Romantiek in de verkiezingstijd
Voorburgenaar zit al vijftig jaar
(als kijker) in Tweede Kamer
KABINETTEN IN VARIATIES
zaten zij bijeen....
HAART 1959
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
9
555
Parlementaire, interim-, koninklijke,
zaken- en rompministeries
(Van onze parlementaire redacteur)
We zouden niet in Nederland wonen,
als we niet alles netjes gerangschikt
in vakjes, keurig voorzien van een
etiket, opborgen. We houden er in
ons land van etiketten op te plakken.
Ook onze kabinetten ontkomen daar
niet aan. Het is al weer even typisch
Nederlands om onderling grondig van
mening te verschillen over wat er op
die etiketten dient te staan. We had
den liet kabinet-Beel en men heeft
zich beijverd om het een karakteris
tieke aanduiding te geven. Het was
een rompkabinet, zeiden sommigen.
Anderen spraken van een interim
kabinet. Men heeft het een inter-
mezzokabinet en een noodkabinet ge
noemd.
Uit de verwarring blijkt al, dat al
deze begrippen een nog al wazige
inhoud hebben. De verwarring wordt
nog groter, als men de lijst van be
namingen uitbreidt met eveneens
voor kabinetten in zwang zijnde aan
duidingen: koninklijk kabinet, demis
sionair kabinet, parlementair kabi
net, extra-parlementair kabinet en
zakenkabinet.
Natuurlijk moet er tussen de kabi
netten, die men pleegt aan te duiden
als parlementair kabinet, iets over
eenkomstigs zijn, doch ae grenzen
tussen het ene soort kabinetten en
het andere soort vervagen snel, zodat
het uiterst moeilijk, zo niet onmoge
lijk is zulke rake definities te geven,
dat de verschillende kabinetten er
precies onder te vangen zijn. Daar
om laten we, om de lezer althans
enigszins wegwijs te maken in het
labyrinth van namen, enige algemene
karaktertrekken volgen.
Er bestaat een duidelijke tegenstel
ling tussen'een aantal kabinetten
van vóór 1868 het jaar, waarin
in ons land het parlementaire stel
sel voor goed gevestigd werd en
van erna. Vóór 1868 sprak men wel
van koninklijke kabinetten: de mi
nisters baseerden hun positie veel
al op het vertrouwen, dat de ko
ning in hen stelde; niet op het ver
trouwen van het parlement. Zolang
het vertrouwen van de koning
bleef, handhaafden zij zich, ook al
bleek, dat de Kamermeerderheid
het niet met hun beleid eens was.
Verloren zij het vertrouwen van de
koning, dan traden de ministers af.
Van 1868 af kan geen kabinet aan
het bewind blijven, dat niet in over
eenstemming regeert met de wil van
de volksvertegenwoordiging. Geeft
de volksvertegenwoordiging door de
aanneming van een motie te kennen,
dat haar vertrouwen in het kabinet
verdwenen is, of neemt zij voorstellen
aan, die de regering onmogelijk met
haar verantwoordelijkheid kan dek
ken, dan treedt het kabinet af. Is bij
de kabinetsformatie een duidelijke
afspraak tussen de formateur en de
in de Tweede Kamer vertegenwoor
digende fracties gemaakt omtrent de
steun, die het parlement aan het dooi
de fox-mateur opgestelde regerings
program zal verlenen, dan spreekt
men van een parlementair kabinet.
Zijn zulke afspraken niet gemaakt,
voelen de partijen in het parlement
zich dus niet gebonden aan het rege
ringsprogram en zijn de ministers tot
het kabinet toegetreden zonder uit
drukkelijke toestemming of goedkeu
ring van hun partij, bestaat er dus in
het algemeen geen of slechts een zeer
los verband tussen kabinet en frac
ties, dan is men geneigd om van een
extra-parlementair kabinet te spre
ken. Dikwijls maakten bovendien de
ministers, toen zij werden aange
zocht, geen deel uit van het parle
ment.
zeggen om een politiek beleid te voe
ren en principiële beslissingen te ne
men en besluit het op grond daarvan
om alleen niet-politieke zaken af te
doen, dan noemt men zo'n kabinet
een zakenkabinet. Het bestaat meest
al uit niet-politieke personen.
Is een soortgelijk kabinet aan het be
wind met de bedoeling de tijd te
overbruggen, waarin het niet moge
lijk blijkt een kabinet samen te stel
len, dat op een meerderheid in de
Kamer steunt, dan noemt men zo'n
kabinet, vooral als er politieke per
sonen in zitten, wel een interim- of
nog liever een intermezzokabinet.
