Operatie „Switchback": barre
strijd om West Z.-Vlaanderen
MEEDOGENLOZE GEVECHTEN
OM ELKE METER GROND...
IV
ZATERDAG 10 JANUARI 1959
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
16
Na twaalf dagen: pas de helft van de streek
in geallieerde handen
DE NEGENDE OKTOBER was de datum, waarop de eind
fase begon van de voorbereidende gevechten om het bezit van
de Westerschelde. Tot op dat ogenblik was er nog weinig
vooruitgang geboekt en de vijand had hardnekkig weerstand
geboden, zodat de aanvankelijke aanvalsplannen herzien
moesten worden. Generaal Simonds had snel op de geringe
voortgang van de operaties gereageerd en zou zijn reacties
nóg sneller in daden hebben omgezet indien hij een betere
ravitaillering had gekregen. Met andere woorden: indien de
dwingende noodzakelijkheid deze Slag om .de Schelde te win
nen de onverdeelde aandacht van Montgomery had kunnen
trekkenOp die negende oktober was het, dat de marine
commandant van dc „T-forcc" in Brugge, teleurgesteld door
uitstel en geïrriteerd door moeilijkheden bij het maken van
gecombineerde plannen, die „fantastische bewering" de we
reld inzond, die Montgomery zo nijdig maakte. De marine
hier was van mening, dat het Eerste Canadese Leger eind
oktober zonder munitie zou komen te zitten, tenzij hier zon
der uitstel voorrang zou worden verleend. Deze boodschap nu
werd een „brok munitie" op zichzelf, waarmee een dringende
boodschap van Eisenhower aan Montgomery werd „geladen".
En een week later, op 16 oktober, werden de (reeds eerder
geprojecteerde) hergroeperingen van de troepen versneld,
dank zij de ondubbelzinnige order van de veldmaarschalk
Antwerpen nu open te breken
Sutherland-Hooglanders tracht
ten bij het Leopoldkanaal een
doorbraak te forceren naar de
flank van het Algonquinregi-
ment en voorts was er de lan-
ding van Terneuzen uit.
Inderdaad, de negende okto
ber betekende liet einde van
het begin. Een start van een
nieuwe fase in de strijd om
dc „zak van Breskens", West
Zeeuwsch-Vlaanderen.
Die strijd om dit deel van
Zeeland, de zuidelijke oever
van de zo fel begeerde Wes
terschelde, kreeg er werd
hier reeds eerder op gewezen
de naam van „operatie-
Tn de vroege ochtend van die ne
gende oktober stak de Negende
Brigade die twee dagen daar
vóór uit Gent in Terneuzen was
aangekomen via de Savojaard-
plaat de Braakman over, waar
door de greep van de Duitsers op
het benarde bruggehoofd van de
Zevende Brigade bij Eede ver
slapte. De Duitse generaal Eber-
ding raakte door deze landing ge
alarmeerd, want hij vreesde zijn
sleutelpositie die op Oostburg
was gebaseerd te verliezen. Bo
vendien, gesynchroniseerd met de
ze aanval over de Braakman,
vocht zich het Canadese Algon-
quinregiment (Vierde Canadese
tankdivisie) een weg door de nog
in Duitse handen zijnde opening,
gelegen tussen het eindpunt van
het Leopoldkanaal en de slokdarm
van de Braakman. Die opening
was een zwak punt in de vijande
lijke verdediging, omdat de aan
voer via dit punt eenvoudiger kon
geschieden dan over de Braak
man. Verder had de onvermoeide
genie kans gezien een Baileybrug,
te slaan over het Leopoldkanaal.
