„De bestemming", vervolg op „De zoon en zijn moeder" FILMS in bioscoop en op T.V. ZUIDBEVELANDSE DORPSROMAN Osborne's „De Humorist voor Z.V.U. in Zeeland \)evscl\'\l iw geuve ell grote vol een befaamde orgelstad ZATERDAG 14 MAART 1959 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 17 Liefdesroman in de vorm van een dorpskroniek DE BESTEMMING" van de Yersekse auteur Kees Pronk is liet vervolg op de reeds eerder verschenen roman „De zoon en zijn moeder". De taak die deze schrijver zich stelt, is verre van gemakkelijk. Als Christen wil hij in de eerste plaats (henen en maken dat zijn werk getuigt van zijn geloofsovertuiging en -zekerheid. Men treft in zijn boeken dan ook altijd naast be proefde vroipe mensen zondaars en ongelovigen aan, die bekeerd worden. Zijn tweede thema is de liefde. Daar hij specifieke boe renromans, streekromans, schrijft, is dat meestal de stereotiepe liefde van de rijke boer voor het arme arbeidersmeisje (een ver houding die gedwarsboomd wordt) of omgekeerd. Nu is er met die liefde in de boeken van Kees Pronk (en in die van vele streekromans) iets niet helemaal in de haak. In deze boeken is er namelijk altijd sprake van dat éne soort romantische (of zo ge wilt klassieke) liefde dat in boeken schering en inslag is, doch in het werkelijke leven uiterst zelden voorkomt: de liefde die vanaf de jeugd, vanaf de eerste belofte, voor altijd bindt en die de „lijder" er aan dan ook volkomen te gronde richt wanneer hij zijn zin niet kan krijgen. Deze liefde is nu wel niet hele maal een fictie, maar men heeft toch wel de neiging van een boe kenliefde te spreken. Nu weet men als lezer van tevoren, dat „ze" elkaar uiteindelijk, hoe groot de beproevingen ook zijn, tóch krijgen, zogoed als men weet dat de verstokte zondaar buigen zal voor God, ook al is Letterkundige kroniek door HANS WARREN het bij zijn laatste snik. Omdat de schrijver het zo wil, omdat hij wenst dat zijn werk onder houdende lering brengt, en een getuigenis. Maar daartoe is hij gedwongen, het leven terug te brengen tot een al te eenvoudig schema en is hij eveneens ge dwongen het christelijke geloof en de liefde terug te brengen tot een al te eenvoudig schema. Om niet te zeggen dat er zelfs, bij alle goede bedoelingen, iets van waarheid verdraaien, van leu- gen-om-bestwil in zo'n verhaal komt. Wij wensen totaal niet dat Pronk zich aan het platste realisme zou houden, verre van dat, maar wij zou den toch wel blij zijn met een wat groter schakering op zijn pallet, want op deze wijze worden zijn boe ken toch wel heel erg koekoek-één- zang. Dat is zo jammer, omdat Kees Pronk over goede vertellersga ven beschikt. Ook al wéét men dan van te voren dat ze elkaar krijgen en dat de zondaars bekeerd worden, toch moet men veel waardering heb ben voor de manier waarop de schrij ver zijn patroon weeft. Nog steeds weet hij niet allerlei stereotiepe toe valligheden te vermijden: er zijn al tijd fatale ontmoetingen op het juiste moment, of er sterven mensen als dat zo wel het beste uitkomt in het ver haal. Nu is dat Pronks goed recht, en haast iedere schrijver werkt daar wel mee, maar het is geringe ver dienste dat zó opvallend te doen, dat de lezer, al wéér reeds, het voorvoelt. (Wie voorvoelt b.v. niet dat Simon als hij met Mina uit rijden gaat door de bloeiende boomgaarden, Licia te gen zal komen, of dat Licia's man zal sterven, om de jonge vrouw zo weer vrij te maken?) Na een overweldigende ontvangst op Schiphol, werd Teddy („Een beetje") Scholten tijdens haar optre den in de René Sleeswijlc Revue in de Schouwburg te Utrecht nog eens extra, gehuldigd voor haar grote suc ces in het Eurosong-festival. Frans Muriloff