Boumans „balans der werelddelen"
stimulerend en raak boek
Peking-China ontwikkelt zich tot
economische wereldmacht
TECHNICI HOPEN ABSOLUTE
NULPUNT TE BENADEREN
DONDERDAG 23 OKTOBER 1958
PROVINCIALE ZEEUWSE COU RANT
DIAGNOSE VAN EEN KRANKE WERELD
Maar de historicus zal het niet zonder
kritiek kunnen lezen
PROFESSOR BOUMAN'S „Revolutie der Eenzamen"
heeft in de afgelopen jaren een instemming gevonden
als weinig werken in Nederland. En daarom was er alle
reden om met grote belangstelling zijn nieuwe boek „Vijf-
stromenland" af te wachten. Het is dan nu verschenen
en men mag zeggen, dat het de belangstelling waard is.
Ik heb het van A tot Z gelezen en dat was in dit geval
een historicus niet gemakkelijk. Want Bouman is socioloog
en hij schrijft over de geschïedenih hinderlijke dingen,
en hij schrijft over de geschiedenis hinderlijke dingen,
waarbij hij zinnen aanhaalt uit het werk van de antisemi-
Terwïjl hij hem aan het eind van het boek rustig laat
vallenWant Bouman betoogt (bladzijde 347), dat „de
samenvloeiing der stromen niet meer is tegen te gaan",
waarbij hij met die stromen de vijf werelddelen bedoelt
met hun menselijke inhoud. Samenvloeiing dus volgens
Bouman. Maar de hele leer van Toynbee berust juist op de
assumptie, dat beschavingen in het verleden, nu en in de
toekomst, eenheden zijn met een eigen leven, die geboren
worden, groeien en verwelken. De mogelijkheid, dat er
eens één wereldbeschaving zou bestaan verwerpt Toynbee
al in zijn eerste deel.
Dan zijn er uitlatingen van de
Groningse hoogleraar, waar
over men zich toch wel op
zijn zachtst gezegd moet verwon
deren. Zoals deze: „De koude oor
log... is een neerwaartse spiraal
beweging die, metafysisch be
schouwd, een verloochening van
de geest demonstreert" (pagina
26). Of deze: „Een groot deskun
dige op het gebied van de kern
fysica verzekerde mij eens met
welke empirische waarschijnlijk
heid kan worden vastgesteld dat
haat slechts haat kweekt en lief
de liefde kan oproepen." En ten
slotte, als Bouman bij het gebrui
ken van het woord existentieel
wist wat hij bedoelde, zou hij het
ons misschien mogelijk maken om
hem te begrijpen.
Deze opmerkingen als begin van
deze bespreking. Maar juist om
dat zij zonder aarzeling en zon
der voorbehoud werden gemaakt,
zal de lezer er wellicht notitie van
nemen wanneer ik hem tevens
zeg, dat dit nieuwe boek van Bou
man merkwaardig, stimulerend en
raak is en dat ik hem dringend
raad om het zo spoedig mogelijk
te lezen. Want het is een hoogst-
interessante samenvatting van de
internationale toestand in 1958,
een van die samenvattingen waar
men werkelijks iets uit leert!
De manier, waarop Bouman het
geziene en beleefde want hij
heeft veel gereisd ineenvlecht
met het door hem alleen maar
door lectuur beleefde hier
denk ik bijvoorbeeld aan Ja
pan is geen saaie geleerd
heid: het is een kunstwerk.
Echt zoals men het enkel maar
in een prima reisverhaal zal
vinden is bijvoorbeeld de pittige
beschrijving van de Braziliaan
se mulattenmeïsjes. „Sierlijk als
kleine herten, bewegen ze zich
met de gratie die bij hun sen
suele vroegrijpheid past; .ze
zijn zich bewust van de charmes
van hun matte tint, hun wat
kroezig haar, hun donkere ogen,
hun wiegende gang."
-Ên, in dat „reisverhaal", was een
wijsheid! Uitstekend is de studie
van de verhouding tussen Rusland
en Hongarije (pagina 120), of
van het contrast tussen Rusland
en Amerika (pagina 160). Er is,
inderdaad weinig verschil, onder
de oppervlakkigheden, tussen de
technocratie die Amerika heet, en
die van Rusland.
