THOLEN slaat de hand aan de ploeg
„Eilandbewoners" op zoek naar
ontwikkelingsmogelijkheden
Tholen levert ook... amusement
Kreekrakplan biedt
mogelijkheden
T.S. geeft een
„ondergrond"
mee
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Tholen kwam de laatste weken
nadrukkelijk over de brug, die
de toegang tot het eiland
vormt! Met onder meer een
expositie, waarop men naar
buiten toonde wat er op het
gebied van de industrie reeds
bestaat en wat de mogelijk
heden tot uitbreiding zijn.
THOLEN IS DE LAATSTE weken flink over de brug
gekomen; het heeft zich bewust losgemaakt uit zijn
isolement en het is op twee manieren naar buiten op
getreden. Met een tentoonstelling „Dit maakt Tho
len" en met 'n rapport, semengesteld door de ver
leden jaar op het eiland in het leven geroepen Com
missie Werkgelegenheid. De tentoonstelling is een
succes geworden onder de vele bezoekers bevonden
zich bijvoorbeeld vertegenwoordigers van Kamers
van Koophandel voor het buitenland. Op het rapport
is hier en daar, onder meer „hier", in de P.Z.C., enige
kritiek geleverd.
„Maar dat vinden wij prettig", aldus de heer W. J.
van Doorn, burgemeester van Poortvliet en voorzitter
van de Commissie Werkgelegenheid. „Het is voor ons
een stimulans tot het ontplooien van weer nieuwe ac
tiviteiten. Zo denken wij er nu over om het rapport
als uitgangspunt een bijeenkomst te beleggen met de
„critici" belanghebbenden en bepaalde instellingen.
Zo'n rondetafelgesprek kan bijzonder nuttig zijn".
Dat laatste is op Tholen reeds gebleken uit de resul
taten, die men er sinds de oprichting van de Commis
sie Werkgelegenheid heeft bereikt en die ten dele ook
voortvloeiden uit dergelijke gesprekken. Zo verklaar
den de burgemeesters op Tholen (alle leden van de
commissie) zich vorig jaar bereid in hun gemeenten
op te treden als voorzitter van zogenaamde „hea
rings", wasfrop de bevolking gelegenheid kreeg van
gedachten te wisselen over hét probleem A an Tholen:
de werkgelegenheid. Mede uit die gesprekken werd
het rapport geboren.
Het probleem men weet Het is niet nieuw. Maar
wél nieuw is het feit, dat er uit de streek zelf een
initiatief voortkwam om het probleem zo mogelijk
met eigen middelen aan te pakken en tot een oplos
sing te brengen.
Het begon met een „forumavond"
Het idee voor liet instellen van de „Commissie Werkgelegenheid" werd
geboren nadat er in een plaatselijk nieuwsblad een artikelenserie was ver
schenen, waarin verschillende prominente „eiland-bewoners" hun visie op
het probleem Tholen gaven. Het was burgemeester Van Doorn, die voor
stelde om met de schrijvers bijeen te komen en met de belanghebbenden
op een „forumavond" over het probleem te praten. Dat gebeurde in janu
ari 1958 en nadien volgden nog besprekingen in kleine kring, waarna men
in de loop van 1958 tenslotte met technische adviezen van het. departement
van economische zaken kwam tot de oprichting van de „Commissie Werk
gelegenheid."
De gemeentebesturen stonden er
sympathiek tegenover. In alle raden
werd - zonder ook maar één stem te
gen - een voorstel aangenomen om de
commissie te subsidiëren met een be-
drag van 0,10 per inwoner. Dat
was een basis om te starten. Een der
eerste zaken die men aanvatte was het
doen samenstellen van het rapport en
daarna volgde de organisatie van de
expositie ,,Dit maakt Tholen", waar
mee men dus vooral naar buiten wil.
de tonen wat er op het eiland aan
industrie reeds bestaat en wat de mo
gelijkheden voor uitbreiding zijn. „Wij
hebben onder meer willen aantonen,
dat Tholen niet zoals nog veelvul
dig wordt gedacht uitsluitend agra
risch is", aldus verklaarde de heer
Van Doorn.
Aanpassende tak'
Op een vraag of er in de commissie
ook vertegenwoordigers uit de land
bouw zitting hebben, antwoordde de
heer Van Doorn ontkennend. Wel kon
hij verzekeren, dat men met de
landbouw goede contacten onderhoudt
en dat men in landbouwkrlngen niet
afwijzend staat ten opzichte van de
activiteiten, die de commissie ont
plooit ter bevordering van de indus-
BURGEMEESTER VAN DOORN
....samenwerking....
trlalisatie. „Tenslotte gaat het om het
scheppen van een aanpassende tak
van nijverheid, n&ast de landbouw.
