Welvarende Bevelandse gemeente p-evat
„tussen Rijksweg en rails"
Veiling is middelpunt van fruitcentrum
Conservenfabriek in het
centrum van dorp
ACHTERKANTMET CONTINUBEDRIJF
OMZET NAM MET SPRONGEN TOE
EEN GLIMP VAN DE GROENE RIJKDOM
KRABBENDIJKE, HET DORP aan de rijksweg,
is een welvarend dorp. De automobilist, die er
met een snelheid van honderd kilometer per uur
langs raast, zal dat niet zo merken. Hoogstens
vangt hij een glimp op van de groene rijkdom,
die boomgaarden en moestuinen tentoonsprei
den; ziet hij in een flits twee bescheiden, bijna
identieke torentjes, die boven kloeke kerkgebou
wen oprijzen en misschien ook ergert hij
zich wel eens als er uit een zijweg alwéér een
vrachtauto, hoog opgeladen met kisten fruit, de
rijksweg opdraait. Die automobilist weet na
tuurlijk niet, dat die zijweg de Johan Willem
Frisostraat is en evenmin, dat in het verlengde
van die straat de Noordweg ligt, met aan het
einde de gebouwen van de Veilingvereniging. En
met de spoorlijn. Want Krabbendijke ligt pre
cies gevat tussen rijksweg en rails en zo ligt het
goed. Zakelijk gezien ligt het zelfs prima. Met
volop mogelijkheden voor aan- en afvoer en dat
is voor veiling en industrie vanzelfsprekend van
het grootste belang.
Plannen voor sanering kruispunt
De man, die zich dat uitstekend realiseert is de burgemeester van Krabben
dijke, de lieer L. Cnossen rond anderhalf jaar geleden in deze Zuid-
bevelandse gemeente benoemd. Kort na zijn benoeming reeds kwam hij
tot de conclusie, dat de aansluiting vanuit het dorp op de rijksweg allesbe
halve ideaal was. Tot dusverre waren nooit concrete plannen gemaakt om
de situatie te verbeteren, maar na korte tijd kwam in overleg met een
stedebouwkundige een plan op papier, dat zich uitstekend laat concretise
ren. Het omvat de sanering van enkele panden op het kruispunt Dorps
straat—NoordwegJohan Willem Frisostraat en het aanleggen van een
ruim plein, met als compensatie voor de zaken, die dan zullen moeten
verdwijnen een fraaie winkelgalerij.
vereniging, waar vertegenwoordigers
uit vrijwel alle sectoren van de sa
menleving in Krabbendijke in verte
genwoordigd zijn. Vergaderingen, bij
eenkomsten en feestavonden zijn er
in het winterseizoen dientengevolge
volop en het is dus begrijpelijk, dat
een betere zaalaccommodatie geen
overbodige luxe zou betekenen. In
Voorts zal dan de Johan Willem Fri
sostraat verbreed moeten worden en
ook de aansluiting van deze straat
op de rijksweg dient verbeterd te
worden. Op die manier hoopt men te
zijner tijd in Krabbendijke een „uit
valsweg" te krijgen, die niet alleen
meer veiligheid zal bieden, maar die
tevens volkomen geschikt zal zijn
voor het zware verkeer, dat nu reeds
dagelijks over de te smalle en in
feite ongeschikte straten davert.
Bovendien zal het op de kruising in
het dorp geprojecteerde plein er toe
bijdragen Krabbendijke een aantrek
kelijk centrum te geven, dat nog ver
fraaid zal kunnen worden door de
aanleg van een grote brandvijver,
met daaromheen een beplanting. Het
huidige Krabbendijke bezit in feite
namelijk geen centrum de dorps
straat is een langgerekte, royale win
kelstraat en alleen rond de brandvij
ver, waar ook de muziektent staat,
kan men min of meer spreken van
een „trefpunt". Dat is het althans
voor de bejaarde mannen van het
dorp, die elkaar daar 's middags ple
gen te vinden
Zodra gunstiger tijden aanbreken
hoopt burgemeester Cnossen echter,
dat de ontworpen plannen werkelijk
heid zullen kunnen worden en dat
men dan ook in Krabbendijke van
een waarlijk centrum zal kunnen
spreken.