Nergens heb ik een door-
dringerdër, begrijpender
"en onpartijdiger voorstel
ling gevonden van het con
flict in Zuid-Afrika. Het
standpunt van beide par
tijen, de tragiek van de be
dreigde blanke bevolking,
en toch, het begrip voor
het wrede onrecht de Ban
toes en de kleurlingen aan
gedaan, alles wordt in deze
bladzijden duidelijk. India
en de tweeheid van Neh-
roes persoonlijkheid, ook
dat kon niet beter.
De conclusie van de wereldbe-
sclirijving is, dat de mens
heid nan vier euvelen lijdt.
Ten eerste zijn er „de voortschrij
dende tendenties van sociale ont
worteling." Eén voorbeeld: de mil
joenen mensen door het oorlogsge
weld uit hun woonplaatsen ver
dreven. Ten tweede zijn er de ras
conflicten. Dan komt de snelle
toeneming van de wereldbevolking
met het gevaar van verhongering.
En eindelijk is er het oorlogsge
vaar, nu nog verscherpt door de
ontwikkeling van nucleaire be
wapening.
Wat zijn tegen die bedreigingen
de middelen, die Bouman ons aan
beveelt? Realisme, dat is een on
bevooroordeelde kijk op dé werke
lijkheid. Elementaire eerlijkheid,
wederkerig begrip en contact, zo-
Nieuw boek van professor
Bouman: „Vijfstromenland"
Vandaag is verschenen het
nieuwe boek van professor
dr. P. J.Bouman uit Gronin
gen: „Vijfstromenland, Ba
lans der Werelddelen". Ge
zien de grote belangstelling
voor dit werk publiceren wij
reeds thans een bespreking
van het nieuwe boek, ditmaal
van de hand van de histori
cus prof. dr. G. J. Renier.
v
als door de Unesco wordt teweeg
gebracht. Eri, wat het oorlogsge
vaar betreft, het middel, door
mijn vriend Commander Sir
Stephen King-Hall aanbevolen: de
weigering om het gevaar van
Rusland met de wapens te keren
en de voorbereiding van passieve
weerstand en ondergronds werk
als we ooit door de Russen moch
ten worden veroverd. In de mond
van een dappere zeerob maakt
King-Halls theorie wel indruk,
doch van een geleerde in zijn arm
stoel komt het minder overtui-
gftnd. Maar ieder van ons zal moe
ten beslissen, al is het de vraag of
de beslissing wel van ons zal ko
men...
In ieder geval beveelt ons
Bouman een terugkeer tot
het zuivere Christendom aan.
Hij is niet de eerste, die in
de ideaalloosheid van ons
westen de leemte op deze wij
ze heeft willen vullen. Doch
de remedie, die. hij aanbe
veelt, is niet de hoofdzaak in
dit boek. Ook wie zijn prak
tische conclusies niet kan
aanvaarden, zal zijn diagno
se bewonderen en zal het
boek met beter begrip van
onze kranke wereld sluiten.
G. J. Renier.
Dr. P. J. Bouman, Vijfstromen
land, uitgave Van Gorcum, Assen.
Veiligheidsonderofficier
Oldebroek vrijgesproken
De krijgsraad oost te Arnhem heeft
vonnis gewezen in de zaak van de
wachtmeester eerste klasse van de
a-batterij van de 108e afdeling artil
lerie 't Harde A. J. den O. en be
klaagde vrijgesproken van het hem
ten laste gelegde.
De tenlastelegging was dat beklaagde
als veiligheidsofficier bij een oefening
op 4 februari te Oldebroek uit het
eerste stuk van een batterij artille
rie een brisantgranaat had laten af
schieten, welke granaat in de nabij
heid van de drukbereden spoorlijn
Oldebroek-Wezep ontplofte en daar
schade veroorzaakte. De auditeur had
hiervoor twee maanden onvoorwaar
delijke hechtenis geëist.
Op grond van verschillende getuigen
verklaringen is komen vast te staan,
aldus de krijgsraad, dat de betrok
ken vuurmond bij het afgeven van
dat bepaalde schot, veel verder naar
links stond, dan bij het afgeven van
de overige schoten het geval was.