Wij zijn er vanzelfrprekend ook sterk
voor, dat er ook op het gebied van de
land. en tuinbouw aan mogelijkheden
uit wordt gehaald wat er in zit", al
dus de voorzitter van de „Commissie
Werkgelegenheid".
En hij wees nog eens op de grootste
zorg van de commissie: het plaatsen
van mensen, die overcompleet zijn en
ook het scheppen van emplooi voor
do leerlingen van do technische school
In St. Maartensdijk. De heer Van
Doorn verzekerde nog eens met na
druk het toe te juichen, wanneer er
pogingen worden gedaan om de land
en tuinbouw op het eiland te intensive
ren. „Maar daarmee is het probleem
Tholen niet opgelost", zo stelde hij
vast.
Samenwerking
En dat laatste is immers het doel van
de commissie, een doel. dat men voor
al ook wil bereiken door een intensie
ve samenwerking. ,Er wordt wel eens
beweerd, dat wij hier onder elkaar
vechten. Natuurlijk ls er wel eens een
verschil van mening zijn er wel
eens moelltjheden. maar waar is dat
niet het geval? Maar met de instel
ling van de commissie hebben we in
ieder geval een samenwerking tussen
de verschillende gemeenten tot stand
gebracht en het paatselijk chauvinis
me zoveel mogelijk ingeperkt".
Op de vraag of er destijds geen
moeilijkheden waren gerezen bij 't
aanwijzen van St. Maartensdijk
als ontwikkelingskern, antwoord
de burgemeester Van Doorn, dat
er toen wel stemmen waren opge
gaan, die betoogden dat heel liet
eiland als kern aangewezen had
moeten worden. „En dat zou na
tuurlijk ook ideaal geweest zijn.
Maar als dat niet kan. dan legt de
commissie zich ook eensgezind bij
de beslissing neer".
Recreatie
Tenslotte komen dan nog de recrea
tie-mogelijkheden op het eiland ter
sprake. „In die richting is er de laat
ste jaren een gelukkige tendens. De
gemeentebesturen doen in vele geval
len wat zij kunnen, maar dat neemt
niet weg dat bijvoorbeeld de sport
accommodatie toch nog uitgebreid zou
moeten worden." Vanzelfsprekend
houdt men echter rekening met het
feit. dat deze streek wel erg gesteld
is op een bepaalde zondagsrust.
Naast de recreatie-mogelijkheden In
de sportsector, is er ook nog de cul
turele vorming. In dit verband ge
waagt de heer Van Doom met grote
voldoening van de zogenaamde ont
wikkelingsavonden, zoals die door de
Stichting Eiland Gemeenschap gehou
den worden én waar een verheugende
belangstelling voor bestaat.
Vooral van de zijde van de jeugd.
Zo blijkt dus, dat er op het ogenblik
op Tholen op velerlei gebied een ge
zonde activiteit wordt ontplooid en dat
het „probleem Tholen", voorzover het
aan de streekbewoners zelf ligt, be
paald niet ten eeuwige dage een pro
bleem zal blijven. Men is nu over de
brug gekomen met eigen initiatieven
en het ziet er naar uit, dat het hier
niet bij zal blijven.
AMBACHTSSCHOOLDIRECTEUR
J. Vrcdeveld (86) is 'n nieuwkomer
in St. Maartensdijk. Sedert vier
maanden mag hy zich bewoner van
het eiland Tholen noemen. „Het is
lang genoeg om een globaal inzicht
te krijgen in de problematiek van
dit eiland, maar tekort om met een
gefundeerd oordeel hierover te ko
men", zegt ons de nog jonge direc
teur van de gloednieuwe lagere
technische school in St. Maartens
dijk.
De staalgrijze ogen achter de dikke
brilleglazen kijken ernstig, als de heer
Vredeveld opmerkt, dat de moeilijk
heid ook schuilt in het feit, dat de
werklozen op Tholen niet zijn ge
schoold. Zoiets beïnvloedt industrie
vestiging ongunstig. Wat dat betreft
kan de technische school vruchten af
werpen, want een industrie zal eerder
naar een plaats komen, waar ge
schoolde arbeidskrachten zijn, zij het
dan, dat de school alleen een behoorlij
ke (technische) ondergrond kan mee
geven.