Onder een rompkabinet dient men te
verstaan het kabinet, dat blijft door
regeren, als enige ministers, tot een
zelfde politieke partij behorend, zijn
uitgetreden.
Een demissionair kabinet tenslotte Is
elk kabinet, dat om welke reden dan
ook te kennen heeft gegeven, dat het
wenst af te treden of althans zijn
portefeuilles ter beschikking van de
koningin heeft gesteld en waaraan
het staatshoofd heeft verzocht om,
totdat een nieuw kabinet is genoemd,
Ontbreekt in het parlement een meer- „al datgene te verrichten, wat in het
derheid, die het kabinet in staat stelt
politieke zaken af te doen, dat wil
belang van het
geacht wordt".
rijk noodzakelijk
DE
begonnen en de en met de rest vcm de
voorman van de katho- stijfsel plakten we hier
De oud-journalist gen uit de bus zou ko- gen. lezen: KIEST
Tjeerd Adema, die on- men was vaak met De mannen verdwenen PAUW NIET!
geveer 50 jaar geleden geen mogelijkheid te met hum ladders en De Bevelanders hadden lieke groep schudde mij en daar nog enkele pe
als jong journalist in voorspellen. touxoen en wij staarden er schik in, maar al als een rijpe pruim veis vol maar de rech-
Zeeland werkte, zond Ik behoorde tot een somber naar de raad spoedig werden er twee naar beneden zodat ik te animo icas verdwe-
ons do volgende her- groepje van jonge libe- welke daar aan de Goe- borden weggehaald en met een smak op de nen.
innering aan de ver- ralen, die 's avonds bij- se kiezers werd gege- voor de rest van de grond terecht kwam. Jar er
kiezingscampagne in eenhwamen in een café Den. dag was er alleen nog In mijn woede greep een terras op het Vrijt-
1912 tè Goes. of hotel van een onzer Er was slechts een op- maar NIET! te lezen. ik het emmertje stijf- hof in Maastricht toen
(Ter toelichting diene, geestverwanten. Wij lossing. Wij togen te- sël en keerde het bo- een heer op een vrije
dat toen nog net dis- trokken er zo tegen de gen middernacht naar De volgende nacht gin- ven zijn hoofd om. Het stoel naast mij kwam
trictenstelsel bestoud. verkiezingsdatum vaak het huis van een schil- gen wïj met vijf man werd een ogenblik zitten. Hij was iets aan
Elk district had _zijn 's nachts op uit om de der en knutselden daar op donker avontuur, doodstil in het straatje, het proefstation en had
Jaren later zat ik op
kandidaten, die elkaar stad te controleren.
bestreden. De winnen- Op een late avond
de kandidaten verte- twee dagen voor de ver-
genyvoordigde uitein- kiezingsdatum werd
delijk het district in er onraad gesignaleerd.
do Kamer). Op het grote vierkante
In Goes ik was be- marktplein met zijn
-.««« zijn.
EEN GOESE
HERINNERING
De katholieke jongeling vroeger in Goes ge
was blijkbaar eerst van loerkt. Ik vertelde hem
plan iets te zeggen dat ik Goes wel kende
misschien wel veel te
zeggen, maar hij klem-
hij zei: „lk geloof,
dat ik het genoegen
gin 1912 naa/r de Goe- café-têrrassen en zij
sche Courant over ge- fraaie herenhuizen wa- in elkaar" waarop met ladder, één 'n rol aan
gaan xoas de politie- ren mannen verschenen koeien van letters het plakbiljeiten, en één
de zijn lippen vast op gehad heb U daar eens
elkaar toen de stijfsel te ontmoeten".
gezamenlijk een bord Twee droegen er een in zijn mond begon te Hij was de man boven
_ti lopen. wiens hoofd ik destijds
- - Toen verscheen er een mijn stijfselemmertje
ke belangstelling altijd die over hoge ladders woord NIET! was te emmertje dunne stijf- van die gemoedelijke omgekeerd had.
groot. In de hoofdstad naar de daken klom- lezen. Wij belden de sel en de vijfde een ra- politiemannen, zoals Hij had eenmaal „het
van de welvarende Be- men en met stevige eigenaar van het pand gébol aan een stok. Goes er toen een zeven- genoegen gehad..."
velanden kwamen niet touwen borden naar naast de huizen toaar Wij plakten onze bil- tal had en met wie wij Het was een heel be-
minder dan vier kran- boven hesen. de borden hingen uit jetten hier en daar te- lange wandelingen
ten uit, de Goesche KIEST DE PAUW zijn bed en hij was zo gen de gevels maar maakten als ze nacht-
Courant vrijzinnigde katholieke kandi- enthousiast dat hij zelf loerden in een donker dienst hadden.
