ZWARE SHAG
Douwe Egberts
Waarom moeten wij - voor onze
toekomst - scheikunde leren?
Walt Disney geeft Expo-bezoekers
illussie van reis door Ver. Staten
Een nieuwe
van
EUROPESE EXPEDITIE NAAR
GROENLANDSE GLETSJERS
bijzonder van
kwaliteit
in nieuwe
verpakking
DINSDAG 27 MEI 1958
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT.
Om dat Inzicht te verwerven
heeft hij tijdens het onderwijs een
hoeveelheid feitenmateriaal nodig
gehad, waarmee hij kon oefenen.
Dat feitenmateriaal werd gemaks
halve met chemische formules
aangeduid. Niet de formules zijn
belangrijk, maar het inzicht, dat
met gebruik van deze, formules in
deze bepaalde sector van het den
ken verkregen is; daarom mag hij
de formules best vergeten, de ge
vormde begrippen blijven.
De vorming van de leerling is
met het bijbrengen van een be
paald inzich niet voltooid, hij moet
met voor een bepaald geval ver-
rdoor i
dr. H. A. CIJSOUW,
lector te Utrecht
Waarschijnlijk is dit tekort weel
een gevolg van een te veel geleerd
hebben van begrippen zonder vol
doende koppeling met de werke
lijkheid; daarom is het scheikun-
depracticum, mits op het doel af
gestemd, minstens zo belangrijk
als de gewone les.
Op de vraag, die aan het begin
van dit artikel is gesteld, kan
m.i. alleen maar een bevestigend
antwoord gegeven worden, niet
alleen vanwege de kennis die de
scheikunde van de materiële we
reld geeft, ook niet enkel om de
culturele en economische bete
kenis, die zij bezat, maar bovenal
om de bijzondere vormende
waarde, die haar beoefening kan
hebben.
(Advertentie)
zicht van de hoefijzervormige
conferentietafel tijdens de rede
van premier dr. Kwame Nkroe-
tnah van Ghana (op de achter
grond).
NIET ALLEDAAGS RENDEZ-VOUS
Route voor 1959 is thans
reeds vastgesteld.
(Van een speciale medewerker)
Terwijl de Verenigde Staten,
Engeland en de Sowjet-Unie bij
de verovering van de Zuidpool
elkaar onder de dekmantel van
het „Internationaal Geofysisch
Jaar" wetenschappelijk en po
litiek proberen vliegen af te
vangen, zijn onderzoekers uit
Frankrijk, Denermarken, Zwit
serland, Oostenrijk en Duits
land bezig met de voorbereiding
van een project, waarvan het
gemeenschappelijk karakter a
priori schijnt vast te staan: De
„Glaciologische Groenland Ex
peditie" (E.G.I.G.), die van 1959
tot 1960 zal plaatsvinden.
In eensgezinde samenwerking hopen
de landen die aan de E.G.I.G. deelne
men, resultaten te bereiken, die voor
een enkel land onmogelijk zouden
zijn. Het programma van de E.G.I.G.
omvat uitsluitend glaciologische pro
blemen, alles dus, wat met ijs en
gletsjers te maken heeft. Het ont
staan van de Groenlandse ijskap en
zijn bewegingen staan hierbij op de
voorgrond. De jongste berichten to
nen wel heel duidelijk aan, hoe ver
rassend en hoe interessant de resul
taten van glaciologisch onderzoek
kunnen zijn.
Sporen van de Krakatau
Toen men het ijs van Groenland tot
op 305 meter en dat van het Zuid
poolgebied zelfs tot op 438 meter
aanboorde en de boorkernen in het
laboratorium onderzocht, vond men
daarin onder andere asdeeltjes, die
afkomstig waren van de uitbarsting
in 1912 van de vulkaan de Katmai in
Alaska. Bij de boringen zelf trof men
midden in het ijs ophopingen van gas
aan, dat zich met grote druk een uit
weg zocht. Thans zoeken de geleer
den naar as-sporen van de Krakatau,
het vulkanische eilandje tussen Java
en Sumatra, dat met zijn uitbarsting
in 1883 een ware ramp veroorzaakte
en ongekende hoeveelheden vulkani
sche as in de dampkring slingerde.
