Eisenhower zei Montgomery waar
het op stondEerst Antwerpen
COMMANDO-CRISIS TJJSSEN
VERBOLGEN IKE EN MONTY
MAANDAG 29
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
7
Montgomery's
verweer.
Veldmaarschalk Montgomery is
in zijn memoires onlangs ook
in een Nederlandse vertaling ver
schenen bij H. J. W. Becht, Am
sterdam vanzelfsprekend even
eens ingegaan op de grote contro
verse met Eisenhower. Zijn ver
weer op de vele beschuldigingen
aan zijn adres luidt in dit boek
als volgt:
„De snelste manier om de oorlog
met Duitsland tot een eind te
brengen was niet alléén het vrij
maken van de Antwerpse haven.
De methode was, in het midden
van de maand augustus het in
Normandië bevochten succes te
benutten als uitgangspunt voor
een zware klap, die de Duitsers
op de knieën zou dwingen en ons
tegelijkertijd de havens op de
noordelijke flank zou opleveren.
Sommigen hebben gezegd, dat ik
Eisenhowers orders om prioriteit
te geven aan het vrijmaken van
de Antwerpse haven heb gene
geerd en dat ik de Arnhemse ope
ratie niet had mogen uitvoeren
vóór dit karwei was voltooid. Dit
is niet waar. Over Antwerpen be
stonden zulke orders niet eens en
voor de operaties bij Arnhem had
Eisenhower zijn toestemming ge
geven. Integendeel, tot en met de
8e oktober 1944 waren mijn or
ders de Rijn te bereiken, en wel
„zo snel als maar enigszins moge
lijk is". Op 9 oktober kreeg Ant
werpen voor het eerst prioriteit".
De Duitsers
begrepen het wel!
§j „De verdediging van de
M toegangswegen naar
H Antwerpen is beslissend
voor het verloop van de
3| oorlog. Indien de Britten
=1 er in zouden slagen de
s versterkingen langs de
M Schelde te nemen, dan |j
M zonden zij in staat zijn
H grote massa's materiaal -M
aan land te brengen via j§
s een volledig beschermde
M haven. En met dat ma- -3
teriaal zouden zij een
dodelijke stoot kunnen
M toebrengen aan Noord-
Duitsland en aan Ber-
H lijn", aldus luidt een M
M dagorder uit die dagen
van het Duitse bevel. |i
H „Daarom moeten wij de
Schelde-versterkingen
H - tot de laatste man in g
ons bezit houden. Het j|
Duitse volk slaat ons M
H gade. In dit uur spelen M
H de versterkingen langs m
M de Schelde een rol, die
beslissend is voor de toe- ij
H komst van ons volk", al- M
M dus de Duitse dagorder.
lllllllllllllllllllllllllllllllIRlllllllllllllllllllllllllIlllllllllllllllllllIll
Op de 20e oktober' begonnen in
Washington de gecombineerde
chefs van staven hun laatste be
spreking over de kans de oorlog
nog in 1944 tot een zegevierend
einde te brengen. Maar helaas,
die kans was verdwenenAl
les hing nu af van Antwerpen en
het was duidelijk, dat zeker een
maand nodig zou zijn nadat de
slag om de rivier zou zijn gewon
nen om de Westerschelde ge
heel te zuiveren, een maand ook
dus vóórdat een geallieerd schip
naar Antwerpen zou kunnen op
varen.
Het ijzer was niet langer meer
heet, het" was zelfs niet meer
lauw
De noordelijke stoot naar de-
Roer of dat nu Montgome
ry's persoonlijke luchtspiege
ling was of niet verbleekte
aan de oostelijke horizon. Een
reeks van zware, desolate ge
vechten ten noorden en ten
zuiden van de Westerschelde
stond voor de deur en moest de
prijs worden voor het falen
van begin september, toen de
Schelde bevrijd had kunnen
worden op een ogenblik waar
op de Duitsers zo ontsteld wa
ren door alles wat zich in
Frankrijk had afgespeeld, dat
zij zonder zich zelfs druk te
maken over het opblazen van
de waardevolste prijs van deze
veldtocht, Antwerpen, waren
verdwenen. „Antwerpen: één
van de voornaamste toegangs
poorten, welke leidde naar het
hart van Europa", aldus John
North.
Antwerpen werd aldus een deel
van de rekening, die gepresen
teerd moest worden ter wille van
de „heroïsche legende" van Arn
hem. Het weer werd snel slechter,
het brak zelfs alle records van de
laatste vijftig jaar. De voorwaar
den voor aanvallen te land, ter
zee en in de lucht waren aller
slechtst.