WERKELIJKHEIDSZIN
De burgemeester spreekt overigens
met genoegen over die plannen. Zij
getuigen dan ook van een grote wer
kelijkheidszin en van een gezonde
blik op de toekomst.
Een kleine stap vooruit kon on
langs reeds gedaan worden door
de aankoop van het gebouw „De
Driestar" aan de Noordweg. Daar
hoopt men eerlang althans een
Maatschappelijk Centrum te kun
nen scheppen, dat geschikt zal
moeten zijn voor bijvoorbeeld in-
stuifwerk en als bejaardensocië
teit. Verder in de toekomst ligt,
als onderdeel van het uitbreidings
plan der gemeente, een aula te
bouwen bij een scholencomplex.
Daarmee zal daadwerkelijk in een
behoefte voorzien kunnen worden,
want in Krabbendijke, dat zoals
de burgemeester ons verzekerde,
een bloeiend verenigingsleven
kent, is de zaalaccommodatie te
gering.
Er zijn tal van verenigingen
kent men naast de muziekvereniging
„Concordia", die onlangs haar 70-ja-
rig bestaan vierde, velerlei sportver
enigingen en ook kerkelijke vereni
gingen, waartoe bijvoorbeeld het her
vormd kerkkoor gerekend kan wor
den. Daarnaast is er de landbouw-
BURGEMÈESTER CNOSSEN
.werkelijkheidszin.
ieder geval: ook hiervoor zijn de plan
nen gereed.
Zo blijkt wel, dat Krabbendijke zich
door de welvaart, die er dank zij
fruitteelt en industrie en vooral ook
dank zij een uiterst nijvere bevolking
heerst, niet in slaap heeft laten sus
sen. Integendeel het gemeentebe
stuur houdt het oog voortdurend op
de toekomst gericht en in dit ver
band verzekerde burgemeester Cnos
sen ons nog, dat men zeer zeker ook
op het vinkentouw zit voor wat be
treft een verdere industrialisatie in
de toekomst. Zodra mogelijk zal men
er toe overgaan om hiervoor de (be
schikbare) terreinen aan te wijzen
en wie zich de gunstige ligging van
Krabbendijke „tussen rijksweg en
rails" nog eens realiseert, zal be
seffen dat deze Bevelandse gemeente
uitstekende kansen maakt.
Opmerkelijk voor deze gemeente,
die toch maar een kleine 2800 zie
len telt, is overigens nog, dat het
zelfverzorgende karakter er vrij
wel volkomen is. Er zijn vele, goe
de en moderne winkels op allerlei
gebied en hoewel er vanuit Krab
bendijke wel eens uitstapjes naar
Goes en Bergen op Zoom worden
ondernomen, toch kan men in gro
te lijnen toch voor vrijwel alles in
de eigen gemeente terecht.
Zó ligt daar aan de rijksweg een
dorp, dat bloeit en dat een sterk
eigen karakter bezit. Voor de
duizenden die er dagelijks per
auto of per trein langs jagen,
leeft dat alles niet of nauwelijks.
„Krabbendijke" is voor die dui
zenden hoogstens een begrip als
mijlpaal langs rijksweg en rails
maar het is méér, aanzienlijk
meer dan dat!
TUSSEN OUDE EN NIEUWE RIJKSWEG
Bedrijf waar de
minuien tellen...
