Investeringen voor scholenbouw
zullen miljard overtreffen
William Murray werpt cynisch
op uitgeverswereld
licht
TEKORT AAN LERAREN BIJ
V.H.M.O. BLIJFT STIJGEN
NOORSE STUDENT KOPIEERDE
BELANGRIJKE NAV0-GEHEIMEN
JAAR GEVANG WEGENS MEINEED
GEËIST TEGEN KAAKCHIRURG
MAANDAG'
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
1
MINISTER CALS IN NOTA AAN TWEEDE KAMER t
Systeembouw noodzakelijk voor
versneld inhalen van achterstand
In de derde nota over het bouwvolume voor het onderwijs in het bouw
programma 1959, die minister Cals gisteren aan de Tweede Kamer heeft
aangeboden, komen drie punten duidelijk naar voren
het peil voor Jiet v.h.m.o. voor 1959 ligt 4 miljoen gulden hoger dan dat
van 1958. Volgens de nota is het namelijk voor vaststaand aan te nemen,
dat in de komende jaren veel voor dit onderwijs zal moeten worden ge
bouwd.
het staat vast; dat het totaal van de investeringen^ die bouwvolume
vragen, het miljard zal overtreffen. In de toekomst zal men dus met hoge
jaarlijkse bedragen rekening moeten houden.
de systeembouw zou een waardevolle bijdrage kunnen leveren tot een
versneld inhalen van de achterstand in de scholenbouw. Hij overweegt
of hij thans niet een stap verder moet gaan en onder bepaalde omstandig
heden volumen beschikbaar moet stellen, indien de bereidheid aanwezig
is volgens een bepaald systeem te bouwen.
De cijfers van de bedragen die voor
de respectievelijke onderwijsvormen
uitgetrokken zijn, luiden 8 miljoen
voor het kleuteronderwijs, 24 mil
joen voor het gewoon lager en het
voortgezet lager onderwijs, 6 miljoen
voor het buitengewoon lager onder
wijs, 21 .miljoen voor het uitgebreid
lager onderwijs, 6 miljoen voor
kweekscholen en opleidingsscholen
voor kleuterleidsters, 32 miljoen voor
het voorbereidend middelbaar en la
ger onderwijs, 35 miljoen voor het
lager nijverheidsonderwijs voor jon
gens, 17 miljoen voor het nijver
heidsonderwijs voor meisjes, 11 mil
joen voor het uitgebreid lager nij
verheidsonderwijs en middelbaar nij
verheidsonderwijs voor jongens en 37
miljoen voor het hoger onderwijs.
Het bedrag dat is uitgetrokken
voor het kleuteronderwijs, is in
hoofdzaak nodig om kleuterscho
len te bouwen in nieuwe wijken,
die te ver van reeds bestaande
scholen liggen. Het is ook niet uit
gesloten, dat in 1959 in de sec
tor van het g.l.o. en het v.g.l.o.
Malraux, gedelegeerd minister bij het
bureau van minister-president De Gaulle,
is uit Parijs vertrokken voor een reis
door Azië, die bijna een maand zal du
ren. De Franse minister zal, naar ver
wacht wordt, een onderhoud hebben met
de sjah van Perzië, de minister-president
van India, Nehroe, en de minister-presi
dent van Japan, Klsjl.
meer zal kunnen worden gepro
duceerd dan thans in het bouw
programma is voorgenomen.
Dit onderwijs profiteert namelijk
nog steeds van de ruimte in de
bouwcapaciteit door het achterblij
ven van de bouw bij andere takken
van onderwijs, waardoor voor zover
de situatie op de arbeidsmarkt dat
toelaat, aangenomen mag worden,
dat ten deze een ruim goedkeurings-
beleid gevoerd zal kunnen worden.
