jaar 1958 was
het nippertje
telkens
y>
Middelpuntvliedende krachten
werden in toom gehouden
A k
M
Meer aardsatellieten
it was het jaar van de in
toom gehouden middelpunt
vliedende krachten^.... Het
duidelijkst kwam dat wel
tot uiting in ,.de ruimte" Daar
draaiden de kunstmanen om
Moeder Aarde heen, dat het een
lieve lust was. Niet minder dan
acht waren er te tellen. Ze
waren niet allemaal tegelijk in
de lucht; de historische eerste
Spoetnik (nog daterend uit 1957) bijvoorbeeld
verging al op de \ierde januari en Spoetnik 2, ook
nog een erfstuk van het vorig jaar, heeft nog
maar drie en een halve maand van 1958 meege
maakt. De Amerikaanse Explorer 8 verbrandde
eind juni in de dampkring. Maar twee Amerikaan
se Explorers, een Amerikaanse Vanguard en ten
slotte een zware Atlas die met hun geslaagde op
stijgingen duidelijk maakten dat ook het westen
wat maan-mans is, beschrijven met Spoetnik 3
nog steed hun banen om onze planeet.
Is zo'n kunstmatige satelliet in zijn baan, zo
verklaart de encyclopedie, dan zijn middelpunt
vliedende kracht en aantrekkingskracht der aar
de aan elkander gelijk en er is geen brandstof
meer nodig om de baan in stand te houden (weer
stand is er in de ruimte niet).
De hoelahoepel, die in het najaar een rage over de
hele wereld veroorzaakte, is in zijn voortduren
de slingering, waarbij de middelpuntvliedénde
kracht door het menselijk lichaam wordt beheerst,
misschien te beschouwen als een symbool van dit
wonderlijke tijdsgewrichtWat de kunstmati
ge aardsatellieten betreft moet nog worden op
gemerkt. dat het eerst leek of de Russen het ge
wichtsrecord zouden vestigen: Spoetnik 3 weegt
volgens hun opgave wel 1327 kg. Maar net op
het nippertje werden zij (in december) door de
Amerikanen verslagen toen die met succes hun.
meer dan 3800 kg wegende .,Thor" oplieten, die
zelfs seinen van de aarde wist op te vangen en
weer uit te zenden. Ook het afstandsrecord was
voor de Amerikanen, want de grootste hoogte
van Vanguard 1 is 3975 kilometer.
Maan nog gemist
ls er een kunstmaan wordt
opgelaten is niemand meer
- ondersteboven. Men zou pas
weer diep onder de indruk
zijn, als *n poging om een ra
ket om de maan heen te stu
ren met succes werd be
kroond. De pogingen die dit
'jaar van Amerikaanse zijde
daartoe werden onderno
men, hebben niet tot het ge
stelde doel geleid.
In principe moet een „maanschot" mogeiijk zijn,
maar kleine foutjes in de apparatuur of bij het
afschieten waren er oorzaak van, dat de aan
trekkingskracht van de aarde deze middelpunt
vliedende kracht bij Amerikaanse experimenten
overwon voordat de attractieve werking van de
maan ook maar de minste invloed op de raket
had geoefend. Maar al was er dan geen volledig
succes, ongetwijfeld zijn er belangrijke resulta
ten geboekt. De instrumenten in de neuskegels
der raketten seinden naar de aarde waardevolle
gegevens, onder meer over de gordel van dodelijk-
ke kosmische straling die de aarde omringt. Pio
nier 1 kwam 114.000 km ver voordat Moeder Aar
de zei: „En nou rechtsomkeert" en het hele geval
in de dampki*ing verbrandde. Pionier 2 legde een
afstand van 100.000 km af.
en onder ijs
veneens zal niet licht wor
den vergeten, wat op en on
der water en ijs werd ge
presteerd. De Brit sir Vivian
Pucht voltooide in het voor
jaar de allereerste oversteek
IS b 1 van zuidpoolgebied over
wJb£ Ball ®Cl 'and. Hij en zijn negen reis-
Jms I gezellen, waarbij zich op het
Jp l iWf laatste deel van de tocht
cle Nieuwzeelandse ontdek-
Sag?8* kingsreiziger sir Edmund
Hinaiy voegde, legden de afstand van de basis
Shackleton naar de plaats van hun bestemming
3340 kilometer af in 99 dagen.
