Mijn buiging voor de Lezer Mexicaans burgemeester maakt zijn stad gezond ADVIES AAN MONTGOMERY: DOE ER HET ZWIJGEN TOE Drie paarden op onbewaakte overweg gedood. Haghefilm moet aan Cefa journaal leveren. DONDERDAG 18 SEPTEMBER 1958 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT {k heb de redactie van de Provinciale Zeeuwse Courant mijn geregelde medewerking aangeboden, en tot mijn groot genoegen is zij op mijn voorstel ingegaan. Nu weet die redactie heel goed wat ze doet, en ze denkt eerst en vooral aan voorkeur en belang van haar lezers. Dat ze hoedster is van een traditie, neen, van provinciale tradities, beseft ze. De P.Z.C. is een stroom, ontstaan uit het samenvloeien van vele be ken en rivieren. Laat „de Zeeuwse professor" maar wat met zijn provincïegenoten keuvelen. Zo iets mogelijk te maken ligt helemaal op de weg van een leidend provin ciaal orgaan. Toch kan ik me er niet van weerhouden om nog iets an ders in het bereidwillige aan vaarden van mijn medewer king te willen zien: een warm en hartelijk gebaar. „Je zocht een tribune, provincie- genoot? Na je 44-jarig uit stapje naar Engeland wou je zo graag bij ons terug al zij het dan niet in den vleze? Kom maar binnen, hoor. Je bent hier thuis!" Daar hebben we de twee aspecten van essayschrijven en van alle persoonlijke journalistiek. Men wil zich uiten, maar aan ande- ren. Je gemoed luchten in de leeg te helpt niet veel. Wie schrijft wendt zich tot anderen, en hoopt gelezen, en zelfs begrepen te wor den. En nu was het voor mij de tijd, om eens een ander gehoor te zoeken. Laat ik liever uitleggen hoe dat eigenlijk zit. Ik ben een zonder de minste geest drift onder de leeftijdsgrens afge treden hoogleraar. Ik verlies, Goddank! mijn collega's. Onge lukkiglijk ook mijn studenten. En dan begin ik maar liever helemaal opnieuw. Ik wilde eigenlijk ook maar afstand doen van mijn En gels gehoor. Meer dan veertig jaar ben ik doende geweest om de Engelsen te vertellen wat ze ei genlijk van zichzelf behoren te denken, als ze juist willen denken. En tevens, wat ze oyer ons. Ne-, derlandërs bèhoren té weten. En daar heb ik nu zo langzamerhand genoeg van. Ik heb mijn bood schap afgeleverd. Er is trouwens iets gebeurd dat me sterk naar die bevrijding heeft doen verlangen. Al een hele poos drong een uitgever er op aan, dat ik" eens een boek zou schrijven over de veranderingen die ik ge durende mijn lange verblijf in Engeland heb mogen gadeslaan. Dat boek is af, en ik ben er niet mee tevreden. Ach, er staan wel een paar aardige dingen in, denk ik, maar het fonkelt niet, het is literair maaksel, het was niet iets dat eruit moést. En laat het dan maar binnen blijven, binnen in de la. Nee, het gaat niet naar de zet ter, en ik had gelukkig geen con tract getekend. En dan is er een andere uitgever, die wilde dat ik voor hem een soort ironische ge schiedenis van het Britse volk zou schrijven. Dat heeft onlangs ie mand voor Frankrijk gedaan, en van dat boek zijn honderdduizend exemplaren verkocht. Ironisch en sarcastisch! Mensen, ik heb er niet de minste zin in. door prof. dr. G. J. Re nier, London. Dat is in mijn leven trouwens geen nieuw verhaal. Het is me, meer dan een kwart eeuw geleden, nog eens overko men. Ik had toen een boek gepu bliceerd, The English, are they human wat men zou kunnen ver talen als. Engels, of menselijk Ik meen 'niet onbescheiden te zijn als ik dat oude succes uit mijn schrijversloopbaan hier vermeld: het heeft zo n grote rol in mijn bestaan gespeeld. Maar zodra was het niet verschenen, en gunstig ontvangen, of ik kreeg van drie verschillende uitgevers drie voor stellen om een boek te schrijven: Eén: de vreemdeling in Engeland; twee: huwelijk en geslachtsleven in Engeland; en drie: godsdienst in Engeland. Want, ziet U, als