„Slang" ontstaat door behoefte aan
meer beeldende taal
ifcüëtt
,Room at the Top en ,0n the Road',
bewonderd maar niet best
SPANJAARDEN DRINKEN
TE WEINIG WIJN
MAANDAG 23 MAART 1959
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
7
ALLE BEROEPEN HEBBEN EIGEN WOORDENSCHAT
Woorden kunnen op de ladder van
waardering omhoog klimmen
(Van een medewerker)
Zegt U wel eens Iets onfatsoenlijks? Neen, het behoeven niet direct „vie
ze" woorden te zijn, maar ieder gebruikt wel eens termen, waartegen in
het praatje-van-alle-dag weinig bezwaar is, maar die toch minder op
hun plaats zijn in redevoeringen, vormelijke brieven en wetenschappe
lijke literatuur. Wanneer we bijvoorbeeld spreken van hommeles, stom
miteit, op apegapen liggen, goochem en poen, gebruiken we niet meer
het enigszins plechtige algemeen beschaafd Nederlands, maar putten
we uit een reservoir van „gemeenzame" woorden, die helioren tot aller
lei taaltjes, welke veelal als van mindere kwaliteit en lager peil be
schouwd worden.
Elke maatschappelijke kring, elke stand en ieder beroep heeft zijn eigen
taal, met zijn eigen specifieke termen. Een timmerman zal andere
woorden gebruiken dan een tuinman of een automonteur, de bankbe
diende weer andere dan de vertegenwoordiger. Alle beroepen hebben
hun eigen „woordenboek".
bestaan heeft, maar al tijdenlang
is verdrongen door „klein".
Ook kunnen de woorden uit het
„slang" op de ladder der waarde
ring omhoogklimmen en tenslotte
geheel tot de vormelijke taal gere
kend worden. Wie ziet nog in de
woorden kwakzalver, eensklaps,
gekscheren, onverlaat, tobben,
piepjong, vent en pekelzonden iets
onfatsoenlijks Twee eeuwen ge
leden werden ze in een woorden
boek door middel van een kruisje
als „onnette term" veroordeeld.
Meer uitdrukkingskracht
Waarom gebruikt men dergelijke
woorden? Eén van de oorzaken
hebben wij al aangestipt: uit de
zucht, een meer „beeldend" woord
voor een bepaalde situatie te vin
den. „Hommeles" geeft een toe
stand van ongenoegen beter weer
dan „ruzie", „stommiteit" is kern
achtiger dan „grote domheid" en
dikwijls hebben dit soort woorden
een betekenisnuance, die in het
vormelijke spraakgebruik slechts
omschreven kan worden. Men den-
ke aan termen als sjacheren, gan
nef, op apegapen liggen, poespas
en kwibus.
Een andere reden waarom men tot
het gebruik van „slang" kan over
gaan, is de behoefte aan een ge
heimtaal, die alleen aan leden van
van de groep bekend is, als zoda
nig de gebruikers ervan beschermt
en ook tot het gevoel van saam
horigheid bijdraagt.
Een eenvoudig voorbeeld hiervan is
het bezigen van de namen „Jan
sen en Tilanus", die in de jaren
1940-1945 in de vele politieke mop
jes die van Hitler en Mussolini
Zo zijn er ook maatschappelijke
kringen, waarvan de specifieke
woorden, mèt de gebruikers er
van, dikwijls door de „gezeten
burgerij" niét geheel voor vol
worden aangezien. Een oud ge
zegde luidt, dat liefde niet van
één kant komen kan: welnu, min
achting ook niet. Deze maat
schappelijke kringen munten na
melijk op hun beurt niet uit in
achting en eerbied voor de con
ventionele taal en trachten zoveel
mogelijk woorden, die langzamer
hand te kleurloos, en naar hun
mening te saai geworden zijn,
door meer treffende en schilder
achtige te vervangen. Dit zien we
gebeuren bij soldaten, matrozen,
dc schooljeugd, studenten, arties
ten en ook de vogels van diverse
pluimage aan de zelfkant van de
samenleving: dieven en inbrekers,
het volkje van het „rosse leven",
straatslijpers, vagebonden en wat
dies meer zij. Soldatenschoenen
worden „kistjes", een militair die
ergens genoeg van heeft, heeft er
„de balen van", de les in natuur
lijke historie wordt „natte his",
een student „sjeest" al of niet
voor z'n examen en wie een
brandkast gaat opblazen, neemt
§een dynamiet, maar „soep" mee.
o zijn er duizenden voorbeelden
te noemen van termen uit deze
speciale taaltjes, die we moeilijk
met een zuiver Nederlands woord
kunnen samenvatten, maar waar
voor we liever de Amerikaanse,
van oorsprong Skandinavische
term „slang" gebruiken.
