Juda en Hengeveld komen met
„Sonate-avond"
Bij Rotterdam wordt imposante
oeververbinding gebouwd
KLAPROOSCOLLECTE WORDT
OP 15 NOVEMBER GEHOUDEN
KONINGSAREND. UIT ITALIË
PER VLIEGTUIG AANGEKOMEN
POLEN WILLEN DE SCHEVE
TOREN VAN PISA REDDEN
DINSDAG 4 NOVEMEER 1958
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
BACHBRAHMSDEBUSSY
Donderdagavond
in Middelburg
TWEE VERMAARDE NEDER
LANDSE musici geven donder
dagavond in Middelburg een op
merkelijk concert, waarbij vier
grote en bekende werken worden
uitgevoerd. Jo Juda (viool) en
Gerard Hengeveld (piano) spelen
namelijk sonaten van Bach,
Brahms, Debussy en Ravel. Een
„sonate-avond" dus. En juist daar
om belangwekkend! Want al luis
terend wordt men ingeleid in de
ontwikkeling van een bepaalde
muzikale- vorm, die van oudsher de
componisten heeft geboeid, een
vorm ook, die zich heeft ver
nieuwd tot in deze eeuw toe.
Wat is een sonate en hoe is zij
ontstaan? Zij is uit meer delen
opgebouwd en geschreven voor
één of meer instrumenten. Dat
laatste is essentieel, want het
hangt ten nauwste samen met het
ontstaan van deze muzikale vorm.
In vroeger tijden namelijk wer-
"den vocale en instrumentale mu
ziek niet beschouwd als afzonder
lijke zaken, zodat dezelfde compo
sities zowel werden gezongen als
gespeeld. Maar langzamerhand
gingen de muziek voor de stem en
die voor het instrument eigen we
gen, zodat men bij composities in
de laatste categorie sprak over
een „canzone da sonar", een lied
om te spelen. Men ziet: deze aan
duiding is nog geheel ontleend aan
de vocale kunst.
Al spoedig echter werd de
naam veranderd en werd een
speelstuk aangeduid met „so
nata", welke naam tot op de
huidige dag in zwang is. Maar
dat wil niet zeggen, dat in de
muziek elk stuk voor instru
ment nu maar aanspraak mag
maken op de titel „Sonate.
Geenszins, in de loop der tij
den ontwikkelde zich een zeer
speciale „sonate-vorm", waar
aan bepaalde regels ten grond
slag liggen. Alleen die muziek,
die in deze vorm is onderge
bracht, wordt sonate genoemd.
Maar ook die vorm heeft in de
loop der tijden een ontwikkeling
doorgemaakt en de aanvankelijk
strenge voorschriften werden in
later jaren veel gemakkelijker op
gevat. Dat nu is juist het boeien
de van een concert als dat van
donderdagavond: men kan in gro
te lijnen deze ontwikkeling volgen,
een ontwikkeling die in dit geval
loopt van Bach tot Ravel,
In de dagen van Bach was de ont
wikkeling reeds ver gevorderd.
Met name in Italië was de sonate
tot een belangrijke muzikale vorm
verheven en volgens Italiaanse
voorbeelden werkten Bach, Han
del, Tartini, Locatelli enz. Hier en
daar durfde men al wat vrijer met
de oude Italiaanse vorm om te
springen en worden de eerste
voorboden van een nieuwe tijd
merkbaar, een tijd die via Haydn
en Mozart op Beethoven zou uit
lopen. De Bach-sonate welke don
derdagavond wordt gespeeld, heeft
echter nog een sterke gebonden
heid aan de oude normen: twee
langzame delen, twee snelle, om
een voorbeeld te noemen.
De tweede naam op het program
ma is Brahms. De tijd is verder
geschreden en sonate heeft wat
men noemt haar „klassieke
vorm" gekregen, waaraan met na
me Mozart zijn deel heeft bijge
dragen. Maar ook de reus Beet
hoven heeft zijn part in de ont
wikkeling geleverd en vooral door
en na hem wordt de muziek dienst
baar gemaakt aan de individuele
expressie van een componist. Bij
Brahms nu ziet men enerzijds nog
een groot respect voor de vorm
en anderzijds de grote bewogen
heid van de romanticus. Welnu,
zij gaan voortreffelijk samen, zo
als de donderdag te spelen sonate
opus 108 bewijst.
Tenslotte twee Franse namen:
Debussy en Ravel. De eerste heeft
slechts één vioolsonate geschre
ven, een driedelig werk. De vorm
is hier niet meer dwingend, de
grenzen zijn vervloeid. Voorheen
was de interne opbouw van de
onderdelen der sonate eveneens
onderworpen aan vaste schema's,
maar Debussy gooit ze overboord.
