Koningin Emma was „liefste oude
dame van ons werelddeel"
In Kerkrade treden dertig dagen
lang 205 korpsen uit 27 landen op
MR. KORTENHORST TIEN JAAR
VOORZITTER TWEEDE KAMER
ZATERDAG 2 AlVSL'öS 1958
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT.
HONDERD JAAR GELEDEN WERD ZIJ GEBOREN
Met reserve ontvangen, maar spoedig
in brede kring bemind
(Van een medewerker)
„Voor wie niet tracht te denken aan zich zelf, is het leven
zo ingewikkeld niet," zo zei eens koningin Emma in een on
derhoud met een journalist. Een interview met een vorstin
het was een unicum in onze geschiedenis, eerst in 1947 ge
volgd door een onderhoud met ons prinselijk paar naar aan
leiding van de a.s. blijde gebeurtenis, de geboorte van prinses
Marijke.
„En wie wel denkt aan zich zelf als middelpunt, kan nooit
gelukkig zijn. Het voornaamste is niet: gelukkig worden,
maar gelukkig maken."
In deze haar eigen woorden is de betekenis van koningin
Emma voor ons vorstenhuis en volk in slechts enkele woorden
geschetst.
Op 2 augustus 1858, thans hon
derd jaar geleden, werd als vierde
dochter van vorst Georg Victor
van Waldeck Pyrmont en Helena
van Nassau Weilburg geboren
Adelheid Emma Wilhelmina The-
resia. Over de verwantschap van
ons vorstenhuis en het huis Wal
deck Pyrmont door de eeuwen
heen zou veel te vertellen zijn.
Ook over het gezin waarin prinses
Emma opgroeide: zes zusjes en
een broertje. Maar haar plaats in
ons Nederlandse volksleven is zo
uniek, dat we ons bij een beschrij
ving van haar jeugd reeds ten
Een vertrouwde foto van Ko
ningin-moeder Emma.
zeerste moeten beperken.
In het kleine Arolsen woonde
een prinsesje, dat door koning
Willem III werd uitgekozen tot
zijn tweede gemalin.
„Die koningsvrouwe, zoo fier
en zoo rein,
Ze heeft er gevangen ons
hart..."
Deze regels uit de vroeger zo
overbekende ballade van Boele
van Hensbroek, getoonzet door de
bekende Arnold Spoel, werden
voor ons volk levenswerkelijkheid.
Ons kritische volk ontving de
jonge, onbekende prinses met
een zekere terughoudendheid in
een periode waarin het Duits
land van Bismarck niet popu
lair was in de lage landen.
Als koningin Emma na de hu
welijksplechtigheden in Arol
sen, waarbij 's konings zonen
afwezig waren, In ons land haar
intcht houdt, wapperen de vlag
gen niet blij-uit, maar treuren
halfstoks om het vrij plotselinge
overlijden van 's konings be
minde broer en grote steun,
prins Hendrik de Zeevaarder.
On 31 augustus 1880 wordt het
prinsesje Wilhelmina geboren.
In de schaduw van de troon
staat de koningin in de eerste
periode van liaar leven temidden
'van ons volk.
Naar voren treedt zij eerst na
het overlijden van de koning in
1890 als regentes voor de tienja
rige koningin Wilhelmina. Ons
l«nd beleeft een tijd, rijk aan po
litieke gebeurtenissen met een
strijd over het kiesrecht, gisting
over de sociale verhoudingen,
oorlog in de rijksdelen overzee.
Als met schuttende hand brengt
zij haar dochter tot ons volk. Zij
beweegt zich zoveel en zo vaak
onder ons volk, als nog geen uit
ons vorstenhuis ooit gedaan heeft.
Poor stelselmatige bezoeken aan
"He provinciën herleeft de verbon
denheid tussen vorstenhuis en
volk.