Bij het v.h.m.o. moet verder op
gemerkt worden, dat op grond
van voorlopige berekeningen
wordt rekening gehouden met de
mogelijkheid, dat het aantal v.h.
m.o-leerlingen in 1965 niet onbe
langrijk hoger zal liggen dan de
raming van de commissie-v.h.m.o.
Het opvoeren van de bouwcapaciteit
in het lager nijverheidsonderwijs
werkt in de hand dat in de volgende
jaren steeds meer bouwvolume voor
de lopende werken nodig zal zijn,
omdat het hier merendeels werken
betreft die gemiddeld twee jaar
bouwtijd vorderen. De overloop van
het bouwvolume naar een volgend
jaar beïnvloedt op zijn beurt de
bouwcapaciteit van dat jaar, zodat
er weinig ruimte overblijft voor
nieuwe werken.
Ook met het bouwvolume dat voor
dit onderwijs is uitgetrokken zal
moeten worden geïmproviseerd. Het
bedrag voor de meisjesscholen is
aanmerkelijk hoger dan voorheen,
omdat het mogelijk is gebleken dit
jaar op wat ruimere schaal goedkeu
ring tot bouw van meisjesscholen te
verstrekken dan aanvankelijk kon
worden voorzien.
De stijging van het aantal studen
ten bij het hoger onderwijs (in 1970
rond 56.000 aldus het C.B.S.) maakt
het noodzakelijk dat er belangrijke
investeringen zullen moeten geschie
den.
Minister Cals meent, dat het tekort
aan bevoegde leraren bij het voorbe
reidend hoger en middelbaar onder
wijs de komende jaren nog aanmer
kelijk zal stijgen. On het ogenblik is
dat tekort 2200. Naar de minister
meent zal het volgend jaar 3200 be
dragen, in 1960 3500 en in 1961 3600.
De minister komt voor de jaren
1959, 1960 en 1961 tot een geraamd
aantal bij het V.H.M.O. aanwezige
leerlingen van resp. 161.000, 173.000
en 182.000.
Voor wat betreft de berekening van
de hiermede corresponderende ver
eiste aantallen leraren, moet nog
worden opgemerkt dat de zg. klasse
deler minder snel is gestegen dan in
Verleden week werd een politieman
in Oslo, dodelijk gewond door een
schot, afgevuurd door de 21-jarige
student in de natuurkunde Harsten
Magnus Gunnestad, toen een politie
auto Gunncstad en zijn kameraad,
Erik Ivaas, bij een autodiefstal be
trapte. Gunnestad en Ivaas werden
gearresteerd en inmiddels is de ver
rassende ontdekking gedaan dat zij
zich met spionage bezig hielden, zo
meldt Arbeidersbladet. Volgens dit
blad is het niet duidelijk of 't tweetal
er in geslaagd is gegevens te verkopen
aan buitenlandse ambassades in Oslo,
met welke contact was opgenomen.
Men heeft echter de indruk dat de
pogingen tot verkoop nog niet ge
slaagd waren.
Tegenover de rechter van instructie
had Gunnestad volgehouden dat hij
en zijn vriend van plan waren ge
weest in te breken in het kantoor
van een busmaatschappij. Zijn zenu
wen waren gespannen en daardoor
had hij op de politieman geschoten.
De verklaringen leken geloofwaardig
De posterijen van de Nederlandse
Antillen sullen binnenkort een se
rie bijzondere frankeerzegels uit
geven met een bijslag ten bate
van het Rode Kruis daar te lande.