Het lijkt alsof hij fragmentarisch
werkt, daarbij elk fragment van
twee k drie maten telkens herha
lend.
In meer dan één opzicht is de
ze sonate van Debussy een
aangrijpend stuk. Zo is het b.v.
zijn laatste werk, dat hij vol
tooide en kwam het tot stand
in het jaar 1917, het barre oor
logsjaar, toen de Duitsers voor
Parijs lagen en de componist
zelf ongeneeslijk ziek was. In
maart 1917 begeleidt hij Gas
ton Poulet bij de eerste uitvoe
ring van de sonate in de Salie
Gaveau, de laatste maal dat
hij in het openbaar het podium
betreedt. Een jaar later stierf
hij...
Ravels sonate is in de ontwikke
lingsgang van "deze muzikale
vorm eveneens opmerkelijk: drie
delen, waarvan het middendeel 'n
jazz-stuk is, namelijk „Blues". In
derdaad, een opvallende evolutie
sinds de aan de Italianen verwan
te Bach! Een Engelse Ravel-bio-
graaf vertelt ergens hoe een band
leider van grote faam hem verze
kerde, dat deze „Blues" perfect
van opbouw is. De man was ver
baasd, dat een componist van ern
stige muziek zo iets kon schrij
ven...
Het laatste deel van deze sonate is
een „Perpetuo Mobile", ook niet
bepaald passend in de klassieke
sonate-traditie. Niettemin schreef
Ravel met deze sonate een boeiend
en vaak fascinerend werk, daarbij
demonstrerend dat de vorm ten
slotte ondergeschikt is aan de
muzikale intentie.
Een sonate-avond dus, donderdag.
Een stuk boeiende muziekgeschie
denis, verteld zoals zij moet wor
den verteld: in klanken. Vertel
lers: Jo Juda en Gerard Henge
veld.
MOEILIJK WERK IN STEPPE-BODEM
Basculebrug met klep van
vijftig meter lengte
Nederland, dat op waterstaatkundig gebied altijd een voorste
plaats heeft ingenomen en de wereld versteld heeft doen staan
van zijn gigantische prestaties op dit gebied men denke aan
de Afsluitdijk en de inpoldering van de Zuiderzee, aan het bui
tengewoon snelle herstel van de enorme schade, die de waters
nood van 1953 had aangericht en aan het Deltaplan staat
opnieuw voor de uitvoering van een werk, dat zijn. grootse tra
ditie zal bevestigen: de bouw van een brug over de Nieuwe Maas.
ten oosten van Rotterdam bij Van Brienenoord.
Deze oeververbinding zal een onder
deel vormen van de verbinding tus
sen rijksweg 16, dat is de weg Rot
terdam-Dordrecht en de rondweg om
Rotterdam, welke laatste rondweg
toegang geeft tot de weg Rotterdam-
Gouda en de weg Rotterdam-Den
Haag. Als de brug en de daarop aan
sluitende weg klaar zijn, zal dus heel
veel verkeer ten oosten van Rotter
dam omgeleid kunnen worden.
Deze brug zal de meest imposante
oeververbinding van Europa worden:
door zijn omvang en door de bewon
derenswaardige ingenieurskunst, die
het klaarspeelt om het zware ge
vaarte in de ter plaatse slappe bo
dem een hechte grondslag te geven.
Afgezien van reeds eerder verrich
te grondonderzóekingen is dit
jaar een eerste begin gemaakt met
de bouw van deze nieuwe oever
verbinding, enkele kilometers ten
westen van het Kralingse Veer
over de oostpunt van het eiland
„Van Brienenoord" naar IJssel-
monde. Op de begroting voor 1958
was voor de werkzaamheden een
bedrag van twee miljoen uitge
trokken. In 1959 denkt men aan
de bouw van de brug voor 4.3
miljoen te vei'werken. Tevens zal
men volgend jaar beginnen met de
aanleg van de toegangswegen
haar de brug en de ter weerszij
den daaraan aansluitende gedeel
ten van de weg Rotterdam-Dor
drecht (E 10). Hieraan zal 'n som
van ongeveer drie miljoen worden
besteed.
Wat de bouwkosten betreft valt
voorts het volgende te vermelden:
Het betonwerk voor de brug alleen
al vordert een bedrag van 25 miljoen
gulden. De kosten van de staalcon
structie zijn op 20 miljoen begroot.
Men heeft overwogen hier een tunnel
te bouwen, doch men heeft ervan af
gezien, omdat hij veel duurder ge
weest zou zijn dan de brug.