Als prinses Wilhelmina haar
zeventiende verjaardag viert en
de door haar moeder met grote
zorg voorbereide opvoeding bij
na voltooid is. ontvangt de jon
ge koningin de gelukwensen van
haar naaste omgeving. Een dei-
oudsten van de gasten zegt tot
baar, getroffen door haar jeug
dig voorkomen:
„Nog slechts één jaar van on
bezorgde jeugd, majesteit, en
dan... zo jong ï-eeds te moeten
staan voor zo grote verantwoor
delijkheid... wel is de taak
zwaar die U wacht..."
Glimlachend antwoordt de
zeventienjarige koningin Wil
helmina: „U hebt gelijk, moei
lijk is de taak, die mij wacht.
Hoopt U dan met mij, dat mijn
moeder nog lang voor mij ge
spaard blijft."
W eldadigheid
Als koning Wilhelmina in 1898
de regering heeft aanvaard, schijnt
de rol van koningin Emma reeds
op veertigjarige leeftijd te zijn
uitgespeeld. Het tegendeel is ech
ter waar, op staatkundig terrein
treedt zij weliswaar terug, de ko
ningin-moeder neemt op geheel
eigen wijze een vooraanstaande
plaats in ons volksleven in. De
vreugde in haar ouderlijk huis
was overschaduwd door het over
lijden van haar vijftienjarig zusje
Sophie aan de toen zo gevreesde
ziekte, de t.b.c., waarvoor in die
tijd alleen nog maar in Engeland
een sanatorium bestond. Droef
heid in het ouderlijk huis brengt
koningin-moeder Emma tot haar
daad, het nationale huldeblijk na
het beëindigen van haar regent
schap, de schenking van het Oran-
je-Nassau-oord, te bestemmen tot
het inrichten van het eerste Ne
derlandse sanatorium.
Naast de schenking van het
landgoed werden, verschillende
fondsen gesticht en o.a. kwam in
1910 in navolging van Denemar
ken de instelling van een straat
collecte tot stand.
Koningin... regentes... koningin
moeder... moeder der weldadig
heid, onder deze naam zou konin
gin Emma onder ons volk bekend
blijven. Weer was zij een figuur
in de schaduw der troon. Een lief
hebbende grootmoeder voor het
prinsesje Juliana, die „de limona
de van oma lekkerder vond dan die
van thuis". Een lieve, oude dame
voor de ontelbaar vele patiënten,
die zij in allerlei inrichtingen met
ononderbroken toewijding heeft
bezocht. Ging zij bij kinderen op
bezoek, dan kleedde zij zich zo,
dat de droom van het kind de wer
kelijkheid van de koningin het
meest nabijkwam. Vol begrip wa
ren steeds haar grondige bezoe
ken.' Eens werd aan een zekere
Bram dagen van te voren precies
het lesje geleerd, dat hij moest
opzeggen bij het aanbieden van
de traditionele bloemen: „Alstu
blieft majesteit" en daarna een
luidkeels: „Lang leve de koningin
moeder". De statige ceremonie
werd echter tot een kinderlijk on
gekunsteld incident, waarvan de
koningin-moeder met volle teugen
genoot. De begroeting luidde:
„Alstublieft juffrouw, hoera."
Toen zij vijftig jaar Nederland
se was, werd koningin-moeder
Emma op ontroerende wijze gehul
digd. Koningin Wilhelmina liet
Tekening van Jo Spiergemaakt
naar aanleiding van het overlijden
van Koningin Emma, waarbij de
tekenaar als onderschrift ver
meldde: In liet kerkje van Soest is
één plaats zwart omfloerst.
voor de rit naar de Jacobskerk in
Den Haag ter bijwoning van de
herdenkingsdienst de verlichte
gouden koets voorrijden voor het
kleine paleis-herenhuis met het
gouden balkon, zo karakteristiek
voor de „liefste oude dame van
Europa", zoals de Engelse pers
haar noemde.
