ZELANDICA
ONDER DE LANDARBEIDERS WAS
HET VROEGER ARMOE TROEF
r
v
3
ZUIP-BEVELAND
MRUS!
DIERENBESCHERMING ZEELAND
NOORD BESTAAT 60 JAAR
MOTORRIJDER REED TIJDENS
DICHTE MIST ZONDER LICHT
1 heel goed horloge
J
S8
PROVINCIALE ZEE UW 8E O OURAN 1
VRIJDAG 28 NO'vxJ. ^_.R 1958
ARMENZORG OP WALCHEREN I
Aan kleding en schoeisel
was altijd gébrek.
In elk dorp was er vroeger
maar één timmerman, één smid,
één wagenmaker, één kleerma
ker, één bakker, één schoenma
ker en één loonslager, tevens
rietdekker. Zij behoorden des
tijds tot de middenstand, waar
toe in die tijd ook gerekend
konden worden de predikant,
de schoolmeester en de heel
meester. Verder bestond de be
volking uit boeren en landarbei
ders. De laatsten vormden de
meerderheid. Onder hen werd
de meeste armoede geleden,
vooral des winters als er weinig
of geen werk was. Alleen zoge
naamde vaste arbeiders kon
den, al was het met moeite, een
weinig rondkomen.
door B. DE MEU
Maar dan moesten zij geen verlet
hebben door ziekte of regen, want
dan werd het loon niet uitbetaald.
De lonen waren laag, n.l. 5 of 6 gul
den in de week. Daar de arbeiders
gezinnen over het algemeen groot
waren, was schraalhans vaak keu
kenmeester. Aan het slachten van
een varken in november kon niet ge
dacht worden daar er geen geld was
voor varkensvoer. Amerikaans spek,
dito vet en tonnetjesboter, een soort
margarine, moesten de aardappels
en het brood meer voedzaam maken.
Had de boer geslacht, dan kreeg de
arbeider de darmen, die gebraden
werden.
Vele arbeiders hadden een geit, toen-
WEMELDINGE
Lezing voor N.C.V.B.-afdeling
In het bijna geheel gevulde lokaal
achter de gereformeerde kerk te We-
meldinge heeft dinsdagavond de heer
J. A. van Bennekom, directeur van
de Christelijke Kweekschool te Mid
delburg voor de afdeling Wemeldin-
ge van de Nederlandse Christen
Vrouwen Bond een causerie gehou
den, getiteld: „Gezin en Opvoeding".
Aan het begin van deze avond-heette
de presidente mevrouw Stomp-Beef-
tink alle aanwezigen van harte wel
kom. De causerie van de heer Van
Bennekom werd met bijzonder veel
aandacht beluisterd. Van de gelegen
heid tot het stellen van vragen werd
dan ook veelvuldig gebruik gemaakt.
De presidente was aan het eind van
de avond de tolk van alle aanwezi
gen, toen zij de heer Van Bennekom
op hartelijke wijze dank bracht.
Op deze vergadering lieten zich twee
nieuwe leden inschrijven. Besloten
werd om op 18 december een kerst
avond te beleggen.
(Af>'
maals terecht de koe van de arme
genoemd.
De werktijden waren lang en als de
arbeider 's avonds moe tnuis kwam,
moest hij aan een slootkant nog gras
snijden voor de geit, als hij geen
zoon had, die hem dat werk uit han
den nam.
Wel kreeg de vaste arbeider van
zijn boer enige roeden aardappel
land in huur, zodat bij een goede
oogst er enige wintervoorraad
was. De aardappelen werden, om
vorstvrij te blijven, onder de bed
stede bewaard.
Om het dure brood wat uit te spa
ren werden 's avonds behalve
pap, weer aardappels van kleiner
formaat gegeten. Het was ten
minste buikvulling.
Van de Walcherse plaatsen heerste
vroeger, vooral in Arnemuiden, veel
armoede. De visvangst was wissel
vallig en landwerk was er weinig
Veel armen kregen ondersteuning
van gegoede Middelburgers.
Ook in Westkapelle was er nog al
eens armoede. De dijk gaf niet aan
alle gezinnen voldoende brood, vooral
als er geen of weinig schade aan de
dijk was.
