Van de Zweedse woningbouw
valt nog wel iets te leren
HOOVER PRIJST OP EXPO
REGERINGSSTELSEL V. S. AAN
MEER DAN DRIEKWART MIUOEN
MOTORRIJTUIGEN IN ONS LAND
KURTZ KREEG
30.000 TERUG
ZATERDAG 5 JULI. 1958
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT.
MEN HOORT ZIJN BUREN NIET
Bokking was slechts
bedorven.»..
De heer J. L. van de Archimedes-
weg 104 te Amsterdam is met de
schrik vrijgekomen. De lichtge
vende bokking die hem ijlings de
politie deed bellen, blijkt alleen
maar bedorven te zijn en van eni
ge radio-activiteit is geen sprake,
aldus het instituut voor kernphy-
sisch onderzoek te Amsterdam.
Toen in de nacht van woensdag
op donderdag het licht in de wo
ning van Lr. uitviel, omdat de
muntmeter een nieuwe penning
vereiste, zag de bewoner, dat een
bokking, die op de keukentafel
voor de kat klaarlag, licht uit
straalde. Vrezende dat het zee
banket radio-actief was waar
schuwde hij de politie, die de bok
king zo snel mogelijk naar het
instituut bracht.
De geigerteller wees uit, dat er
van radio-activiteit geen sprake
was en gisteren luidde 't deskun
dig commentaar van het labora
torium: „Het is een stomweg be
dorven vis geweest. Dat de bac
teriën dan gaan oplichten is een
gewoon verschijnsel. Ook naakte
visgraten doen dit dikwijls".
Vooral de flatbouw is voor
buitenlanders interessant
Vaak zijn er artikelen geschreven met soms felle kritiek op de woning
toestand, de bouwmethoden, de architectuur en de stedebouw in ons land.
Voor iemand, dieTïeze lectuur heeft doorgenomen ls het interessant een
vergelijking te maken met de Zweedse toestanden op dit gebied. In het
algemeen zal men daarbij tot de concl usie komen, dat de Nederlanders heel
veel dingen, die de Zweden doen, ook kunnen en zelfs wel beter. Er dient
echter direct al rekening te worden gehouden met de geheel andere volks
aard en de veel hogere, eigenlijk te hoge, levensstandaard daar. Ook moet
en wil de Zweed voor zijn huur een percentage van zijn inkomen betalen
dat veel hoger is dan wat wij er voor over hebben.
- Elf -verdiepingen hoge flats te Orns-
leöldsuik: diverse kleurtoepassingen
inbalcom en muren
Wat de huur betreft zijn er merk
waardige toestanden. Zo kan het ge
beuren dat iemand, die een kantoor
baan heeft, een hogere huur moet be
talen dan zijn buurman die metselaar
is en veel meer verdient. Deze man
krijgt, echter huursubsidie, welke
mensen zoals de kantoorman moeten
missen,
In Zweden bestaan alleen in de gro
tere steden woning-moeilijkheden
vooral door de grote trek naar de
stad. Op het platteland echter is de
toestand gunstiger. Er wordt flink
gebouwd en gesaneerd.
Bouwmethoden
Van de bouwmethoden zou men in
Nederland nog wel kunnen leren en
men zou het in Nederland zelfs beter
kunnen doen door gunstiger omstan
digheden. De moderne flatgebouwen,
die tot zo'n elf verdiepingen gaan,
vinden hun hoofdconstructie in de
binnenmuren, terwijl de vloeren mee
doen aan de sterkte van het gebouw.
Men zou zich zo'n gebouw' kunnen
voorstellen als een schoenendoos
waarvan een kleine opstaande kant
is weggenomen. Deze constructie
heeft enorme voordelen. Zij is dege
lijker, gemakkelijker uit te voeren en
door haar eenvoud goedkoper. Ook
kunnen de voornaamste buitenwan
den geheel vrij ontworpen worden.