Het verdere verhaal nu is dat van
gewone mannen, de stapels fiches
waarmee gespeeld werd in dit
grote spel, het vreselijkste en het
fascinerendste dat ooit aan het
mensdom Is gewijd
„Ik ken heel goed de kracht,
maar ook de beperkingen van
een geallieerd commando. In
dien gij echter als oudste be
velhebber van een der grote
verbondenen meent, dat mijn
opvattingen en aanwijzingen
.zodanig zijn, dat zij het suc
ces van de operaties in ge
vaar brengen, dan is het onze
plicht dit voor.te leggen aan
het hogere gezag, dat dan
maar moet beslissen, hoe
drastisch dat ook moge zijn"
De, brief van de opperbevel
hebber eindigde met de vol
gende zin:
Koning George VI en veldmaarschalk
Montgomery In de oorlogsdagen
rughouding. Ik heb aan
Antwerpen de hoogste
voorrang gegeven in alle
operaties van de Een en
Twintigste Legergroep.
Alle krachten zullen nu
worden gebundeld om de
ze plaats open te breken.
Uw zeer toegewijde en
loyale ondergeschikte", zo
besloot hij.
„Het is moeilijk staande te hou
den, dat Montgomery opzettelijk
ongehoorzaam was", zo schreef
later Chester Wilmot over deze
aangelegenheid. „Het is aanneme
lijker, wanneer men zegt, dat de
veldmaarschalk meende vastbera
den de beste belangen van zijn
land te vertegenwoordigen, daar
bij pogend door te zetten datgene
wat hij en zijn superieuren in het
Verenigde Koninkrijk beschouw
den als de beste strategie, die in
Europa moest worden gevolgd
Op de zestiende oktober gaf veld
maarschalk Montgomery formeel
order om de haven van Antwer
pen open te breken, d.w.z. om
Zeeland te veroveren. Op de acht
tiende oktober confereerden hij
en generaal Bradley met generaal
Eisenhower in Brussel. De discus
sie was gewijd aan de „beschei
den" mogelijkheden voor de ko
mende maanden november en de
cember. Meer was niet meer mo
gelijk. De opwinding van midden-
augustus scheen verdwenen. Alles
hing nu immers van het ant
woord op de vraag af hoe spoedig
Antwerpen voor gebruik gereed
kon zijn. Deze waarheid die
al zo lang duidelijk was was
nu toch door iedereen geaccep
teerd. John North, de Britse mili
taire historicus, heeft van deze
uiteindelijke akkoordverklaring
door Montgomery gezegd, dat de
ze naar mag worden veronder
steld de orders aan zijn leger „de
blik westwaarts te richten met
oneindig veel tegenzin heeft ge
geven".
zaam vooruit met de voorberei
dingen voor de slag om de Schel
de. De hele zaak had zich nog
niet gesetteld. Daarom begon de
veldmaarschalk opnieuw aan
Eisenhower zijn reeds bekende
denkbeelden uiteen te zetten over
de vraagstukken van de comman
do-voering.
Hij betoogde, dat de moderne
oorlog zich zo snel verplaatst,
dat de operaties te land gron
dig en voortdurend gecontro
leerd zouden moeten worden
door één enkele bevelhebber,
die dan zijn gehele en onver
deelde aandacht aan de slag
kon geven, van dag tot dag
en van uur tot uur. Zoals hij
later in zijn memoires nog
eens uiteenzette moest de op
perbevelhebber de „verleiding"
weerstaan zich te intensief te
gaan bezighouden met de land-
operaties en zo eigenlijk be
velhebber van de landstrijd-
krachten te worden. De opper
bevelhebber moest vér boven
ons aan de top staan om vrij
en onbelemmerd te kunnen
oordelen over alle ingewikkel
de problemen, de operaties te
land, ter zee, in de lucht, het
militair gezag, de politieke
problemen enz. De veldslagen
te land moesten door een an
der voor hem worden geleid".
De opperbevelhebber ant
woordde Montgomery daar
op in een brief, die bekend
staat als een van Eisenho
wers „duidelijkste" epistels
in de oorlog. In deze brief
zette Ike uiteen, dat het niet
ging over vragen van com
mando-voering, maar over
het feit, dat Antwerpen ge
nomen diende te worden!
Hij herinnerde de veldmaarschalk
er aan, dat deze niet had te kla
gen over de ravitaillering, verge
leken bij de Amerikaanse en
Franse strijdkrachten en zette
vervolgens uiteen, dat zijn (Eisen
howers) opvattingen over Ant
werpen werden gedeeld door veld
maarschalk Brooke en generaal
„Zoals ik het zie is het de
taak van soldaten hun mi
litaire problemen verstan
dig en logisch te bekijken.
En zonder nu de ogen te
sluiten voor het feit, dat
wij twee verschillende na
ties vormen, dienen wij tot
besluiten te komen, die
een effectieve samenwer
king mogelijk maken. Goe
de wil en wederzijds ver
trouwen staan daarbij
vanzelfsprekend voorop".
Veldmaarschalk Montgomery ant
woordde onmiddellijk. Hij verze
kerde de opperbevelhebber, dat
„U nooit meer iets van mij over
de beleidskwestie zult horen". En
zijn brief eindigde aldus:
„Ik heb U mijn inzichten
kenbaar gemaakt en U
hebt daarop geantwoord.
