, dat door JACQUES DEN IIAAN^ „beat" hier i iet „geslagen" bete kent, het is öus niet de „geslagen generaties", het woord is ontleend aan de terminologie van de jazz. „On the Road" is de beschrijving van woeste tochten dwars door Ameri ka, door de hoofdfiguur Sal Para dise ondernomen met zijn boven mate bewonderde vriend Dean Mori- arty, tochten in geleende, gehuurde of „maar even" meegenomen auto's, die soms in ware dodenritten tot oud roest gereden worden, tochten die altijd eindigen in orgieën met meiskes, drank, marihuana en jazz- tot-je-omvalt. Het is een met vaart, onstuimigheid en een zekere onbehol penheid geschreven boek, soms wan hopig, soms extatisch van levens vreugde, over een generatie van fre netieke jonge mensen, die het aan een verpolitiekte wereld hebben laten miniIll Dit is dr. James van Allen, Ij hoofd van de afdeling natuur- kunde van de universiteit in de p Amerikaanse staat Iowa. Dr. Van Allen heeft de leiding ge- p had van het Argus-projectp waarbij de Ver. Staten in sep- p tember van het vorig jaar bo- ven het zuiden van de Atlanti- sche Oceaan op een hoogte van |g /t50 km drie kernwapens tot p ontploffing brachten, welke met meertraps-rahetten in het diepste geheim werden gélan- p ceerd vanaf oorlogsschepen. iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii» afweten, en die in hun moderne rus teloosheid op eigenaardige wijze toch weer trekken gemeen hebben met zo iets ouderwets als de roman tiek, met name die periode vol „Wanderlust" uit een vorige eeuw. Dell Books komt met een herdruk van een roman van Jack London, „Martin Eden". Net als „Room at the top"" is ook dit boek een stu die over iemand, die „er komen wil", maar die eerder tot een juist inzicht geraakt wat „er" bete kent. In deze roman over de strijd die Martin Eden als Jack Lon don zelf oorspronkelijk zeeman en arbeider te voeren heeft om er kenning als schrijver te verwerven, zijn veel van Jack London's eigen ervaringen verwerkt. Vreemd ge noeg eindigt Martin Eden's leven zoals dat van zijn schepper zou eindigen: in zelfmoord. London schreef in een kort leven, boorde vol avontuur, teveel, te haastig. Martin Eden is temidden van zijn oeuvre vol avonturenromans zon der meer een boek van betekenis met literaire pretentie. Laat die niemand afschrikken: het spreekt direct aan, is bondig geschreven en veel van Martin's problemen uit het begin van deze eeuw zijn heden nog actueel. John Masters stamt uit een geslacht van dienaren van „the British Em pire". Hij is de schrijver, die eens aankondigde, dat hij de geschiedenis van het Britse bewind over India in een romancyclus van, naar ik meen, wel veertig of vijftig delen zou be schrijven. Het heeft er de schijn van, dat hij dit ambitieuze, plan na de eerste delen heeft laten varen. Hoe dan ook, „Bugles and a Tiger" (Ban tam Books) bevat het relaas van zijn avonturen als beroepsmilitair in „the old Indian Army" uit de „dertiger' jaren. Het is een levendig verteld boek, niet alleen over het militaire avontuur aan de Afghaanse grens, maar bovendien over het amoureuze in de „hill stations", waar ook M ter's grote voorganger, Kipling, de verdediger van de imperalistische gedachte indertijd de stof opgedaan neeft voor zijn beste verhalen. Een wereld-bestseller, voor het eerst in een „soft cover": „On the Beach" van Nevil Shute (Signets Book). Het grimmige verhaal van de overleven den na de aarde-verwoestende atoom- boeren weten zo langzamerhand niet meer, hoe ze het hoofd boven water moeten houden „Cavaliers van de weg" is de naam van een vereniging, die in Barcelona werd opgericht. Aan leiding daartoe waren de steeds maar stijgende ongevallencijfers, de hoogste ter wereld. De „Cava liers" verplichten zich tot ver- keersdiscipline en bereidheid tot helpen. Zij willen echter ook als „geheim wapen" de politie steu nen. Want in Spanje is het al niet anders dan bij ons: de uitbrei ding van het politie-apparaat stuit er op grote moeilijkheden. Dezer dagen ging er een golf van kri tiek over het gebrek aan schoon heidszin en over de „modemiserings- drang" in de hoofdstad door de gehe le pers. Inderdaad is Madrid een stad, waarin men wel op iedere straathoek een bank kan vinden maar waar bankjes ontbreken. De stadskas is leeg en dat is niet in de laatste plaats te wijten aan de prijzen van de openbare vervoermiddelen. Om socia le en politieke redenen vervoeren de trams en bussen hun passagiers nog steeds voor ongeveer vier cent per rit. En daarbij zijn dan de aanschaf fingsprijzen en onderhoudskosten van het materiaal viermaal zo hoog als in alle andere Westeuropese lan den. Maar tegelijkertijd is Madrid bij zonder trots op het grootste on dergrondse station van Europa, dat in de komende zomer voor het verkeer zal worden opengesteld. Onder de nieuwe regeringswijk komen alle spoorlijnen en onder grondse stadsdiensten samen. De haastige vreemdeling, die m de toekomst van het ene einde van de