men in de literaire wereld in dit land met iets slaagt, dan wordt ook verwacht dat men ermee door gaat. Specialiseer U, zoek geen nieuwe grasvelden, ga niet op avontuur uit. Acteurs, actrices houden zich zoveel mogelijk aan één rol, predikers en radiosprekers aan één thema. Van het gevaar dat ik hofnar van John Buil zou worden werd ik verlost door een uitnodiging om lector in de Engelse geschiedenis te worden. Want een Engels his toricus had ontdekt, dat er in dat zelfde boek over Engeland ook een echte en oorspronkelijke op vatting van de Engelse geschiede nis zat. Nu, evenals toen, waag ik de grote sprong en begin een nieuw leven. Hoe ik de nodige formule ontdekt heb? Ik ben net voor een korte poos In Nederland geweest. Daar heb Ik twee lezingen gehouden, de ene aan studenten in Utrecht, de andere aan Rotarians in Terneu- zen. Beide keren heb ik van een welwillend gehoor een waarderen de ontvangst mogen genieten. En daarop heb ik begrepen tot wie ik, om mijn geestesleven uit te leven en om mezelf te blijven, me moest wenden. Mijn taal ben ik, gedurende al die jaren in den vreemde, blijkbaar niet helemaal vergeten. Ja, het gaat nog, en het is net datgene, waar ik al zo lang naar hunker. Dagen aan een stuk kan ik rondlopen met een brok Vlissingen, Terneuzen, Veere, Zie- rikzee, Goes, ja zelfs, en vaak, Amsterdam, en dat laatste hoort toch niet tot mijn kinderjaren, in mijn hart. Dan voel ik een schrijnende vrees: o, als ik dat eens nooit mocht weerzien! Nooit leeft in mijn beeldenvormende her innering een hoek uit Engeland of Italië of Frankrijk, neen, zelfs niet uit Parijs, met die ontroeren de en dwingende helderheid. Mijn wortels zijn in Nederland geble ven. En nu ga ik déarom een boek schrijven, in vele delen, als de tijd me gegund wordt, over mijn bewogen leven in En- Seland, maar, in 't Nederlands, n daar komt dan bij deze voor mij zo aantrekkelijke en beteke nisvolle correspondentie voor uw blad. Ik wil er op aansturen om de vele aspecten van mijn per soonlijkheid en van mijn geest voor U te formuleren. Nu eens zal de hoogleraar spreken, in een ernstig stuk over geschiedenis of een aanverwant onderwerp, een andere keer hoort U de dieren vriend, of de oude Zeeuw, of de psycholoog met zijn intense be langstelling voor al wat menselijk is. Ook wel de babbelende oudé heer, die H. G. Wells, Bernard Shaw, E. M. Forster, Lytton Stra- •chey, Epstein, en zovele anderen, levend of overleden, kent of ge kend heeft. Maar ook wil ik U in de sfeer laten treden van iemand die op de zoom van het grotere Londen woont, in een mooi oud huis, daar veel bezoek krijgt, en met allerlei mensen jong en oud meeleeft, die vaak een spreek beurt houdt en nieuwe plaatsen bezoekt en in nieuwe kringen op treedt. Ik wil wel eens een boek van de plank halen, een oude, dierbare bekende, en daarover vertellen, of het mijne tenbeste geven over iets dat net gepubli ceerd is. „L.S." Lectori salutem: mijn groet aan de lezer. Ik heb mijn buiging voor tJ gemaakt wat stram? maar heel eerbiedig. Ik hoop dat we 't met elkaar kun nen vinden. Zoals onze voorouders in de zeventiende eeuw het zo vaak, en zo graag, zeiden: de tijd zal 't leren. WERELDSTAD OP EEN SPONS Al gaat het dan ten koste van zogenaamde romantiek (Van een medewerkster) Romantiek is een even belangrijk exportartikel van Mexico als zilver. Hele horden toeristen, merendeels Amerikanen, hebben Mexico in lofliederen bezongen, want het leverde alles waarnaar zij dorstten: kleurige markten, bouwvallige hutjes van stokken en lompen, Indianen in kakelbonte kleren, vieze halfnaakte kin dertjes en kreupele bedelaars. Kortom heel het felgekleurd, tro pisch arsenaal dat toeristen zo bekoort. Heel anders is het om er tussen te leven en te werken, er je huis te hebben en er