De serie bestaat uit vier zegels,
waarvan het beeld gelijk is. Het
vertoont een witte vlag met een
rood kruis tegen een achtergrond,
waarop zich de boven- en beneden
windse eilanden aftekenen. Het
ontwerp is van de heer P. Wetse-
laar uit Haarlem. De zegels zullen
van 1 december 1958 t/m 31
maart 1959 aan de filatelistenlo
ketten worden verkocht.
en pas bij het routine-onderzoek van
de kamers van het tweetal kwam de
spionage aan het licht. In de kamer
van Ivaas werden kopieën van mili
taire plannen en tekeningen gevon
den. Het blijkt dat Gunnestad werk
te als code-expert op het hoofdkwar
tier van het Noorse leger. Hij werkte
meestal 's avonds en dit gaf hem de
kans de geheime documenten te ko
piëren. Ivaas had de taak de papie
ren aan de man te brengen. De spio
nage is waarschijnlijk in de afgelopen
zomer begonnen. De politie gelooft
dat het Ivaas is die op het idee ge
komen is.
Hij en Gunnestad waren in
het leger geweest, maar terwijl Gun
nestad goed aangeschreven stond bij
zijn meerderen, maakte Ivaas zich
onmogelijk en werd hij uit de dienst
gegooid. De vriendschap tussen Gun
nestad en Ivaas werd echter niet ver
broken. De politie heeft de indruk
dat Ivaas Gunnestad de baas was,
dat laatstgenoemde bang was gewor
den en met de spionage wilde op
houden, maar dat Ivaas hem dwong
door te gaan.
Vermoedelijk zijn de moeilijkheden
bij de „afzet" het tweetal fataal ge
worden. De vrienden hadden voortdu
rend geldgebrek en besloten werd in
te breken bij de busmaatschappij.
De affaire is stellig een schok
voor de militaire autoriteiten. Ge
tracht zal worden maatregelen te
nemen die herhalingen in de toe
komst zullen beletten. Het is een
feit dat Gunnestad de kans heeft
gehad belangrijke Nato-geheimen
te kopiëren en dat hij die kans
benut heeft. Hij kon dat doen zon
der dat verdenking op hem viel.
het interimrapport werd verwacht,
hetgeen betekent dat er op basis
hiervan meer leraren nodig zijn dan
was berekend, aldus dc minister.
In zijn slotbeschouwing komt de mi
nister tot de conclusie, dat er in de
eerstkomende jaren met een stijgend
tekort aan bevoegde leraren rekening
moet worden gehouden, waarbij hij
tevens opmerkt dat de onbevoegd
heidssituatie bij het openbaar en bij
het bijzonder onderwijs nogai uiteen
loopt (percentage onbevoegd gegeven
lessen in 195Si openbaar 19 prot.
christelijk 30 rooms-katholiek 27
overig bijzonder 17
De minister merkt tenslotte op, dat
de maatregelen, die reeds zijn getrof
fen om de bestaande en nog te ver
wachten tekorten aan docenten bij
het V.H.M.O. zo spoedig mogelijk te
verminderen moeten worden voortge
zet.
Hij heeft de indruk dat de voor
lichtingsactie goede vruchten af
werpt en grondt deze indruk op
de stijging van de cijfers der toe
lating tot de universiteiten en ho
gescholen. Eveneens zijn er aan
wijzingen dat de middelbare akte
opleidingen een steeds grotere be
langstelling genieten.
RECORDZITTING AMSTERDAMSE RECHTBANK
Tegenstrijdige verklaringen
na echtscheidingsgeding
In een recordzitting van 's ochtends
half tien tot 1 uur na middernacht
heeft de officier van justitie bij de
Amsterdamse rechtbank,, mr. R. L.
Heukels, een jaar gevangenisstraf
met aftrek van het voorarrest geëist
tegen de 48-jarige Amsterdamse
kaakchirurg A. J. H. E. en 6 maanden
met aftrek tegen de 38-jarige accoun
tant L. K. uit Maassluis. Hij achtte
wettig en overtuigend bewezen, dat
deze beide verdachten zich schuldig
hebben gemaakt aan meineed in een
echtscheidingsprocedure.
De twee raadsleden, resp. mr. K.