De Zeeuw anti-revolu- daat dat ivas even la- op het dak klom om straatje overvallen We mochten
tionair), de Nieuwe ter te lezen op twee ons te helpen.
Zeeuwsche Courant naast elkaar hangende De volgende morgen ge katholieken. ken waarvan
(katholiek) en een neu- borden van anderhalve was het dinsdag de Terwijl ik het natte bil- naren ons
traal volksblad dat meter die ter hoogte dag waarop handelaren jet van de liberale kan- toestemming
maar eens in de week van de eerste etage, uit het gehele eiland didaat tegen een gevel geven. Wij wezen die nog romantiek in de po-
verscheen. over de breedte van naar Goes komen. Zij drukte was er een he- huizen aan, hij belde litiek zat.
Wie er bij de verkiezin- twee herenhuizen hin- kregen al van verre te vig gevecht om de lad- de bewoners wakker
leefde heer en we heb
ben, toen hij wat meer
uit de plooi kwam, har-
alleen telijk om ons nachtelijk
door een patrouille jon- maar de huizen beplak- avontuur gelachen.
de elge- Het was voor ons bei-
daarvoor den een herinnering
zouden aan de jaren toen er
TJEERD ADEMA.
VRIJE TUD VERDEELD TUSSEN HUISKAMER EN PARLEMENT
der kamerboden, die stukken
ronddelen, stembriefjes ophalen,
voor de afgevaardigden boeken
uit de bilbliotheek halen of hen
naar de telefoon roepen en die
vele andere diensten aan de leden
bewijzen.
Als de voorzitter van zijn plaats
af naar links kijkt, ziet hij de
plaatsen van wat men eertijds al
gemeen de linkerzijde noemde. De
confessionele partijen zitten al
thans in de aftredende Tweede
Kamer rechts van hem: K.V.P.,
AR.P, C.H.U. en S.G.P. Zij vor
men de „rechterzijde". De P.v.d.A.
de V.V.D. en de beide communis
tische groepen zitten links van
hem: de „linkerzijde" De aandui-
De lege vergaderzaal van de
Tweede Kamer wacht de nieuwe
afgevaardigden. Waar zullen zij
komen te zitten? Er bestaat wel
al een indeling, maar die veran
dert zij 't vaak in geringe mate
als een oude Tweede Kamer
door een nieuwe vervangen wordt.
Want de fracties komen na een
verkiezing niet altijd even sterk
terug. Dat maakt kleine verschui
vingen noodzakelijk. Ook kunnen
nieuwe partijen hun intrede in de
Kamer doen, waarvoor een plaats
moet worden ingeruimd.
Toen de Tweede Kamer nog 100
leden telde, zaten er twee afge
vaardigden in een bank. Na de
uitbreiding tot 150 leden verdrin
gen drie leden zich in één bankje.
No. 1 is de plaats van de voorzit
ter. Aangenomen moet worden,
dat dr. L. G. Kortenhorst van de
K.V.P. die al meer dan tien jaar
lang deze functie bekleedt er in
de komende vierjarige parlemen
taire periode weer tronen zal.
No. 2 is de plaats van de griffier
vari de Kamer, mr. A. F. Schepel.
De nummers 3, 4 en 5 zijn le
plaatsen van de commiezen-grif
fier.
No. 6 is het spreekgestoelte. Van
daar af voeren de afgevaardigden
het woord. Op de lessenaar kun
nen zij de paperassen, die zij
daarbij nodig hebben, uitspreiden.
De nummers 7, 8, 9 en 10 zijn de
plaatsen van de stenografen. Deze
„snelschrijvers" .maken een woor
delijk verslag van al het gespro
kene. In de regel worden zij na
vijf minuten afgelost. Totdat zij
weer aan de beurt komen, hebben
zij gelegenheid hun stenogram uit
te werken.
No. 11 is de plaats van-de direc
teur van de Stenografische Inrich
ting van de Tweede Kamer. No.
12 is de ministerstafel met daar
achter de zetels van de ministers.
No. 13 is de plaats van de minis
ter, die de vergadering toespreekt,
bijvoorbeeld voor de verdediging
van een wetsontwerp. Hij heeft
de beschikking over een kleine
lessenaar. Van deze plaats af legt
ook de minister-president zijn ver
klaringen tof» de volksvertegen
woordiging af.
