DE MANTEL VAN DE PROFEET
Staatsopera, Reitschule en veel
vermaak voor vreemdelingen
Gillette
uniek aanbod
1)1] BltëKiPIM
JACQUES GANS VRIJGESPROKEN
IN BELEDIGINGSZAAK
WOENSDAG 21 MEI 1958
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT.
11
(Van een speciale verslaggever.)
Wie als buitenlander met een
Wener in gesprek raakt, krijgt
na een poosje bijna steeds de
vraag te horen: „Hebt U onze
opera al gezien?" Onze opera
die woorden karakteriseren de
gevoelens van de Wener bevol
king jegens de Staatsopera, dat
prachtige imposante gebouw op
de hoek van de Kartner Strasze
en de Ring.
De Weners zagen in de laatste
oorlogsdagen van 1945 de
Staatsopera in vlammen op
gaan. Velen stonden er met
tranen in de ogen bij. Toen de
oorlog voorbij was, had men
slechts één gedachte de ope
ra moet zo snel mogelijk wor
den herbouwd. Wenen zonder
Staatsopera was eenvoudig on
denkbaar. Tien jaar heeft de
wederopbouw geduurd; 35 mil
joen gulden ongeveer is er
aan ten koste gelegd. Maar
toen had Wenen dan ook weer
een opera waar men trots op
kan zijn.
Uiterlijk is de Staatsopera gelijk
aan het in 1945 afgebrande ge
bouw, dat in 1869 gereed was ge
komen onder architectuur van de
Nederlander Van der Niill en de
Oostenrijker Von Sicoardsburg.
Hum beider schepping vond maar
zeer matig bewondering en Van
der Nüll trok zich de kritiek van
o.m. keizer Franz-Jozef zo aan dat
hij de hand aan zich zelf sloeg. De
kritiek kan men zich thans maar
moeilijk voorstellen, want de
Staatsopera is een machtige schep
ping, die over de gehele wereld
vermaardheid geniet.
Niemand die iin Wenen komt, moet
zich de kans laten ontgaan de
opera te bezichtigen. Men zal zon
der twijfel onder de indruk komen
van de architectuur, de muurschil
deringen, het rijke interieur en
vooral van de reusachtige afmetin
gen. Bij de restauratie heeft men
het gebouw van de modernste to
neeltechnische snufjes voorzien.
Door het dak los op te hangen
heeft men een ongekend zuivere
akoestiek verkregen. Overal zijn
luidsprekers opgehangen maar
liefst zevenhonderd in totaal
waardoor men alles wat er op het
toneel gezegd wordt, op welke zach
te fluistertoon ook, zonder moeite
kan volgen.
Overigens, Wenen is een stad waar
de kunst bizonder goed gedijt. El
ke dag kan men keuze maken uit
verschillende opera's, operettes,
toneelstukken behalve het be
kende Burgtheater zijn er enkele
kleinere theaters, waar door vaak
voortreffelijke jongere artisten
modern toneel over de voetlichten
wordt gebracht concerten, caba
retprogramma's en noem maar op.
Men komt dan als gewoon toerist
ook avonden tekort.
Er is echter nog één ding dat U
toch eigenlijk niet mag overslaan,
evenmin als een Heuriger, maar
dan liefst niet bij de nog steeds
het Harry Lime-thema tokkelende
Anton Karas in de Sieveringsstras-
ze, maar in een echt gezellig nog
niet vertoerist, wijnikroegje. Maar
goed dan, dat ene dat U niet mag
missen, is de Spanische Reitschule
in de Hofburg.
U kunt er elke ochtend voor een
luttel bedragje de training bijwo
nen, maar als het even kan moet
U de voorstelling op zondagochtend
gaan zien. Pas dan ervaart men
ten volle welk een rijk stuk tradi
tie er levend gehouden wordt in
die meer dan tweehonderd jaar
oude rijzaal, een grootse schepping
Het interieur van de Weense
Staatsopera.
van de barokbouwmeester Fischer
von Erlach. Vanaf de door Corin
thische zuilen gedragen galerij
aanschouwt U dan het wonder van
de hogeschoolrijkunst op de edel
ste Lippizaner hengsten. De prach
tige witte paarden voeren in een
wonderbaarlijk ritme de meest gra
cieuze bewegingen en zwaarste
oefeningen uit. Ademloos kijkt
men naar de pirouettes, piaffes,
passages, levades, caprioles en
courbettes, of hoe al die verschil
lende sprongen ook maar mogen
heten.