Ik en wij allen zullen voor
de volle honderd procent
doen wat U van ons ver
langt en wij zullen dat
doen zonder de minste té-
Marshall. Opnieuw betoogde hij
met nadruk, dat hij extra troe
pen en proviandering ter beschik
king wenste te stellen om de
openstelling van de Antwerpse
haven mogelijk te maken. De op
perbevelhebber gaf vervolgens
een volledige uiteenzetting van
zijn beleid en schreef, dat indien
de veldmaarschalk dit onbevredi
gend vond, het geschilpunt dan
maar eens uitgepraat moest wor
den.
Pas op 16 oktober gaf de veldmaarschalk
definitief bevel Zeeland te veroveren
DE EERSTE DAGEN van oktober maakte generaal Eisenho
wer zich ernstige zorgen over Antwerpen, maar hij bleef hopen,
dat de Britse Een-en-Twintigste Legergroep de Schelde zou zui
veren, zoals hij bevolen had. Zijn orders waren, naar hij meende,
duidelijk geweest. „Maar toen de maand verder verliep zonder
dat Antwerpen open ging voor de geallieerde scheepvaart", al
dus schreef Forrest Pogue, „legde hij in toenemende mate de
nadruk op het voorrang geven aan dit object". Een rapport
van de Britse marine van de negende oktober zorgde er voor,
dat deze kwestie een hoogtepunt bereikte. De marine, waar
schuwde namelijk, dat het Canadese Eerste Leger niet in staat
zou zijn om verder te gaan na de eerste november, tenzij het
onmiddellijk van munitie werd voorzien. Toen opeens waar
schuwde Eisenhower Montgomery, dat Antwerpen gebruikt
móest worden, omdat anders omstreeks half november alle ge
allieerde operaties tot stilstand zouden komen. Een gedwongen
stilstand!
„Van alle operaties op ons ge
hele front vanaf Zwitserland
tot aan het Kanaal toe, be
schouw ik Antwerpen van het
hoogste belang. Ik geloof, dat
de operaties, die nodig zijn om
deze zaak voor cllcaar te bren
gen, uw persoonlijke aandacht
moeten hebben!" schreef
Eisenhower aan Montgomery.
De veldmaarschalk nam echter
onmiddellijk aanstoot aan dit al
les en ontkende de juistheid van
de „fantastische" bewering" der
marine. De commando-crisis be
reikte haar climax!
Op de eerste oktober had Eisen
hower zijn hoofdkwartier in Eu
ropa volledig georganiseerd en
hij had alle geallieerde strijd
krachten geheel onder zijn con
trole. Het is duidelijk, dat in de
moeilijke periode daarvoor, van
eind augustus af, Montgomery's
visie op het geheel zich als het
ware versmalde en die van Eisen
hower daarentegen breder werd.
Montgomery kon zich maar niet
losmaken van de door hem zo
gewenste „stoot" naar het noor
den van de Roer. Iets anders be
stond eenvoudig niet voor hem,
hetgeen overigens niet onbegrij
pelijk is voor een bevelhebber van
een leger-eenheid. De opperbevel
hebber daarentegen moest zijn
aandacht geven aan het geheel,
aan het onmetelijke slagveld. En
de activiteiten over dit gehele
front waren in september tot mid-
den-oktober gebaseerd op de op
vatting, dat de Duitse legers zo
langzamerhand uit elkaar vielen.
Maar midden-oktober werd het
juist duidelijk, dat de vijand inte
gendeel een verbazingwekkende
reorganisatie en hergroepering
van zijn krachten had weten te
bereiken. Er zou dus hard gevoch
ten moeten worden en er was
volstrekt geen plaats meer voor
verdere misverstanden.
op te rukken, ook maar even zal
vermogen een geringer accent te
leggen op onze behoefte aan Ant
werpen. Antwerpen immers heb
ik steeds van vitaal belang geacht
en deze zaak wordt nu van des te
groter belang nu we de periode
van slecht weer naderen
Maar Montgomery aarzelde. Het
liefst wilde hij het Eerste Ame
rikaanse Leger, dat oostelijk ope
reerde, onder zijn commando krij
gen opdat hij daardoor in staat
zou zijn naar het oosten op te
rukken en de Maaslinie aan te
vullen. Het Britse Leger was na
melijk in feite niet in staat om
verder te gaan en het Canadese
Eerste Leger ging slechts lang-
Generaal Eisenhower gefotografeerd
in zijn hoofdkwartier in Reims. Naast
hem de Britse luchtmaarschalk
Tedder.
In boodschappen van de 10e en
18e oktober spelde Eisenhower
het aan Mongomery nog eens pre
cies voor: de operaties rond de
Antwerpse havens dienden priori
teit voor alles te hebben. „Laat
ik U mogen verzekeren", zo
schreei Eisenhower, „dat niets
van hetgeen ik U ooit schrijven
of zeggen zal over onze toe
komstige plannen om oostwaarts
