ZELANDICA
Dr. Drees over de verwarring
na de tiende mei van 1940
„Vraagtekenreis"
SPAARBEWEGING VERTOONT
DIT JAAR WEER OPGAANDE LIJN
„VAN MEI TOT MEI"
Uitwijkpogingen te Scheveningen
en IJmuiden mislukten
Aangezien dr. Drees
in zijn boek „Van mei
tot mei" vrijwel alleen
schrijft over de activiteiten'
waarbij hijzelf betrokken is
geweest, zien wij hem in zijn
hoofdstuk over de Duitse
overval op 10 mei 1940 ook
in de allereerste plaats als'
Haags burger. Misschien kan
men nog beter zeggen- als
zeer nauw betrokkene bij het
werk op het Binnenhof. Om
velerlei reden kwam de aan
val voor hem niet onver
wacht, maar desniettemin
heeft hij de weinige dagen
dat er in ons land gestreden
werd in hevige spanning
doorleefd. Hij was toen nog
niet de man, die de belang
rijke beslissingen had te ne
men; iemand die deze plicht
wel had, zoals mr. De Geer,
werd door dr. Drees in deze
meidagen dadelijk al kritisch
beoordeeld.
Het uitwijken van koningin en
ministers naar Engeland had de
volle instemming van dr. Drees.
Zelf heeft hij in Scheveningen en
IJmuiden ook nog getracht het
land te verlaten, maar hem i3 dat
al evenmin gelukt als Koos Vor-
rink; bij gelijktijdige pogingen
slaagden bedreigde personen als
dr. L. de Jong, Lebon, Meyer
Sluyser en dr. M. van Blanken-
stein er gelukkig wel in Engeland
te bereiken. Dr. Drees heeft wat
zijn eigen persoon betreft deze
mislukking nooit betreurd; hij en
Vorrink hebben in de oorlogsja
ren heel wat voor de goede zaak
kunnen doen.
Met veel medegevoel schrijft de
huidige minister-president over
de joodse landgenoten, met wie
hij in partijverband of anderszins
nauw neeft samengewerkt. Een
zelfmoordpoging van De la. Bella,
de secretaris van het. N.V.V.,
slaagde niet; hij is later in Duits
land omgekomen. Dr. Drees wist
dat vele van zijn vrienden een ge
lijke poging zouden wagen en hij
achtte dat onder deze omstandig
heden ook niet ongeoorloofd. Pro
fessor Van Gelderen koos met zijn
gezin de gasverstikking, professor
Bonger en de Amsterdamse wet
houder dr. Boekman gingen ook
vrijwillig de dood in, gevolgd door
verschillende andere in de politiek
of in het openbare leven vooraan
staande joden. Het zijn, voor wie
dat allemaal van nabij heeft mee
gemaakt, verschrikkelijke dagen
geweest.
DE algemene situatie in mei
en juni van dat eerste oor
logsjaar was er natuurlijk
een van afwachten. Het verloop
van de gewapende strijd zou im
mers ook uitmaken welke politie
ke mogelijkheden nog in ons land
waren overgebleven. In een verga
dering van de Haagse gemeente
raad op 17 juni liet dr. Drees dui
delijk uitkomen, dat hij niet alle
hoop had opgegeven. Wel konden
de Kamers niet vergaderen. De
houding van mr. K. J. Frederiks,
de toenmalige secretaris-generaal
van Binnenlandse Zaken, wordt
door dr. Drees niet bewonderd;
Een aantal jouralisten, die gespeciali
seerd zijn op het gebied van internatio
naal toerisme, hebben op het cogres
van de internationale federatie van reis-
bureau's een internationale persvereni
ging voor toerisme (P.I.T.) gesticht, die
zal streven naar een steeds vrijer ver
keer van personen en deviezen. De ver
eniging zal elk "jaar een verslag aan de
Organistatie voor Europese Economische
Samenwerking, de O.E.E.S., zenden.