De buitenwanden zijn soms vooruit
gereed gemaakt (prefabricated). Dit
ia natuurlijk erg praktisch, maar in
dat grote, dunbevolkte Zweedse land
bijna niet te verwezenlijken, daar de
produkten in te kleine hoeveelheden
over zeer grote afstanden vervoerd
moeten worden, waardoor dit te duur
wordt. Om even een indruk te geven
van die afstanden: liet zou er bijvoor
beeld op neerkomen, dat een werk
plaats in Rotterdam de buitenwanden
maakt, die voor gebouwen nodig zijn
in Parijs.
Wij echter, in ons kleine land met
zijn zeer grote bevolkingsdichtheid,
kunnen dit systeem wel toepassen en
naar ik geloof veel beter en veel
goedkoper.
Ramen en deuren zijn altijd voorge-
fabriceerd en genormaliseerd. Zij zijn
van hout gemaakt.
(Hout is een eeuwenoud en altijd
■modern bouwmateriaalen het is
één der beste materialen; zeer
zeker voor voor gefabriceerde on
derdelen en wanden).
De uitvoering
De dragende constructie is van beton,
terwijl leidingen zoveel mogelijk wor
den samengevoegd in enkele kokers.
Wat betreft het bouwen zelf, ik was
op een maartse dag in een Noord-
Zweeds stadje (6500 inw.) en zag
daar enkele flatgebouwen in aan
bouw. Het was wisselvallig weer en
af en toe sneeuwde het. Ik vroeg aan
de.opzichter: ,,Is dit niet te bar weer
om in te werken?" Neeen, ze werk
ten door tot 25 graden onder nul.
Ik geloof, dat in Nederland 's win
ters de bouw praktisch stilligt.
Vooral omdat de lonen enorm hoog
zijn heeft men alles behoorlijk geor
ganiseerd; één ploeg doet slechts één
bepaald soort werk.
De bouw zelf verloopt ongeveer als
volgt: men ls bezig met het storten
van de betonvloer voor een der hoge
re verdiepingen. Twee verdiepingen
lager wordt de bekisting weggehaald.
Daaronder is men dan al bezig met
de eerste afwerking van een verdiep
ing en het provisorisch dichtmaken
met zeilen en karton. Men begint
hier ook met het aanbrengen van een
isolatie-buitenlaag tegen de beton
nen buitenmuren.
Is men met de betonconstructie klaar
dan volgt de laatste afwerking van
boven naar beneden.
Voorzieningen
Hier zijn dan enkele dingen, die wij
in Nederland niet kunnen betalen.
Alle flats krijgen namelijk vloerbe
dekking, behang, en de keuken wordt
voorzien van een ijskast en een elek
trisch fornuis. Maar toch zijn er ook
voor ons enkele dingen, dié wij wél
kunnen betalen, zoals de vaak toe
gepaste dubbele voordeur, de vuil-
stortkoker, de centrale verwarming
en warm en koud watervoorziening.
Deze laatste voorzieningen zijn altijd
in een groep flats centraal geregeld,
en ik zag in Stockholm dit zelfs als
stadsvoorziening. Naar ik meen is dit
ook zo in het centrum van Rotter
dam.
Het lawaai in het gebouw is mini
maal. Men hoort zijn buren niet. Al
leen als zij de boel op stelten zetten,
wat meestal het geval is door een te
groot, gebruik van Aquavit.
Er wordt bij de bouw 's winters ge
bruik gemaakt van voorverwarmde
bouwmaterialen. Beton o.a., dat tot
60 graden wordt verwarmd, terwijl
in de dichtgemaakte verdiepingen
warme lucht wordt geblazen.
Veel is gemechaniseerd. Ik zag b.v.
een heel mooie bouwlift en bouw-
kraan. Eén en ander zal wellicht veel
duurder zijn dan bij ons (ook in ver
houding) maar de bouw is degelij
ker, vernuftiger en houdt het langer
uit zonder al te grote onderhouds
werkzaamheden. Mede ook door de
voor ons zo gunstige mogelijkheid
om het allergrootste gedeelte van een
woongebouw in een werkplaats te
kunnen maken, kunnen wij in Ne
derland beter en op de lange duur
goedkoper gaan bouwen.