stak Teddy in een grote krans... Nu zouden we hier niet zo lang bij stil staan, als we niet vonden dat Kees Pronk, we wezen daar reeds herhaaldelijk op, naast zijn onmiskenbare vertellersgaven, boven dien een zeldzaam talent bezat, na melijk om de sfeer van het Zeeuwse platteland, en wel speciaal van het Zuidbevelandse, intens op te roepen en voelbaar te maken. Hij weet Zeeuwse karakters waar uit te beel den en zijn weergeving van het Zeeuwse landschap en van de seizoe nen die daar over heen gaan is vaak voortreffelijk. Hij beschikt boven dien over een hartelijke, warme toon. Bij Pronk vindt men in sterke mate datgene wat men bij zo menig heden daagse schrijver node mist: de ge hechtheid aan de geboortegrond en de vertrouwde eigen omgeving, het geworteld zijn in het buitenleven. Juist dit echte, warme, geeft zijn boeken een kracht als tegenwicht te gen de zwakheden. Deze zijn dus: het starre vasthou den aan een te schematisch opge zet probleem, dat bovendien altijd hetzelfde is, de veel te literaire taal die zijn eenvoudige persona ges gebruiken in hun gesprekken (men leze de hoogdravendheden die de liefdesverklaring van Al- fons aan Licia voorafgaan, zijn dit figuren uit Courths-Mahler Zeeuwen?) en het te zeer werken in wit en zwart, d.w.z. goed en kwaad, waardoor de lezer met veel te veel vragen blijft zitten. Hoe zal b.v. het huwelijksleven van deze Simon, na al zijn gokken en kroeglopen en lanterfanten zijn? Sluit dit ineens breukloos aan bij de idylle van de kinderja ren? Kijk, dit wat geschakeerde leven zouden we - zo graag eens door Pronk uitgebeeld zien. Simon en Licia hebben elkaar na vele stormen gevonden, zij gaan weer trouw naar de kerk, en materieel gaan ze weer vooruit. De onver zoenlijke, harde Forra is bijge draaid. Hoe mooi zou het kunnen zijn nu eens over zo'n leven op de boerderij méér te horen, welke mogelijkheden liggen hier, na dit voorspel. En we bekennen het gaarne: we zouden zo'n vervolg met plezier tegemoet zien, want Pronks boeken vervelen nergens. In het kort, en met weglating van vele details, komt de inhoud van „De Bestemming" hier op neer: zoals men weet wilde de heerszuchti ge bazin van de Steehoeve, Forra Mesu, niets weten van de liefde tus sen haar enige zoon Simon en het „Zwerversjonk" Licia. Forra verliest plotseling haar man, roept dan haar verbannen zoon terug, en krijgt hem klein, want Simon is een weifelmoe dige. Licia, die heel wat meer ka rakter toont dan Simon, ziet vrijwil lig van haar toekomst met hem af. Later trouwt zij met een wat oudere veeboer en heeft een gelukkig huwe lijk met hem. Zij krijgt twee kinde ren. Maar met Simon en met de Stee hoeve gaat het snel bergafwaarts. Forra verhardt in het kwaad. Zij dwingt Simon te trouwen met een rijk boerenmeisje, welk huwelijk Si mon op het laatste nippertje toch voorkomt. Hij raakt dan aan de drank, aan het gokken, en stukje bij beetje moet de Steehoeve verkocht worden. Dan sterft Alfons, de man van Licia, en ten lange leste bezint Forra zich en gaat zij zelf vragen of haar aards- vijandin, Licia, op de hoeve wil ko men. Dan heeft Licia haar bestem ming, de bestemming in gewone en in godsdienstige zin, bereikt. Hiertussendoor zijn aardige motie ven verweven: de dominees- en de zwerversfiguur en anderen, maar daar kunnen we nu niet verder op in gaan. Zoals gezegd: een boeiende streekroman, die vele Zeeuwen, en ook anderen in den lande, met span ning zullen lezen. Kees Pronk: „De Bestemming". Gebr. Zomer Keunings, Wagenin- ge'n. it Tot de door de Z.V.U. in dit sei zoen uitgebrachte toneelvoorstel lingen, aie zoals o.m. „De Koopman van Venetië", „Faust" en „Suiker" bijzondere aandacht ver