In China waar thans veel armoede
wordt geleden is de dagelijkse groet:
„Hebt gij al gegeten?" De Westkap-
pelaar trachtte in de omgeving van
net dorp een maal eten te krijgen.
Eenmaal verzadigd ging hij dadelijk
weg. Nog zegt men op Walcheren
van iemand: „Hij is een Westkappe-
laar", als hij na een maaltijd geno
ten te hebben dadelijk heengaat.
Onnodig te zeggen, dat het arbeiders-
Woensdagmiddag is in Ommen
een groot machinepark geo
pend. Bij deze opening werd
een demonstratie met verschil
lende machines gegeven, waar
onder deze „duoivals"die zijn
sporen reeds verdiend heeft bij
de wegenbouw.
Ook opa Boertjes met zijn
kleinkinderen was vol belang
stelling voor het wegmonster.
liiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiihiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
gezin bij ziekte geen voldoende
weerstand had. Het was een zeld
zaamheid wanneer alle kinderen van
het grote gezin volwassen werden.
Als de vader bij het opstaan zich
niet wel gevoelde, ging hij meestal
toch naar zijn zware arbeid, daar
verlet niet werd uitbetaald. Werd hij
een paar weken bedlegerig en was er
geen hoop op een spoedig herstel,
dan was nij genoodzaakt bij de dia
conie aan te kloppen teneinde met
zijn gezin niet geheel te verkomme
ren. Dat er niet altijd geld was om
de nodige kleding voor het talrijke
gezin aan te schaffen, is te begrij
pen. Na eerst gelapt te zijn. werd
de kleding gedragen tot zij geheel
versleten was.
Vooral de kinderen zagen er armoe
dig uit. Schoenen b.v waren voor hen
een weeldeartikel. Als twee kinderen
niet te veel in leeftijd verschilden,
moesten zij het samen met één paar
schoenen doen, die des zondags om
beurt werden gedragen.
Zo zouden wij voort kunnen gaan
met het beschrijven van de armoede,
die er vroeger onder de arbeidersbe
volking heerste. Bejaarde lezers zul
len, als zij het zelf niet hebben mee
gemaakt, er wellicht wel van hun
ouders over gehoord hebben.
(Wordt vervolgd.)
(Advertent te
Scheepvaartberichten
Vllsslngen aangekomen op 28 nov.: Ollve
van Londen; Globe van Londen; Zeehond
van Kansweert.
Vllsslngen vertrokken op SS nov.: John
M naar Antwerpen; Start naar Breskens;
Texel naar Gravesend; 17 nov.: Zeehond
naar zee; Olive naar Hansweert.
Vllsslngen gepasseerd naar Antwerpen
op 26 nov.: Dolfijn van Londen; Geest-
stroom van Boston-Hansweert; Isl S van
Fuerto-Ordaz; Mutua Fides van North-
fleet-Breskens; Ruby van Londen-Gent;
Birmingham van Swansea; Pax van Lon
den; Maaskerk van Bremen; Dacapo
van Leixoes; Frida Blokzijl van Londen;
Noordkaap van Cagliara; Columbus van
Londen: Betty van Poole; Ysel van Le
Havre; Fokke de Jong sr. van Amster
dam; 27 nov.: Borneo van Swansea; Hy
dra van Hamburg; Eagle van Londen;
Minorca van Boston-Hansweert; Rand-
fonteln van Rotterdam-Vlisslngen rede
Vlissingen gepasseerd van-Antwerpen op
26 nov.: Lelystad naar Zeebrugge; Slo-
terdljk naar Rotterdam; Denzo naar
chester-Terneuzen; Laarderkerk naar
Hamburg; Muiderkerk naar Amsterdam;
Helvetia naar Telgnemouth-Gent; Gles-
senkerk naar Hamburg; Bennekom naar
Amsterdam; Albert V naar Londen; John
M naar Le Havre: Morag naar Dublin;
Ootmarsum naar Houston; Helloo naar
Norwich: 27 nov.: Helen naar Huil; Mu-
do naar Oxelosund; Janny naar New-
Castle.