„S/ang" is internationaal
Het voorkomen van „slang" is inter
nationaal. Iedere taal heeft zijn
eigen „gemeenzame" onderlaag.
In Frankrijk vinden we het Ar
got, in Duitsland het Rotwelsch,
in Engeland het Cant, in Roeme
nië het Smechereasca, terwijl het
verschijnsel zich eveneons in de
dialecten voordoet. Zo meldt bij
voorbeeld prof. C. G. N. de Vooys
in zijn studie over het Neder
landse „slang" (1940), dat in het
dialect van één Duits dorp niet
minder dan 21 woorden werden
gevonden als aanduiding voor
een pak slaag en voor net be
grip „vrouw" maar liefst
tweehonderd
Man en vrouw en de betrekkingen
tussen de seksen is een gebied, dat
bij uitstek geschikt schijnt te zijn
voor de vorming van min of meer
speelse woorden. In het Neder
lands vinden we dit soort termen
al in de middeleeuwse kluchten,
terwijl het genre in de gehele li
teratuur tot vandaag toe zijn be
oefenaars heeft. Het is trouwens
opvallend, dat het gebied, waarop
de meeste „slang"-woorden voor
komen, in vrijwel alle talen gelijk
js. Daar zijn de vloeken en verwen
singen, lichaamsdelen, namen voor
slaag en vechten, lopen en weglo
pen, drinken, dronken zijn en
drank, gek zijn, bedriegen, geld en
stelen, bang zijn. sterven enzo
voorts. In alle talen zijn „gemeen
zame" synoniemen hiervoor bij
bosjes te vinden.
Merkwaardig is hierbij, dat in de on
beschaafde onderlaag soms woor
den bewaard gebleven zijn, die in
de „vormelijke" taal al eeuwen
zijn uitgestorven. Zo vermeldt de
Franse taalkundige Vendryes
zijn „Langage" (1921) het Rot-
welschwoord „lütt" (verwant met
het Nederlandse „luttel"), dat in
het overeenkomstige hoogduits ook
moesten vervangen. Het is duide
lijk, dat de kringen, die nog steeds
„illegale" activiteiten ontwikkelen,
zoals inbrekers, dieven en smok
kelaars, aan een dergelijke ge
heimtaal behoefte blijven hebben.
Een gevolg van deze beide rede
nen is tot gemeenschappelijk
kenmerk geworden: de snelle
wisseling van woorden. Wordt
een bepaald woord een tijdlang
gebruikt, dan vindt men de
beeldende kracht afgesleten en
wordt er naar iets nieuws ge
zocht, de „illegalen" zoeken
voortdurend nieuwe woorden
om de al te bekend gewordene
te vervangen en zodoende het
„geheime" van hun taal te be
waren.
Hóe precies deze talen tot stand ko
men, wat de afkomst is van de
woorden en uitdrukkingen die we
er vinden, is dikwijls niet meer
met zekerheid na te gaan. Bij de
woordvorming treedt dikwijls een
zeer grote mate van speelsheid en
willekeur opklanknabootsing,
verdubbeling en rijm (paf staan,
poespas, flierefluiten, hinkepin
ken) en veel ontleningen aan an
dere talen. Het Nederlandse
„slang" heeft een groot aantal
woorden uit het Hebreeuws over
genomen, als lef, goochem, gannef,
sjacheren, e.d. Het Smechereasca
bevat, naast Roemeense woorden,
elementen uit het Hongaars, Jid
disch, Russisch én zigeunertalen.