dienen behoort ook het toneelspel „De Humorist" van John Osborne, dat maandag a.s. in Goes en dinsdag in Middelburg zal worden opgevoerd. Zoals men zich zal herinneren werd van dezelfde schrijver vorig jaar in Zeeland diens „Omzien in wrok" (Look back in anger) opgevoerd: het wrange, maar in-menselijke verhaal van verbitterde jonge mensen, die „nee" zeggen tegen de maatschappij en het leven. De aangrijpende voor stelling werd een gebeurtenis in het toneelseizoen. Zeeland met „De Humorist" van de zelfde jonge schrijver; wederom een stuk, waarin de sfeer bepalend is en dat evenmin uitmunt door een gave compositie. Maar de geladenheid, die Osborne weet op te roepen is ook in „The entertainer", zoals de oorspron kelijke titel luidt, groot. Het is het verhaal van de familie Rice, geschre ven rond de figuur van de variété-ar tiest Archie Rice, die men in 't stuk inderdaad als „entertainer" ziet op treden. Osborne belicht deze familie, levend tijdens de Suez-crisis, scherp en indringend de Haagse Comedie gaf er vele voortreffelijke voorstellin gen van, met Paul Steenbergen als Archie Rice en met voorts o.a. Myra Ward, Ida Wasserman, Joris Diels en Coen Flink. In Terneuzen en Oostburg wordt vol gende week woensdag en donderdag voor de Z.V.U. opgevoerd het blijspel „De roof van de gordel" van Benn Levy door de toneelgroep „Ensem ble." Het is een op de mythologie ge baseerde, met veel talent geschreven geestige historie, waarin o.a. optreden Rie Gilhuys, Andrea Domburg, Ma rion Gobau, Lo van Heilsbergen en Wim van den Brink. Theateratmosfeer" is niet zelden een voorwaarde voor het succes van een film. Dat hebben de Hollywoodprodu- cers ingezien toen in de afgelo pen jaren de televisie een sterke dikwijls te sterke concurrent werd voor de bioscoop. Voor Amerika was 1953 een „ramp jaar", want alleen in de Ver enigde Staten sloten ruim 5000 filmtheaters hun deuren. Dat Fox op de markt verscheen met zijn Cinemascope dat men trachtte te introduceren als Ci- nemaScope, met een hoofdletter S midden in het woord! was zeer beslist geen fase in een har monieuze evolutie. Er moest wat gebeuren! ordonneerde Fox' directeur Skouras. Fox-agenten werden in alle windrichtingen uitgezonden. In Zwitserland stuitte een van de heren op de Franse professor Chrétien die reeds in 1929 een lens had ge construeerd, de hypergonar, aanvankelijk op bestelling van de Franse legerleiding ontwik keld ten behoeve van een ver breed uitzicht voor een tankbe manning. De Franse cineast Claude Autant-Lara had reeds voor 1930 met deze lens een IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIII Uit „La Ronde" de scène ff met Simone Simon en Daniël ff jH Gélin de Ophulsfilm die wél een succes werd in de biosopen, misschien dank zij het pikante M van het gegeven. Muziekfestijn in Holland-Festival TJoewcl het Holland Festival 1959 nog in een vrij ver ver- *- schiet ligt, heeft het nijvere groepje Haarlemmers, dat er al voor het negende jaar zijn bijdrage aan zal leveren in de vorm van een internationaal orgelimprovisatieconcours, de meeste voorbereidingen alweer achter de rug. Duizenden fraai in kleur gedrukte programma's en aanmeldingsbiljetten zijn al verzonden naar v rijwel alle Westeuropese landen, en zelfs naar Amerika, omdat er daar speciaal om was verzocht. Haarlem heeft in enkele jaren tijds als orgelstad een zeer grote naam gekregen in de gehele we reld. Amerika heel't om maar liefst vierduizend folders en raam biljetten gevraagd, dus uit dat werelddeel alleen al kan een wa re invasie worden verwacht tus sen 6 en 26 juli, het tijdvak waar in het negende orgelconcours en de vijfde zomeracademie voor or ganisten worden