Advertentie
het was een houding van berus-,
tin|f en niet van principieel verzet.
Van de Duitsers verwachtte dr.
Drees weinig goeds; naderhand is
hij van mening, dat zij het zich
hier nog veel moeilijker hebben
gemaakt dan zij het hadden be
hoeven te hebben. Huichelarij en
karakterzwakte bij lieden die ver
antwoordelijkheid droegen heeft
dr. Drees van meetaf veraf
schuwd. Het begin van verzet, de
„anjerdag" (29 juni, verjaardag
van prins Bernhard), heeft hij
verwelkomd als een gedeeltelijke
bevrijding uit de apathie.
Het lag in de rede dat dr.
Drees betrokken werd bij
het overleg tussen de poli
tieke partijen. Hij schrijft ook
over de bekende brochure van Go-
lijn en verklaart diens toen voor
velen onverklaarbaar standpunt
uit zijn betrekkelijk optimisme
ten aanzien van de door de Duit
sers aan te nemen gedragslijn.
Seyss-Inquart heeft voor .Cohjn
een bijzondere belangstelling aan
de dag gelegd, maar al gauw wa
ren deze Nederlandse staatsman
de ogen geheel opengegaan. Voor
de vorming van een „nationaal
blok" heeft dr. Drees wel sympa
thie gehad; de oprichting en de
ontwikkeling van de Nederlandse
Unie heeft hij op een afstand en
met iets van welwillende scepsis
fadegeslagen. Het lag voor de
and dat geroutineerde partijman
nen, als dr. Drees er een .was, het
amateurachtige streven van het.
driemanschap en van anderen niet
steeds hebben kunnen bewonde
ren. Meer dan eens wijdt dr.
Drees waarderende woorden aan
leiders van andere partijen dan
de zijne, die zich in de oorlogs
jaren geheel hebben ingezet en
dat soms met hun leven hebben
betaald.
Het hoofdstuk over de gelijkscha
keling van de S.D.A.P. en van dé"
met haar verwante organisaties is
zeer uitvoerig en zal niet iedereen
het meest interesseren. Toch mag
men erkentelijk zijn dat zoveel
details hier in een logisch verband
zijn samengevoegd, want weini
gen hebben als dr. Drees zo se
cuur de gehele situatie kunnen
overzien. Er zijn in deze geschie
denis vele treffende en ook tragi
sche momenten; er zijn inderdaad
enkele meelopers en zelfs verra
ders geweest, maar in het alge
meen heeft de partij zich gehou
den zoals dat van een Neder-
landse partij verwacht kon wor
den. Herhaaldelijk komt hier de
schier demonische figuur van
Rost van Tonningen naar voren;
succes heeft deze concurrent van
Mussert gelukkig niet gehad. Niet
zonder enige trots deelt dr. Drees
mee, hoe Vorrink, Scheps en hij
eigenlijk van de eerste dag af aan
het verzet tegen de Duitse indrin
ger door schriftelijke en monde
linge beïnvloeding hebben opge
roepen en versterkt.
(Advertentie)
Ach ja... Nu huivert Holland. Kou,
nattigheid, rilwind - actieve hand
langers van verkoudheid - zijn in
de aanval. Bescherm Uzelf met
Agré-Gola van Philips-Roxanel
AGRÉ-GOLA
Voorkomt verkoudheid,
aandoeningen van de
luchtwegen, hoest,
heesheid enz. Doosje met 60 ta
bletten f 0.98.
noem de naam - voor
De daling in de totale besparingen bij
spaarbanken, welke zich reeds in de
tweede helft van 1956 manifesteer
de, heeft zich in 1957 ih versterkte
mate voortgezet, aldus het Centraal
bureau voor Statistiek in de statis
tiek der spaarbanken 1957. De vrees
voor de waardevermindering van de
gulden in augustus en de scherpe
stijging van de rentestand in het
laatste kwartaal hebben hiertoe bij
gedragen. Vele namen spaargelden op
om daarmede de aankoop van goe
deren te financieren, of onttrokken
ter belegging in hoogrebtende obli
gaties belangrijke bedragen aan de
spaarbanken.