Beklaagde had, naar hét oordeel van
de krijgsraad, door een controle kun
nen voorkomen, dat de vuurmond in
onjuiste stand werd afgevuurd. In
welk geval de spoorbaan ook niet zou
zijn getroffen, dat beklaagde niette
min werd vrijgesproken, is hierop ge
grond, dat volgens de geldende voor
schriften op beklaagde niet de ver
plichting rustte om deze controle te
verrichten, zodat op dit bepaalde
punt de tenlastelegging niet bewezen
kon worden verklaard, waardoor
slechts vrijspraak kon volgen.
De auditeur-militair, luitenant-kolo
nel J. Deen, heeft tegen het vonnis
appel aangetekend.
Staatsvissershavenbedrij f
wordt uitgebreid
Het door Gedeputeerde Staten van
Noord-Holland vastgestelde uitbrei
dingsplan Staatsvissershavenbedrijf
der gemeente Velsen is door de kroon
goedgekeurd, met uitzondering van
enige bepalingen der bebouwings
voorschriften.
(Advertentie)
Voor elke gelegenheid
voor elke smaak
de verfrissende
en verkwikkende
4711 Eau de Cologne
of de romantische
„Tosca" Eau de Cologna
die de kostelijke
4711-frisheïd met de
betoverende „Tosca'-geur
in zich verenigt.
Of u ze met de zakdoek
op voorhoofd en
slapen aanbrengt
of haar geur diep
inademt- altijd
tveer schenken deze beidt
Eau de Colognes
het aangename gevoel
van frisheid
en verzorgdheid.
27.10
>4711< het Huis der edele Eau de Colognes
SUPERMAGNEET VOOR 273 GRADEN KOUDE
Nieuwe experimenten
van koudevorsers
(Van een medewerker)
Nadat het Britse atoomonderzoekers
gelukt is met behulp van een enorme
magneet een hitte van ongeveer vijf
miljoen graden te verwekken, hebben
geleerden van de universiteit van Ca-
lifornië dezer dagen de grootste elek
tromagneet ter wereld in gebruik ge
nomen, om daarmee niet de hitte
maar juist zeer lage temperaturen te
bereiken. „Adiabatische demagneti
sering" heet dit proces. De koude-
technici hopen op cleze wijze zo dicht
mogelijk het absolute nulpunt te "be
naderen, namelijk 273.16 graad Cel
sius onder het vriespunt van water.
Sinds de koude-onderzoeker Kamer-
lingh Onnes te Leiden in het jaar
1908 voor het eerst door het vloeibaar
maken van helium de laagst mogelij
ketemperatuur wist te bereiken,
staan cfé geleerden voor een reeks
vreemde verschijnselen, die voor een
gedeelte ook heden nog op een ver
antwoorde wetenschappelijke verkla
ring wachten.
Het opvallendste verschijnsel was wel
de in 1911 reeds ontdekte supergelei
ding: van metalen en metaalverbin
dingen. Koelt men bijvoorbeeld lood
af tot ongeveer 266 graden onder nul,
dan verdwijnt plotseling iedere weer
stand voor elektriciteit. Een draad
van lood, die bij kamertemperatuur
en een aanzienlijk lagere stroom-
sterkte zou doorsihelten, vertoont in
supergeleidende toestand geen enkele
warmteontwikkeling.
Theoretisch is het zo, dat als men zulk
een draad tot een gesloten circuit
zou maken, eenmaal „erin gebrachte"
elektriciteit er eeuwig in zou blijven
circuleren
Een tegenpool van dit wrijvingsloze
elektriciteitstransport is de zoge
naamde superfluiditeit van vloeibaar
helium, dat bij temperaturen onder
minus 235 graden door buizen stroomt
die fijner zijn dan een mensenhaar,
en door welke anders behalve on
der zeer hoee druk geen normale
vloeistof te leiden is. Nog indrukwek
kender demonstreert het helium zijn
wonderlijk gedrag bij lage temperatu
ren, wanneer hét in een glazen vat
uit een tweede, eveneens met vloei
baar helium gevuld groter glas geno
men wordt. Zonder dat daar een dui
delijke verklaring voor is, vloeit het
dan langs de binnenwand van het
kleinste glas omhoog en over de rand
in het buitenste glas.