Aanrijding op rijksweg
Woensdagmiddag botsten op de rijks
weg ter hoogte van de „Tweede Weg"
te Rilland-Bath twee personenauto's
op elkaar, beide komende uit de rich
ting Bergen op Zoom. De bestuurder
van de eerste wagen, de heer J. Z. uit
Yerseke, moest snelheid minderen
voor een voor hem rijdende tractor,
waarop de heer M. J. M. uit Goes met
zijn wagen tegen de eerste auto bot
ste. Beide wagens werden licht be
schadigd. Nadat de politie een onder
zoek had ingesteld konden beide he
ren hun reis weer vervolgen.
Collecte.
De Klaprooscollecte bracht te Waarde
FEESTAVOND IN MIDDELBURG
Woensdagavond vierde de afdeling
Zeeland-Noord van de Nederlandse
Vereniging tot Bescherming van Die
ren tijdens een bijeenkomst in het
„Schuttershof" te Middelburg haar
zestigjarig bestaan. Op deze bijeen
komst werd onder meer het woord
gevoerd door de directeur van de lan
delijke vereniging, de heer G. Nieu-
wenhuijsen, en de voorzitter, dr. rnr.
W. Hugenholtz, die in zijn rede aan
haalde er vast van overtuigd te zijn,
dat bij de nieuwe dierenwet, die op
stapel staat, ook het houden van kist
kalveren verboden zal worden.
Mr. Hugenholtz zei in dit verband
onder meer, dat door de vereniging
een rapport wordt opgemaakt om
ook deze verordening er bij de wet
door te krijgen. De voorzitter sprak
voorts zijn voldoening uit over de
firovinciale verordening die er in Zee
and bestaat op het houden van
waakhonden. „Hiermee", aldus spre
ker, „is Zeeland de rest van Neder
land ver vooruit".
De directeur van de vereniging, de
heer Nieuwenhuijsen, getuigde in
zijn rede zijn grote bewondering voor
de afdeling Zeeland, die het in haar
60-jarig bestaan buitengewoon moei
lijk heeft gehad. Spreker wenste het
bestuur van harte geluk met dit ju
bileum en hoopte 'dat de afdeling
voorspoedig voort kan gaan met haar
zegenrijk werk.
(Advertentie)
KANTONRECHTER MIDDELBURG:
Boetes voor talrijke
verkeersovertreders
KAPELLE
Bromfietser tegen auto
De heer Joh. K. uit.Wemeldinge had
het ongeluk op de Vroonlandseweg te
Kapelle tegen een stilstaande auto te
rijden. K. reed in de richting WemeW
dinge met een bromfiets, waarop hij
een kist appels vervoerde.
Bij het passeven van een geparkeerd
staande auto, raakte hij aan het slin
geren en botste tegen de vrachtauto.
K-. bekwam een blauw oog en enige
ontvellingen, terwijl de bromfiets ern
stig werd beschadigd.
Zieken kregen fruit bezorgd
De diaconie der Nederlands Hervorm
de Kerk te Kapelle heeft op dankdag
de zieken in de gemeente een atten
tie thuisbezorgd in de vorm van een
schaaltje met fruit. Gedurende de
kerkdiensten op deze dag, waren de
früitschaaltjes op tafels voor de
preekstoel uitgestald.
Voor de kantonrechter te Middel
burg, rar. J. Moolenburgh, stond
woensdagmorgen de assistent van de
landbouw voorlichtingsdienst M. G. te
Krabbendijke terecht, omdat hij tij
dens mist op een motorfiets gereden
had, waarvan noch het voor- noch
het achterlicht brandde. Verdachte
verklaarde,' dat hij hiervan door do
dichte mist niets bemerkt had. Mr.
Moolenburgh meende dat G. van ge
luk kon spreken dat er geen ongeluk
gebeurd was.
De officier van Justitie, mr, Ph. M.
Schenkenberg v. Mierop, eiste 25
subs. 5 dagen voor het rijden zonder
koplicht en 10 subs. 2 dagen voor
het rijden zonder achterlicht. De
kantonrechter vonniste met 20
subs. 5 en 10 subs. 2 dagen.