Maar voor de toekomst van veel groter belang
was de prestatie die de Amerikaanse atoomduik
boot Nautilus leverde door voor het eerst in de
geschiedenis onder het ijs van de Noordpool door
te varen. Met deze daad onder leiding van com
mander W. R. Anderson werd een nieuwe zeeweg
tussen het oostelijke en het westelijke halfrond
Bovendien vestigden andere Amerikaanse duik
boten onderwater-records. De Seawolf stelde de
indrukwekkende resultaten die de Skate eerder
had behaald in de schaduw. Stond men er eerst
van te kijken, dat de Skate 31 dagen ondergedo
ken gebleven was, later hield de Seawolf het zes
tig dagen vol onder water. Al dez wetenschap
pelijke en technische vorderingen vinden hun
weerslag op politiek gebied. Zo ooit, wordt in
deze jaren het woord van Gustave Ie Bon be
waarheid, dat de wetenschappelijke revoluties
het maatschappelijk leven veel grondiger wijzigen
dan de politieke revoluties.
Fransen uit de band
et was in de eerste plaats ih
Frankrijk* dat in het afge
lopen jaar mensen uit de
band wilden springen. In Al
gerije begon op 13 mei een
rebellie onder de Franse ko
lonisten en officieren, die
naar het moederland dreig
de over te slaan. De Fran
se rebellen waren ontevre
den over de politieke ont
wikkeling in de eerste
maanden van dit jaar, die na het bombardement
door Franse vliegers op de Tunesische grensplaats
Sakiet te veel onder Amerikaanse en Britse in
vloed.zou hebben gestaan.
De Franse rebellen, maakten van het toch
al zo woelige Algerije een nog grotere war
boel en riepen om „De Gaulle". De oude
oorlogsleider, die jarenlang teruggetrokken had
geleefd in zijn landhuis te Colombey-les-deux-
se regering in ballingschap" nog ingewikkelder
werd. En bij dit alles moet worden aangetekend
dat alleen De Gaulle (die in dit geval de middel
puntvliedende krachten bedwong en met zijn mo
rele gezag zelf het middelpunt werd), weet wat
men nu precies onder „Gaullisme" moet verstaan.
Granaten op Quemoy
ele zorgen heeft de wereld
in het afgelopen najaar be
leefd met de middelpuntvlie
denden krachten die van de
communistische wereld uit
werkten. Daar was in de eer
ste plaats de spanning, die
ontstond door de communis-
tisch-Chinese bombardemen
ten op het voor de Chinese
kust gelegen nationalisti
sche eiland Quemoy.
In de westelijke wereld waren velen de mening
toegedaan, dat de Amerikanen de nationalistisch-
Chinese leider Tsjang kai-Tsjek niet hadden moe
ten toelaten, een zo grote macht op de kusteilan-
den te concentreren als daar te vinden was. Ove
rigens was nien het er over eens dat het verkeerd
zou zijn, onder hét geweld van de Chinese grana
ten toe .te geven. Tot de gevreesde grootscheep
se communistische invasiepoging op Quemoy is het
echter niet gekomen. De communisten kondigden
enkele malen een tijdelijk staken van het vuren
af, dat echter op onverwachte ogenblikken werd
opgezegd. En tenslotte werd in Peking vastge
steld dat Quemoy in elk geval op even dagen
niet beschoten zou worden, mits de Amerikanen
niet meehielpen aan de bevoorrading.
In hun opzet van gewelddadige expansie zijn de
communisten evenmin geslaagd als in hun stre
ven, verdeeldheid opder de westelijke geallieerden
te zaaien.
Het ivilde Midden-Oosten
e wilde gebeurtenissen in het
Midden-Ooste» zijn door de
ze directe tegenstellingen
tussen Oost en West een
heel eind naar de achter
grond gedrongen. En toch
zag het er de afgelopen zo
mer naar uit, dat de conflic
ten daar tot een wereldom
vattende catastrofe zouden
leiden.