Monumenten
Op 20 maart 1934 luidden de
doodsklokken voor haar die „een
sprookje was in haar jeugd, een
sprookje in haar ouderdom"
Thans, honderd jaar na haar ge
boorte, leven we onder regering
van haar kleindochter, die eens
presidente was van het nationaal
crisiscomité in de malaise-jaren,
die eens presidente was van het
Nederlandse Rode Kruis, kortom
leven we in een Nederland, dat
het Wilhelminafonds voor de kan
kerbestrijding en het Prinses Bea-
trixfonds voor de poliobestrïjding
kent, in een Nederland, waarin de
t.b.c. niet meer die gevreesde
volksziekte uit het begin van de
ze eeuw is. In vijftig jai-en is ont
zaglijk veel ten "goede veranderd.
Het aan liefde en trouw rijke
leven van koningin Emma is his-
Intocht in Amsterdam met Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik.
torie geworden. Maar de oudere
generatie ziet nog telkens het
beeld dat in de herinnering onuit
wisbaar achterbleef.
Voor geen vrouw uit het door-
luchte Huis van Oranje-Nassau
werden kort na haar overlijden
zoveel monumenten opgericht
AmsterdamDen Haag Mid
delburg Baarn Soest oiu
van Apeldoorns gedenknaald nog
maar niet te spreken. Ja sterker
nog. In een tijd waarin de furor
teutonicus, de geest van de ver
dwazing der machtswellust van
haar vroegere volk ook ons lage
land overweldigde en alle liefda
digheid in de kiem smoorde, ja,
toen vervloekt was alles wat barm
hartigheid, liefdevol en opofferend
is, toen waren haar monumenten
in hoofdstad en residentie op wit-
te-anjerdag 1940 overdekt met
bloemen, zodat de brandweer op
„hoger bevel" de bloemen moest
wegspuiten.
Toen heeft ons volk eigenlijk de
schoonste hulde gebracht aan
haar die naar de woorden van
haar dochter, onze koningin Wil
helmina, die door haar opgevoed
een halve eeuw ons land mocht
regeren, „ons aller moeder" was.
VERLEVENDIGING DER DISCUSSIES
Magistraat met frisse,
oorspronkelijke ideeën
(Van onze parlementaire redacteur)
Op woensdag 1.3 augustus is mr. L.
G. Kortenhorst, die voor de K.V.P.
zitting heeft in de Tweede Kamer,
tien jaar achtereen voorzitter van de
ze Kamer. Mr. Kortenhorst is als
man van 72 jaar nog altijd een vitale
en actieve president met geheel ei
gen ideeën over zijn functie. Als het
een parlementariër duidelijk is, dat
in de loop der tijden het karakter
van de beraadslagingen in de Staten-
Generaal veranderd is, dan is het aan
hem.
Vroeger werden in de Kamers in ie-
MOEILIJKE TAAK: VOLKSLIEDEREN ZONDER FOUTEN
Mijnwerkers boos: geen minister
opende wereldmuziekconcours
(Van onze correspondent)
Tussen vlaggemasten en spuitende fonteinen, een concerthal als een vlieg
tuighangar zo groot, biertenten en beelhouwwerken van Nederlandse kun
stenaars zochten we op het Europaplein de heer J. J. Sc.holtes. Hij is de
grote man, dié nu voor de derde maal een wereldmuziekconcours organi
seert. Maar bijna niemand van de 48.090 Kerkradenaren kent dc organi
sator van dit machtig muziekfestijn bij zijn familienaam. Iedereen zegt
„der Johan".
Veel later pas troffen we „der Johan"
op zijn ordelijk kantoortje. „Wij heb
ben nog alle vensterbanken van de
huizen vol bloembakken gezet", ver
telde hij. „Toen was alles versierd,
behalve'dan de mijngangen onder de
stad. Het muziekconcours zal geolied
draaien. De bedden en de tafels voor
de duizenden muzikanten zijn ge
spreid en gedekt. En dertig dagen
muziek van de beste korpsen uit de
wereld aan de lopende band".