De dikte van de polaire ijskap is
reeds verscheidene malen gemeten.
Zij zou aan de Zuidpool 2100 meter
bereiken en m het centrum van
Groenland zelfs drieduizend meter.
De bodem van Groenland is te ver
gelijken, zo blijkt uit de jongste
onderzoekingen, met een enorme
schotel, waarvan het centrum on
der de zeespiegel ligt en die zo
groot is als een kwart van Europa.
De enorme ijsmassa's bevinden zich
voortdurend in beweging. Er ko
men ware ijsrivïeren voor. De
grootste en imposantste daarvan is
de gletsjer van Jakobshavn, die
een hoeveelheid ijs verplaatst gelijk
aan de watermassa's, welke voort
durend door de Rijn naar zee stro
men.
De ongeveer vijftig deelnemers
de expeditie zullen met voertuigen
Besprekingen tussen
werkgevers en werknemers
over F"comarkt
Naar de voorzitter van het Ver
bond van Nederlandse werkgevers,
de heer T. J. Twijnstra, mededeelde,
worden thans tussen de voorzitters
der vier werkgeversorganisaties en
die der drie vakorganisaties regelma
tig besprekingen gevoerd over een
nauwere samenwerking, in het bij
zonder met betrekking tot de Euro
pese Economische Gemeenschap.
Dit overleg, zo zeide hij, gaat voor
al over de vorm waarin deze samen
werking gegoten zal moeten worden.
Voorstelling op
elf schermen
tegelijk
(Van een onzer verslaggevers)
Brussel Walt Disney heeft
ons een illusie gegeven. De illu
sie van een reis door een groot
deel van de Verenigde Staten.
Nu eens per trein, dan per auto
en ook per vliegtuig en boot.
Dat alles gebeurde in een rond
gebouw, waar 18 minuten lang
een film wordt vertoond op elf
schermen, die boven de hoofden
van de bezoekers de gehele
wand beslaan.
Op elk scherm wordt een beeld ver
toond dat precies aansluit bij de bei
de ernaast liggende. Staande in het
midden van.het gebouwtje (dat bij
de Amerikaanse inzending behoort),
heeft men de indruk dat men zit in
het vervoermiddel van waaruit de op
namen zijn gemaakt. In een bepaalde
richting kijkend ziet men alles op
zich afkomen. Negentig graden naar
links of rechts trekt alles voorbij als
of men door een zijraam van het ver
voermiddel kijkt. En achteruit ziet
men het landschap weer verdwijnen.
Afgezien van het feit, dat „stil
staand reizen" al een sensatie is,
moet men daarbij grote bewonde
ring hebben voor de verbluffende
technische prestatie, die dit moge
lijk maakt. Men vliegt op deze
wijze eenvoudig over de impone
rende „Grand Canyon", men vaart
over de wereldberoemde baai van
San Francisco en reist per trein
langs afgronden en enorme stations
en men passeert tunnels en ziet die
na het verlaten ook werkelijk ach
ter zich. En dit alles in kleuren.
Deze wijze van filmvertoning ge
schiedt slechts op twee plaatsen in de
wereld: in Disneystad (Ver. Staten)
en op de Expo. Walt Disney maakte
de film en zorgde met zijn staf uiter
aard ook voor de technische uitvoe
ring van dit wonder, dat werkelijk
geen Expobezoeker mag missen.
Achttien minuten lang over en door
de Verenigde Staten met commentaar
in het Frans, Engels en Vlaams.
op rupsbanden, vliegtuigen en heli
kopters. welke het Franse leger ter
beschikking stelt, naar hun kampe
menten, steunpunten en observatie
posten worden vervoerd. De helft van
de deelnemers bestaat uit technici,
die geen andere taak hebben, dan er
voor te zorgen, dat het programma
zonder haperen kan worden afge
werkt.
Ieder land heeft thans van de leiding
van de E.G.I.G. zijn eigen onderzoe-
kingsgebied toegewezen gekregen.