De burgeroorlog in Libanon was aanleiding tot
heftige debatten in de Veiligheidsraad, waarbij de
Verenigde Arabische Republiek ervan werd be
schuldigd, wapens te smokkelen naar de opstan
delingen. Deze opstandelingen waren gakant te
gen de pro-westerse houding van president Sja-
moen en diens voornemen, zich voor een volgen
de ambtstermijn te laten kiezen. Waarnemers van
de Verenigde Naties patrouilleerden vervolgens
langs de grenzen. Maar na de staatsgreep in Irak,
waarbij o.m. koning Feisal en de pro-westerse pre
mier Noeri es Said werden gedood, (een complot
dat geheel paste in de politieke strategie van de
president der VA.il., Gamal Abdel Nasser, en
dat de Russen eveneens zeer welkom kon zijn)
voldeden de Amerikanen aan het verzoek der Liba
nese regering om troepen te sturen. Deze troepen
zorgden er echter zorgvuldig voor, niet betrokken
te géraken in Libanons binnenlandse onenigheden.
Op verzoek van de Jordaanse koning Hoessein,
neef van de vermoorde Iraakse vorst, begaven
Britse luchtlandingstroepen zich in dezelfde perio
de naar Jordanië. Toen in september de nieuwge-
kozen Libanese president, generaal Foead Sjehab,
zijn ambt had aanvaard, en de Arabische landen in
de Verenigde Naties plechtig hadden beloofd zich
niet met eikaars binnenlandse aangelegenheden
te zullen bemoeien, verlieten de Amerikaanse
troepen Libanon, de Britten Jordanië. En ook wat
het Midden-Oosten betreft eindigt het jaar met
vele vraagtekens. De grootste vraag is wel, wat
het nieuwe bewind in Irak zal doen. Het heeft zo
veel last van communistische invloeden, dat zelfs
Nasser die gewend ls om met buitenlands com
munistisch vuur te spelen, terwijl hij het binnen
lands blust zijn hart vasthoudt. Maar voorals
nog kan men ook hier zeggen dat de expansieve
strevingen binnen de perken werden gehouden.
TERUGBLIK OP DE GEBEURTENISSEN IN OE WERELD VAN 1958
- AUSTRALIË/-! w_-
Eglises, toonde zich toen Frankrijk op de rand
van een burgeroorlog stond, bereid om premier te
worden, maar dan alleen op een grondwettig ver
antwoorde manier. In zijn kabinet nam hij als
vice-premier de socialist Güy Mollet op.
De Gaulle aan de maclit
et beleid dat De Gaulle uit
stippelde werd daarna vrij
wel eenstemmig goedge
keurd. Hij deed dingen, zo
vooruitstrevend, dat zij een
politicus van het oude regi
me ongetwijfeld het politie
ke hoofd hadden gekost.
Zo knoopte hij de onderhan
delingen met Bourguiba aan,
die Gaillard ten val hadden
gebracht voordat die ermee
begonnen was. Bij zijn rondreis door Afrika om
de grondwet van zijn nieuwe, vijfde, republiek te
verdedigen, beloofde De Gaulle iets wat ook nooit
een van zijn voorgangers had kunnen doen: onaf
hankelijkheid binnen of buiten een toekomstige
„gemeenschap van volken." Frans Guinea schrap
te bij de verkiezingen prompt het woordje „Frans"
voor zijn naam en besloot later tot een fusie (hoè
die moet worden verwezenlijkt is nog niet vast
gesteld) met Ghana, de vroegere Britse kolonie
Goudkust, die nog tot het Britse gemenebest be
hoort. Tezamen willen deze beide landen de kern
vormen van de toekomstige „Verenigde Staten
van Afrika." Andere vroegere Franse koloniën
kozen de status van republiek binnen de Franse
gemeenschap. In grote meerderheid sprak het
Franse volk zelf zich voor De Gaulle's grondwet
uit en de „Gaullistische" Unie voor de Nieuwe Re
publiek van Jacques Soustelle kreeg de grootste
fractie in de Nationale Vergadèring.
Bij de verkiezingen in december werd het nü met
veel macht omklede ambt van president aan De
Gaulle toevertrouwd.
De Gaulle trof maatregelen om de macht
In Algerije aan de militairen te ontnemen
en zo ook daar voorlopig orde op zaken te
stellen. Geen verantwoordelijke regeringsfunctio
naris in Frankrijk heeft echter tot dusver een op
lossing gevonden voor het eigenlijke Algerijnse
probleem, dat door de vorming van 't „Algerijn-
Spanning om Berlijn
en zou *t zelfde kunnen zeg
gen van de kwestie Berlijn.