gehouden. Voor die academie hebben zich per kerende post uit Oostenrijk al veertien kandidaten aangemeld. Ook dat is geen wonder, want de cursussen die er worden gegeven zijn enig in de wereld; de docen ten zijn stuk voor stuk groothe den in de (orgel)muziek. Prof. Anton Heilier uit Wenen zal er een Bach-cursus geven, Gustav Leonhardt uit Amsterdam een cursus over hexachordfanta- sieën en ornamentiek, Luigi Fer- dinando Tagliavini uit Bologna komt zijn gehoor inwijden in de geheimen van de oude Spaanse ën Italiaanse orgelmuziek, Michel Ciiapuis uit Parijs behandelt inter pretatie en improvisatie en Cor Kee uit Zaandam improvisatie. Al deze cursussen zullen boven dien praktisch worden toegelicht op de prachtige orgels, die Haar lem bezit. Ook de leerlingen zul len hun krachten kunnen beproe ven op die instrumenten. De academie omvat verder nog lezingen van dr. J. F. Ohermayr uit Heemstede, dr. H. L. Oussoren uit Wassenaar en Egon Kvaus uit Wenen. Het orgelimprovisatieconcours strekt zich uit over de avon den van 6, 8, 9 en 10 juli. De eerste avond vermeldt een concert door de deelnemers aan de impro visatiewedstrijd met werken naar eigen keuze in de St. Bavo-kerk. Het programma voor 8 juli bevat zelfs een wereldprimeur. Dan wordt in het Gemeentelijk Con certgebouw een concert voor or gel cn orkest van prof. Anton Heilier ten doop gehouden. Het N oord-Hollands Phi lhar monisch Orkest zal daarbij onder leiding staan van Henri Arends. Aan dt rest van het programma werken mee de Christelijke Oratorium vereniging Haarlem, dirigent George Robert, de organisten Maurice Duruflé en Piet Kee, en de solisten Elisabeth Lugt, so praan en Hans Wilbrink, bariton. Aan de improvisatiewedstrijd op 9 juli in de St. Bavo nemen deel dr. Hans Haselböck uit Wenen (vorig jaar winnaar van de zil veren tulp), Raymond Daveluy uit Montreal, Uwe Röhl uit Sleeswijk en Wim Daim uit Amsterdam. Op de slotavond, 10 juli, geven de juryleden (prof. Flor Peeters uit Mechelen, Maurice Duruflé uit Parijs en Piet' Kee uit Haarlem) een concert op het orgel van de St. Bavo. Alle grootheden, die dit jaar naar Haarlem komen, doen dat niet op dringend verzoek. Integendeel, het is meermalen zo dat vooraanstaande buitenlandse figuren uit de muziek de organi satoren van het Haarlemse Orgel concours een brief schrijven of het niet mogelijk is dat zij ook eens komen doceren aan de zo meracademie, of zitting krijgen in de jury. Zulke brieven zijn het beste be wijs hoe groot Haarlems naam als orgelstad tot ver over de gren zen is. Een stelling overigens, die ook wordt bewezen door de grote carrières van organisten, die een maal aan het concours of aan de Zomeracademie hebben deelgeno men. Een stelling die al even fors wordt onderstreept door wat bui tenlandse kranten over de jaar lijkse orgelmanifestatie schrijven Zelfs een Zweeds muziekblad put je zich vorig jaar uit in uitroep (ekens om zijn enthousiasme vol doende lucht te kunnen geven. The Robe", de allereerste film i» Cinemascope (oktober 19SS). Deze Romeinen in blik funge- ren in een huiskamer als onge- node en lichtelijk ongewenste gasten. De dame of heer van het t.v.