Deze beweging werd nog versterkt
door de uitgifte van de nationale wo
ningbouwlening tegen een rente van
6 procent, welke velen er toe bracht
hun spaargelden gedeeltelijk in obli
gaties om te zetten. Er vond dus een
zekere verschuiving in de vorm van
de besparing plaats.
Volgehs een raming van dé R.P.S.
werd op deze manier in 1957 onge
veer 100 miljoen aan de spaarban
ken onttrokken, waarvan circa 30
miljoen aan de R.P.S. Een uitzon
dering op deze tendentie tot ontspa-
ring in 1957 vormen de besparingen
bij de spaarafdelingen van handels
banken. Het spaarverschil bij deze
instellingen steeg van rond 40 mil
joen in 1956 tot rond 100 miljoen
in 1957. Dèzé cijfers zijn echter niet
in; deze spaarbankstatistiek van het
C.B.S. verwerkt. Het totale bij alle
in het onderzoek betrokken instel
lingen gespaarde bedrag beliep in
1957 77 miljoen of minder dan 1/5
van dat in 1956, toen het 394 mil
joen bedroeg. Dat het totale spaar
verschil voor 1957 nog een positief
cijfer te zien geeft, is te danken aan
hét storting overschot bij de boeren
leenbanken groot 151 miljoen. Bij
de R.P.S., de algemene spaarbanken
en de bankspaarbanken en aanver
wante instellingen, was het spaar
verschil negatief. Dit resultaat wijkt
wel sterk af van dat van 1956, toen
bij de R.P.S. een sterke stijging, bij
de algemene spaarbanken en de boe
renleenbanken een daling, en bij de
bankspaarbanken enz. een klein ne
gatief spaarverschil optrad.
De gunstige ontwikkeling van het
spaarverschil bij de boerenleenban
ken- vindt waarschijnlijk voor een
deel haar oorzaak in de verhoging
van, de vergoede rente tot 3 en de
voor het sparen gevoerde propagan
da.
Bij Koninklijk Besluit is aan mr.
L. A. Nypéls, op zijn verzoek met in
gang van 1 januari 1959 eervol, ont
slag verleend uit zijn ambt van vice-
president van de Hoge Raad der Ne
derlanden, onder dankbetuiging voor
de vele en gewichtige diensten door
hem in rechterlijke betrekkingen aan
den lande bewezen.
Bij vergelijking van de eerste acht
maanden van 1957 met die van 1958
blijkt, dat het spaarverschil bij de
drie grote groepen van spaarinstel-
lingen tezamen van 195 miljoen tot
426 miljoen is gestegen. De spaar-
béweging vertoont weer een opgaan
de lijn en naar het zich laat aanzien
zal 1958 voor alle in het onderzoek
betrokken spaarinstellingen een posi
tief spaarverschil te zien geven. Op
grond van globale berekeningen
wordt verwacht, dat dé jeugdspaar-
regeling zal leiden tot extra besparing
van ongeveer 150 miljoen per jaar,
aldus het C.B.S.
Op het platform van
Schiphol liepen dezer
dagen twee pinguïns
vrij rond en hadden uit
de aard der zaak veel
bekijks. Ze waYen op
weg van Rome naar
Anchorage in Alaska
en werden in het KLM-
toestel meegenomen
door de heer Antonel-
lo Marescalschi van de
Italiaanse radio-omroep
Rai. Bij deze omroep
was namelijk een
vraag binnengekomen
of pinguïns, die wel
aan de Zuidpool leven,
ook in het Noordpool
gebied voorkomen en
zo neen, of zij wellicht
aan de Noordpool in
leven zouden kunnen
blijven. Het antwoord
op de eerste vraag
was eenvoudig, omdat
de pinguïns alleen op
hét zuidelijk halfrond
zijn aangetroffen. De
tweede vraag kon niet
zo onmiddellijk wor
den beantwoord. En
dat w as de reden,
waaromde pinguïns
naar Anchorage wer
den gébracht en aan-
gébodên aan de ge
zondheidsraad.