Toch realiseerden de Duitsers
zich op de morgen van die ne
gende oktober nog niet geheel,
welke omvang de dreiging had,
die van drie kanten op hen af
kwam: het Algonquinregiment
vocht dus tussen Leopoldkanaal
en Braakman, de Argyll en
JIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIM
1 Niet alleen over
1 vechtende soldaten
Dit is het verhaal van door- II
H weekte mannen, vechtend in
Irassige polders tegen een
ee verbeten vijand. Maar is het H
liet ook de geschiedenis van
de bevolking uit 't verwoes-
H te West Zeeuwsch-Vlaande-
.-en? Mannen, vrouwen, kin-
H deren met hun dieren, in
H schuren liggend en op de
grond van hun luizen, bij- s
H -engekomen in kerken. Men- §e
sen over wie de slag heen-
golfde, overrompeld door het
H bittere geweld van de oor- M
H log. In lange, stille stoeten
trokken zij naar de kust, n
H waar Buffalo's gereed lagen e§
en hen meenamen, op weg
ee naar enige veiligheid...
Switchback". Op die negende
oktober was liet uur-H. voor
de aanval vanuit Terneuzen
bepaald op 0200 uur. Kapi
tein ter zee R. T. Forde leid
de flottieljes met een motor
boot. De koers was dicht
langs de kust uitgezet, ten
einde de vreemde verzame
ling van drijvende voertui
gen zoveel mogelijk tegen de
vage kustlijn te camoufleren.
Het was een heldere nacht
met maanlicht en het kon
vooi voer bijna onder het be
reik van de Duitse kanonnen
aan de Bevelandse kant.
Zandbanken vormden geen
groot gevaar, want de Buffa-
Io-tanks konden makkelijker
over een flinke zandbank rij
den dan dat zij konden
„zwemmen".
Langs de kust van Oost-Zeeuwsch
Vlaanderen werd gevaren tot aan
de monding van de Braakman,
waarna pal zuid werd gekoerst
om vandaar met de aanval te be
ginnen, niet op één maar op twee
punten. Het noordelijke landings-
punt werd aangeduid met de code
naam „Groen" en het zuidelijke
met „Amber". Deze taktiek zou
mogelijk een verrassing kunnen
betekenen voor de vijand, die
waarschijnlijk een rechtstreekse
aanval verwachtte.
Gestaag bewogen de flottieljes
zich met een snelheid van bijna
drie knopen, nog niet lastig ge
vallen door vijandelijk vuur. Het
leek er op, alsof de landing in Nor-
mandië opnieuw werkelijkheid
werd. Maar Jn feite was dit erger,
want nu was het géén juni meer,
was er géén zand op het invasie-
strand. Hier waren slechts de ver-
radelijke modder en het slib van
de Schelde!
Om elf minuten over twee
zetten die nacht de Canadese
aanvalscompagnieën van de
Noordelijke (Nora Scotia)
Hooglanders voet aan wal bij
het noordelijke aanvalspunt
en zij zorgden daar voor een
complete verrassing: pas een
paar minuten later werd er
mortiervuur op de landings
plaats gericht. Enkele minu
ten daarna ging de Canadese
Hamilton lichte infanterie
aan land bij het zuidelijke
punt. Zij werd bestookt met
mortier- en granaatvuur,
doch hield zich niettemin
goed.
West Zeeuwsch-Vlaanderen. En na
het aanbreken van de dag begon
nen de zware kanonnen van Vlis-
singen mee te doen met het ver
woestende koor van de artillerie.
De Canadese S.D. en G.-Hooglan-
ders van de tweede aanvalsgolf
klommen in Terneuzen in de Buf
falo-tanks en voeren uit om ze
ven minuten voor acht onder
zwaar vuur. De mannen kropen,
hun lot verwensend, bij elkaar in
de amfibietanks en zij waren maar
wat blij niet de rook, die de Ca
nadese genie over de Braakman-
monding wist te leggen. Voor dat
rookgordijn was er eigenlijk te
veel wind, maar de geniemensen
gingen er onvermoeid mee verder.