Maar de afkomst van een groot aan
tal woorden ligt zozeer in het per
soonlijke vlak, dat het onmogelijk
is, de herkomst ervan op te spo
ren. Een enkele maal wordt door
een toeval een tipje van de sluier
opgelicht. Zo weten wij, dat de
uitdrukking „zich sjakes houden"
voor zich rustig houden, proberen
niet gezien te worden, afkomstig
is uit een ouderwetse klucht, waar
in een zekere Jacques een derge
lijke rol was toebedeeld. De term
„een rijke fokker" stamt uit de
gloriedagen van het bankiershuis
Fugger.
Eén geheimtaal" Is er, die niet uit
het volk is voortgekomen, maar
door één persoon werd samenge
steld. Deze, een geleerde uit de
vijfde eeuw, die zich verschool
achter het fraaie pseudoniem Vir-
gilius Maro, bedacht door vermin
king van woorden, verdubbelin
gen en verwisseling van lettergre
pen, alsmede ontleningen aan het
Latijn, Grieks en Hebreeuws, een
eigen taal, die tot dichterstaal,
„berla na filed", in het Keltisch
werd en zelfs een tijdlang op de
kloosterscholen werd onderwezen
als geheimtaal voor de monniken.
Briefjes en gedichten, vrijwel on
ontcijferbaar, in deze taal zijn nog
bewaard gebleven. In hoeverre hij
gesproken werd, is echter niet be
kend. Ook aangaande deze taal
zullen de geheimen wel nooit alle
worden opgelost.
Gegevens over stralingskring
vermeerderd door Pionier
Uit gegevens van de Amerikaanse
ruimteraket „Pionier IV" die thans
om de zon draait, is gebleken dat
de kosmische stralïngskring rondom
de aarde zich veel verder uitstrekt
dan men tot nog toe geloofde. Van
de twee bekende stralingskringen
strekt de laatste zich van 13.000 tot
88.000 km in de ruimte uit, terwijl
men eerst meende tot 19.000 km.
De binnenste kring loopt van 2400
tot 4800 km en is de dodelijkste van
de twee. Om in een raket aan deze
dodelijke straling te ontkomen zou
men of zware isoleringen moeten
gebruiken of de aarde via de polen
moeten verlaten, waar de straling
minder sterk is. De tweede kring le
vert voor snelle reizen weinig gevaar
op.
Dit heeft de Amerikaanse hoogle
raar dr. Van Allen van de univer
siteit van Iowa donderdag in een
lezing te Pasadena bekendgemaakt.
Geleerden van het Lincoln labo
ratorium van het Technolisch In
stituut van Massachusetts, (Ver
enigde Staten) hebben door de
planeet Venus weerkaatste radar
golven opgevangen. De signalen
legden een afstand van 90 mil
joen km af, 45 miljoen km in bei
de rinchtingen.
President Eisenhower heeft de ge
leerden gelukgewenst met hun
prestatie.
De Britse marine heeft onlangs
bij een werf te Clydebank haar eer
ste kruiser besteld, waarvan de ka
nonnen zullen worden bediend door
een elektronisch brein dat in contact
met de radarapparatuur staat. De
vuurkracht van deze kruiser, de „Ti
ger", zal ruim tweemaal zo groot zijn
als die van welke bestaande kruiser
ook.
BRIEF UIT MADRID
(Van onze speciale correspondent)
Vijfenveertig cent in Nederlands
geld kost een liter zoete Spaanse
laudwijn in de taveernen van Madrid
en Barcelona. In de Mancha, het ou
de wijnland van Don Quichotte be
taalt men er slechts iets meer dan
een kwartje voor. Maar ondanks die
lage prijs wil de Spanjaard niet meer
zijn druivenat drinken. Er worden
daarentegen goede zaken gedaan met
cola, bier en limonade, ofschoon die
dranken drie- tot vijfmaal zo duur
zijn als de wijn. Op liet ogenblik
worden zelfs de eerste twee grote
whiskeyfabrieken van het Pyrenees
Schiereiland gebouwd.