je kinderen groot te zien worden. Men kan nu eenmaal niet blijven leven van sodawater en sandwiches-uit-cel- lophaan en dat veilige Amerikaanse eten, dat zo veel restaurants in grote, springerige neonletters aanprijzen is niet alleen te duur maar gaat tenslotte ook vervelen. Eenmaal gevestigd in Mexico, bekijk je de stad met heel andere ogen. Jc combineert de nauwe vervuilde straatjes met het abominabel hoge Derde Wereldoorlog met Rusland. Hij heeft gezegd: „Wij zouden een echt goed feest ge had en heel wat jonge mensen gedood heb ben". Het lijkt of de gene raals van de jongste oorlog niet kunnen op houden met kletsen. Zij kunnen niet nalaten te babbelen en te krabbe len en de wereld advies te geven over onder werpen waarvan zij weinig verstand heb ben. Spoedig zal Montgo mery zijn memoires pu bliceren. „Mogen we daarna hopen op een periode van bedacht zaam zwijgen? Mogen we hopen, dat hij bevrijd van gedachten aan oorlog en veldsla gen, in vrede achteruit leunt en nadenkt voor hij zijn mond weer in het openbaar openzet? We wensen niet dat een van onze grootste gene raals in de geschiedenis wordt opgetekend als „een bijzonder verve lende kletsmajoor". sterftecijfer (op één na het hoogste ter wereld). En de dysenterie en an der ingewandsziekten met de door vliegen bespikkelde eetwaren op de zo pittoreske markt, waar de ratten tussen de kraampjes krijgertje spe len en het ergert je dat de buren het huisvuil zo maar voor de huisdeur „dumpen". Wanneer je dan slootje- springend je huisdeur bereikt omdat de buizen van de riolering en de wa terleiding het weer eens opgaven, lo pen je ondanks het gulle zonnetje, de rillingen langs de rug als je bedenkt wat er al zo niet in het leidingwater terechtkomen kan! Tot voor enkele jaren wisten wij niet beter of het hoorde zo! Maar plotseling is het ons duidelijk ge maakt dat het niet alleen anders kén maar ook anders moet. Me- xicostad heeft sinds 1953 een bur gemeester die een lyrisch man met een ijzeren vuist is. De Me xicanen moesten in het begin om hem lachen en gaven hem een bij naam. bloemen en Fonteinen" heet hij nu, omdat hij overal de trieste kale vlakten, oorspronke- lend als parken bedoeld, opnieuw met bloemen en struiken beplant te en er fonteinen in liet klateren. Dat was een lieflijk begin, die bloemen. De ijzeren vuist kwam later pas. Want onmiddellijk daarop ging hij met zo'n snelheid saneren dat het leek of hij overal tegelijker tijd opdook. Reeds lang wist hij wat het zwaarste probleem van zijn stad was: de schijnbaar niet te stuiten verzakking van de bo dem. Elk jaar tenminste 30 cm. De wolkenkrabbers van het mo derne stadsdeel staan op poten die jaarlijks opgehoogd dienen te worden wil het bouwsel niet als een kaartenhuis neerstorten. Dat is al jarenlang zo, maar het wordt, door de toenemende in dustrialisatie, steeds erger. Want het water; dat nodig is voor de in- dustrie put men in de meest let terlijke zin uit de grond. Al die putten zuigen het water uit de spons, waarop de stad .werd ge bouwd. Mexicostad rust namelijk de vroegere bedding van een meer en die onderlaag is poreus omdat zij uit zand, grint en klei bestaat. Een uitgedroogde spons schrompelt ineen; wat men er op legt gaat mee de diepte in. Burgemeester Uruchurtu zag en on derkende het gevaar, zoals anderen voor hem, maar hij dééd wat! Hij haalde, over een afstand van meer dan 100 kilometer water uit het omringende gebergte dat hij opsloeg in een reservoir. Meer reservoirs zul len volgen en voor 1960 zal Mexico stad zuiver leidingwater voor zijn in dustrie en voor huiselijk verbruik hebben en zullen de duizenden putten die nu nog de spons doen verschrom pelen, overbodig zijn. Dan zal er geen breuk meer in de riolering of de waterleiding komen en houdt het verzakken op. Dit