M. Mathuisen en mr. A. P. A. van
Velzen, hielden de rechtbank voor
dat in deze zaak onmogelijk met
zekerheid recht gesproken kon
worden omdat slechts de direct bij
het gebeuren betrokkenen de wer
kelijke waarheid kennen en vroe
gen vrij'spraak met onmiddellijke
in vrijheidsstelling.
Dit laatste wees de door mr.
Knottenbelt gepresideerde recht
bank echter van de hand, aanvoe
rende dat de gronden voor de voor
lopige hechtenis nog aanwezig wa
ren.
Om 10 uur gisteravond stond een
groep journalisten zich te verdringen
om het huis van bewaring aan net
Kleine Gartmanplantsoen binnen te
komen. Deze strafzaak was namelijk
in vele opzichten een unicum. Niet al
leen had het proces al de gehele och
tend, middag en avond geduurd, maar
bovendien werd het gehouden in een
klein vergaderzaaltje in het huis van
bewaring, aangezien een der verdach
ten, de accountant uit Maassluis, aan
een ernstige ruggemergkwaal lijdt en
de zitting liggend in een voor de groe
ne tafel geplaatst bed bijwoonde. Men
had 't ongewenst beschouwd hem in
deze toestand over te brengen naar
het paleis van justitie.
De zitting was tijdens het verhoor
van de 21 getuigen en dat der ver
dachten, die beiden ontkennen een
meineed te hebben afgelegd, niet
openbaar, doch de rechtbank achtte
het juist, dat vertegenwoordigers van
de pers het requisitoir en de twee
pleidooien zouden bijwonen. Daarme
de werd vrijdagavond omstreeks 11
uur begonnen.
Hieruit bleek, dat de kaakchirurg
een vriend en de accountant een broer
is van de orthopedisch chirurg N. K.
uit Amsterdam, die zich reeds in 1954
van zijn echtgenote wilde laten schei
den. Hij wendde zich toen tot mr. E.
L. Bakhuijs, doch die zei al spoedig
weinig te kunnen doen, omdat K. hem
vertelde geen bewijzen van overspel
van zijn vrouw te hebben. Het kwam
dan ook niet tot een echtscheidings
procedure.
„Dit jaar echter", aldus de officier
van justitie, „is het wel zover ge
komen en werden tegen de vrouw
deze twee verdachten als getuigen
fehoord. Zij hebben toen gepro-
eerd haar overspel met hen in de
schoenen te schuiven, dat ze niet
f heeft verricht. Zij zeggen nu dat
dat overspel al dateert van voor
1954. Als er geen onderzoek naar
hun verklaringen was ingesteld,
dan zou de scheiding zonder meer
zijn uitgesproken, dan zou de
vrouw als ontrouwe echtgenote op
straat hebben gestaan en dan zou
ze geen enkele alimentatie hebben
gekregen".
Hij meende, dat de als getuige ge-
Deze ruïne is alles wat nog
rest van het Nederlandse pavil
joen op de ,J2xpo". Alleen de
grote koepel staat nog over
eind. voor de rest is de fraaie
Nederlandse inzending veran
derd in een troosteloze berg
sloop
hoorde vrouw, die ieder overspel ont
kent, de waarheid spreekt en geloofde
dat de echtgenoot met zijn broer en
zijn vriend een conspiratie in elkaar
hadden gezet.
In zijn repliek op de pleidooien merk
te de officier op, dat de verdachten
dankzij de onverwachte arrestatie
geen kans hadden gehad tot intensief
overleg met elkaar en dat zij daarom
elkaar tegenspraken. De rechtbank
zal op 4 december a.s. in de gewone
openbare zitting uitspraak doen.
De Amerikaanse pocketbook-ïndustrie is langzamerhand een zaakje ge
worden, waarmee honderden miljoenen dollars gemoeid zijn. Tot welke
praktijken een dergelijke inzet verleidt, onthult Best Seller van William
Murray (Popular Giant), een door en door cynisch boek over een honds
brutale schrijver, die er komen wil, met welke middelen dan ook. De ach
tergrond Is een uitgeverswereld, waarin schrijvers gekocht, verkocht, „ge
maakt" of, als het zo uitkomt, vernietigd worden en „literatuur", althans
wat daarvoor doorgaat, vervaardigd wordt aan de lopende band. Een boek
met vaart voor schokvrije lezers.