Dertig gulden hebben snobs over
voor een fles „Scotch" uit de PX-
winkels op de Amerikaanse steun
punten in Spanje. De prijs, die men
bereid is te betalen voor Russische
wodka, gesmokkeld uit Tanger,
wordt steeds hoger. Maar de wijn-
Nevil Shute schreef knap boek
over gevolgen van atoomoorlog
Met werk van de Angry Young
Men", die boze jongelui, die herhaal
delijk in het wereldnieuws opduiken,
kan men deze maand kennis maken
in een Engels en in een Amerikaans
boek. Het Engelse is een herdruk
van John Braines „Room at the Top"
(Signet Books). Het is de roman
van een jongeman uit een „klein"
milieu, die zich met alle middelen en
in het bijzonder via de liefde omhoog
werkt naar een milieu waar alles
„duur" is. Hoewel velen en vooral
de jongeren dit boek bewonderen,
moet het mij van het hart, dat ik
thema noch uitwerking bijzonder
nieuw of uitermate origineel gevon
den heb. De Maupassant deed het
zelfde al in Bel-Ami uit 1885 en zo
veel aardiger, maar „aardig" mag
natuurlijk helemaal niet wanneer
men „young and angry" is.
Beter beviel mij „On thé'Road" (Sig
net Books) van de Amerikaanse
schrijver Jack Kerouac (een Frans-
Canadees trouwens). Men heeft het
met wat overdrijving de „bible of the
beat generation" genoemd en het
wordt in dit boek duidelijk, dat
door JACQUES DEN IIAAN^
„beat" hier i iet „geslagen" bete
kent, het is öus niet de „geslagen
generaties", het woord is ontleend
aan de terminologie van de jazz. „On
the Road" is de beschrijving van
woeste tochten dwars door Ameri
ka, door de hoofdfiguur Sal Para
dise ondernomen met zijn boven
mate bewonderde vriend Dean Mori-
arty, tochten in geleende, gehuurde
of „maar even" meegenomen auto's,
die soms in ware dodenritten tot
oud roest gereden worden, tochten
die altijd eindigen in orgieën met
meiskes, drank, marihuana en jazz-
tot-je-omvalt. Het is een met vaart,
onstuimigheid en een zekere onbehol
penheid geschreven boek, soms wan
hopig, soms extatisch van levens
vreugde, over een generatie van fre
netieke jonge mensen, die het aan
een verpolitiekte wereld hebben laten
miniIll
Dit is dr. James van Allen, Ij
hoofd van de afdeling natuur-
kunde van de universiteit in de p
Amerikaanse staat Iowa. Dr.
Van Allen heeft de leiding ge- p
had van het Argus-projectp
waarbij de Ver. Staten in sep- p
tember van het vorig jaar bo-
ven het zuiden van de Atlanti-
sche Oceaan op een hoogte van |g
/t50 km drie kernwapens tot p
ontploffing brachten, welke
met meertraps-rahetten in het
diepste geheim werden gélan- p
ceerd vanaf oorlogsschepen.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii»
afweten, en die in hun moderne rus
teloosheid op eigenaardige wijze
toch weer trekken gemeen hebben
met zo iets ouderwets als de roman
tiek, met name die periode vol
„Wanderlust" uit een vorige eeuw.
Dell Books komt met een herdruk
van een roman van Jack London,
„Martin Eden". Net als „Room at
the top"" is ook dit boek een stu
die over iemand, die „er komen
wil", maar die eerder tot een juist
inzicht geraakt wat „er" bete
kent. In deze roman over de strijd
die Martin Eden als Jack Lon
don zelf oorspronkelijk zeeman en
arbeider te voeren heeft om er
kenning als schrijver te verwerven,
zijn veel van Jack London's eigen
ervaringen verwerkt. Vreemd ge
noeg eindigt Martin Eden's leven
zoals dat van zijn schepper zou
eindigen: in zelfmoord. London
schreef in een kort leven, boorde
vol avontuur, teveel, te haastig.
Martin Eden is temidden van zijn
oeuvre vol avonturenromans zon
der meer een boek van betekenis
met literaire pretentie. Laat die
niemand afschrikken: het spreekt
direct aan, is bondig geschreven
en veel van Martin's problemen uit
het begin van deze eeuw zijn heden
nog actueel.