De monteur J. G. uit Koudekerke
moest zich verantwoorden voor het
rijden met groot licht in de bebouw
de kom te Vlissingen. Mr. Moolen
burgh merkte op. dat de motorrijders
op dit punt vaak onattent zijn en
vonniste conform de eis met 12.50
subs. 3 dagen. De journalist H. H.
uit Sint-Laurens stond voor een zelf
de feit terecht. De officier eiste hier
voor 20 subs. 4 dagen, waarvan de
kantonrechter 12.50 subs. 2 dagen
maakte.
D. T., scholier aan de Zeevaartschool
te Vlissingen, was aangehouden, om
dat hij 's ochtends vroeg zonder voor-
en achterverlichting en zonder bel op
een fiets reed. T. verklaarde, dat hij
(Advertentie
die dag gekeurd moest worden voor
de militaire dienst, maar te laat ge
wekt was. In zijn haast om de bus te
halen greep hij thuis de eerste de
beste fiets, waar toevalligerwijze
geen verlichting op zat. Een schik
king van 15 vond verdachte wel
wat veel daar hij slechts 10 zak
geld per maand ontving. Dit laatste
vond mr. Schenkenberg van Mierop
echter geen excuus. De officier vroeg
voor deze drie overtredingen twee
boetes van 4 en één boete van 5
subs. 1 dag. Mr. Moolenburgh von
niste met drie geldboetes van 3
subs. 1 dag.
De landbouwersknocht G. M. D. uit
Kats was als bestuurder van een
tractor met daarachter een land-
bouwwagen volgeladen met vlas op
25 augustus bij het passeren van een
geparkeerde auto te Colijnsplaat te
veel haar links uitgeweken.
Hierdoor was de lading vlas tegen
de dakgoot van een schuur geko
men, die er afgetrokken werd. Een
arbeider die Juist met een wagentje
met kisten de zijgang naast de
schuur uitkwam werd hierdoor nogal
ernstig verwond. De landbouwer A.
C. D. uit Colijnsplaat, die als getuige
gehoord werd. verklnarde dat ver
dachte, hoewel de weg smal was,
meer naar links was uitgeweken dan
nodig was. Mr. Schenkenberg van
Mierop eiste hiervoor ƒ15 subs. 3 da
gen. De kantonrechter vond dit ech
ter te weinig, omdat dit ongeluk toch
voorkomen had kunnen worden en
veroordeelde D. bij verstek tot 25
subs. 5 dagen.
De monteur J. P. R. uit Koudekerke
was op 29 augustus als bestuurder
van een bromfiets plotseling links af
geslagen zonder ztjn hand uit te ste
ken. waardoor de metaaldraaier J. H.
M. B. uit Vlissingen met zijn scooter
tegen hem aanreed. De officier van
justitie vond deze zaak zo klaar als
een klontje en eiste een boete van
35. De kantonrechter vonniste con
form. De chauffeur J. W. uit Dom
burg had op 10 september te Middel
burg met zijn vrachtauto bij het ach-
teruitrijden een andere auto, die niet
goed geparkeerd was, even geraakt.
De officier eiste hiervoor 15 subs.
3 dagen waarvan mr. Moolenburgh
10 subs. 2 dagen maakte.
VOOR IETS ANDERS....
J. R. uit Vlissingen was op 20 sep
tember tegen het middernachtelijk
uur in zijn woonplaats in kennelijke
staat van dronkenschap aangehou
den. Dit gaf de verdachte grif toe,
maar hij begreep niet waarom hij
voor 20 had kunnen schikken ter
wijl een collega „tenminste als ik
hem zo noemen mag" indertijd
voor 15 had kunnen schikken
Hieraan voegde R, nog toe, dat hij
wat geld van een broer uit Amerika,
die voor vakantie was overgekomen,
had gekregen waarvoor hij drank
had gekocht. „De een is hiervoor te
vinden en de ander voor iets anders",
zei hij, „en de sterkste "broeder kan
wel eens vallen". De kantonrechter
vonniste conform de eis met 15
subs. 3 dagen.
M. A. K. uit Souburg werd bij ver
stek conform de eis met 40 subs. 8
dagen heboet. Verdachte had met
zijn brommer op het kruispunt Nieu
we Vlissingsewcg te Souburg geen
voorrang verleend, waardoor een on
geluk ontstond met een personen
auto.