Een gunstige factor is volgens de
schooldirecteur de mentaliteit van
de toekomstige vaklieden. „De
leerlingen hebben een positiele
venshouding. ze zijn ijverig en hun
gedrag is goed" verklaart hij met
enig gezag. Wat dat betreft heeft
de neer Vredeveld het heel wat
minder meegemaakt. De platte-
landsjengd op Tholen is hem hon
derd procent meegevallen. „Deze-
factor kan eventuele Industrieves
tiging slechts gunstig beïnvloe
den", betoogt hij. En ook in dit
werpt. Dan wordt de studie voor
geval als de school resultaten af-
STEM UIT DE LANDBOUW
„THOLEN moet zich richten op het Kreekrakplan! Als er er
gens mogelijkheden liggen voor de (werkloze) Thoolse arbei
ders dan is het in dit toekomstig Brabants-Zeeuws industriaiisa-
tiegebied. Dit zou zelfs een voordeel zijn, want het eiland kan
zich dan ontplooien als verzorgingscentrum, o.m. door intensive
ring van de klein-fruitcultuur en de tuinbouw...,." Deze welover
wogen uitspraak horen wij uit de mond van de Thoolse kring-
voorzitter van de Z.L.M., de 41-jarige landbouwer A. J. Groene
wege uit St.-Maartensdijk. „Natuurlijk moeten we alle moge
lijkheden aangrijpen om de werkloosheid te bestrijden, maar we
mogen ons toch niet blind staren op industrievestiging". In het
kort weergegeven is dit de mening van een vooraanstaand
Thools agrariër over hetgeen men algemeen aanduidt als„Het
probleem Tholen".
„Al vijftien jaar lang i,
industrieën aan te trekkei
getracht
:en. Het resul
taat? Nihil!" Er klinkt een zekere
moedeloosheid in zijn stem, als de
velen aantrekkelijk en komen er
minder ongeschoolde arbeidskrach
ten in de streek.
„Zeer zeker kan onze school een po
sitieve bijdrage verlenen om het „Pro
bleem Tholen" mede te helpen oplos
sen. De heer Vredeveld is pertinent
in zijn verklaring, als hij dit zegt.
Over zijn school vertelt hij verder,
dat de drie klassen samen 123 leer
lingen tellen, van wie er dit jaar cir
ca 30 „afstuderen".
Zes van hen studeren verder hetzij
op H.T.S. of Machinistenschoo'l enke
len gaan bij hun vader in het bedrijf
werken, maar voor meer dan de helft
is er geen emplooi op het eiland.
„Als het in Bergen op Zoom regent,
dan druppelt het in Tholen..."
„Als het in Bergen op Zoom regent, dan druppelt het in TholenWaar
mee ik zeggen wil, dat er voor ons Tholenaren wel perspectieven zitten in
het Kreekrakplan. Méér dan in het Deltaplan, dat ons eiland nauwelijks
beroert." Dit vertelt ons de directeur van de Nutsspaarbank Tholen, de
heer J. van Elsaeker, een fors gebouwde dertiger, die geboren en getogen
is op het eiland Tholen.
Bankdirecteur Van Elsèlcker (36)
spreekt graag over de goede kwali
teiten van het eiland. „Ondanks de
werkloosheid is het hier een welva
rende streek", zegt hij. „Je moest
eens weten wat er bij de banken
omgaat! Dat loopt jaarlijks in de mil
joenenEn onder een zweem van
afgunst voegt hij eraan toe: „Vooral
de boerenleenbanken zijn machtige
financiële bolwerken."
„Maar niettemin worstelt Tholen met
een probleem: het tekort aan werk
gelegenheid." In uitbreiding van de
klein-fruitcultuur ziet de heer Van
Els&cker reële mogelijkheden. „Wan
neer er dan veel zacht fruit wordt ge
teeld, kan men iam- en conservenfa-
brieken aantrekken, zodat het mesje
dus aan twee kanten snijdt." Het
probleem als zodanig is daarmee vol
gens de Thoolse bankdirecteur wel
niet opgelost, maar men komt toch
een stap in de goede richting.
„Hoewel ik geenszins het belang
van de onlangs In Tholen gehou
den expositie: „Dit maakt Tho
len" onderschat, zou ik het niet
direct in de industrievestiging wil
len zoeken. De bevolking is daar
niet zo voor geporteerd", vervolgt
de heer Van Els&cker, terwijl hij
de rook van zijn sigaret diep in
haleert.