is Uruchurtu's voornaamste doel, maar hij deed meer om zijn stad ge zond te krijgen. Ook de pittoreske markten trachtte hij door overreding naar hygiënische markthallen met koelruimten en waterleiding, over te plaatsen. Toen overreding niet hielp, de kromme nauwe straatjes door marktstalletjes geblokkeerd bleven en de nieuwe markthallen niet werden betrokken, liet hij de overreding va ren en bereikte hij zijn doel door „overrijding". Met bulldozers en sloophamers werden de onwillige marktkooplui van de straten ge veegd, terwijl de kraampjes brekend sneuvelden. Dat was de ijzeren hand, die tevoren nog bloempjes hield! Nu zijn al vele van die markten-in-de -zon verdwenen en de vieze in lompen gehulde marktlui dragen witte ka toenen jassen en wassen hun han den schoon uit vrees voor die hand, die beurtelings bloemen, boetes en straffen uitdeelt. Niemand gooit meer huisvuil voor zijn voordeur, sterker, geen baby verliest meer het papiertje van zijn ulevel op straat, omdat „Bloemen en Fonteinen" dan kwaad wordt en straft. O zeker, er gaat veel verloren van de romantiek, maar Mexicostad is zo wondermooi, dat het die kleurige, zieke plekken best missen kan zon der haar schoonheid te schaden. En wat belangrijker is, men kan nu met vreugde leven in de stad met haar schone straten en zindelijke le vensmiddelen. Dat wij de dakloze kinderen en de zieke bedelaars niet meer tegenkomen, moet ons verheu gen. Er is heel wat veranderd de laatste jaren. Nu kan men zelfs na zonsondergang, ook in de oude wij ken, een brief gaan posten zonder de kans te lopen in de" pistoolloop van een straatrover te kijken. Mevrouw Th. Laue-Drucker te Den Haag heeft het Frans Halsmuseum te Haarlem met 2 schilderstukken verrykt, n.l. een „interieur met figuren" door Alxander Hugo Bakker Korff (1824 tot 1882) en een „Kerkinterieur" door Jo hannes Bosboom (1817 tot 1891). Twee landbouwpaarden en een veu len, die ontsnapt waren uit een wei in de gemeente Schelluinen in de Alblasserwaard, zijn gisteravond ge dood op een onbewaakte overweg on der de gemeente Hardinxveld-Gies- sendam. Ze hadden vooraf enige consternatie veroorzaakt op rijksweg 15 (weg van Ridderkerk naar Meteren) waar au tomobilisten, die hinder ondervonden van deze weggebruikers vergeefs ge tracht hadden de dieren op te drijven. Het drietal ontsnapte en zette koers naar de gemeente Giessenburg, waar toe een onbewaakte overweg in Har- dlnxveld-Giessendam gepasseerd moest worden. Juist op het moment, dat de paarden zich op deze weg in de spoorlijn Dordrecht—Geldermalsen bevonden, naderde een losse lokomo- tlef. De drie paarden werden hierdoor gegTepen en gedood. Een van de die ren werd 150 meter meegesleurd. De lokomotief werd licht beschadigd en kon spoedig de reis voortzetten. Ei genaar van de gedode dieren was de landbouwer De Krey uit Schelluinen, die met dit verlies een schadepost kreeg van f 2500, waarvoor hij niet was verzekerd. In liet moderne poppetihuis mag natuurlijk de televisie niet H ontbreken. Het behoeft wélis- waar geengrootbeeld te zijn, H maar uiteraard moet het wel echt werken. Een Duitse firma heeft nu een tv-toestel op de H markt gébracht, dat aan al de- H ze eisen voldoet. Op de techni- H sche jaarbeurs in West-Berlijn H was het te zien in een poppen- M kamer, die in een normaal tv- H toestel ivas ingebouwd. IlllllllllÊM Rijksmunt maakt nieuwe zilveren rijksdaalders. Blijkens de begroting van het staats- muntbedrïjf voor liet dienstjaar 1959 is in het produktieprogramma voor het eerst sinds 1940 weer de zilveren rijksdaalder opgenomen. Hierbij is uitgegaan van de veronderstelling, dat tegen ultimo 1958 een voldoende aantal zilveren guldens zal zijn aan- gemunt om de vervaardiging daar van te kunnen stopzetten. Teneinde dit laatste te kunnen