Dorp aan cLe rttjasweg; links
de oude, nu tot Dorpsstraat
geworden rijksweg en rechts
de huidige, in 1931 aangelegde M
s brede rondweg, waar dagelijks
f§ vele automobilisten over heen
H razen om Krabbendijke „links"
te laten liggen
1 (Foto P.Z.C.) m
Verscholen achter de huizen ligt
tassen de oude en de tegenwoordige
rijksweg in Krabbendijke een be
drijf, dat men in de fruitstreek kan
venvachten. „Herba" staat op de
oude muren van wat eens een gas
fabriek was, maar nu een conser
venfabriek is. De directeur-eige
naar, de heer A. W. van der Endt
verklaarde deze naam. Het is de af
korting van het woord herbarium
en stamt nog uit de tijd, dat „Her-
ba" geen conserven maakte, maar
een grasdrogerij was. Dat was in de
periode van 1941 tot 1949. De heer
Van der Endt vertelde verder hoe
de oude gasfabriek in 1938 werd
gekocht. Er werd een graanhandel
J in gevestigd, die bleef bestaan tot
het begin van de oorlog.
Nu vinden 50 mensen er werk met
het conserveren van groenten en
fruit. In de drukke tijd, wanneer de
aardbeien en ander zacht fruit rijpen,
kan men het werk bijna niet aan.
Dan zijn er ruim 80 mensen in de
weer om de aangevoerde vruchten te
reinigen, te koken en in te blikken,
ïn deze tijd van het jaar doet men
het iets kalmer aan.
Het is de tijd van het hard fruit,
appels en peren, waarvan de helft
voor de export bestemd is. De
auto's van „Herba", die iedereen
in Krabbendijke kent, rijden nu af
en aan om via de rijksweg
duizenden blikjes en glazen potten
met appelmoes en bramen over de
grenzen te brengen.
De fabriek beschikt over een nieuw
en modern wagenpark en dat is een
eerste vereiste, want het fruit is sterk
aan bederf onderhevig en het moet
vaak uit afgelegen streken worden
aangevoerd. De appels komen bij
voorbeeld uit Limburg, want al staat
de fabriek temidden van boomgaar
den met bomen, waarvan de takken
doorbuigen onder het gewicht „van het
fruit, de blikjes van „Herba" worden
met dit fruit niet gevuld. Dc kwali
teit is daarvoor te goed en de prijs
dus te hoog. Het zachte fruit voor de
fabriek wordt wel in de omgeving-
gekweekt. Tien miljoen kilo vervoe
ren de „Herba"-auto's ieder jaar aan
lege en volle blikjes. Blikjes met ap
pels, peren, aardbeien, frambozen,
groenten, pruimen en alle andere mo
gelijke vruchtensoorten om de tien-
;allen verschillende groenten nog niet
jens te noemen.
Onophoudelijk rinkelen de blikjes,
wanneer ze worden gevuld, gesloten
en mét hun inhoud gesteriliseerd.
Door ruim veertig paar mannen- en
vrouwenhanden gehanteerd komen zij
tenslotte in de ruime loodsen terecht,
waar 's morgens vroeg begonnen
wordt met het laden. Alle vervoer ge
schiedt overdag. De chauffeurs laten
's avonds hun wagens in de loods
achter en een aparte ploeg zorgt er
voor, dat de auto's de volgende och
tend vroeg geladen zijn. Het is een
bedrijf, waarin de minuten tellen.
Daarom werkt men ook door terwijl
een nieuwe fabriek wordt gebouwd.
De oude gasfabriek voldoet niet meer
als efficiënte bedrijfsruimte. Reeds
werd er een enorme loods bijgebouwd
en inmiddels is men begonnen met
over de oude fabriek heen een nieuwe
te bouwen. Wanneer die klaar zal
zijn, zal men de muren van de oude
gasfabriek slopen en dan zal „Ilerba"
een nieuw uiterlijk hebben gekregen
en zal er geen reden meer zijn cpn
zich achter de huizen te verschuilen...
Het stationnetje van
Krabbendijke is even
onaantrekkely k als vele
kleine stationnetjes. En
wanneer men nieuws
gierig verder kijkt, naar
wat er achter dat grijze
gebouwtje ligt, dan zal
de blik van de reiziger
niet lang gevangen blij
ven. Nee, de entree van
Krabbendijke aan de
spoorlijn is weinig aan
trekkelijk. Te verwon
deren is dat echter niet.