Bij de aanleg van de noordelijke toe
gangsweg staan de waterstaatkun
digen: voor een schier onmogelijke
taak; De weg en uiteraard de
pijlers van de brug zal moeten
steuhèn op een vasté" zandlaag. Wel
nu, deze ligt hier ongeveer 16 meter
beneden het zogenaamde maaiveld.
Dit betekent, dal de slappe laag hier
een dikte heeft van ongeveer veertien
meter.
De oeverbinding krijgt een totale
lengte van 1640 meter. De toeleidin
gen zullen een lengte hebben van
respectievelijk 750 meter voor de
zujdelijke (vijftien overspanningen
van 50 nieter) en 500 meter voor de
noordelijke toerit (tien overspannin
gen van 50 meter). De breedte ervan
bedraagt 24,5 meter.
Dé boogoverspanning krijgt een leng
te van 290 meter. Deze getallen krij-
geii betekenis als men weet, dat de
overspanning van de brug over de
Waal bij Nijmegen, tot op dit
ogenblik de grootste vrije overspan
ning in Nederland een lengte van
244 meter heeft.
De brug krijgt een bijzonder grote
doorvaarthoogte. De onderkant van
het brugdek komt in het midden na
melijk te liggen op 25 meter boven
N.A.P.
De wijde overspanning is noodza
kelijk, omdat in deze omgeving de
zogenaamde „aanmaakplaats" is
voor de Rijnscheepvaart. Dit wil
zeggen, dat de schepen er worden
geformeerd. Coasters zullën ónder
de vaste overspanning kunnen
passeren. Dat geeft enig idee van
de bijzondere afmetingen van dit
kunstwerk; Zij blijken trouwens
ook uit het feit, dat de boog, die
uitgevoerd is in staalconstructie
met een stalen vloer, aan de bo
venkant tot 70 meter boven N.A.
P. reikt.
In aansluiting op de boog zal een
basculebrug gebouwd worden met
een doorvaartbreedte van 50 meter.
Het bijzondere ervan is, dat de lin
ker weghelft en de rechter weghelft
van deze brug afzonderlijk kunnen
worden bewogen. Eigenlijk komen
er dus twee afzonderlijke bruggen
naast elkaar. De klap van de bascule
brug, een lengte dus van 50 meter,
wordt in zijn geheel opgeheven, als
de brug geopend moet worden. Dit
betekent, dat een gevaarte van 50
meter bijna rechtop komt te staan. In
open stand reikt de klap tot onge
veer 80 meter boven N.A.P. Er komt
heel veel ingenieurskunst en inge
wikkeld rekenwerk voor kijken om
de zware machines te kunnen con
strueren voor het bewegingswerk.
De basculebrug wordt gemaakt om
zeeschepen, die .worden gebouwd of
hersteld op de stroomopwaarts gele
gen werven, bokken, enz. doorgang
te kunnen verlenen.
De aanleg van deze gehele oeverver
binding heeft nu al de intense belang
stelling ook van buitenlandse water
staatkundigen, die met bewondering
gadeslaan, hoe de Nederlanders hun
heerschappij over het water elke dag
versterken.
Men hoopt in het najaar van 1962
met_de brug gereed tè zijn. Wielrij
ders, bromfietsen en voetgangers zul
len de brug kunnen bereiken langs
paden aan de voet van de toeleidin
gen. Aan de zuidzijde bij de bascule
brug en aan de noordelijke kant van
de boog worden roltrappen gemaakt,
waarop zii zich naar boven kunnen
begeven. Die roltrappen hebben een
stijghoogte van 20 meter, dat is nog
drie meter hoger dan de roltrappen
in de Maastunnel te Rotterdam.
De brug zelft krijgt een breedte van
36,5 meter tussen de leuningen, on
derverdeeld in twee rijbanen van elk
10,75 meter, twee fiets- en voetpaden
van elk 5 meter breedte en tussen
bennen van respectievelijk één en
twee meter. Het autoverkeer zal op
de brug dus een zesbaansweg aan
treffen.
HULP VOOR NABESTAANDEN GESNEUVELDEN
„British Legion" biedt
22 collectanten reis aan
Toen in 1945 het geluid van de laat
ste schoten van de Tweede Wereld
oorlog in Europa nauwelijks was
verstorven, richtte een groep van
landgenoten het Nederland Oorlogs-
gravencomité op. Zij voelden zich
geroepen om Iets te doen voor de na
bestaanden van de geallieerde sol-
daten^ die voor onze vrijheid sneu
velden'. Zij bevorderden dat graven
van geallieerde soldaten werden ge
adopteerd door Nederlanders en dat
met nabestaanden der gevallenen in
het buitenland werd gecorrespon
deerd. Het comité stuurde die nabe
staanden ook foto's van de graven
en op gedenkdagen legden Nederlan-
Prinses Margaret was bij de in
wijding aanwezig van de St.-
Mary's Nexoington Church in Lon
den. In mei van het- vorige jaar
legde prinses Margaret de eerste
steen voor het in 19^1 door bom
bardeinenten verwoeste gebouw.