be reiken is het noodzakelijk om de pro- duktie van zilveren guldens, welke aanvankelijk voor 1958 werd geraamd op 20.000.000 stukken, in dit jaar on geveer te verdubbelen. Voor het dienstjaar 1959 is uitgegaan van het volgende muntprogramma 15.000.000 rijksdaalders; 5.000.000 kwartjes; 50.000.000 dubbeltjes; 5.000.000 stuivers; 20.000.000 guldens; in totaal dus 95.0000.000 stukken met •Kt nominale waarde van f 44.200.000. Haghefilm N.V. zal met ingang van 22 september haar journaal leveren, zo heeft gisteren de president van de rechtbank in Den Haag, jhr. mr. G. Witsen Elias bevolen in zijn uit spraak in een kort geding, dat de Cefa tegen de vervaardiger van dit filmnieuws aanhangig had gemaakt. Haghefilm N.V. had vorig jaar no vember aan de Cefa een offerte ge maakt voor de levering van een jour naal, dat zij per 1 januari 1958 zou vervaardigen. In maart antwoordde de Cefa dat zij het journaal wilde be trekken met ingang van 15 septem ber. Haghefilm weigerde dit. Zij meent dat een offerte niet ten eeuwi gen dage van kracht blijft en dat het usance is in het filmbedrijf, dat men een contract aangaat voor een jaar, lopende van 1 januari tot en met 31 december. Het komt de president van de recht bank voor, zo staat in de overwegin gen van het vonnis, dat uit de offer te niet zonder meer volgt dat de af nemer zich niet op latere datum dan 1 januari zoir' kunnen abonneren. Bo vendien kon Haghefilm weten dat Cefa het journaal later zou betrekken omdat dit bij besprekingen tussen beide partijen ter sprake is geko men. De president beveelt Haghefilm N.V. elke week te beginnen met 22 sep tember aan de Cefa drie copieën te leveren voor de prijs, die in de offer te stond namelijk 70 per copie. Het vonnis is bij voorraad uitvoerbaar, Het Britse dagblad Dai ly Herald (Labour) heeft veldmaarschalk Viscount Montgomery, Engelands publiciteit- lievende oorlogsheld, verweten een vervelen de man te zijn en te vergeten „de deugd van het zwijgen" te leren. Het blad voegt hier aan toe dat Montgomery's afscheid uit de dienst zich verlengd heeft tot een van de langste naarwels uit de geschie denis. Het bland drong er op aan dat Montgo mery er meer vaart achter zet. Montgomery, de aftre dend plaatsvervangend commandant van het Navohoofdkwartier in Europa, had op 7 no vember van het vorig jaar bekend gemaaltt dat hij zich uit de dienst terugtrok. „Hij neemt er de tijd voor. Sedert Melba, de operazangeres, haar af scheid uitsmeerde over een jaar of twee, is er niet zulk een stroom van afscheidsredevoe ringen en loftuitingen geweest. Het zijne moet een van de langste vaarwels uit de geschie denis zijn", aldus de Daily Herald. Het blad constateerde, dat geen week ver strijkt zonder dat Montgomery een open bare uitspraak doet. En er gaat geen dag voor bij, zonder dat zij onder oris die hem zo sterk bewonderd hebben als een soldaat, zich afvra gen, welke bok hij nu weer zal schieten. Zijn handelingen hebben dit land veel goed gedaan. Zijn toespraken hebben het geen geringe scha de berokkend. Als „bokken" noemt het blad bijvoorbeeld: Monty heeft onze jon- gemensen verteld dat zij bang, zelfzuchtig en lui zijn. Hij heeft de Amerikanen verteld dat ze moesten ophouden vliegdekschepen te bou wen. Hij heeft opvoe ders verteld dat school jongens slaag dienen te krijgen. Zijn grootste bokken betroffen de mogelijkheid .van een Advertentie Wij zijn het er over eens, dat de is, wat een eerste klas sigaret moet zijn - zacht, voldoening schenkend, subliem aroma, steeds gelijkblijvende kwaliteit. Ik houd van het „Silk Filter" - hij heeft ze liever zonder mondstuk. s hmc King Size sigaret alles Gladstone met of zonder Silk Filter houdt de smaak waarvan U houdL

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1958 | | pagina 5