Het is immers het dorp
aan de Rijksweg! Krab
bendijke heeft het aan
gezicht naar de Rijks
weg gekeerd en de
treinreiziger, die tegen
de achterkant aankijkt,
zal veel schoons ont
gaan.
Want Krabbendijke is
een van de mooiste dor
pen in Zuid-Beveland.
Maar toch is die teleur
stellende achterkant van
het dorp ook heel be
langrijk. Daar staan na
melijk de gebouwen van
de coöperatieve veiling
vereniging „Krabbendij
ke en Omstreken" en
van de N.V. Handels-
en Industriemaatschap
pij „Zuid-Beveland". Dit
laatste bedrijf vervaar
digt de in de meubelin
dustrie veel gebezigde
polytex-vlasvezelplaten
Ongeveer 35 inwoners
van het dorp verdienen
in deze fabriek hun
brood. De heer C. P.
van Velzen, de technisch
directeur, spreekt, wan
neer hij het over zijn
fabriek heeft, ook al
over de Rijksweg. „Alle
vervoer gaat over de
weg, zowel de grond
stoffen, een bijprodukt
van de vlasindustrie uit
Zeeuwsch-Vlaanderen,
als verschillende chemi
caliën worden met auto's
naar .Krabbendijke ge
bracht". „Niets gaat per
spoor", voegt de heer
Van Velzen er nog aan
toe. De plaatselijke ex
pediteur, de heer Water
man heeft het er bijzon
der druk mee. Straks be
ginnen voor hem de reis
jes naar Zeeuwsch-
Vlaanderen weer, naar 't
centrum .van de vlasin
dustrie in Zeeland. Het
vervoer van het eindpro-
dukt, de polytexplaten
gaat het gehele jaar
door, want iedere dag
(en ook 's nachts) ver
laten de platen de fa
briek. Sinds 1955 werkt
men namelijk continu en
met de modernste ma
chines. Hoewel de grond
stof bijzonder bewerke
lijk is, wordt het reini
gen, het drogen en het
aanmengen met chemi
caliën door drie mensen
uitgevoerd. In 1954, toen
de N.V. Handels- en
Industriemaatschappij
„Zuid-Beveland" startte
had men daar tien arbei
ders voor nodig. „Alles
ging toen nog met de
hand".
In de stoffige fabrïeks-
ruimte vol dwarrelende
vlasdeeltjes werken de
arbeiders met stofmas-
kers voor. Terwijl we
naar hen stonden te kij
ken stapelden in de ver-
zendloods de platen zich
op. Een volgeladen auto
reed juist weg. Richting
Rijksweg!
Ruime tuinen voor de arbei
dershuizen getuigen mede van
de wélvaart in de bloeiende
Bevelandse gemeente Krabben
dijke.
(Foto P.Z.C.)
A. DOMMISSE
-..weer uitbreiden-^
VEILING!
-.zoeken Is niet nodig—
Uitbreiding is weer nodig
Het temidden van rijke boomgaarden gelegen Krabbendijke is in de jaren
na Wereldoorlog n sterk in belangrijkheid toegenomen als het fruitcen
trum van oostelijk Zuid-Beveland. Vele jaren lang heeft de veilingsvereni
ging „K.E.O." Krabbendijke en Omstreken een bescheiden karakter
gedragen, maar na 1945 zijn de zaken groots aangepakt. Niet alleen is een
modern veilinggebomv verrezen met de nodige koel- en bewaarplaatsen,
maar ook de aanvoer van fruit en daarmee gelijke tred houdend de omzet
zijn met sprongen toegenomen. Het afgelopen jaar werd op de Krabben-
dijkse veiling voor een slordige 3'/2 miljoen verhandeld, terwijl de totale
aanvoer van appels, peren en zacht fruit meer dan 4.000 ton bedroeg. Dit
jaar wordt zelfs een oogst van rond de 6.000.000 kilogram verwacht, hel-
geen tot gevolg heeft, dat alweer uitbreidingsplannen op stapel staan.
aanvoer van zeespinazie op, terwijl
een jaar daarna het veilen van uien
kwam te vervallen. De omzetcijfers
lieten de eerste jaren van het bestaan
zeker niet te wensen over, want in
1917 werd bijvoorbeeld voor niet min
der dan 900.000 op de veiling ver
handeld. In de twintiger en dertiger
jaren bestond de aanvoer uit de reeds
genoemde soorten bessen en vanaf
1927 uit aardbeien. De omzet bleef
evenwel erg laag en bereikte in 1925
een dieptepunt met 33.000.