De prinses droeg bij de inwijding
van de wederopgebouxode kerk een
veren hoedje
ders uit naam der familieleden bloe
men op de kerkhoven.
Duizenden brieven bereikten later het
Nederlands Oorlogsgravencomité en
hoewel ze verschillend van inhoud en
handschrift waren, ze kwamen in een
ding op hetzelfde neer: de dankbaar-
i voor wat Nederland deed en...
de wens om zelf eens te kunnen ko
men om het graf van man, vader,
zoon of broér te bezoeken.
Maar bijna al deze mensen konden de
dure reis en het verblijf in ons land
niet bekostigen. Zij zijn hier echter
toch geweest, dank zij de financiële
hulp die het Oorlogsgravencomité hun
gaf, en zo werd hun hartewens ver
vuld. Sedert de bevrijding hebben
meer dan vijftienduizend nabestaan
den zo een bezoek kunnen, brengen
aan een der oorlogskerkhoven in Ne
derland.
Op 15 november de internationale
gedenkdag der oorlogsdoden wordt
in ons land ten bate van het Oorlogs
gravencomité én al zijn werkzaam
heden weer de Klaprooscollecte ge
houden, die nauwelijks een woord van
aanbeveling nodig heeft.
The British Legion, de grote orga
nisatie van oud-strijders en nabe
staanden in Engeland, waarmee
het Oorlogsgravencomité nauw sa
menwerkt, vertolkt ook dit jaar
weer de dank van het Britse volk
door aan tweeëntwintig collectan
ten (zij worden door loting aange
wezen) een gratis reis naar en ver
blijf in Engeland aan te bieden.
Duitse vrouwen riskeren
te veel bij het huishouden
De centrale Westduitse gezond-
heidscommissie is tot de bevin-
ding gekomen dat de huisvrou-
wen in de Bondsrepubliek het
£ze meeste risico, nemen bij het
H aan kant houden van haar wo-
ning.
H In de staat Hessen gebeuren
M meer ongelukken binnen de be-
slotenheid van de woning dan
op straat. In de afgelopen zes
p maanden kwamen 394 perso-
nen om bij werk binnenshuis,
366 bij verkeersongelukken.
Elk uur komen in de Bondsre- i
H publiek drie ongelukken met
dodelijke afloop voor: een in
M het huishouden, een bij het ver-
keer, een op-het werk.
Per jaar sterven 7500 Duitse
H huisvrouwen door ongelukken
in de woning, 5000 van haar is
beneden de 25.
illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllH^
Poolse geleerden willen de scheve to
ren van Pisa redden. Het beroemde
bouwwerk helt namelijk steeds meer
over en men kan zelfs de dag bere
kenen, dat deze toren verleden tijd
zal zijn. Reeds dertig jaar geleden
waarschuwden bouwkundigen voor
dit gevaar. Betonnen palen werden in
de grond gedreven, duizend ton ce
ment verdween in de bodem. Het hielp
allemaal niets: de ondergrond van
drijfzand en pijpaarde liet zich niet
temmen. De toren staat in letterlijke
zin op „voeten van pottenbakkers-
klei".
Reeds de oude bouwmeesters, die in
1170 met de bouw van de klokkento
ren van Pisa begonnen, maakten zich
zorgen over hun gedurfde bouwwerk.
Met behulp van een schietlood con
stateerden zij 'n zwakke helling, toen
de toren nog maar tien meter hoog
was. Men zette het werk stop. Na
honderd jaar ontdekte men, dat er
verder geen veranderingen meer wa
ren ingetreden en men probeerde bij
het verder bouwen de toren weer in
het lood te brengen. Dat gelukte
slechts gedeeltelijk en zo werd de
bouw, toen men tot de zevende ver
dieping gevorderd was, opnieuw stop
gezet. Ronds 1370 durfde men het
tenslotte aan, er de laatste verdie
ping met de klokkenstoel op te zet
ten.