-apparaat zou zich op pantoffels misschien gegeneerd ff voelen, wie weet! lüiiiiMiiBiiuniiiiiiiiBiiiiiiniiuiiiüiiiiiiBiiiiiniiiiiiuiiiiiiiiiiBiwniiiw film gemaakt „Construire un feu". Mr. Skouras en de zijnen redeneer den, dat de hypergonar een bepaald filmgenre de „Kollossal-film" zo als onze oosterburen deze noemen nieuwe kansen zou bieden. Werden eens films met duizenden figuranten vervaardigd, nu zouden het een veel voud van „duizenden" kunnen wor den, want van zijwand tot zijwand bood het bioscoopdoek ruimte. Ro meinen, Vikings, Hunnen, kruisrid ders enz. zouden op de kleine recht hoek van een televisie-apparaat tot onduidelijke mieren en stippen wor den gereduceerd. De redenering is juist. Men kan zelfs vaststellen, dat een doortocht door de Rode Zee, een veldslag van honderden Roodhuiden, Arabieren of welk ander krijgsvolk, in de in tieme sfeer van een huiskamer niet goed tot zijn recht komt, door een projector te huren plus een „film werk van allure". Er bestaan ver huurkantoren die smalfilmcopieën bezitten van oude en minder oude bioscoopfilms. Mariene Dietrich's verleidingskunsten in „Garden of Allah" leken in de huiskamer, naast 'n theemeubel en de familie foto's opeens misplaatst, belache lijk en ontoereikend! „Garden of Allan" is geen willekeurig voor beeld, maar een ervaring die werd opgedaan toen bij wijze van ge- heugen-opfrisser Marlen es film thuis, op een klein projectiescherm, werd doorgedraaid. Maar ook het tegendeel is waar. Er zijn films die het in de be slotenheid van een huiskamer beter doen dan in een theater, onder een lichtkroon, in gezelschap van tientallen of honderdtallen medebe zoekers. Een illustratie van de stel ling leverden de korte films van Al fred Hitchcock die in de serie „Al fred Hitchcock presents" juist in dit seizoen door de K.R.O. als onderdeel van haar televisieprogramma op za terdagavond worden vertoond. Toen de films tevoren werden doorgekeken en daartoe vertoond op een groot doek, waren de meeste toeschouwers teleurgesteld over de kwaliteit van deze „Hitchcocks". Immers „Hitch" behoort tot de meest begaafden van de generatie die momenteel het mate riaal voor onze bioscoopprogramma's levert. Maar bij terugzien op de beeldbuis, gezellig thuis bij thee en een koekje, bleken dezelfde films aan merkelijk veel effectiever! Max Ophüls inmiddels overleden heeft met zijn filmversie van Ar thur Schnizler's „Reiger" in de bio scopen bijzonder veel succes gehad. Maar naast „La Ronde", dat overal in de wereld aan prolongaties toe kwam, vermeldt Ophüls' oeuvre titels die vrijwel onopgemerkt zijn geble ven Vertoningen op de televisie van „Letter from an unknown Woman" heeft de aandacht gevestigd op het intieme karakter dat een kwaliteit is van vele Ophülsfilms. Dit tere ver haal, met Joan Fontaine en Louis Jourdan in de hoofdrollen, kreeg op eens de waardering die de film, in de dagen van bioscoop-roulatie, onthou den bleef. Men heeft een proef ge nomen met andere Ophülsfilms die indertijd eveneens onder-gewaar deerd werden. Opnieuw wei-den ze een „verlaat" succes. De stelling dat de mens in de beslo tenheid van zijn huiskamer en gezin meer ontvankelijk is voor het ene genre, in een zaal met alle comfort van pluche fauteuils, cinema-orgels, e.ffectverlichting en choco-ijsjes voor het andere, werd door de herverto ningen op de beeldbuis van Max Ophüls-werken heel duidelijk naar voren geschoven. HET CONCERTGEBOUW-orkest zal vermoedelijk van 11 april tot 4 juni 1961 een toernee maken door de Ver enigde Staten en Canada van de oost naar de westkust. Het eerste van de 43 in S weken te geven con certen zal Ï7i Washington of New York worden gegeven het laatste in San Francisco. Deze toe-mee is het resultaat van onderhandelingen, die een delegatie van de Ned. Orkest- stichting in Neio York voerde. Het stichtingsbestuur wioet nog een defi nitieve beslissing nemen. DE HAAGSE COMEDIE zal op 4 april onder regie van Luc Lutz in Ce Koninklijke Schouwburg te Den Haa de eerste voorstelling geven O'Neill's „A touch of the poet", ;en vertaling van Dolf Verspoor. Jttrriaan Andriessett verzorgde de muziek.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1959 | | pagina 9