Om half elf landden de S.D. en
G.-Hooglanders op het punt
„Groen", dat onder zwaar mor
tier-vuur lag. Bovendien werden
ze van links en rechts door de
vijand onder vuur genomen. Hier
in West Zeeuwsch-Vlaanderen, dit
stuk land aan de zuidkant van de
Westerschelde zat immers een
complete Duitse divisie vastge
klemd, een divisie van mannen die
de zwaarste slagvelden van Rus
land hadden gekend en overleefd.
Terugtrekken bestond voor hen
niet, daarvoor was eenvoudig geen
plaats. Duitsers in hun versterkin
gen zouden zich in deze streek
De Buffalos en de Terrapins laad
den troepen en voorraden uit op de
dijk, en gingen terug om meer te
halen. Dit was het begin van een
„veerdienst" over de Braakman
voor de aanvoer van mensen, mu
nitie en voorraden, een dienst, die
dag en nacht zou moeten door
gaan.
De voorste aanvalscompagnieën
groeven zich in en wachtten de
dag af. De nacht zorgde er voor,
dat de donkere, achterliggende
polders nog onzichtbaar waren,
polders die als het ware één grote
val vormden.......
Het uitblijven van de dageraad
werd steeds meer als een dreiging
gevoeld. Het mortiervuur nam toe
in hevigheid, gewicht cn kwaliteit
en leek alle hoeken en gaten op te
zoeken. De vijand was nu volledig
gealarmeerd en gaf geen centime
ter prijs van zijn goed-voorbereide
posities. Weer en terreingesteld
heid werkten mee in zijn voordeel
en de aard van het land maakte
het onmogelijk om zich er met
tanks doorheen te vechten. De
batterijen van Beveland, Vlissin-
gen, Cadzand en Breskens bestre
ken elke vierkante meter van
nimiinmmiiinnimmiimiiiil
Bombardementen en geschutsvuur
maalden van Breskens een -puin'
koop.
handhaven, zonden de slag over
zich heen laten golven, zonden
doorgaan met schieten totdat zij
uitgerookt waren, vernietigd en
gedood...
Vanaf het punt „Groen" slaagden
de S.D. en G.-Hooglanders er in
voorzichtig voort te gaan langs de
kustweg naar Hoofdplaat. Zij wis
ten dat de vijand niet terugtrok,
maar dat hij zich onzichtbaar
hield langs de dijken, dat hij iede
re vierkante meter van het ter
rein kende en dat hij hen wachtte.
Het was een lugubere zaak.
Op de tiende oktober sloeg
het herfstweer om, het was
winter. Er viel een koude
motregen, die de zwarte
lncht deed verkleven met het
zwarte land en water. On
merkbaar ging de motregen
over ïn zware bnien, waar
door 't uitzicht tot nul werd
gereduceerd.
De eerste acht en veertig uur na
de aanval was het moeilijk een
bepaalde lijn in de slag te ontdek
ken, maar tegen de middag van
de elfde oktober bracht de vijand
motorboten met geschut in het ge
vecht, opererend vanuit de Schel
de bij Hoofdplaat. Totdat Spitfires
er een eind aan maakten... Laat
op de middag werd de eerste geal
lieerde aanval door de Hamil
ton lichte infanterie, geland bij
codepunt Amber op Biervliet
ondernomen. De Canadezen won
nen terrein, maar toch waren er
geen tekenen, die er opwezen dat
de vijand werkelijk toegaf. Klei
ne Duitse groepen lagen overal op
de loer, gereed om onverwacht toe
te slaan. Onschuldig uitziende
klampen met bieten begonnen plot
seling met 20-mm. geschut te vu
ren, hooi-oppers vlogen de lucht
in en zelfs strobalen bleken dode
lijk te zijn.