Als Pan Giant verscheen van profes
sor J. L. B. Smith, Old Fourlegs. The
Story of the Coelecanth. De coele-
canth is de vis met de holle rugge-
graat, die een drie honderd miljoen
jaren geleden leefde en waarvan men
meende, dat hij vijftig miljoen jaren
geleden al uitgestorven was. Veertien
jaar zocht professor Smith de ocea
nen af tot nem een berichtbereikte
van een vangst ter hoogte van de Co-
mores eilanden, tussen Madagascar
en Afrika. Hoe lang de vis in de tro
pische hitte in redelijke staat zou
blijven was de bangen vraag. Hoe
Smith er in slaagde op zondag
door te dringen tot de minister-pre
sident van Zuid-Afrika en deze 'n mi
litair vliegtuig af te persen, dat hem
op tijd naar de plaats van de vangst
bracht, is uiteraard een der hoogte
punten van zijn boek, dat verder al-
erlei merkwaardigs bevat uit de lan
ge historie van moeder aarde. Geens
zins alleen voor de hengelaar!
„Heeft U bok een damesroman?", is
een veel voorkomende vraag in een
boekwinkel. Het genre precies te om
schrijven is moeilijk, maar het zijn
doorgaans romans door dames, voor
dames over dames. Dit geldt in ieder
geval voor Sara Dane (Fontana
Books) van de Australische schrijf
ster Catherine Gaskin, hoewel in het
laatst van de 18e eeuw, waarin dit
boek speelt, niet iedereen ervan over
tuigd was, dat Sara een dame was.
Ze kwam tenminste aan boord van
een schip met veroordeelden naar de
Australische strafkolonie het boek
is dan verder gewijd aan haar op
komst en liefdesavonturen.
Een familieroman geeft Suzan Ertz
in Charmed Circle de tragedie van
wat toch met enig recht een „happy
family" genoemd kon worden.
Tegen de exotische achtergrond van
het modern India beschrijft Kamala
Markandaya in Some Inner Fury
(Signet Books) het liefdesverhaal van
een Hindoe meisje en haar Europese
minnaar.
Door Jacques den Haan
„Mid-Winter", is natuurlijk bij uit
stele de tijd voor het spook- of grie
zelverhaal, hoewel elektrisch licht en
centrale verwarming het genre geen
goed gedaan hebben. Kaars en haard
vuur schiepen een geschikter sfeer:
de kaars behoort dan vanzelf uit te
gaan, waarop de deur opengaat en
Sir Osbert binnenschrijdt met het
bloedige hoofd onder de knokkige
arm. The Graveyard Reader edited
by Groff Conklin (Ballantine Books)
bevat twaalf staaltjes van enkele
meesters op dit gebied als Ray Brad
bury, Ambrose Bierce, John Collier en
H. P. Lovecraft. Haast U! Want hoe
wel men het deze bundel niet aanziet
lijdt het genre als geheel ernstig aan
bloedarmoede.
Haast U voorts met de aanschaf van
Tharber's Dogs in de Penguin Books.
Het bevat alle honden uit het leven
van James Thurber en dat zijn er
heel wat! Het is opgeluisterd met een
keurcollectie tekeningen van deze
man, die de meester is van de Ame
rikaanse humor.
Het kost een daalder en maar heel.
zelden kunt U zoveel genoegen voor
een daalder kopen.