stad naar het andere wfl, hoeft niets meer van Madrid te zien, ofschoon een systeem van liften en roltrappen hem dat op vele plaatsen mogelijk maakt. De grootste attractie zullen de bars en restaurants van het onder grondse station vormen. Want daar zal men geen last meer hebben van de afschuwelijke zomerhitte, die Ma drid berucht maakt en evenmin van de ijzige, schrale wind, die de stad in de winter zo onplezierig maakt. Gebouwen voor Russisch hoofdkwartier bij Berlijn Het Westberlijnse blad „Der Abend" heeft vernomen dat in Bernau bij Berlijn nienwe gebouwen voor het hoofdkwartier van de Russische strijdkrachten in Oost-Dnitsland ge reed zijn gekomen. Het blad vernam dat er 1200 huizen voor Russische officieren en hun ge zinnen, barakken voor drie bataljons en bunkers voor de generale staf zijn gebouwd. Voorts is een nieuw vlieg veld aangelegd dat geschikt is voor straalvliegtuigen en zijn een radio station en een speciaal telefoonnet geïnstalleerd. oorlog: de Australiërs, die gaan ster ven omdat er in landen, duizenden mijlen verwijderd, indertijd atoom bommen zijn afgeworpen en het ra dio-actieve stof onafwendbaar door de wind naar hun werelddeel wordt meegevoerd. Hoe de verschillende figuren uit deze roman op hun nood lot reageren is het thema van een boek, dat heel knap in elkaar zit. Shute is een verteller, die reeds vele successen op zijn naam heeft en ook hier heeft hij een dramatisch boek gegeven, dat in dit genre niet de klasse van Orwell of Huxley haalt, maar dat aan de andere kant. het afschuwelijke vraagstuk op eenvou diger wijze en daardoor misschien dringender nog onder de aandacht der mensheid brengt. p Al is de temperatuur nog alles- behave op Ïentepeil, het voor- p p jaar komt en is niet meer te p stuiten. Zelfs in het sombere hoofdpostkantoor van Amster- p ee dam dringt nu en dan het p lentelicht dl in volle sterkte door. p lirimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiininiinil Zweedse proeven met geleide projectielen Hoogstwaarschijnlijk wordt Zweden na de Sow jet-Unie, Amerika en Engeland en nu ook Frankrijk het vijfde land waar proeven worden genomen met geleide projectielen te gen onbemande straalvliegtuigen als doelwitten in de hogere lagen van de atmosfeer. Op een geheime plaats ergens In Norrbotten, in het uiterste noorden van Zweden, is een oefenterrein aan gelegd. De te beproeven projectielen zijn Britse „bloedhonden* voor de luchtafweer. Als doelwit zal de Aus tralische „Jindivik" worden ge bruikt die op sleden van een sneeuw veld af zal worden gestart en zes tien km hoog kan komen. Document met uitspraken van Christus gevonden? In 1946 hebben boeren in opper-Egyp- te een document gevonden dat 114 uitspraken bevat van Christus, waar van vele tot dan toe onbekend, zou bevatten, aldus heeft Oscar Cullman, professor in het vroege christendom aan de Parijse Sorbonne, in een le zing te New York verklaard. Dit document zou volgens Cullman wat belangrijkheid betreft te verge lijken zijn met de rollen die bij de Dode Zee zijn aangetroffen. Het do cument had de naam „Thomas-evan gelie" gekregen. Het was er een van 44 in het Koptisch geschreven ver handelingen. verdeeld over dertien in leder gebonden papyrusboeken. De vondst werd gedaan op een kleine honderd km afstand van Luxor. De documenten bevonden zich in een pot in een graftombe. Van de ontdekking der documenten in het algemeen is reeds eerder melding gemaakt maar nog niet van de inhoud van eerstge noemd stuk. De inhoud is door dr. Henr. Charles Puech ontcijferd en zal dit jaar gepubliceerd worden. Amsterdam hiedt 2 zieke p Ook B. en \V. van Amsterdam a P hebben de kreet uit Suriname p „laat Eddy en Ingrid leven" p p vernomen. Zoals bekend, stelt een comité aldaar onder deze p ee leuze zich ten doel geld in te p zamelen voor de verpleging van p twee Surinaamse kinderen, die p aan een hartkwaal lijden en die H in hun geboorteland niet lang p ee meer hebben te leven tenzij p spoedig operatief wordt inge- p verricht. Terwijl de geldinzamelingsae- p p tie voor de 17-jarige Eddy en de 7-jarige Ingrid in Suriname p op gang komt, niet het minst §f dank zij de activiteit van de jeugd aldaar, hebben B. en W. p van Amsterdam thans in een p brief aan de minister van volks- gezondheid te Paramaribo aan- ee geboden de kosten van 't nood- p zakelijk vooronderzoek en van p Ce een eventuele operatie voor re- p kening van Amsterdam te ne- men. Het is de bedoeling, zo p schrijven B. en W. aan de mi- p nister, het meisje op te nemen p ee tn de kinderkliniek van prof. dr. ee S. van Creveld in het Binnen- ee gasthuis en de jongen op de af- deling van prof. dr. D. Durrer ee in het Wilhelminagasthuis. p Prof. dr. I. Boerema zal, - in het W. G. de kinderen ope- reren. llllllllllllllllllllllllllllliilllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllillllllllUlllllllI

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1959 | | pagina 3