Dergelijke fantastisch verschijnselen
hebben zelfs zeer terughoudende ge
leerden verleid tot het maken van
eveneens fantastische speculaties. De
directeur van het Natuurkundig In
stituut van de Oostberlijnse Humboldt
Universiteit ziet thans reeds een pa
radijs voor ingenieurs in het ver
schiet. Verliezen van elektrische of
mechanisatie energie zullen de inge
nieur van de toekomst geen hoofdbre
kens meer kosten
Kyrill Stanjukowitsch, een der leiden
de Sowjet-natuurkundigen, gaat zelfs
nog verder. In het absolute nulpunt,
zo meent hij, 'wordt ieder lichaam
gewichtsloos. Om een wereldruimte
raket aan te drijven zou het puur
theoretisch reeds voldoende zijn
de afkoeling van de staart van de ra
ket te brengen op minus 273,16 graad
Celsius, hetgeen voldoende zou zijn
ANALYSES IN ZWITSERSE FINANCIËLE WERELD
Offensief voornamelijk gericht
tegen Japanse concurrentie
(Van een speciale correspondent)
Bern, oktober In de Zwitserse fi
nanciële wereld analyseert men on
der-andere in verband met de span
ningen rond de kwestie Formosa de
groeiende rol, die communistisch Chi
na speelt in de economische politiek.
Het is thans niet meer te betwisten,
dat China bezig is, zich een voor
sprong te verwerven op de belang
rijkste Zuid- en Zuidoostaziatische
markten en er daarbij doelbewust
naar streeft zich in dit gehele gebied
te vestigen als de belangrijkste han
delspartner. Sedert mei van dit jaar
voeren Pekingse handelsmissies en
vertegenwoordigers via Hongkong
een indrukwekkend krachtige cam
pagne teneinde de belangrijkste con
current, Japan, van de markt te ver
dringen althans zo zien de schrij
vers van de marktberichten zowel te
Vrolijk Belgiëbiedt geenszins
vrolijkheid meer, zoals de foto
laat zien. Alles is uitgestorven en
de lege slakkehuizen bij het kar
retje van een koopvrouw maken
het nog triester.
Washington als San Francisco het.
Een. belangrijk aandeel van de be
hoefte van Zuid-Azië aan cement
wordt bijvoorbeeld gedekt van
Hongkong uit. Japan levert 54,
China 44 procent. Drie jaar gele
den was de verhouding nog 87-7.
In dit jaar komt 75 procent van de
via Hongkong verscheepte steen
kool uit China, slechts twee pro
cent uit Japan. Chinees, vers, be
vroren en ingemaakt fruit heeft
het. Japanse zo goed als verdron
gen. In dit jaar zal ongeveer 70
procent van de op de Indonesische
markt aangevoerde onbewerkte
katoenen stoffen uit China komen.
Opnieuw is het Japan, dat hier
van de dupe is. Chinese radio's en
grammofoons worden bij gelij
ke kwaliteit 20 procent goedko
per aangeboden dan Japanse, die
op hun beurt weer oneindig goed
koper zijn dan de Europese en
Amerikaanse produkten. Een Bur
mese suikerinschrijving werd on
langs aan China gegund, dat 60
procent onder een Britse inschrij
ving lag.
Wat dit Chinese economische offen
sief nog belangrijker maakt is het feit
dat China tegelijkertijd in grootse
stijl als inkoper optreedt, wat de con
currenten niet kunnen. Toen in dit
voorjaar in Egypte een katoenover
schot de prijzen bedreigde en West-
europese kopers reeds op de ineenstor
ting der noteringen wachtten, kocht
China zulke enorme hoeveelheden te
gen de oude prijs, dat de markt volle
dig gestabiliseerd kon worden. Op
Malakka kocht Rood-China dit jaar
in één niaand net zoveel natuurrubber
als in het gehele jaar 1956.
In Genève geeft men de volgende ver
klaring voor het feit, dat een arm en
nog in ophouw zijnd land zich iets
dergelijks permitteren kan. De gelei
de economie staat Peking de gróótst
mogelijke elasticiteit toe in dc om
vang van de produktie en de prijsvor
ming. Verder steunt naar het schijnt
de Sowjet-Unie alle manoeuvres op
het gebied van de buitenlandse han
del met omvangrijke sterlingkredie-
ten. Ten derde geeft Peking zelf uit
eigen middelen grote kredieten op lan
ge termijn tegen een zeer lage rente.