Op het ogenblik is het nog een
open waag, wie in de naaste toe
komst de plaatsen achter deze ge
wichtige groene tafel zullen bezet
ten en vooral ook, wie er als mi
nisterpresident achter de kathe
der zal staan.
Bij de aanduiding van de plaatsen
der afgevaardigden is de indeling
van de aftredende Tweede Kamer
aangehouden. De nieuwe indeling
die slechts gering van de tot nu
toe gehandhaafde zal verschillen,
moet nog worden vastgesteld.
Het omlijnde vak, waarin het
nummer 14 is geplaatst zijn de
zetels van de fractie der K.V.P.,
die in de aftredende kamer 49 le
den telt.
Met nummer 15 zijn de banken
aangeduid van de uit 13 leden be
staande fractie van de C.H.U.
De zetels van de 15 leden vari de
fractie van de A.R.P. zijn die,
waarbij het nummer 16 is ge
plaatst.
No. 17 is het enige bankje van de
drie leden grote fractie van de
S.G.P. No. 18 is de plaats van één
Opening zitting van
Staten/Generaal
o" 20 maart
Bij koninkli": besluit, is de minister
van binnenlandse zaken gemachtigd
namens de koningin de aanstaande
zitting van de Staten-Generaal te
openen in een verenigde vergadering
op vrijdag 20 maart des namiddags
te één uur.
buiten z-ijn eigen belangensfeer
ligt?
Hij weet het niet, hoe hij deze
vraag ook overpeinst. Hij is vijf
tig jaar geleden, in 1909 dus, zo
maar eens op de publieke tribune
van de Tweede Kamer gaan zit
ten. En hij vond de verhandelin
gen daar zo interessant, dat hij
besloot zo spoedig mogelijk terug
te komen. Uit die prille liefde van
toen is tenslotte zijn hobby voor
het parlement gegroeid.
In de herinnering van de heer
Zoutendijk als toeschouwer en
toehoorder van ontelbare Kamer
vergaderingen steeks de kwestie
Zeeuwsch-Vlaanderen als een zuil
naar boven.
„Ik zie die Zeeuwen daar nog
op het Binnenhof staan", zei hij.
„Ik hoor hen nog hun latere
volkslied zingen, geestdriftig,
maar niet ontbloot van ontroe
ring". En dan zingt hij enthou
siast de woorden, die hem zo ge
troffen hebben:
Van d'Ee, tot Hontenisse, Van
Hulst tot aan Cadzand. Dat is
ons eigen landje, Maar deel van
Nederland!
Er is nog een debat, dat de heer
Zoutendijk nooit zal vergeten: dat
namelijk over de R.T.C.-akkoor-
den. Toen de beslissende dag ge
komen was het was in 1949
heeft hij van half negen 's mor
gens tot tien over twee de vol
gende nacht in en om de Kamer
rondgehangen.
De ervaring heeft de heer Zouten
dijk Inmiddels we! geleerd, of 'n
Tweede-Kamerdebat veel of wei
nig mensen naar de publieke tri
bune zal trekken. Hij weet sinds
lange tijd precies hoeveel uur hij
van tevoren aanwezig moet zijn
om een plaats te kunnen krijgen
en slechts zelden vergist hij zich.
De dienstdoende politieagenten en
bodes kennen hem allemaal. Dit
betekent niet, dat hij, op welke
wijze dan ook, bevoordeeld wordt,
want de queue en de wachtkamer
zijn er ook voor hem.
Eén wens heeft hij, een vurige
wens, die volgens hem slechts een
paar tientjes kost om verwezen
lijkt te worden. Waarom geen lijn
tje met een luidspreker naar de
wachtkamer? De mensen, die
geen gezicht op de Kamer konden
hebben zouden dan in elk geval
in staat zijn de debatten te vol
gen, waardoor de teleurstelling
niet zo volkomen zou zijn als zij
op het ogenblik vaak is.
Meer vaste bezoekers
Komen er nog meer „old timers"
naar de publieke ti'ibune van de
v-Tweede Kamer, personen dus, die
als de heer Zoutendijk zelf, als
routinós betiteld zouden kunnen
worden
„Ja, die zijn er wel", verklaarde
de jubilerende hobbyist. Maar nie
mand zit er zo lang als ik en als
het om uren in plaats van jaren
zou gaan, geloof ik nog, dat ik
iedereen zou slaan..."