Teneinde echter alle geleerden de ge
legenheid te geven, op hun eigen ge
bied te werken, zal er een uitwisse
ling van geleerden zijn tussen de
r tionale groepen.
Reeds de oriënterende onderzoekin-
fen in juli 1957 hebben aangetoond,
at de expeditie zal staan in het
teken van de moderne techniek. De
toekomstige route werd reeds door
fotoverkenningsvliegtuigen afge
tast op gletsjerspleten teneinde de
dertien zware voertuigen op rups
banden, de woonwagens en de sle
den een veilige tocht te waarbor
gen. „Het moderne poolonderzoek",
zo zei de leider van de Duitse groep
dr. Hofmann, „staat vér weg van
het avontuur en is thans binnen het
bereik gekomen van nuchtere tech
niek".
moderne
De i
stimulans voor
de hedendaagse vrouw
Bij apotheek en drogist
Engelse plannen voor vliegende
schotel met duizend passagiers
Volgens de Daily Mail
zou de Britse regering
de studie bekostigen
van een strikt geheim
project voor de bouw
van vliegbotcn tot
15.000 ton die 1000 pas
sagiers zouden kunnen
vervoeren.
De Engelse regering
heeft, zo zegt het blad
de eerste stap gedaan
om de kloof tussen het
vliegtuig en het passa
giersschip te overbrug
gen. De Engelse rege
ring zou een contract
gesloten hebben met 'n
vliegtuigbedrijf voor 't
voorbereidende onder
zoek inzake de bouw
van de vliegboot, waar
van de uitvinder een ge
leerde is, „wiens naam
geheim gehouden wordt
door het ministerie van
bevoorrading".
De idee van de uitvin
der stelt volgens de
Daily Mail een „vliegen
de schotel" in het voor.
uitzicht, een toestel, dat
zo zwaar kan zijn als
een vrachtschip en toch
zo snel kan vliegen als
een modern passagiers
vliegtuig zonder straal
aandrijving.
Het vooronderzoek zou
worden verricht door
Saunders-Roe te Cowes
op het eiland Wight,
In het bericht van de
Daily Mail wordt nog
gezegd, dat naar men
meent te weten de
vliegboot uitgerust zal
worden met naar bene
don gerichte straalpij-
pen. Zij zou op geringe
hoogte over zee vliegen
en zich voortbewegen
op een kussen van lucht
onder hoge druk tussen
de vlakke onderkant en
het zeeoppervlak. Theo
retisch zou het mogelijk
zijn, dat het toestel ook
over land vliegt, maar
heuvels en hoge obsta
kels zouden een beletsel
hiervoor zijn.
Jn Accra, de hoofdstad van
Ghana, wordt een conferentie
gehouden va/n de onafhanke
lijke Afrikaanse staten.
We zien ov deze foto een over-
We kunnen de vraag ook
enigszins anders stellen
n.l.: moet ieder, die het
onderwijs aan een h.b.s. of gym
nasium volgt per se scheikunde
scheikunde zou dat dan moeten
voor, dat iemand in het bezit van
een einddiploma van een school
voor V.H.M.O. beweert, van
sommige op die school onderwe
zen vakken zich totaal niets
meer te herinneren. Voor de
scheikunde zou dat dan ometen
blijken uit het fiet, dat iemand
geen enkele formule meer weet.
Heeft het scheikunde-ondeTwijs
voor hem dan totaal geen zin ge
had?