Het mannetje kreeg di
naam Egegik, het
vrouwtje de Italiaanse
naamAngela. Dé die
ren voelden zich al dc
eerste dag zo gezond
als ee» vis.
Zondag leek het alsof de natuur een
mengelmoes van mist en zonlicht
willekeurig over Nederland had laten
uitdwarrelen. Terwijl het n.l. op vele
plaatsen prachtig zonnig weer was,
had men op evenveel andere plaat
sen te kampen met een dichte kille
mist, welke de zon geen kans van
schijn gaf. Deze romantische foto
laat zien hoe het er zondagochtend
uitzag in de winkelstraat tan Am
sterdams tuinstad Slotermeer, De
Burgemeester De Vlugtlaan.
Nieuwe zeerechtconferentie
voorgesteld
Elf landen hebben vrijdag in de juri
dische commissie van de algemene
vergadering der Verenigde Naties 'n
resolutie ingediend, waarin een nieu
we conferentie over het zeerecht
wordt voorgesteld, speciaal ter be
spreking van de breedte der territo
riale wateren en visserijzones.
Secretaris-generaal Hammarskjöld
zou de conferentie in juli of augus
tus 1959 in een nog te kiezen stad
moeten bijeenroepen.
De elf landen die de resolutie indien
den zijn: Australië, Frankrijk, Ma-
lakka, Griekenland, Honduras, Italië,
Liberie, Nicaragua, Thailand, Groot-
Brittannie en de Verenigde Staten.
Onderscheiding voor
vice-admiraal Pröpper
Vice-adiniraal H. H. L. Priipper de
bevelhebber der Nederlandse zee
strijdkrachten, die op het ogenblik
een bezoek aan de Verenigde Staten
brengt, is vrijdag tijdens een plech
tigheid in het Amerikaanse ministe
rie van defensie te Washington on
derscheiden met het commandeur
schap van het legioen van verdien-
De versierselen van de onderschei
ding werden door de Amerikaanse
minister van marine, Thomas Gates
aan de Nederlandse vice-admiraal
overhandigd.
Ontvoerde Amerikaan op
Sicilië vrijgekomen
Alberto Castello, een 71-jarige gepen
sioneerde Amerikaanse evangeli
sche predikant van Siciliaanse af
komst die vorige week was ont
voerd, is zondag vrijgekomen.
Zijn ontvoerders hadden een losprijs
van vijf miljoen lire (ongeveer
dertigduizend gulden) gewaagd,
maar de predikant, die moet leven
van een pensioen van negentig
dollar in de maand, kon dit bedrag
niet opbrengen. De ontvoerders
waren waarschijnlijk misleid door
de grote Amerikaanse auto, die
de oud-predikant bij zijn terug
keer naar Sicilië, drie maanden
geleden, had meegenomen.
Volgens een politiebeambte vermoed
de de politie,dat de ontvoerders de
Amerikaan hadden verborgen in
een huis dat in een grot was ge
bouwd. Het gebied werd daarom
omsingeld en de ontvoerders
vluchtten met achterlating van
hun gevangene.
DE GARANTIE
VOOR BLIJVENDE MOTECHTHEID
EULAN voor
mofechte behandeling van wol en andere dierlijke
vezels; een wetenschappelijke pioniers-prestatie van
y jaren op zijn deugdelijkheid beproefd.
sntal'ler
Vogelkenners hebben in Zeeland een rijk arbeids
veld. Inlagen, kreken, dijken, welen, schorren en
slikken vormen een dorado voor allerlei soorten
vogels. Voor onze lezers geeft Barend Zwerfmans
hierover zijn instructieve artikelen. Ook in het
Zeeuws Tijdschrift hebben verschillende ornitho
logen van hun kennis blijk gegeven. Veranderin
gen in het landschap, waaronder begrepen het
schorren- en platengébied, doen hun invloed gel-
gen op het vogelleven.