Eric Ambler is de man, die in de
„Dertiger" jaren verraste met en
kele voortreffelijk en met duidelij
ke kennis van zaken geschreven
boeken over de internationale
spionage. Zijn na-oorlogse avontu
renromans bekoorden mij wat
minder, maar Dell Books brengt
nu een herdruk van een van ae
heel goede: Back-ground to Dan
ger (Engelse titel Uncommon
Danger)het avontuur van de En
gelse journalist Kenton, die na een
ontmoeting in de treim naar We
nen in een vreemd wereldje ver
zeilt. Forever Ambler!
over Nederlandse film.
Minister Cals acht de vooruitzichten
voor de Nederlandse speelfilm be
moedigend. In zijn memorie van ant
woord aan de Tweede Kamer over de
begroting van O., K. en W. noemt de
minister de redenen voor zijn me
ning op. In de eerste plaats is er
door de stichting van het produktie-
fonds voor Nederlandse films, zoals
verwacht werd, een zekere conti
nuïteit in de Nederlandse filmpro-
duktie tot stand gekomen.
In de tweede plaats is bij de ver
vaardiging van Nederlandse speel
films de medewerking ingeroepen
van een aantal Nederlandse kunste
naars, wier capaciteiten de beste be
loften inhielden voor een produktie
op behoorlijk niveau.
Zo werden bij de laatste films op het
gebied van regie, camera, scenario,
draaiboek en muziek bekende Neder
landse kunstenaars aangetrokken,
terwijl ook de produktieleiding in
zeer ervaren handen werd gelegd.
De recente vertoningen van films als
„Dorp aan de rivier" en „Fanfare"
hebben naar het oordeel van de mi
nister bewezen, dat zijn gematigd op
timisme gerechtvaardigd is.
Nederlands studiecentrum
voor zeevarenden.
Aan boord van de „Blitar" van Se
Koninklijke Rotterdamse Lloyd is de
onlongs opgerichte stichting „Neder
lands studiecentrum voor zeevaren
den", iets dergelijks als het Britse
„College of the sea", voor het eerst
in de openbaarheid getreden.
Het gaat bij deze stichting om de
zinvolle vrijetijdsbesteding van hen,
die op schepen van Nederlandse re
derijen varen. Het studiecentrum is
voortgekomen uit het initiatief van
een aantal particulieren uit verschil
lende plaatsen van ons land. Zij zijn
vroeger zelf met het zeemansleven
in danraking geweest en weten wat
het zeggen wil op de soms maanden
lange reizen de dag alleen te moeten
doorbrengen met werken, eten en sla
pen. Een aantrekkelijk hobby of stu
die kan de ledige tijd opvullen.
Het studiecentrum is niet bedoeld om
te helpen bij de ontwikkeling in het
eigen beroep. Voor het financieren
rekent men op steun uit de particu
liere sector, steun ook uit de z.g.
„zeemanspot''. Maar reeds werd op
deze bijeenkomst voor een financiële
verrassing gezorgd uit naam van de
International Transport Federation
I.TF. zeide de heer De Vries te kun
nen mededelen, dat deze aan de stich
ting een bedrag van f 10.000 ter be
schikking stelt.
Concentratie in het
verzekeringsbedrijf.
De Amsterdamse zee- en brand as
surantie maatschappij van 1820 N.V.,
en de Brandmaatschapplj te Amster
dam van 1790 N.V., hebben op 17 no
vember opgericht de Amsterdamse
Assurantie Associatie de Koepel N.V.
met een maatschappelijk kapitaal
van f 5.000.000, waarvan f 1.000.000
is geplaatst en volgestort.
Een Inspecteur varf politie te Vauban
In het Franse departement Saone et Loire
heelt meegedeeld, dat hij een viool heelt
gevonden met de Inscriptie .Antonlua
Stradivarius cremonensls facebat annno
1740", het handelsmerk van de beroem
de vioolbouwer Stradivarius uit Cremo
na. De vlooi, die door deskundigen ral
worden onderzocht, werd gevonden op
da solder van een oud huls.