De architectuur en stedebouw ver-
Te Solna bij Stockholm: flats met
verschillende kleurtoepassingen.
schillen in Zweden uiteraard van die
in Nederland, daar ze o.a. zo afhan
kelijk zijn van de volksaard. Vooral
kan ik mij voorstellen, dat veel Hol
landers de Zweedse bouw niet zo ge
zellig zullen vinden. Zij zullen bij
voorbeeld hun (rommelige) achter
tuintje missen. Maar is ons „Subto-
pia" nu zo gezellig
Wij kunnen dan ook op deze gebie
den veel leren en veel interessante
dingen zien.
(U zult misschien zo langzamerhand
denken dat ik geen enkel respect heb
voor de prestaties van de Hollandse
architecten. Niets is minder waar,
kijk bijvoorbeeld naar het Nederland
se paviljoen op de Expo. dat in En
gelse bladen zo'n bijzonder goede kri
tiek kreeg. Zweden vindt het bene
den zijn waardigheid om aan deze
„banale wereldkermis" mee te doen
en daarom heb ik geen Zweeds com
mentaar over „ons" paviljoen).
In de Zweedse architectuur vindt
men drie dingen die opvallen:
1 De flat-indeling; 2 de variatie in
flat-grootte; 3 de verschillende ma
nieren om het gevaar van monotone
eenheid te doorbreken.
Ik wil smaak-problemen liever ver
mijden, al heeft punt 3 hier wel be
trekking op.
Flat-indeling
De flats zijn handig ingedeeld. Voor
ons misschien te Amerikaans en te
nieuw. Alle kamers komen op de zit
kamer uit. Dit vooral is voor ons
vreemd. Er is alleen een klein halle
tje, met vaak een enorme bergkast.
Vanuit dit halletje bereikt men de
keuken, de zitkamer en de badkamer.
Er zijn veel kasten, meestal een kast
wand, die, zoals bij mijn vrienden In
Solna (Stockholm) langs een wand
van de eethoek doorliep tot in de
keuken. Het is wel zo, dat de slaap
kamers vaak kleiner zijn, en ook is
het niet ongewoon, dat de ouders in
de zitkamer slapen. De badkamer be
vat meestal: bad (waarboven, droog-
rek) en wastafel, deze twee door één
kraan bediend, met douche en w.c.
De variatie in flatgrootte is per ver
dieping bijvoorbeeld zo: 2 flats met
zitkamer, keuken, badkamer, halletje
en 2 slaapkamers; 1 flat idem met 1
slaapkamer; 1 flat idem met 3 slaap
kamers terwijl er tenslotte nog een
flat is met één grote zit-slaapkamer,
een keukentje en een douchecel.
Men heeft in de kelder aparte berg
ruimte en vaak is daar de wasgele
genheid en de garage. Op de boven
ste verdieping zijn vaak (nog) lu
xueuzer flats met een gezellige open
haard. (Niet in een hoek, maar zo
danig in een wand geplaatst dat men
er een zitje omheen kan maken).
Naar mijn mening wordt er in Ne
derland niet altijd voldoende aan
dacht geschonken aan bovenstaande
punten,
Geen monotonie
De monotone eenheid en grauwheid
van onze steden, zoals soms in Am
sterdam-west of in Vlissingen, zouden
wij kunnen voorkomen zoals men dat
doet in Zweden. Er wordt daar heel
veel gebruik gemaakt van kleuren
schema's. Ik vond de verschillend-
gekleurde balkons en buitenwanden
een gezellig en niet te bont aanzien
geven aan een gebouw. Misschien
aardig om te vernielden is, dat door
de aanwezigheid van het grote vlieg
veld in een voorstad van Stockholm,
alle bovenranden van de hoge flat
gebouwen met neonbuizen verlicht
waren hetgeen 's avonds een fantas
tische aanblik gaf.
Verder wordt veel gebruik gemaakt
van muurschilderingen en dergelijke
dingen. De stedebouw is in Zweden
in de nieuwere wijken zeer goed.
Men let vooral op or ganisatie, en in
dien mogelijk, op de zoxme-omloop.
In Stockholm zag ik, dat een groep
van 5 flatgebouwen een eenheid
vormden, met enkele „primaire" win
kels, die vaak onderin de flatgebou
wen zijn gemaakt. Weer een aantal
van deze groepen vormen een grotere
eenheid.
(Men kan deze manier van steden
bouw o.a. goed bestuderen in het
boek: „Urban Sociology", geschre
ven door James A. Quin, University
of Cincinnati. U.S.A.).
Zeer opvallend is ook de situatie van
de scholen en voorts het feit dat de
wegen niet dóór de bebouwing gaan,
maar er langs. De hoofdverkeersweg
Te Solna bij Stockholm: flats met
gekleurde balcons.
is bijvoorbeeld door groenstroken ge
scheiden van de bebouwing (vooral
veiligheid voor kinderen). Hoe vaak
ziet men in Nederland dat men daar
tegen volkomen ineaat en de huizen
liefst direct aan belangrijke wegen
plaatst. Bijvoorbeeld Vlissingen en
't Zand (Middelburg).
Zelfs in de kleinere Zweedse steden,
die wij grote dorpen zouden noemen,
bouwt men hoog en laag. Daardoor
worden de wooncentra compacter,
blijft er meer ruimte over voor par
ken, scholen etc.
En hierdoor worden de steden ook
administratief niet te groot en be
hoeft men in Zweden geen afschu
welijke plannen te maken voor satel
lietsteden, waarvan ik zeker ben, dat
ze niet ontworpen zijn door de archi
tecten van „ons" paviljoen op de Ex-
po.
Niet alles mooi
Tot slot, nog een enkele opmerking.
Niet alles is even mooi in Zweden, er
is nog veel oude bebouwing en de
nieuwbouw is ook niet altijd even
schitterend. De interieurs zijn vaak
net zo gevuld met kitsch als bij ons;
maar wij kunnen er toch veel posi
tieve dingen leren. Niet alleen wat
de besproken punten betreft, maar
ook het feit dat de architecten in
Zweden een veel grotere vrijheid heb
ben dan in ons land. Hij is- alleen af
hankelijk van een stadsarchitect, die
echter goed moet oppassen geen dic
tator te worden.
Overigens, al is het nu eenmaal zo,
dat wij vaak naar het buitenland
gaan - en daar dingen zien die veel
beter en mooier zijn (lijken) dan in
ons land, toch blijft er maar één Hol
land, waarop wij zo lekker kunnen
mopperen.
W.M.H.
IN 182 JAAR MET SUCCES TOEGEPAST
„Verstikkende warboel" in
andere landen gehekeld.
Oud-president Herbert Hoover heeft
vrijdag op de Brusselse wereldten
toonstelling, als speciale afgezant van
president Eisenhower, een rede uitge
sproken ter gelegenheid van de Ame
rikaanse onafhankelijkheidsdag
Hij gaf een uiteenzetting van de
Amerikaanse levenswijze en bestreed
o.a. typische anti-Amerikaanse pro-
paganda. die de Ver. Staten beschul
digt van imperialisme en agressieve
bedoelingen.
Over duurzame, democratische rege
ringsmacht zei Hoover, dat een van
de problemen waarvoor alle volken
zich zien gesteld een duurzame be
scherming is van de rechten en vrij
heden der mensen tegen vernietigen
de interne krachten die zij zelf te
voorschijn roepen.
Gedurende de laatste honderd jaar
hebben nieuwe en revolutionaire we
tenschappelijke ontdekkingen, grootse
uitvindingen en wijzigingen ln het so
ciale denken de vrije regeringen voor
vele problemen gesteld.
Ik behoef niet in herinnering te bren
gen, aldus Hoover, dat bij de vrije
volken in hoofdzaak twee regerings
stelsels bestaan. De Verenigde Staten
kozen een stelsel waarbij de uitvoe
rende macht is gescheiden van de wet
gevende macht en waarbij de presi
dent en parlementsleden voor 'n be-
VOLGENS SCHATTING VAN K.N.A.C.:
paalde ambtsperiode worden gekozen.
De Britten blijven trouw aan een par
lementair stelsel waarin de wetgeven
de en uitvoerende machten zijn ge
combineerd en de hogere ambtenaren
periodiek en allen tegelijkertijd wor
den gekozen. Dat stelsel heeft bewon-
derenswaardig gewerkt, omdat het op
een politieke meerderheidspartij
steunt.
Maar, vooral sedert de Eerste Wereld
oorlog, heeft zich bij het parlemen
taire stelsel op het Europese vaste
land een groot aantal binnenlandse
vraagstukken voorgedaan die aanlei
ding zijn geweest tot het ontstaan van.
een menigte kleinere politieke par
tijen. Daardoor werd het onmogelijk
beslissende en opbouwende oplossin
gen te vinden voor de nationale pro
blemen en ontstond een verstikkende
warboel in het landsbestuur. Na de
Eerste Wereldoorlog zijn vijftien
Srropese landen, in wanhoop, tot dic
tatuur vervallen en ik ben van verre
getuige geweest van hun ineenstor
ting.
Het Amerikaanse stelsel is niet vol
maakt, maar 182 jaar lang heeft
het ons land door iedere crisis ge
holpen en heeft het over het alge
meen een ordelijke vooruitgang ge
bracht temidden van nieuwe uitvin
dingen en gedachten.
Wellicht heeft onze ervaring op het
gebied van de scheiding van uit
voerende en wetgevende macht en
de verkiezing van hoge ambtenaren
voor bepaalde ambtsperioden zijn
nut voor andere vrije mensen, zo
meende de Amerikaanse oud-presi
dent.
Echter aanzienlijke
vertraging in groei
motorrijtuigenpark.
Volgens een schatting van de K.N.A.
C. waren er aan het eind van het eer
ste kwartaal van dit jaar in Neder
land 820.000 bromfietsen, 404.000 per
sonenauto's, 130.500 vracht- en be
stelauto's, 133.680 motorrijwielen,
„Koningin Elizabeth moet
ook eens in andere delen
van het Gemenebest wonen"
Nieuwe kritiek van lord Alfrincham.
Lord Altrincham die eerder naam
heeft gemaakt- door zijn krachtige
kritiek op het Britse vorstenhuis, pleit
er nu vor dat koningin Elizabeth
eens 'n tijd in de verschillende landen
van het gemenebest gaat wonen. Mo
gelijke tegenwerpingen dat het ge
zinsleven van de vorstin hieronder zal
lijden, wijst de lord bij voorbaat als
„onzin" van de hand.
In het door hem uitgegeven tijdschrift
„The National and English Review"
zegt lord Altrincham onder meer;
„Met de moderne communicatiemid
delen is een verhuizing van Engeland
naar Canada, van Canada naar
Australië of van Australië naar Cey
lon nauwelijks minder eenvoudig dan
een--verhuizing van Londen naar
Windsor, van Windsor naar Sandring-
ham of van Sandringham naar Bal
moral' (in Windsor. Sandringham en
Balmoral heeft de Britse koninklijke
familie bezittingen waar zij een ge
deelte van het jaar doorbrengt
De koningin woont persoonlijk het
concours hippique te Badminton bij, j
maar als het gaat om ceremoniën bij
geboorte van een nieuwe staat van
het gemenebest laat zij zich door haar
zuster vertegenwoordigen, aldus lord
Altrincham. Hij doelt hierbij op de
aanwezigheid van prinses Margaret
bij de plechtigheden ter gelegenheid
van de inauguratie van de Westindi-
sche Federatie.
Het Westdultse federale gerechtshof
te Karlsruhe heeft de 38-jarige Tsjech
George Grant, ook bekend als Miroslav
Ziarko, tot vier jaar dwangarbeid ver
oordeeld op beschuldiging van het on
derhouden van „verraderlijke betrekkin
gen", pogingen tot ontvoering en het
vervalsen van documenten. De 34-jarige
Joseph Lahovise, eveneens een Tsjech,
kreeg twee Jaar gevangenisstraf.
44.120 scooters, 11.550 motordriewie
lers, 8350 autobussen, 5720 speciale
voertuigen (brandweerauto's e.d.) en
5160 trekauto's. Een totaal elus van
tegen de driekwart miljoen motorrij
tuigen indien de bromfietsen even
buiten beschouwing worden gelaten.
Op dit moment heeft het totaal aan
tal motorrijtuigen de driekwart mil
joen zeker royaal overschreden, zö
meent de K.N.A.C. Naar zeer ruwe
raming waren er bijvoorbeeld op 1
juli 415.00 personenauto's.
Deze grote getallen zeggen ovèri-
gens nog niet, dat Nederland een
sterk gemotoriseerd land is. In bijna
alle andere Westeuropese landen ligt
het aantal motorrijtuigen per dui
zend inwoners hoger (overwegend
derland heeft nog een ernstige ach-
zelfs aanzienlijk hoger) dan hier. Ne-
terstand in motorisering in te halen,
aldus de K.N.A.C. De laatste ander
half jaar is daar echter weinig van
gekomen, want tengevolge van de
zware lasten op motorwegverkeer is
bestedingsbeperking en de nieuwe,
aanzienlijk vertraging ontstaan in
de groei van het motorrijtuigenpark.
Het aantal nieuwe personenauto's
dat Nederland er vorig jaar bij
kreeg, was 8 procent minder dan
het aantal dat er in 1956 bij
kwam: het aantal nieuwe motor
rijwielen en scooters lag 26 pro
cent lager, het aantal nieuwe
vracht- en bestelauto's 24 procent
lager. De terugslag is dit jaar
nog groter geworden. Het aantal
nieuwe personenauto's in de eer
ste vier maanden van dit jaar,
bleef 15 procent onder het aantal
nieuwe personenauto's in de over
eenkomstige periode van '57. De
aantallen nieuwe motorrijwielen
plus scooters en vracht- plus be
stelauto's vielen met respectieve
lijk 31 en 45 procent terug.
Twee schilders in
Nieuwe Maas verdronken
Twee constructieschilders zijn giste
ren verdronken in de Nieuwe Maas,
toen zij bezig waren met schilder
werk onder de tweede boog van de
Willemsbrug te Rotterdam aan de
zijde van de 7,laaskade.
Het zijn de ongeveer 25-jarige A. van
der Velde te Rotterdam, gehuwd en
vader van twee kinderen, en de 28-
jarige Joh. van der Kruit, die een
kosthuis heeft aan de Dreef in Rot
terdam-zuid.
Twee collega's, die onder dezelfde
boog op een andere stelling bezig wa
ren, hoorden opeens geschreeuw en
zagen de stellingplank waarop de
anderen gestaan had-" i in het water
drijven. Even later zagen ze ook hoe
Van der Velde, die kon zwemmen,
de hand reikte aan Van der Krult,
maar daarop verdwenen beide in de
diepte. Er is nog een reddingsboei
uitgeworpen, maar zopder succes.
De 73-jarige Albert Kurtz (Ohio)
krijgt de bijna 30.0U0 gulden te
rug die hij heeft moeten betalen
voor een kus die hij nooit heeft
gekregen. Kurtz vroeg drie jaar
geleden om de kus bij de 21-jarïgc
Alcina Brorein. die echter weiger
de.
De echtgenoot van Alcina en haar
vader bedreigden Kurtz met de
gevangenis als hij zijn voorstel
niet zou honoreren met 30.000
gulden.
Uit vrees in de gevangenis te be
landen betaalde Kurtz. Hij won
echter tevens advies in van een
advocaat, die hem adviseerde de
Broreïns te laten vervolgen we
gens afpersing.
Dit heeft Kurtz intussen met suc
ces gedaan. De rechter heeft de
Broreins veroordeeld tot het te
rugbetalen van de 30.000 gulden,
alsmede tot het betalen van zes
procent interest voor het „geleen
de" bedrag.