Nu gaat het spannen om deze to
ren. die Galilei hielp bij het vast
stellen van zijn natuurkundige
wetten. De Italianen weten er zelf
eigenlijk geen raad meer op. Een
voorstel van een professor aan de
Universiteit van Pisa om de toren
die de trots van de stad is en te
vens een goede bron van inkom
sten, in een stalen steiger te zet
ten, werd onlangs in duscussie ge
bracht en verworpen. Dit ging de
bewoners van Pisa toch te ver.
Zijn plan hield namelijk in, de toren
met een waar corset van staal en
draad te omgeven en wel zó lang, tot
men de fundamenten had blootgelegd
en ondersteund met machtige blok
ken beton. Rond om de fundamenten
wilde hij bovendien een damwand
slaan om het grondwater uit de buurt
te houden. Afgezien van het feit, dat
de burgers van Pisa hun toren niet
ontsierd wilden zien, liet het plan
ook nog vele technische vragen open.
Thans hebben de autoriteiten zich in
hun wanhoop gewend tot twee be
roemde Poolse onderzoekers, profes
sor Romuald Cebertowitsj van de
Technische Hogeschool van Dantzig
en professor Bagdan Marconi, de chef
van het centrale laboratorium voor de
instandhouding van historische ge
bouwen te Warschau.Het procédé,
dat de beide geleerden in Pisa en la
ter ook voor het bedreigde Dogenpa
leis van Venetië willen toepassen
werd ontwikkeld aan de Technische
Hogeschool van Dantzig. Het is nieuw
en revolutionair: met behulp van
elektrische stroom die men door de
aarde en het drijfzand zendt hoopt
men deze losse materie tot gesteente
aanéén te bakken. De uitvinders spre
ken van ..elektrokinetische bodem-
verstening".
Het procédé is zeer eenvoudig
maar belooft veel. Rondom het
bouwwerk worden op nauwkeurig
berekende afstanden een soort
elektroden in de bodem gedreven
en onder stroom gezet. In het ge
hele gebied, waar deze stroom
doorheen vloeit, begint dan een
versteningsproces. Rechtzetten
kan men de toren niet meer, maar
het leven van dit symbool van
de stad Pisa zal wel voor de ko
mende eeuwen gegarandeerd kun
nen worden.
In de nacht van zater
dag op zondag is het
K.L.M.-vrachttoestel uit
Milaan op Schiphol aan
gekomen, aan boord
waarvan zich in een
grote kooi een steen
arend, ook wel konings
arend geheten, bevond,
een geschenk van de
Italiaanse stad Trento
aan Artis.
Enige jaren geleden
heeft Artis aan Trento
een echtgenote-zwaan
aangeboden, toen het
wijfje van het zwanen
paar van het Italiaanse
stadje was gestorvene
Aangezien het manne
tje als weduwnaar weg
kwijnde, maakte Artis
het aardige gebaar om
aan Trento een Amster
damse zwaan aan te
bieden, een geschenk,
dat door de Italiaanse
dierenvrienden hogelijk
op prijs werd gesteld.
Trento heeft nu een
hoffelijk gebaar terug-
gemaakt en aan de Am
sterdamse dierentuin
een steenarend, levend
in de Dolomieten vlak
bij Trento, aangeboden-,
waarvan Artis geen
exemplaar bezit.
De vogel heeft de vlieg
tocht via Milaan naar
Schiphol uitstekend
overleefd, voelde zich
toen het toestel boven
Zwitserland zweefde,
echt op zijn gemak en
bleek springlevend te
zijn, toen het personeel
van Artis het dier op
Schiphol kwam afhalen.
Thans zit de steen
arend in de Amster
damse dierentuin in de
gebruikelijke quaran
taine van enkele we
ken.
De gemeente Amster
dam is zo verheugd
met deze schenking, dat
men gemeend heeft een
verrassing aan de komst
van de koningsarend
te moeten verbinden.
Bepaald was n.l., dat de
'jongeman en jonge-
vrouw, die als eersten
in het huwelijk zouden
treden op de 14e dag
na aankomst van de
arend, een gratis hu
welijksreis van een
week naar Trento (dat
niet ver van het Gar-
dameer afligt) zou aan
geboden krijgen.
Zonder twijfel zal in de
registers van de bui>
gelijke stand van Am
sterdam te "vinden zijn,
welke jongeman en jon-
gevrouw op Maandag
17 november de geluk
kigen zuilen zijn.
Min.-pres. dr. W. Drees heeft
dagmorgen aan de oud-minister van
verkeer en waterstaatmr. J. Algera,
de versierselen uitgereikt, behorende
bij de koninklijke onderscheiding
groot-officier in de orde van Oranje-
Nassau. De uitreiking gechiedde ten
huize van mr. J. Algera te 's-Graven-
hage.
„VOETEN VAN POTTENBAKKERSKLEI"