De chauffeur W. J. Z. uit Goes was
met zijn grote oplegger bij het ach
teruitrijden tegon een bakkerwa
gen gereden, die licht beschadigd
werd. Conform de eis werd verdachte
veroordeeld tot een boete van 10
subs. 2 dagen. Mevr. P. R. uit Vlis
singen had op 15 oktober, toen zij
met 'n brommer in do Paul Kruger-
straat reed en links af wilde slaan
niet goed uitgekeken, waardoor zij
door de bromfietser C. N„ landbou
wersknecht te Middelburg, werd aan
gereden. Voor deze overtreding, die
de officier een vrij ernstige fout
noemde, werd 30 geëist. Mr. Moo
lenburgh vond een straf van 20
subs. 4 dagen al genoeg, daar me
vrouw bij het ongeluk vrij ernstig
verwond was.
De koelteehnfous A. R. uit Vlisaingeu
had op 30 oktober op de Koudekerk-
seweg met een bestelwagen gereden
waarvan het rechter voorlicht niet.
brandde. De koeltechnicus, die zijn
overtreding erkende, voerde ter ver
dediging aan, dat bij dit niet had
kunnen merken door de straatver
lichting. De officier eiste f 7 subs. 2
dagen waarvan de kantonrechter 6
subs. 2 dagen maakte.
Hiervóór had de voorzitter van de af
deling, de heer E. J. Glerum, in zijn
openingswoord de afgevaardigden
van zusterorganisaties welkom ge
heten. Van de beschermheer van de
afdeling, de commissaris der konin
gin, jhr. mr. A. F. C. de Casembroot,
ie wegens drukke werkzaamheden
niet aanwezig kon zijn was een tele
gram ontvangen, waarin deze het be
stuur van harte gelukwenste met dit
jubileum.
De heer Glerum memoreerde hierna
de geschiedenis van de oprichting
af. „Wij kunnen tevreden zijn over
de bereikte resultaten", aldus spre
ker. Het was hard nodig dat een
vereniging tot bescherming van
di^en werd opgericht in 1898.
Iedereen, die een dier bezat, kon
ermee doen wat hij wilde en hier
van werd door vele mensen mis
bruik gemaakt. In Z.-Vlaanderen
heersten wel de ergste toestanden.
Ds. Hugenholtz, de vader van de
tegenwoordige voorzitter van de
vereniging, heeft hier waar pio
nierswerk verricht.
Een schaduwzijde noemde de heer
Glerum de splitsing in de afdeling
in 1949, Het twistpunt was de bouw
van een dierenasiel in Middelburg,
waar men het niet over eens kon
worden. Door deze splitsing was er
een verlies van ongeveer 450 leden.
Het nieuwe bestuur, dat na deze af
scheiding tussen de bestaande afde
ling en de nieuw opgerichte vereni
ging „Dieren in nood" gekozen werd,
heeft hard aangepakt, zodat de af
deling nu weer over de 900 leden
telt.
Voorts werd het afdelingsbestuur nog
toegesproken door de heer J. de Mun
ter, die namens de politiedierenbe-
schcrming, afdeling Walcheren, nog
enkele hartelijke woorden sprak. Na
de pauze werden de kleurenfilms „Va
kantie" en „Gouden Handen" ver
toond.
Eerder op de avond werd de trek
king gehouden van de dit jaar ge
organiseerde loterij, ten overstaan
van notaris mr. P. W. Meijlink.
We kunnen er ons geen voorstelling meer van
vormen hoe fel de gemoederen in 1919 bewo
gen werden door de Belgische eisen, Zeeuwsch-
Vlaanderen en Limburg te annexeren. Eén van
de voornaamste punten ivas wel de soevereini
teit over de West er schelde. Allerwegen werden
in Nederland anti-annexatie comités opge
richt. Protestvergaderingen werden gehouden,
brochures uitgegeven, liederen gecomponeerd,
alles met het doel zijn stem te verheffen te
gen de Belgische eisen. De pers roerde zich
geducht in deze tijd.