De jeugd
Toch betreurt de heer Van Elsaeker
het, dat de Thoolse bevolking in so
ciaal en cultureel opzicht zo weinig
idealisme heeft. Men gelooft het over
het algemeen wel. Men zal zich niet
eens extra inspannen om boven het
gemiddelde niveau uit te komen.
Maar en dat prijst onze zegsman
weer In zijn eïlandgenoten als het
er bij de jeugd om gaat haar kennis
uit te breiden, dan is zij daar als „de
kippen" bij. Hij illustreert dat met
een voorbeeld. „Om de veertien da
gen wordt een cursus algemene ont
wikkeling gehouden in Seherpenisse.
Niet minder dan rnim honderd jonge
lui uit alle lagen van de bevolking
komen luisteren. Straks zullen deze
cursisten het kader moeten vormen."
Wie de jeugd heeft, heeft de toe
komst. Daarom ziet de heer Van
Elsaeker het probleem-Tholen zeker
niet somber in!
heer Groenewege ons dit vertelt.
„Toch zal er iets gedaan moeten wor
den. Maar wat?" De Z.L.M.-voorzit-
ter ziet naast de ongekende mogelijk
heden die het Kreekrakplan zal bie
den, verbetering van de situatie door
intensivering van de tuinbouw. „De
Tholenaren zijn een agrarisch volk
van inslag: zij willen liever in de
landbouw blijven", merkt ie heer
Groenewege niet zonder trots op. Ten
slotte kan men dan nog eens gauw
denken aan industrievestiging en uit
breiding van de bestaande bedrijven.
Overigens is de heer Groenewege wel
van mening, dat een stimulerende in
vloed uitgaat van de tentoonstelling:
„Dit Maakt Tholen", die onlangs is
gehouden en die uitbreiding van de
bestaande bedrijven beoogt door ver
hoogde export.
Waarom onze zegsman vertrou
wen heeft in het Kreekrakplan?
Voor de Thoolse arbeiders bete
kent het een pendel van circa Vz
a uur. Het eiland kan bewoond
blijven, doordat de arbeiders dus
dagelijks heen en weer reizen. Het
betekent, dat het verenigings- en
kerkelijk leven niet verbroken
wordt en er hechte banden blijven
bestaan met dorp en eiland. De
Z.L.M.-voorzitter noemt het in dit
verband zelfs een %*oordeel op een
bepaalde afstand van het werk
wonen. Als verzorgend centrum
kan het eiland héél wat voor zijn
mensen doen.
Nog verder
Met als uitgangspunt het industrie
bekken in het Kreekrakplan, kunnen
de „achterblijvers" zich meer toeleg
gen op intensivering van de tuinbouw
en klelnfruitteelt. Bepaald jammer is,
dat het „erkenningsstelsel" in de tuin
bouw te stroef werkt. Velen kan dit
figuurlijk gesproken „hun nek bre
ken." Volgens de heer Groenewege
is het afzetgebied groot genoeg:
Kreekrak, Brabant, Rotterdam enz.
Een directe oplossing? „Neen, die zie
ik zo niet. Dat is wat te veel ge
vraagd", repliceert de heer Groene
wege glimlachend. „Maar toch, een
paar Industrietjes, al was het slechts
voor een paar honderd werknemers....
Ze zouden JTholen al een heel eind op
gang helpen", voegt hij er peinzend
aan toe. „Als, Ja...„ als!?!" Dan
schudt de Z.L.M.-voorzitter energiek
het hoofd, alsof hij alle problemen
van zich af wil laten glijden. Maar
zijn laatste opmerking getuigt ervan,
dat „Het probleem Tholen" ook hem
voortdurend bezighoudt: „De mecha
nisatie gaat nóg verder. Er zullen
nóg meer landarbeiders worde n af
gestoten
Van Johnny Jordaan
tot calypso..
Ze hebben allemaal zo hun
tijd. Kijk, eerst hebben
we Johnny Jordaan gehad
toen kwam Tante Leen, daar
na Bill Hailey en nou is het
calypso. En je leert je klan
ten kennen natuurlijk. In
Hansweert moet je niet met
Helmut Zacharias komen
aandragen, maar een accor
deon-duo gaat er altijd in.
Overal trouwens. Ook in
Zeeuwsch-Vlaanderen".
Het is de heer W. M. van Dijke
uit Tholen, die deze „vakgehei
men" vertelt. Samen met de 29-
jarige C. G. de Jonge drijft hij
het „Zuid Nederlands Automaten-
bedrijf", dat ook present was op
de tentoonstelling „Dit maakt
Tholen" en dat sterk de aandacht
trok. Want speelautomaten en
yuke-boxen verwacht men nu niet
direct in het. vissersstadje en toch
bestaat dat bedrijf er al sinds
1934.