Maar het bruggehoofd moest uit-
Van de bergen naar
het vlakke land 1
M Opvallend zijn de lotgeval-
len van de in die dagen in
Zeeland niet onvermaarde
=12e Berg-divisie (52nd Low- n
land-Moutain Division). Dit
onderdeel was getraind voor
opdrachten, die het tenslot-
te nooit zou uitvoeren: vech-
M ten in de bergen. In de loop m
van oktober werd deze divi-
H sie geheel ingezet in de
M strijd rond de Westerschei-
de. Na een jarenlange trai-
ning voor de bergen moest
i§ zij dus slag leveren in een n
gebied dat onder de zeespie-
ee gel lag... Gelet op haar
naam „Laagland-Berg Divi-
H sie" een merkwaardig oor-
logsgrapje!
IllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllHIlI
gebreid worden en daarom werden
meer troepen aangevoerd. Doch
op twaalf oktober stak de wind
op, die het water in de Braakman
zo hevig opzweepte, dat twee da
gen en nachten de Buffalo's en
de Terrapins niet konden over
steken.
De dertiende oktober was een vrij
dag: het werd een zwarte vrijdag
over de gehele linie. De Hamil
ton lichte infanterie, die links als
doel Biervliet had en rechts-pro
beerde door te stoten naar het
midden van West Zeeuwsch-Vlaan
deren, kreeg zelfs in de St. Pic-
terspolder een aanval van eigen
luchtmacht te weerstaan. Men had
niet verwacht, dat de mannen al
zo ver naar het westen waren
doorgestoten...
Na die zwarte dertiende echter
begon het er langzaam een beetje
rooskleuriger uit te zien. Het weer
werd beter en de „veerdienst"
over de Braakman poogde de ver
loren tijd in te halen. Er werden
vorderingen gemaakt en vijandelij
ke tegenaanvallen begonnen zwak
ker te worden. Het terrein, dat de
Dnitsers verloren, langzaam en
uur voor nor, dag voor dag, ver
loren zij voor altijd! Zij klemden
zich vast aan alles wat maar mo
gelijk was, ze lagen ingegraven
in de dijken en schoten nog door,
nadat ze reeds waren overrom
peld of zelfs gevangen waren ge
nomen.
Op de veertiende oktober was het
zover, dat drie complete brigades
in West Zeeuwsch-Vlaanderen met
de vijand in gevecht waren. De
Duitsers vochten toen niet meer
bewust om Breskens of om welke
andere sleutelpositie ook in hun
bezit te houden: zij vochten een
voudig en alleen nog om zich te
verdedigen...
Het Régiment de la Chaudière was
die veertiende oktober aan land
gezet om via Pyramide druk uit
te oefenen op de zuidelijke front
lijn, terwijl tegelijkertijd de
Queen's Own Rifles voortploeter
den naar Uzendijke. Het land was
tot een duivelse ruïne geworden
van omgevallen bomen, kraters,
draad, mijnen, met in elke dijk-
berm de vijand ingegraven. Dit
was geen verhaaltje over de hel,
dit was werkelijkheid!
Op de zeventiende oktober raakten
de mannen van La Chaudière
ronddwalend in deze vieze wilder
nis het contact kwijt met de
Queen's Own Rifles. Waarop over
ste Lewis, die de achtste brigade
commandeerde, met zijn jeep-en-
chauffeur er op uit trok om eens
te kijken of hij er door kon ko
men. De andere dag vonden de
Queen's Own Rifles het lichaam
van de overste. Het lag naast de
gewonde chauffeur...
Zes oktober was men 't Leo
poldkanaal overgestoken. De
hele zaak zon ïn drie, vier da
gen achter de rug zijn, zo
meende men toen. Maar
twaalf dagen later, achttien
oktober 1944, was amper de
helft van West Zeeuwsch-
Vlaanderen veroverd...
Toch kwam het einde in
zicht. De rand van Aarden-
bnrg was gehaald, de druk
op Oostbnrg werd versterkt,
Breskens kwam binnen het
bereik.
En Breskens was voorlopig
het doel de rest kon wach
ten. Breskens betekende de
weg over water naar Vlissin-
gen.
Achttien oktober 1944.„