Er klinkt trots in zijn stem. En niet
voor niets. Kerkrade, dat deze va
kantiemaand 205 muziekkorpsen met
Gevaarlijke „tabaksdozen"
op Nederlandse kust.
Langs de Nederlandse kust spoelen
de laatste tijd nog al eens metalen
busje aan, welke cilindervormig en
rood van kleur zijn. Op de zijkant
staan twee zwarte hoofdletters T.
De diameter van de busjes is zeven
em en de hoogte negen cm. Aan de
bovenkant staat in het Engels een
instructie te lezen voor het openen en
sluiten.
Aan de onderkant is een papier ge
plakt, waarop in het Engels staat
aangegeven, dat de inhoud bestaat
uit vijftien detonatoren. Dit papier
kan er echter afgeweekt zijn. De
doosjes lijken bedriegelïjk veel4 op
tabaksdozen, doch de inhoud is uiterst
gevaarlijk.
Bij aantreffen is het dan ook het bes
te de dichtstbijzijnde politiepost of
militaire autoriteit te waarschuwen,
Dit materiaal blijkt niet afkomstig
te zijn van de Koninklijke Marine.
7000 muzikanten en 1350 zangers uit
27 landen van vier werelddelen ont
vangt, is ook trots op overste Holmes.
Dat is de commandant van het vlak
bij gelegen militaire vliegveld Teve-
ren in Duitsland. Deze Engelsman
houdt zoveel van muziek, dat hij zijn
straaljager-piloten order gaf deze
maand niet boven de stad Kerkrade
te vliegen.
Eén dag is zijn order opgeheven.
Op 27 augustus, stuurt hij name
lijk veertig straaljagers de lucht
in om boven de klankstad te cir
kelen. Dan speelt de Royal Air
Force band uit Engeland. Het es
kadron straaljagers zal de bla
zers een eregroet brengen.
SAN MARINO BLIJFT WEG
„Om 'n hoofd als een eierbriket van te
krijgen" zegt Martin Koekelkoren, di
rigent van de „Maastrichter Staar"
en van het „Harmonieorkest van de
staatsmijn Wilhelmina". Drie korp
sen moeten 27 volksliederen perfect
spelenhet kostte zelfs al enorme
inspanning om de muziek van deze
volkshymnen uit de binnenlanden van
de Indiaanse eilanden, uit Midden-
Azië of uit de dwergstaat San Ma
rino te krijgen.
Overigens hebben de Kerkraadse mu
zikanten het volkslied van dit staatje
vergeefs gerepeteerd. De „Banda
Milatare", een orkest van zestig le
den, die samen meer dan een derde
van de krijgsmacht uitmaken, komt
niet. Na de communistische troebe
len in San Marino werd een deel van
de orkestleden de laan uitgestuurd.
Reeds werd het Gadna jeugdorkest
uit Israël al met een zuidelijk enthou
siasme ontvangen. De vele honderden
inwoners, die van de winter vlijtig
op de talencursus Frans, Engels,
Spaans of Italiaans studeerden, kun
nen nu hun woordje buitenlands vlot
spreken. Duits spreekt men er even
gemakkelijk als het Limburgse dia
lect.
De 7000 gasten uit 27 landen worden
gastvrij bij de mensen opgenomen.
Ze eten, slapen, drinken en leven ge
woon in het gezin mee. Dat zal de be
volking zelf een bedrag van ruw
geschat 200.000 gulden kosten.
Dertig dagen lang zal een zilveren
melodieën-waterval van harmonie-
en fanfaregezelschappen, van dames
orkesten en militaire kapellen, van
symphonieorkesten, organisten, man
doline- en accordeonclubs, van folklo
ristische danssroepen, mannenkoren
en jeugdorkesten over het versierde
mijnwerkersstadje bruisen. Maar dat
men nit Den Haag geen minister
stuurt om dit ongelooflijke wereldmu
ziekfestival te openen, Iaat de del-
vers van het zwarte goud toch niet
helemaal koud.
vendige debatten grote parlementaire
strijdvragen en beginselkwesties uit-
gevochten. Tegenwoordig houdt de
Kamer zich voor een aanzienlijk deel
bezig met de behandeling van be-'
stuurlijke zaken, die zelden tot op
windende discussies aanleiding geven.