Indonesië bijvoorbeeld kreeg een kre
diet van tien jaar tegen een 2% pro
cent. Jemen bijna 60 miljoen gulden
geheel zonder rente, Marokko een le
ning tegen twee procent, betaalbaar
in dadels, fruit en andere agrarische
produkten. Daarentegen verkoDen de
winkels in Tanger op het ogenblik
Chinese confectiekostuums, regen
mantels en hemden, die in kwaliteit
overeenkomen met het gemiddelde
Amerikaanse produkt.
Geringe wijziging van
prijsindexcijfers
Het landelijke prijsindexcijfer van 't
levensonderhoud voor gezinnen van
hand- en hoofdarbeiders zoals dat
maandelijks door 't centraal bureau
voor de statistiek wordt samengesteld
basis 1951=100, onderging van 15
augustus tot 15 september 1958
slechts een geringe wijziging.
Het indexcijfer exclusief A.O.W.
steeg door afronding 1 punt en wel
van 115 tot 116. Het indexcijfer in
clusief A.O.W. bleef onveranderd
staan op 120.
In de sector voeding gaven vooral de
indexcijfers voor aardappelen en
groenten een daling te zien. Een
prijsstijging deed zich evenwei voor
bij de suiker en in geringe mate
bij de eieren.
Buiten de voedingssector steeg het in
dexcijfer voor bloemen, terwijl voorts
een prijsstijging optrad voor vaste
brandstoffen. Het indexcijfer voor de
post woning steeg daardoor van 131
tot 132. Ook het indexcijfer voor kle
ding en schoeisel vertoonde een stij
ging en wel van 85 tot 87, wat geheel
voor rekening komt van de kleding.
Dit houdt verband met de overgang
van de zomerkleding op de winter-
kleding. De winterkleding is name
lijk ten opzichte van de basisperiode
1951 minder sterk gedaald dan de
zomerkleding. Vergelijkt men even
wel het indexcijfer voor kleding met
dat van de overeenkomstige maand
van 1957 dan is er een prijsdaling
voor de winterkleding te constateren.
om de raket naar de maan te laten
vliegen.
Of overigens het absolute nulpunt
ooit bereikt zal worden is zeer te
vraag. Reeds in het begin van de
vorige eeuw wees de Franse na
tuurkundige Gay-Mussac, op
grond van mathematisch-fysische
berekeningen op de onmogelijk
heid hiervan. Een eenvoudige be
rekening op grond van de bekende
wet van Gay-Lussac wijst name
lijk reeds uit, dat een gas voor
opgesteld, dat het niet tevoren
reeds geheel „vervliegt" bij het
bereiken van het absolute nul
punt spoorloos verdwenen zal zijn.
Berekeningen met behulp van de mo
derne quanten-theorie van Max
Planck maken eveneens het absolute
nulpunt een steeds verder wegtrek
kend ideaal: de koude-vorsers zullen
het weliswaar steeds dichter kunnen
benaderen doch nooit geheel berei
ken.
Olie-aspiraties
Politiek verreweg het belangrijkst
zijn de Chinese transacties met de
Arabische landen, vooral met Irak.
Peking heeft als een der eerste de
nieuwe regering te Bagdad erkend na
de revolte van juli en verdragen ge
sloten voor de aankoop van ruwe olie
en olieprodukten. Tegelijkertijd bouwt
men in verschillende Chinese havens
grote raffinaderijen, die men wil in
zetten in de voorziening met oliepro
dukten van die landen, die tot nu toe
uit Russische bronnen bevoorraad
werden of die moesten kopen bij de
Anglo-Amerikaanse maatschappijen.
Verder huurde China dit jaar meer
dan 100 koopvaardijschepen, meest
onder Engelse vlag, waaronder vele
tankers, die ongetwijfeld de eigen
olietransporten moeten verzorgen.
In het Midden-Oosten gaat verder het
gerucht, dat China thans Irak- kapi
taal aanbiedt voor ontwikkelingspro
jecten op lange termijn, olie-inge
nieurs ter beschikking stelt van dit
land en olieleveranties voor de komen
de jaren garandeert. Men houdt er re
kening mee, dat China op grond van
deze hulp, Irak te zijner tijd zal voor
stellen, de Iraakse olie te nationali
seren, hetgeen gemotiveerd wordt
door de bewering, dat bij een Weste
lijke boycot Irak dan altijd nog voor
het Oosten lees China kan blij
ven werken.