Hier was het de Russische
premier en partijleider Niki-
ta S. Kroesjtsjew, die het
westen dwars zat en wel
door in november te verkla
ren dat de westelijke mo
gendheden het over 6 maan
den met hem eens moeten
zijn over een nieuwe rege
ling, waarbij West-Berlijn
een gedemilitariseerde „vrije stad" moet wor
den, op een of andere wijze gegarandeerd door
de Verenigde Naties. Is men 't eind mei 1959 im
mers nog niet met hem eens, dan zullen de Rus
sen op eigen houtje hun troepen uit Oost-Berlljn
terugtrekken en aan de (niet door het westen er
kende) Oostdultse marionetten de soevereiniteit
toekennen over de verbindingen tussen West-
Duitsland en het geheel door communistisch ge
bied omsloten West-Berlijn.
De ministerraad der Noordatlantische Verdrags
organisatie heeft de plannen die tenslotte zouden
uitlopen op een inlijving van West-Berlijn bij het
Oostduitise gebied, in zijn decembervergadering
ondubbelzinnig afgewezen maar zich bereid ver
klaard, te onderhandelen over de hereniging van
Duitsland in het algemeen. Alleen wanneer de
Duitse deling wordt opgeheven, is immers ccn
voor het westen aanvaardbare regeling voor Ber
lijn op te stellen. Ook hier bleef de toestand, mede
dank zij de Westerse eensgezindheid, zoals hij
was.
De westelijke geallieerden en in het bijzonder
Frankrijk en Engeland lagen wel met elkaar over
hoop over de vraag, hoe de andere elf landen van
de Organisatie voor Europese Economische Sa
menwerking moeten worden geassocieerd aan de
Euromarkt van de zes (W. Duitsland, Frankrijk,
Italië en de Benelux), die net ingang van morgen
tot wezenlijke verlaging van onderlinge invoer
rechten overgaan. Maar algemeen hoopt men, dat
voor de e problemen een oplossing wordt gevon
den en dat volgend jaar nieuwe stappen kunnen
worden gezet op de weg naar Europese eenheid.
Wat de uitwerking zal zijn van de monetaire her
vorming die in de kerstweek in West-Europa haar
beslag kreeg, moet nog worden afgewacht.
Naar gouden tijd
e problematiek van de kern
proeven kreeg in het afgelo
pen jaar veel aandacht.
Het aantal experimenten
met atoombommen was
haast niet te tellen, maar in
tussen won in brede kring
de opvatting veld, dat er
nu maar eens eind aan
moest komen tot heil
van aller gezondheid en die
van het nageslacht. Geleer
den nit oost en west stelden
in de afgelopen zomer te Genève vast, dat' con
trole op een akkoord tot staking der proeven
praktisch te verwezenlijken zou zijn.
Een paar maanden zijn Intussen in diezelfde
Zwitserse conferentieplaats politici in de weer
om tot zo'n akkoord te komen. Als er iets een
heilwens verdient, dan is het wel dit atoomover-
leg.
En last but not least moet de Expo worden ge
noemd, de grote Brusselse wereldtentoonstelling,
een politieke, sociale en wetenschappelijke eta
lage van oost en west, waaraan elk land kon
meedoen. Wie in deze moderne uitstalkast heeft
rondgedoold, zal zeker de woorden willen beamen
die dr. Harrison Brown, hoogleraar in de geoche-
mie aan het bekende Instituut 'voor Technologie
van Californïë het e 'gelopen jaar in Amerika
heeft gesproken op het slot van een redevoering
over de techniek in de komende honderd jaar:
„Wanneer wij al deze mogelijkheden, die zich
aan ons voordoen, nader beschouwen, dan zien
wij dat er nauwelijks een excuus valt aan te voe
ren voor de omstandigheden waaronder de wereld
zich thans bevindt. Een gouden tijd ligt inder
daad voor alle volken binnen het bereik. De on
bekende elementen In de vergelijking zijn niet d
mogelijkheden van wetenschap en techniek. IJ
grote onbekende, de grote vraag is naar mij
mening of de mens. voordat het te laat is. de mo
rele, sociale en politieke middelen kan opbren
gen om met zijn medemens in één wereld te leven."