John Masters stamt uit een geslacht
van dienaren van „the British Em
pire". Hij is de schrijver, die eens
aankondigde, dat hij de geschiedenis
van het Britse bewind over India in
een romancyclus van, naar ik meen,
wel veertig of vijftig delen zou be
schrijven. Het heeft er de schijn van,
dat hij dit ambitieuze, plan na de
eerste delen heeft laten varen. Hoe
dan ook, „Bugles and a Tiger" (Ban
tam Books) bevat het relaas van zijn
avonturen als beroepsmilitair in „the
old Indian Army" uit de „dertiger'
jaren. Het is een levendig verteld
boek, niet alleen over het militaire
avontuur aan de Afghaanse grens,
maar bovendien over het amoureuze
in de „hill stations", waar ook M
ter's grote voorganger, Kipling, de
verdediger van de imperalistische
gedachte indertijd de stof opgedaan
neeft voor zijn beste verhalen.
Een wereld-bestseller, voor het eerst
in een „soft cover": „On the Beach"
van Nevil Shute (Signets Book). Het
grimmige verhaal van de overleven
den na de aarde-verwoestende atoom-
boeren weten zo langzamerhand niet
meer, hoe ze het hoofd boven water
moeten houden
„Cavaliers van de weg" is de
naam van een vereniging, die in
Barcelona werd opgericht. Aan
leiding daartoe waren de steeds
maar stijgende ongevallencijfers,
de hoogste ter wereld. De „Cava
liers" verplichten zich tot ver-
keersdiscipline en bereidheid tot
helpen. Zij willen echter ook als
„geheim wapen" de politie steu
nen. Want in Spanje is het al niet
anders dan bij ons: de uitbrei
ding van het politie-apparaat
stuit er op grote moeilijkheden.
Dezer dagen ging er een golf van kri
tiek over het gebrek aan schoon
heidszin en over de „modemiserings-
drang" in de hoofdstad door de gehe
le pers. Inderdaad is Madrid een stad,
waarin men wel op iedere straathoek
een bank kan vinden maar waar
bankjes ontbreken. De stadskas is
leeg en dat is niet in de laatste plaats
te wijten aan de prijzen van de
openbare vervoermiddelen. Om socia
le en politieke redenen vervoeren de
trams en bussen hun passagiers nog
steeds voor ongeveer vier cent per
rit. En daarbij zijn dan de aanschaf
fingsprijzen en onderhoudskosten
van het materiaal viermaal zo hoog
als in alle andere Westeuropese lan
den.
Maar tegelijkertijd is Madrid bij
zonder trots op het grootste on
dergrondse station van Europa,
dat in de komende zomer voor het
verkeer zal worden opengesteld.
Onder de nieuwe regeringswijk
komen alle spoorlijnen en onder
grondse stadsdiensten samen.
De haastige vreemdeling, die m de
toekomst van het ene einde van de
stad naar het andere wfl, hoeft niets
meer van Madrid te zien, ofschoon
een systeem van liften en roltrappen
hem dat op vele plaatsen mogelijk
maakt. De grootste attractie zullen
de bars en restaurants van het onder
grondse station vormen. Want daar
zal men geen last meer hebben van
de afschuwelijke zomerhitte, die Ma
drid berucht maakt en evenmin van
de ijzige, schrale wind, die de stad
in de winter zo onplezierig maakt.
Gebouwen voor Russisch
hoofdkwartier bij Berlijn
Het Westberlijnse blad „Der Abend"
heeft vernomen dat in Bernau bij
Berlijn nienwe gebouwen voor het
hoofdkwartier van de Russische
strijdkrachten in Oost-Dnitsland ge
reed zijn gekomen.
Het blad vernam dat er 1200 huizen
voor Russische officieren en hun ge
zinnen, barakken voor drie bataljons
en bunkers voor de generale staf zijn
gebouwd. Voorts is een nieuw vlieg
veld aangelegd dat geschikt is voor
straalvliegtuigen en zijn een radio
station en een speciaal telefoonnet
geïnstalleerd.
oorlog: de Australiërs, die gaan ster
ven omdat er in landen, duizenden
mijlen verwijderd, indertijd atoom
bommen zijn afgeworpen en het ra
dio-actieve stof onafwendbaar door
de wind naar hun werelddeel wordt
meegevoerd. Hoe de verschillende
figuren uit deze roman op hun nood
lot reageren is het thema van een
boek, dat heel knap in elkaar zit.