„Mijn vader, die in het cafébedrijf
zat, begon met zo maar es een
kastje te kopen", licht de heer
De Jonge toe „een trektafel
en zo zijn wij van het een op het
ander gekomen. Voor de oorlog
had je die speeltafels ook al,
maar dan kleiner".
In het kleine winkelpand in de
Kerkstraat („We moeten nodig
uitbreiden staan de speelauto
maten, zoals die in café's gebruikt
worden, keurig in het gelid naast
elkaar. Ze glanzen niet direct van
nieuwigheid, bepaald niet: de
meeste zijn zelfs beschadigd.
Dat klopt", vertellen de heren
Van Dijke en De Jonge. Ze
kopen namelijk vooral ge
bruikte instrumenten, in België
veelal en ook in Amerika. Die
worden dan in Tholen gereviseerd
en voor wat betreft de munteen
heid omgebouwd. „Kijk in de
ze pasten zowel halve franken als
kwartjes en dat ls natuurlijk ge
vaarlijk. We hadden pas zo'n kast
geplaatst in Zeeuwsch-Vlaanderen
en het was of ik het voelde. Ik
zeg: dóór moet ik es gaan kijken
en ja hoor. Voor driekwart vol
met halve franken lnplaats van
met kwartjes. Dat zal nou niet
meer gebeuren, kijk maar..."
Er gaat zo'n speeltafel aan de
achterkant open en wat daar te
voorschijn komt aan een war
winkel van draden en draadjes,
contacten, transformatoren en
weer draden en draadjes en nog
eens draadjes, is voldoende
lijkt ons om de hartstochte-
lijkste knutselaar kippevel van
schrik te bezorgen. Hoe of ze daar
bij een storing ooit uit wijs wor
den?
Van Dijke glimlacht. „Je moet
het systeem even door hebben",
merkt hij alleen maar op en legt
dan uit hoe ze dat verholpen heb
ben. Dat met die franken en die
kwartjes.
Naast speelautomaten, plus „pin
da-trekpotten", levert de „Z.N.
A.B." ook yuke-boxen. Evenals de
speeltafels voor het merendeel in
huur aan de caféhouders, en dan
voornamelijk op Schouwen-Duive-
land, in West-Brabant en in
Zeeuwsch-Vlaanderen. Ze worden
geplaatst, compleet met service
en zo komt het ooit, dat de heren
De Jong en Van Dijke er bijzon
der vaak op uit zijn. Ook op za
terdag en zondag. Want als er
een telefoontje komt van bij
voorbeeld een caféhouder uit
Hulst, dat hij zonder muziek zit,
dan ia het voor de firma zaak om
te zorgen, dat ook daar in Hulst
Tante Leen haar lied weer door
de gelagkamer kan doen schal
len...
1 )ie service is bijzonder be-
langrijk. Wij moeten als
het ware dag en nacht klaar
staan en dat stellen de klanten
natuurlijk ook erg op prijs. Ja,
de platen leveren we er ook bij en
we zijn wel wat je noemt goeie
klanten van de platen-industrie.
Twintig tot dertig exemplaren
van één nummer is geen uitzon
dering..."
Sinds de bevrijding is de vraag
naar yuke-boxen en speelautoma
ten gestaag toegenomen en voor
de Thoolse firma is er voorlopig
nog genoeg werk. Ook al omdat
er steeds weer nieuwe snufjes op
dit gebied uitkomen en omdat de
caféhouders meestal zoveel moge
lijk „bij" willen blijven. Van con
currentie ondervindt de Z.N-A.B.
dan ook weinig last: in Bergen
op Zoom zit een collega en in
Middelburg zijn er twee, maar er
is nog volop werk aan de winkel,
zo verzekerde men ons. „We heb
ben meer klanten dan materiaal",
aldus de heren De Jonge en Van
Dijke, die hun bedrijf wel zouden
willen uitbreiden. „Maar dat
vergt flinke investeringen...", zo
verzuchten zij en dan is het voor
de heer Van Dijke hoog tijd om
te vertrekken. Naar Zeeuwsch-
Vlaanderen, waar ergens een
yuke-box op reparatie wacht...
Een warwinkel om de harts-
tochtelijkste knutselaar kip
pevel te bezorgen, maar de he
ren De Jonge (links) en Van
Dijke weten er wel raad mee.—