Mr. Kortenhorst streeft er bij voort
during naar om niettemin de belang
stelling voor het in een democrati
sche staat zo gewichtige Kamerwerk
onder de burgerij levend te houden."
Hij voerde de ook in het Engelse par
lement bestaande gewoonte in, dat de
voorzitter voor de opening van een
vergadering luid wordt aangekondigd
en dat allen opstaan, als hij de zaal
binnen treedt.
Hij animeerde het stellen van monde
linge vragen aan de ministers over
onderwerpen, die op een bepaald
ogenblik actueel zijn en niet op de
agenda voorkomen. Hij is de initia
tiefnemer voor een kortere maar in
teressanter behandeling van de rijks
begroting. Hij houdt van een spitse
interruptie en hij plaatst graag zelf
nu en dan een kwinkslag.
Mr. Kortenhorst heeft zich altijd bo
ven de partijen geplaatst en zich een
president getoond, die aller waarde
ring en achting wegdraagt. Vandaar
dat hij telkens weer opnieuw door de
Kamer als nummer één op de voor
dracht voor het voorzitterschap ge
plaatst werd.
Tien jaar is voor een Kamerpresident
een lange tijd, maar geen record.
Zijn voorganger, mr. J. R. H. van
Schaik, thans minister van Staat,
heeft langer in de imposante voorzit-
tersstoel in de Tweede Kamer ge
troond. De martiale figuur was reeds
voor de Tweede Wereldoorlog presi
dent en wel van september 1929 tot
tot mei 1933. Daarna benoemde de
koningin hem, op voordracht van de
Kamer, opnieuw tot voorzitter in no
vember 1937. Hij bleef het tot 7
augustus 1948. Eerst was mr. van
Schaik dus ruim drie en een half
jaar voorzitter en daarna nog eens
elf jaar, in totaal dus veertien en een
half jaar. Doch hierbij dient te wor
den opgemerkt, dat in de tweede pe
riode de oorlog viel en dat de Kamer
toen vijf jaar lang niet vergaderde.
Behalve mr. Van Schaik hebben
nog enkele voorzitters van de
Tweede Kamer langer dan mr.
Kortenhorst de leiding van dit
staatscollege in handen gehad. In
de eerste helft van de vorige eeuw
duurde het presidentschap nooit
lang. Tot de afscheiding van Bel
gië in 1830 was het namelijk re
gel, dat elk jaar beurtelings een
lid uit de noordelijke en een uit dë
zuidelijke provincies tot voorzitter
werd benoemd.
De eerste Kamerpresident, die langer
dan een jaar de voorzittershamer
hanteerde, was mr. G. I. Bruce, die
twee jaar 1845 tot 1847 de teu
gels in handen hield. Mr. G. C. J. van
Reenen was van 1858 tot 1869. dus
elf jaar lang voorzitter; mr. W. H.
Dullert van september 1869 tot fe
bruari 1881, dus bijna twaalf jaar
en mr. J. Gleichman van 1891 tot
1901. Na de eeuwwisseling kwam er
meer bestendigheid in het voorzitter
schap. In de twintigste eeuw hielden
de voorzitters het langer dan een
jaar uit.
I'rins Hassan, de elf jaar oude broer
van koning Hoessein van Jordanië,
wordt door speciale detectives in
Engeland dag en nacht bewaakt. De
jonge prins heeft op het ogenblik
vakantie. Hij is op school in Hastings,
maar wil graag naar Jordanië terug.
Foto: Na een rijtoer door Londen
verlaat de prins de auto.