Shute is een verteller, die reeds vele
successen op zijn naam heeft en ook
hier heeft hij een dramatisch boek
gegeven, dat in dit genre niet de
klasse van Orwell of Huxley haalt,
maar dat aan de andere kant. het
afschuwelijke vraagstuk op eenvou
diger wijze en daardoor misschien
dringender nog onder de aandacht
der mensheid brengt.
p Al is de temperatuur nog alles-
behave op Ïentepeil, het voor- p
p jaar komt en is niet meer te
p stuiten. Zelfs in het sombere
hoofdpostkantoor van Amster- p
ee dam dringt nu en dan het
p lentelicht dl in volle sterkte
door. p
lirimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiininiinil
Zweedse proeven met
geleide projectielen
Hoogstwaarschijnlijk wordt Zweden
na de Sow jet-Unie, Amerika en
Engeland en nu ook Frankrijk
het vijfde land waar proeven worden
genomen met geleide projectielen te
gen onbemande straalvliegtuigen als
doelwitten in de hogere lagen van
de atmosfeer.
Op een geheime plaats ergens In
Norrbotten, in het uiterste noorden
van Zweden, is een oefenterrein aan
gelegd. De te beproeven projectielen
zijn Britse „bloedhonden* voor de
luchtafweer. Als doelwit zal de Aus
tralische „Jindivik" worden ge
bruikt die op sleden van een sneeuw
veld af zal worden gestart en zes
tien km hoog kan komen.
Document met uitspraken
van Christus gevonden?
In 1946 hebben boeren in opper-Egyp-
te een document gevonden dat 114
uitspraken bevat van Christus, waar
van vele tot dan toe onbekend, zou
bevatten, aldus heeft Oscar Cullman,
professor in het vroege christendom
aan de Parijse Sorbonne, in een le
zing te New York verklaard.
Dit document zou volgens Cullman
wat belangrijkheid betreft te verge
lijken zijn met de rollen die bij de
Dode Zee zijn aangetroffen. Het do
cument had de naam „Thomas-evan
gelie" gekregen. Het was er een van
44 in het Koptisch geschreven ver
handelingen. verdeeld over dertien in
leder gebonden papyrusboeken. De
vondst werd gedaan op een kleine
honderd km afstand van Luxor. De
documenten bevonden zich in een pot
in een graftombe. Van de ontdekking
der documenten in het algemeen is
reeds eerder melding gemaakt maar
nog niet van de inhoud van eerstge
noemd stuk. De inhoud is door dr.
Henr. Charles Puech ontcijferd en
zal dit jaar gepubliceerd worden.
Amsterdam hiedt 2 zieke
p Ook B. en \V. van Amsterdam a
P hebben de kreet uit Suriname p
„laat Eddy en Ingrid leven" p
p vernomen. Zoals bekend, stelt
een comité aldaar onder deze p
ee leuze zich ten doel geld in te
p zamelen voor de verpleging van p
twee Surinaamse kinderen, die p
aan een hartkwaal lijden en die
H in hun geboorteland niet lang p
ee meer hebben te leven tenzij
p spoedig operatief wordt inge-
p verricht.
Terwijl de geldinzamelingsae- p
p tie voor de 17-jarige Eddy en
de 7-jarige Ingrid in Suriname p
op gang komt, niet het minst
§f dank zij de activiteit van de
jeugd aldaar, hebben B. en W. p
van Amsterdam thans in een
p brief aan de minister van volks-
gezondheid te Paramaribo aan-
ee geboden de kosten van 't nood-
p zakelijk vooronderzoek en van p
Ce een eventuele operatie voor re- p
kening van Amsterdam te ne-
men. Het is de bedoeling, zo p
schrijven B. en W. aan de mi-
p nister, het meisje op te nemen p
ee tn de kinderkliniek van prof. dr.
ee S. van Creveld in het Binnen-
ee gasthuis en de jongen op de af-
deling van prof. dr. D. Durrer
ee in het Wilhelminagasthuis.
p Prof. dr. I. Boerema zal, - in
het W. G. de kinderen ope-
reren.
llllllllllllllllllllllllllllliilllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllillllllllUlllllllI