VAN GOGH's laatste vriend
Fotoboek „The Family of Man" in
klein en goedkoop formaat
Venhculk.
BINNENKORT LOOPT DE POOL
OP CHINESE SCHOENEN
DINSDAG 27 MEI 1958
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT.
7
DE BAAS VAN DE WATERMOLEN
Oom Piet bracht
hem vogelnestjes
(Van een speciale verslaggever)
We staan tegenover de 85-
jarige „oom Piet" (alias
de heer P. G. J. van Hoorn), de
baas van de Opwattese water
molen, die met zjjn twee impo
sante raderen van verschil
lende grootte dé romantische
blikvanger langs de weg Nue-
nen-Eindhoven vormt.
„Ik herinner me Vincent van
Gogh met zijn rode baard en
breedgerande hoed nog als de
dag van gisteren... kjjk, dAAr...
bij die stapel hout ginds, heeft
hij gezeten om de molen te schil
deren... Ik kan de plek nog op
de halve meter aanwijzen^.*
De levendige ogen onder de
met zaagsel bestrooide pet '(de
watermolen drijft naast de mo
lenstenen van een gr aanmaal de-
rij ook de machines van een
houtzagerij aan, waar oom Piet
nog dagelijks werkt) verraden
zonder meer, dat het aangeduide
„gisteren" hem nog scherp voor
de geest staat.
Het is, alsof deze bebaarde man,
gekleed in manchester, de duim
stok uit de achterbroekzak op
en top zo'n karakteristiek schil
dersmodel, dat een Vincent van
Gogh had kunnen fascineren
zelf een historische verschijning ls,
die ergens thuis hoort in het won
derlijke „toen" van 1883...
Maar toen was Piet van Hoorn
een schooljongetje van 10 jaar
een jongetje, dat trots was op zijn
vriendschap met „die rare schil
der" die volgens de dorpelingen
van Nuenen, „niet helemaal goed
in 't hoofd was".
Toegegeven: het was slechts een
bescheiden vriendschap, die het
kind voornamelijk uitte door het
stipt uitvoeren van „bijzondere
opdrachten" en Vincent van Gogh
op zijn beurt met enkele waarde
rende woorden. Maar hoe dan ook:
de relatie verdiende toch in ieder
opzicht de aanduiding „vriend
schap".
„Ik haalde voor hem vogelnest
jes uit en ik was de enige, die
75 cent van hem kreeg, want zijn
eigenlijke tarief was niet hoger
dan twee kwartjes. Ik begreep
hem volkomen.. en daarom
mocht-ie mij zo bijzonder graag.
Ms ik hem wat bracht, dan was
't mooi... heel mooi... snapt U
compleet mogelijk. Met takjes,
dingetjes, stukjes hout en veer-
ties erbij en natuurlijk als het
maar even kon met de eieren,
ik snapte: die man moet dat schil
deren en dan moet ik met wat
«■oeds voor de dag komen. Als ik
bij hem op z'n atelier kwam,
lichtten zijn ogen... Je moest 'ns
zien, hoe liefdevol hij zo'n nestje
bekeek..."
Oom Piet gaat op een bemoste
boomstam zitten en af en toe moe
ten we ons dicht naar hem toebui
gen, omdat het geluid van de
snerpende en puffende diesel-zaag
machines rondom (men werkt hier
niet uitsluitend met de water
kracht van het uit België komen
de riviertje de Dommel) zijn
woorden overstemmen.
Intussen plaatsen we de per
soonlijke ervaringen van deze laat-
sfce vriend van Vincent van Gogh
want zo mogen we hem stellig
noemen in ae lijst van de be
kende feiten over de vermaarde
schilder, waarbij het jaar 1883,
toen hij in de pastorie van zijn va
der te Nuenen toevlucht zocht, een
dramatisch hoogtepunt vormt.
Als ik bijv. met een wiele
waalnestje bij hem kwam.
kon het gebéuren, dat hij
mij een kwartier lang niet op
merkte... zo druk en ingespannen
was hij bezig. Ik durfde dan geen
geluid te maken en hield me maar
wat achteraf. Als hij aan 't werk
was, vergat hij de hele wereld...
tja, ik had er natuurlijk evenmin
als de anderen in de verste verte
erg in, dat daar een onsterfelijk
eente stond..."
Het Nuenen van thans, waar veel
schilders wonen, heeft een ander
gezicht gekregen. De wereld van
petroleumverlichting, piepende
dorpspompen, laag neergehurkte
boerenwoninkjes en krakende
dorpskarren op modderige wegen,
zoals Vincent deze gekend heeft,
werd inmiddels een verre en
vreemde herinnering... Slechts de
watermolen bleef zichzelf en
slechts oom Piet, die zo dikwijls
naar de meester kwam kijken,
wanneer deze ergens in het land
aan het werk was de laatste
man tevens, die zich nog de klank
van Vincents stem herinnert, zijn
gebaren, oogopslag en vele kleine
persoonlijke details, die nu een
maal karakteristiek voor een per
soonlijkheid zijn slechts deze
oom Piet voelt scherper dan welke
historicus dan ook. wie en wat
deze Vincent van Gogh was...'
Natuurlijk: een enkele oudere
Inwoner van Nuenen herinnert zich
ook nog wel, hoe de schilder met
ezel, doek en palet liep te slepen,
maar daar blijft het dan ook bij.
„Er was" (aldus oom Piet ver
der) „altijd een onbeschrijfelijke
wanorde op zn atelier. Hij had al
les kris en kras op elkaar gesta
peld... Als iets hem niet beviel,
smeet hij het zo neer en je hoefde
niet te denken, dat hij er dan later'
nog eens aankwam. Dat was af
val... mislukt. Hij was zo gauw
met zichzelf ontevreden dat kon
ik als kind reeds aan de trekken
van zijn gezicht bij het werken
zien.
Na zijn dood heeft de koster al
die rommel uit het atelier maar
opgeruimd... in de hof opgestapeld
en verbrand. Dit is een van de
duurste vuurtjes geweest, m'heer,
die ooit gestookt werden... dat
kunt U mij gerust geloven..."
Vele keren zag oom Piet Vin
cent ook naar een geschikte plaats
zoeken om een nieuw doek op te
zetten; hij sprong dan bedrijvig
heen en weer en markeerde soms
een plek op de bodem, opdat hij
deze de komende dag kon terug
vinden. Menige boer dacht toen,
dat hij een soort zinloze, groteske
dans aan 't uitvoeren was, welk
feit de „algemene indruk" over de
schilder allerminst ten goede
kwam
„Maar hij was om de kluiten niet
gek. Hij had evenveel gezond ver
stand als jij en iken het was
een fijn mens, dat kan Ik U be
loven.'*
p een keer was-ie hier in de
buurt begonnen een oude
wever te schilderen. Ik zag,
op een gegeven moment werd
boel ingepakt en zei hij, dat hij
morgen wel terug zou komen. Hij
liet het doek liggen... het was half
klaar, maar hij is nooit meer ge
weest.
Het ding werd door de betrokken
mensen ergens op zolder gegooid.
Nou... en toen Van Gogh na zijn
dood zo'n beetje op het toneel
kwam, toen was er hier zo'n meis
je, die dat ook allemaal meege
maakt had en zei, dat 't schilderij
wel eens geld waard zou kunnen
zijn. Enfin, er werd een expert
bijgehaald en die oordeelde: geen
sprake van, dat is niet van Vin
cent van Gogh... dat kan hoog
stens van een leerling van hem
zijn. Toen zei 't meisje: ga dan
naar Piet van Hoorn die heeft
't ook gezien. Nou, die man kwam
bij mij en ik zei: ik kan onder
ede verklaren, zowaar als ik hier
voor U zit, dat ik hem die wever
eigenhandig heb zien schilderen.
Het doek beviel hem niet... en hij
zou de volgende dag teruggekomen
zijn om het af te maken, maar hij
is nooit meer geweest.
Nou toen was 't voor elkaar:
't was dus wél een echte Vincent
van Gogh. Die mensen kregen er
100 gulden voor en die waren daar
erg blij mee, want die dachten, dat
't daarmee dik en dik betaald was.
De Opwattese watermolen
Nuenen.
Ja, waar het doek nu uithangt,
zou ik natuurlijk niet kunnen zeg-
gen
Oom Plet wil weer aan het M
werk, want al dit gepraat is niet
langer „verantwoord"
Oom Piet tijdens een van zijn schaa
se (en korte) rustpauzes...
(Advertentie
VoikaJt
Mokka Sticks
NIEUW: Croquante wafel-
staaQes met een pittige
crèmevulling, in een char
mante verpakking.
Prys 85 cent
VERPAKTE BISCUITSdie zijn heerlijk!
Zuidafrikaner wordt in
ons land geopereerd
De negenjarige Ben Stapersma, een
Zuidafrikaanse jongen van Neder
landse afkomst, is vrijdag per vlieg
tuig uit Johannesburg naar Neder
land vertrokken, in de hoop dat een
ingreep van een bekende Nederlandse,
chirurg hem van twee klompvoeten
zal afhelpen.
Ben's vader is 32 jaar geleden uit
Nederland naar Durban getrokken.
Men heeft in Zuid-Afrika vergeefs
gepoogd de jongen van zijn euvel af
te helpen.
Ben Stapersma zal in Utrecht door
de orthopedische chirurg dr. E. H. la
Chapelle worden behandeld. Hij
wordt in het Academisch ziekenhuis
te Utrecht opgenomen. Daar Ben's
vader geen vermogend man is, zullen
er geen kosten aan de behandeling
zijn verbonden.
P.C.W.G. in P.v.d.A. hield
conferentie over
bewapening.
De Prot. chr. Werkgemeenschap in
de Partij van. de Arbeid heeft in de
afgelopen weken twee druk bezochte
conferenties gehouden,gewijd aan
het vraagstuk van de bewapening in
het algemeen en dat van de atomaire
in het bijzonder.
Er bestond verschil van mening, dat
door de in uiterst vriendschappelijke
en partijgenootschappelijke geest ge
voerde besprekingen niet kon worden
weggenomen. De deelnemers aan de
conferentie spraken de noodzakelijk
heid uit het open gesprek voort te
zetten. Ze legden nadrukkelijk vast,
dat dit uiterst gecompliceerde vraag
stuk de gehele socialistische bewe
ging raakt en dat het gesprek, binnen
de ruimte van en in verbondenheid
met de Partij van de Arbeid moet en
zal worden gevoerd.
Peking is de laatste tijd bezocht
door verscheidene handelsdelega
ties uit de Sow jet-Unie, Polen en
Roemenië. Zij waren verrast, toen
goederenlijsten op tafel kwamen,
meer vertoonden met de lijstn uite
die geen enkele overeenstemming
meer vertoonden met de lijsten uit
vroeger jaren, die echter wel ken
merkend waren voor de huidige
economische positie van China.
De Oosteuropese volksdemocratieën
waren er tot dusverre aan gewend, in
China een niet te verzadigen markt te
vinden, waarop alle goederen afgezet
konden worden. Het ls nog niet zo
lang geleden, dat Chinese regerings
delegaties de volksdemocratieën be
reisden en zich traktoren voor hun
collectieve boerderijen of complete
fabrieksinstallaties lieten cadeau ge
ven. Dat alles behoort nu tot het ver
leden. China is mondig geworden en
wenst dat te bewijzen.
Polen bijvoorbeeld moest, teneinde
de Chinese markt te kunnen behouden,
besluiten zelf Chinese industriepro-
dukten af te nemen. Reeds spoedig zal
men in Polen Chinese radiotoestellen,
verschillende elektronische produkten
maar ook in toenemende mate ver-
bruiksgoederen kunnen kopen. De clou
zullen Chinese schoenen zijn, waar
van er nog dit jaar tienduizend paar
geleverd worden.
De oorspronkelijke Chinese ex-
portprodukten zoals tabak, zijde
en bont komen steeds meer op de
achtergrond. Zij zijn bestemd
voor de export naar de kapitalis
tische landen en moeten harde de
viezen opbrengen.
Engelse en Amerikaanse uitgaven
Ook in de oorspronkelijke uit
gave is het fotoboek The Family
of Man een wereldsucces ge
weest. Het is nu als pocketbook
herdrukt: ruim 500 foto's uit
68 landen, met een hooggestemd
voorwoord van de Amerikaanse
volksdichter Carl Sandburg. The
Family of Man laat ons de mens
zien van alle leeftijden en alle
huidskleuren in zijn bedrijvig
heid van werken, spelen, eten,
vrijen, opvoeden en sterven; in
zijn opstandigheid, zijn misdrijf
zijn dans, zijn honger, zijn ge
loof, zijn oorlogen. De bijschrif
ten zijn citaten uit het filoso
fische en literaire cultuurgoed
van de wereld. Ook wie enigs
zins sceptisch tegenover die fa
miliegedachte staat, zal geboeid
worden door de veelzijdigheid
van het fotomateriaal: schok
kend, geestig, dwaas, uitgelaten,
tragisch. Een uniek boekje,
waarin sommige foto's door het
verkleinen helaas wat hebben
geleden.
Onthullingen
Wie wat bekomen wil van zo'n gro
te familie en van de hoge idealen
kan afzichtelijke werkelijkheid be
studeren in Crime in America (Four
Square Books, Londen). Het ia het
verslag van senator Estes Kefauver
over het onderzoek naar het Ameri
kaanse bendewezen door een senaats
commissie. Dat onderzoek is voor
een groot deel voor de televisie ge
houden en is dan ook door de gang
sters zelve niet geheel ten onrechte
„the show" genoemd. Nooit en ner
gens ter wereld is zoveel vuil goed
zo publiekelijk gewassen, is nationale
schuld wat corruptie en wetsver
krachting betreft, met zoveel ijver
onderzocht en beleden, een Ameri
kaanse dwanghandeling, die lijn
recht voortkomt uit de aloude puri-
Door Jacques de Haan
teinse traditie. Het onderzoek onthul
de de werking van het grote mis
daadsyndicaat de N.V. Moord en
Co. dat ten nauwste verbonden is
met de terreur van de Mafia. Gigan
tische bedragen worden verdiend aan
illegale gokkerij in de meest uiteen
lopende vormen. De handel in narco
tica en de prostitutie maakten mul
timiljonairs van de handvol schurken
aan de top, die zich. tegenwoordig
op allerlei manieren in legale bedrij
ven proberen te nestelen. Dat het nog
rammelt in de Amerikaanse recht
spraak blijkt wel uit het feit, dat
deze heren dikwijls door geen andere
instantie in de kraag te grijpen zijn
dan door de fiscale recherche, die er
indertijd ook in slaagde de machtige
Al Capone in de kerker te krijgen.
Een boek met ongelooflijke zaken!
Roman uit Wales
J. D. Sallinger's „The Catcher in
the Rye", een roman, die in 1951
verscheen, behoort tot het aller
beste wat er in de Amerikaanse
letterkunde te vinden is. Het werd
reeds eerder in een Amerikaanse
pocketbookserie herdrukt, maar
verschijnt nu voor het eerst in
een Engelse goedkope uitgave
als Penguin. Een aangrijpende
onthulling van een puber in een
rauw taaltje, dat hem de leef
tijd brengt het mee stoerheid
moet verlenen en dat toch zijn
nood niet vermag te verbergen:
zijn stuurloosheid in een kille we
reld met te weinig begrijpende
ouders en zijn desperate ver
knochtheid aan zijn zusje, „old
Phoebe" tien jaar „old" dat
tegen die wereld beschermd moet
worden. Het beeld van Holden
Claufield, de rode jachtpet op het
dwaze hoofd, dwalend in de bars
en de danszalen van New York.
blij als hij soms voor vol wordt
aangezien, is onvergetelijk. Salin
ger wist door bijmenging van
geest en ironie op meesterlijke
wijze het pathetische tot het tra
gische te maken en hij zai een
ieder grijpen, die in Holden zo
enkele kleinigheden uit zijn eigen
jeugd herkent.
Philip Macdonald had in de jaren
tussen de beide wereldoorlogen in
Engeland als schrijver van detective
romans een grote naam. Hij was een
meester in het opschroeven van de
spanning. Fontanabooks herdrukte
wat, naar ik meen, zijn laatste boek
gebleven is: „The Nursemaid Who
Disappeared" (uit 1938). Hoewel het
zijn beste niet is, weet hij ook hier
te boeien en bewondering te wekken
voor de originele opzet van deze „kid-
nap-story", die ondanks enkele on
waarschijnlijkheden. toch bepaald
boven de middelmaat uitsteekt.
In Four Square Books (Londen) ver
scheen een herdruk van Richard Lle
wellyn's bestseller uit 1939: „How
De Polen moesten de verplichting
aangaan, zeventien complete fabrieks
installaties aan China te leveren,
waaronder een suikerraffinaderij en
twee kolenwasinstallaties. China
wenst verder schepen en locomotieven.
De door de commissie voor weder
zijdse economische hulp uitgewerkte
richtlijnen voor de handelsbetrekkin
gen der staten van het oostelijk blok
worden door China niet meer erkend.
China is bezig industrieel volwassen
te worden en stelt-nu zelf zijn voor
waarden: Peking geeft te kennen, dat
het wil komen tot een soort gemeen
schappelijke markt.
Aandeelhouders Excelsior
wensen onderzoek
Na urenlang vergaderen was
het enige resultaat op de buiten
gewone algemene vergadering van
aandeelhouders van de N.V. metaal-
buizenfabriek mij „Excelsior" het
aannemen van een motie van orde,
ingediend door de heer Westerhof.
Deze motie behelsde het voorstel om
de voorzitter van de Kamer van
Koophandel te Rotterdam te verzoe
ken een commissie van twee of meer
leden te benoemen, die de geschil
punten tussen commissarissen en di
rectie zal onderzoeken en over het
beleid van beide aan een volgende al
gemene vergadering verslag moet
uitbrengen, benevens over de toe
komstmogelijkheden. Deze commis
sie zou dan tevens aanbevelingen
kunnen doen. Deze motie werd met
16.396 stemmen voor, 13.883 tegen en
310 blanco stemmen aangenomen.
Tevoren had de voorzitter van de ver
gadering, ir. W. E. Hoek, aanneming
van dit voorstel ten sterkste ontra
den. Zou het worden aangenomen,
dan zouden commissarissen hun
functie neerleggen en slechts aanblij
ven totdat er op korte termijn in het
bestuur van de vennootschap zou zijn
voorzien. Dit standpunt hebben zij
ook na het aannemen van de motie
gehandhaafd.
Mej. M. M. van Drlel uit Amsterdam
heeft een tweede prijs gewonnen ln een
door de B.B.C. uitgeschreven wedstrijd
voor limericks. Onder de vijftig inzen
dingen die met een boek beloond wer
den. was er voorts een van de heer P.
Augustijn te Den Haag en van de heer
Otto Netze te Bussum.
GHSwt IH
SENATOR ESTES KEFAÜVER
„Crime in America" is een pocket
vol ajzichtelijke werkelijkheid; het
grotendeels voor de televisie gevoerde
onderzoek van een Amerikaanse se
naatscommissie naar de misdadigheid
in de Verenigde Staten.
Green was my Valley", de roman uit
Wales, die de schrijver nooit over
troffen heeft. Het is een boek van
terugblik op een jeugd uit het milieu
van de mijnwerkers: jeugdavonturen
en de eerste liefdes van de hoofdfi
guur. die bijzonder worden door de
gloedvolle beschrijving van het land
schap. de folklore en het begin van
de sociale onrust Een eenvoudige
roman, eerlijk geschreven, die in deze
goedkope uitvoering nog vele lezers
zal vinden.