IN LIMOSA (Orgaan van de Nederlandse Ornithologische Unie)
1958, no. 8, is een studie verschenen van Russell Webbe: On Pink-
foot changes in the Netherlands. Deze studie gaat gedeeltelijk
over de aanwezigheid en het verdwijnen van de Kleine Rietgans in
het Veerse Gat. Dr. C. G. B. ten Kate geeft in dit tijdschrift over 't
voorkomen van deze vogel nog enige nabeschouwingen. Webbe
geeft interessante bijzonderheden over het voorkomen van deze
vogels op de Schollemanplaat, waarmee ongetwijfeld de Schotsman
bedoeld is, uit het jachtboek van Leyborne Popham. Verder werden
van laatstgenoemde Engelsman nog twee boeken met kranteknip
sels en zijn dagboeken over de periode 19101925 geraadpleegd.
Leyborne Popham pachtte rond de eeuwwende een jachtgebied in
het Veerse Gat. Hij was daar gewoon ieder seizoen een week of
twee te jagen, zodra zijn jachtopziener, J. de Bliek, hem telegra
feerde dat de weeromstandigheden gunstig waren. Gunstig weer be
tekende dan koud weer met wind uit oostelijke richting. De duur
en het aantal van deze jachtbezoeken varieerden van jaar tot jaar.
Leyborae Pophams voorganger, T. M. Pike, rapporteerde reeds dat
duizenden ganzen zich in een lange rij, als een zwarte streep, op
de zandplaat bevonden. Bij normaal koud weer met sneeuw en ijs
was het er goed jagen. De ganzen kozen de SGhotsman als rust
plaats. Eerst werd op deze dieren met een „punt gun" geschoten,
een niet handteerbaar „kanon", dat wel voor op een boot gemon
teerd werd. Hiermee werden grote slachtingen onder deze dieren
aangericht.
Na het jachtseizoen 1906/7 mocht men met dit soort geweren niet
meer jagen. (Nederland was met dit verbod „voorlijk", in Engeland
wordt deze toch wel wrede manier van jagen nog toegestaan). Pop
ham, die elke winter in december of later hier kwam. constateerde
dat deze vogel steeds minder voorkwam en in het begin van de ja
ren twintig bijna geheel niet meer. Hij weet dit aan het feit, dat
de hoge zandbank, waar zij bij voorkeur de nacht doorbrachten, veel
lager was geworden. Deze bank werd zelfs bij normale tijen over
stroomd. De schrijver van het artikel, Webbe, vraagt zich af wat
de oorzaak van het wegtrekken geweest kan zijn. Hij vermoedt, dat
de vogels geen geschikte nieuwe rustplaatsen in de omgeving kon
den vinden in de nabijheid waarvan zij voedselgronden konden vin
den. Ook denkt Webbe aan wijziging in het gebruik van de voed
selgronden door de mens.
N'ü we het toch over de Schotsman hebben, vermelden we nog het
artikel van M. Schönfeld In de Mededelingen van de Vereniging
1958 (2-4), voor Naamkunde te Leuven en de Commissie voor
Naamkunde te Amsterdam, getiteld: Van zandbanken en eilandjes
De schrijver vermoedt, dat de Neeltje-Jansplaat (Oosterschelde)
genoemd kan zijn - naar een schip dat daar verging, evenals de
Schotsman. De Onrast (noordwesthoek van Noord-Beveland) is ge
noemd naar het verschijnsel van voortdurende wisseling van groot
te, vorm en plaats van de zandbank.
N.B. Rectificatie van een drukfeil: de abdij Ter Horst in Zelandica"
van 22 oktober moet zijn: Ter Doest,
DINSDAG 18 NOVEMBER 1958 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