Hoewel van 1925 af reeds boom
gaarden in struikvorm werden
De adjunct-directeur van de veiling
vereniging „K.E.O.", de heer A. Dom
misse, heeft ons het een en ander
verteld over de geschiedenis van deze
ruim 40 jaar oude veiling, die aan
vankelijk in een klein gebouw aan de
stationsweg was ondergebracht. In
1916 werd de veiling opgericht als
onderafdeling van de landbouwver-
ï'niging E.M.M.". De produkten, die
in ae jaren 1916 tot 1920 werden aan
geboden, bestonden hoofdzakelijk uit
uien, zeespinazie (lamsoren), kruis
bessen, zwarte en rode bessen en
vroege aardappelen. In 1919 hield de
aangelegd met appel- en perebo
men, waren de telers voor 1940
niet te bewegen hun produkten op
de veiling af te zetten. Opvallend
is de toeneming van de oppervlak
te pitvruchten, namelijk van circa
100 ha vóór 1930 tot bijna 500 ha
in 1946. Met deze cijfers voor ogen
besloot de algemene vergadering
in 1946 tot de bouw van een nieu
we veiling, met kantoor en af-
mijnlokaal. Nadat verschillende
moeilijkheden waren overwonnen
kon het gebouw in 1949 in gebruik
worden genomen.
PER AUTO.
Ongeveer 99 van de produkten die
op de veiling van Krabbendijke wor
den aangevoerd, wordt door de han
delaren met vrachtauto's opgehaald
en naar alle delen van ons land en
enkele andere landen vervoerd. Van
de spoorwegen wordt weinig gebruik
gemaakt, ondanks het feit, dat een
zijspoor naar de veiling loopt. Gun
stig is de ligging van Krabbendijke
ook, want thans is het een „door
gangshuis" voor de handelaren, die
naar Kapelle en Goes hun fruit gaan
kopen. Men heeft het daar in Krab
bendijke goed uitgekiend: er wordt
om 10 uur geveild, in Goes en Kapelle
begint het mijnen om 1 uur 'smid
dags. Tijdens het drukst van het sei
zoen zoals dat momenteel het ge
val is werken ongeveer 45 mannen
en vrouwen op de veiling, terwijl in
de minder drukke tijd de personeels
bezetting uit rond 20 mannen en
vrouwen bestaat. Indrukwekkend zijn
deze cijfers niet, maar als „plaatse
lijke industrie" neemt de veiling toch
een belangrijke plaats in.
Het areaal appel- en pereboomgaar
den is de laatste jaren sterk toegeno
men en dat blijkt ook uit de aanvoe
en de afzet. Sedert 1945 heeft de aan
voer zich bewogen tussen de 3.000.00:
kilo en ruim 5.000.000 kilo. De gelde
lijke opbrengst is na de oorlog steed
de één miljoen gulden te boven ge
gaan met een recordbedrag in 1957
namelijk 3.447.264,85. Door de ram]
van 1953 is ongeveer 25 van he'
boomgaardenareaal van rond 600 h:
verloren gegaan, maar thans ïs dez-
achterstand alweer geheel ïngehaalr'
Nu de rampgebieden weer in produk
tie komen wordt dit jaar zelfs eei
oogst van 5.500.000 tot 6.000.000 kilt-
aan appels en peren verwacht. Het
betekent, dat de veiling „K.E.O."
ieder jaar aan belangrijkheid toe
neemt en zich in de rij van de grote
Zeeuwse veilingen mag plaatsen!