Wanneer men zich met deze materie bezighoudt, komt men merk
waardige dingen tegen. Van Belgische zijde, met name van
„Het comitelt van nationale politiek" te Brussel, werden kleine
en grote kaarten verspreid, waarop o.a. de grenslijnen aangegeven
werden ten noorden van de Westerschelde. Onder deze kaarten stond
de oproep: „Belgen! Beziet deze kaart en denkt na". Verder werd
vermeld, dat België alleen kon bloeien, tenzij het o.a. meester was
van de Scheldemond zowel in vredes- als in oorlogstijd en tenzij
Antwerpen met de Rijn verbonden werd, In Zceuwsch-Vlaanderen
ontstond tegen deze Belgische eisen felle oppositie, die geleid werd
door het anti-annexatie comité onder leiding van ds. J. N. Pattist,
één der auteurs van het Zeeuws-Vlaamse volkslied. In Zeeuwsch-
Vlaanderen werden zelfs fotobriefkaarten gedrukt met afbeeldingen
van vrouwen in Cadzandse dracht (kleurendruk) en van de markt
le Oostburg naar aanleiding van het bezoek vun de landingsdivisie
van Hr. Ms. Heemskerk. Achterop deze kaarten stonden slagzinnen
gedrukt als: 1LWillen niet door vreemden geannexeerd worden" en
„Rekenen op Janmaat en zijn makkers",
In het pas verschenen werk van dr. A. W. Willemsen, het Vlaams-
nationalisme 1914-1940, worden enige achtergronden beschreven
van het Belgische annexionisme. Volgens de schrijver waren het
dezelfde anti-Vlaamse elementen, georganiseerd in het al eerder
genoemde „Comité de Politique Nationale", die én voorstanders
waren van de strenge vervolging der activisten én de campagne tot
annexatio van Limburg en Zeeuwsch-Vlaanderen op touw hebben
gezet. Scherp omschrijft hij het als de franskiljonse overwinnings
roes. Het annexionisme wordt door de auteur gezien als een ver
schijnsel dat ook in dé 19e eeuw min of meer ondergronds had
geleefd. Men kent de geschiedenis. Op 11 februari 1919 worden
te Parijs de Belgische eisen aan de Grote Vier (U.S.A., Engeland,
Frankrijk en Italië) voorgelegd: absolute soevereiniteit over de
Westerschelde tot aan de zee en servituten op Zeeuwsch-Vlaanderen
en Limburg. De Nederlandse regering weigerde echter de overdracht
zelfs maar discutabel te stellen. In maart 1920 kwam men tot een
overeenkomst over het Moordijkkanaal en het beheer van de Schelde.
Niet opgelost was de kwestie over de doorvaart van de oorlogs
schepen naar Antwerpen en de Nederlandse soevereiniteit over de
Wielingen. Dat België een nederlaag lood was gedeeltelijk oen gevolg
van het behendige beleid van minister Van Karnebeek, die de ter.
ritoriale wateren en soevereiniteitselsen zonder meer afwees, maar
zich op andere punten toegeeflijk betoonde. Volgens schrijver ont
ving de Nederlandse regering in niet onbelangrijke mate steun van
de uitgeweken activisten. In april 1925 werd het Nederlands-Bel
gische verdrag ondertekend, terwijl een jaar later de opheffing van
de verdragen van 1839 werd vastgesteld. In Nederland verzette men
zich fel, voornamelijk om economische redenen de Rotterdamse
havenbelangen - maar dools ook om nationale motieven. In 1927
werd het verdrag door de Eerste Kamer met grote meerderheid
verworpen. De openbare mening was ervan overtuigd, dat Brussel
geen open kaart speelde en zich in geval van oorlog wel degelijk
het recht op doorvaart van de Belgische oorlogsschepen voorbehield.
Ongetwijfeld wogen volgens de auteur de economische bezwaren
het zwaarst, maar de politieke factoren, vooral naar voren ge
bracht door de Groot-Nederlanders en dankbaar overgenomen
door de bestrijders van het Moerdijkkanaal, hebben tenslotte de
schaal ten ongunste van het verdrag doen overslaan. Belangrijk
zijn de opmerkingen over de historische uitwerking door prof. Gcyl
van de Groot-Nederlandse gedachte. Het bleek overigens aldus de
schrijver maar al te waar, dat dc Groot-Nederlandse geschied
opvatting het Groot-Nederlandse extremisme op politiek gebied in de
tand .zou werken.