Het doel van het onderwijs is
cultuuroverdracht aan en vorming
van de leerling. Die vorming door
het scheikundeonderwijs is nog wel
wat anders dan het leren van che
mische formules, al of niet in
structuur of met elektronenconfi
guraties. Bij iemand die scheikun
deonderwijs genoten heeft, maar
zich geen formules meer herinnert,
zal toch altijd wel een deurtje open
gaan als hij hoort of leest over een
zuur; de kans is groot, dat hij dan
denkt aan waterstofionen, aan lak
moes en aan de tegenvoeter de
base, waarmee het zuur kan wor
den geneutraliseerd. Leest hij iets
over plastics, waarvan de grond
stoffen verkregen zijn uit steen-
kooltcer of uit cokcsovcngnsscn,
dan weet hij met een koolstofver
binding te doen te hebben. Hij ver-
wondert zich dan niet, dat deze
stoffen bij hoge verhitting schroei
en en in aanwezigheid van lucht
zelfs kunnen verbranden. Welke
lading een ferri- of een fosfaat
ion heeft zal hij zich waarschijn
lijk niet meer herinneren, maar
wel weet hij nog van het bestaan
van enkelvoudige en samengestel
de ionen en dat deze bouwstenen
kunnen zijn van moleculen en kris
tallen. De wet van „actie wekt re
actie" zal hij dagelijks kunnen
constateren en er zo nodig gebruik
van maken; dat hij deze wet zowel
bij de natuur- als bij de scheikun
de heeft leren formuleren en toe
passen is hij zich wellicht niet
meer bewust en zo, heeft er een
vorming plaatsgevonden, waai-van
de persoon in kwestie zich hele-
maal niet bewust is. Hij heeft een
niveau bereikt .waarop deze din-
gen doorzichtig zijn geworden. Hij
m heeft een zeker inzicht verkregen.
H
fllllllllllllllllllllllllll^
kregen inzicht ook iets kunnen
doen, hij moet leren een verkregen
inzicht over te dragen op andere
analoge gevallen. Hij moet met 't
begrepene iets kunnen doen, an
ders blijft de verworven kennis
steriel.
Kennisneming van de werkwijze
der natuurwetenschappen is ook
voor de geestelijke ontwikkeling
van de leerling van grote beteke
nis. De natuurwetenschappelijke
gedachtengang is gekenmerkt
door haar objectiviteit en de typi
sche manier, waarop zij het we
reldbeeld tracht te benaderen.
Oefening in het objectieve waarne
men en in het zien van de betrek
kelijkheid van wat men op het
ogenblik als juist ziet, zal tot de
vorming van de leerling bijdragen.
Helaas wordt de „stof" maar al
te vaak gepresenteerd In de vorm
van „grauwe theorie" en niet uit
het experiment afgeleid. Men heeft
wel met formules, maar niet met
stoffen leren werken. Het papier is
wel geduldig, maar de stof vaak
halsstarri' soms ook wel explo
sief. Wanne er experiment en theo
rie in de scheikunde hand in hand
gaan, kan een belangrijke bijdrage
tot vorming verkregen worden. Be
langstelling en zelfstudie zullen
aangekweekt worden. Er wordt
van de leerling wel extra inspan
ning en veel denkarbeid gevraagd,
maar het onderwijs wordt levendi
ger en avontuurlijker. De extra in
spanning, die de leerling moet op
brengen zal beloond worden met
de vreugde over het beleven van de
schoonheid van het natuurweten
schappelijk wereldbeeld.
Het niveau, dat de leerling be
reiken moet is vrij hoog, maar
noodzakelijk wil het aangepast
zijn aan het snelle tempo, waarin
de technische ontwikkeling zich be
vindt.
In het bijzonder geldt dit voor
hen, die na de afsluiting van de
V.H.M.O.-studie verder studeren
en voortbouwen op de basis, die bij
het V.H.M.O. is gelegd. Ik denk
hierbij aan toekomstige chemici
en farmaceuten, aan toekomstige
analisten (chemische, medische,
botanische en zoölogische richting)
maar ook aan de velen, die een
studie gaan volgen aan een univer
siteit of hogeschool, waarbij de
chemie een der bijvakken is: bio
logen, fysici, geologen, medici,
veterinairen, tandheelkundigen,
land- en tuinbouwkundigen. Voor
deze categorieën levert de over
gang naar het hoger onderwijs dik
wijls grote moeilijkheden op.
Het is moeilijk zich aan de in
druk te onttrekken, dat er te op
pervlakkig gestudeerd wordt en
men te weinig getraind is in het
natuurwetenschappelijk denken.
Er is een tekort aan vermogen om
uit resultaten van waarnemingen
en door overwegingen van motie
ven tot een conclusie te komen.
in handige
plastic
tabakszak!
Nü extra lekker
roken van de pittigste
Zware Shag, altijcf
soepel en vers tot
de laatste draad.