Hoe had zijn vrouw, hoe had
den zijn kinderen altijd over
deze zonderlinge liefhebberij
van hun man en vader ge
dacht
Uit het antwoord van dhr. Zou
tendijk bleek wel, dat er nooit
een groot probleem van was ge
maakt. Hoewel men er thuis op
stond, dat hij, behoudens in bij
zondere gevallen, bij het avond
eten moest zijn, liet men hem
verder vrij en had men hem het
in het begin ook niet al te
lastig gemaakt. Deze soepele
opvatting spruit ongetwijfeld
mede voort uit de omstandig
heid, dat hij, wat de Tweede
Kamer betreft, al hobbyist was,
toen hij nog in het huwelijks
bootje stappen moest. Het was
zijn toekomstige vrouw dus al
van te voren bekend, dat haar
man zijn vrije tijd tussen twee
kamers zou verdelen: de huis
kamer namelijk en de Tweede
Kamer.
Als voornaamste verschil tussen
vroeger en nu noemde de heer
Zoutendijk de omstandigheid, dat
er in de tijd van het districten
stelsel betere sprekers in de
volksvertegenwoordiging zaten
dan tegenwoordig. Hij achtte dit
een logisch gevolg van de invoe
ring van het evenredige kiesstel
sel. De Kamerleden hadden vol
gens hem niet zo veel contact
meer met de kiezers, terwijl zij
vroeger als het ware uit hun kies
kring voortkwamen en zich daar
niet konden handhaven zonder 'n
goed orator te zijn.
„Als in het Engelse Lagerhuis,
waar ik ook eens een paar keer
ben geweest", zei hij tenslotte,
„zou het eigenlijk verboden moe
ten zijn een redevoering van een
paar vellen papier af te lezen
De levendigheid zou er zeker door
verhoogd worden; bovendien zou
er bedrevenheid in het vroeger
zo fraaie spel van de interruptie
komen
Vijftig jaar lang heeft de Voor
burgenaar J. P. Zoutendijk de
Tweede Kamer beluisterd en be
keken. Hier ziet U hem op de pu
blieke tribune van onze volksver
tegenwoordiging, waar hij bij
elkaar zo'n vijfentwintigduizend
uur heeft doorgebracht.
dingen rechterzijde en linkerzijde
worden echter weinig meer ge
bruikt.
Het omlijnde vak, genummerd 19
(zie onderste foto) zijn.de plaat
sen van de vijftig afgevaardigden
van de P.v.d.A. No. 20 zijn de ze
tels van de fractie van de V.V.D.,
die in de aftredende Kamer 13 ze
tels telt.
No. 21 is het bankje van de drie
leden grote fractie van de C.P.N.
No. 22 tenslotte zijn de plaatsen
van de vier communistische afge
vaardigden, die de zogenaamde
Brug-groep vormen. Vroeger be
hoorden de zeven communistische
Tweede Kamerleden tot één frac
tie, die van de officiële C.P.N.
(Van onze speciale
verslaggever)
Ik zit er nu al vijftig jaar en
ik kan wel zeggen, dat ik
geen belangrijk debat gemist
heb... Honderden Kamerle
den heb ik zien komen en
gaan, evenals verschillende
voorzitters... En eerlijk: van
al die naar schatting vijfen
twintigduizend uur, die ik op
de publieke tribune in onze
volksvertegenwoordiging ge
zeten heb, heb ik me ér geen
een verveeld... Nog steeds
vind ik die Kamer trouwens
interressant.Sinds ik aan 't
rentenieren ben, kom ik er
zelfs meer dan ooit..."
We zaten tegenover de 72-
jarige heer J. P. Zoutendijk,
in Voorburg beter bekend als
„de man van de besjes".
Want tegen de gevel van het
huis op de Prinses Marianna-
laan, waarin deze Kamer
enthousiast woont, groeit
sinds jaar en dag een prach
tige vuurdoorn, die allerwe
gen belangstelling geniet.
Vijftig jaar zit de heer Zou
tendijk nu al in de Tweede
Kamer, zonder er lid van te
zijn. Bijna al zijn vrije tijd
heeft hij aan zijn merkwaar
dige hobby geofferd, zowel
's morgens als 's middags en
's avonds.
Lijntje naar de
wachtkamer
„Ik ben kweker geweest", zei hij.
„U begrijpt wel, dat was vroeg
opstaan 's morgens en ook
's avonds werd het vaak laat...
Maar als ik maar even in de ge
legenheid was naa.r de Kamer te
gaan, deed ik dat..."
Hoe de heer Zoutendijk aan deze
interesse gekomen is, die zo ver