Een quadrille vormt het slot: Op
oude muziek dansen acht paarden
gelijktdig "precies dezelfde figuren.
Een sprookje wordt op dat mo
ment werkelijkheid in deze on
aards witte zaal, die txoee eeuwen
Weense geschiedenis heeft meege
maakt.
Het nieuwste
Gillette pTecisie
scheerapparaat met
twee Blauwe Gillette
mesjes, verpakt in
een fleurige plastic
sigaretten koker
's Avonds om 7 uur...
weet U of U zich 's morgens om 8 uur
goed geschoren hebt
U voelt zich dan nog fris en schoon als
U de dag begonnen bent met water,
zeep en Blauwe Gillette.
de enige manier em U goed te scheren
Va» en oeci
Handige gids over Expo
Bij de uitgeversmaatschappij „Kos
mos" is een boekje verschenen, dat
de velen die de Expo '58 in Brussel
zullen bezoeken ongetwijfeld van pas
zal komen. Het is de Gids Wereld
tentoonstelling Brussel '58 door J.
Panman, algemeen directeur van de
Nederlandse Reisvereniging. Zelfs
voor hen, die niet van zins zijn de
grootse expositie te bezoeken, bevat
deze gids een schat van interessant
feitenmateriaal. Alles en dat is
heel veel wat er op de Expo te
bewonderen is wordt in dit boekje in
min of meer beknopte, heldere vorm
besproken. Enkele kaartjes complete
ren deze gids, die maar 1,50 kost.
AMSTERDAMSE RECHTBANK
Kritiek ging strafrechtelijk
toelaatbare niet te buiten.
De rechtbank te Amsterdam
heeft gisterochtend de 50-jarige
journalist die veertien dagen
geleden wegens een artikel in
het dagblad „De Telegraaf" op
12 oktober j.l. terecht moest
staan, vrijgesproken van de
hem ten laste gelegde beledi
ging van het openbaar gezag.
Er was 200 gulden boete of 20
dagen tegen hem geëist.
In de overwegingen tot dit vonnis
R'
Geboren in Amsterdam 23 mei 1888. Na de h.b.s. studeerde hij drie jaar in
Oxford en maakte hier kennis met de Keltische mythologie. Na zijn terug
keer in Holland vestigde hij zich in Bergen aan Zee. Werk. Poëzie: Verzen
1911. Belijdenis der Stilte 1913. Voorbij de wegen 1920. De wilde Kim
1925. Een winter aan Zee 1937. Onderweg 191/0. Heiena's Inkeer 191/1/.
Proza: Delrdre en de Zonen van Usnach 1920. De Afspraak 1927. Uit Zelf
behoud 1933. Eigen achtergronden 191/1/.
Alle gedichten en prozageschriften werden herdrukt in Verzamelde Wer
ken (1/ delen).
Bovenstaand portret van de dichter een tekening van Loek Peletier).
WANNEER op 23 mei Adriaan Roland Holst zeventig jaar wordt, staan
we in de kleine, maar uiterst geraffineerd aangelegde doolhof van
onze literatuur voor een poortje, waar we even voor stil staan, vóór
we onder de druk van de hand van de tijd in onze nek ook dit weer doorstap
pen en ons verder laten schuiven. Het is niet de bedoeling deze kroniek op
een necrologie te doen lijken. Ecu samenvatting van leven en werken van
een man, nog springlevend en die men, gewapend met de obligate wandel
stok, in Bergen en Alkmaar, zo maar tegen het lijf kan lopen, zou al te
dwaas zijn. Maar zeventig is al wat en, met uitzondering van de allersterk-
sten, een ras, dat nu zo goed als uitgestorven is en waartoe Vondel, Huygens
en Cats behoorden, heeft men op die leeftijd zijn artistieke arbeid zo goed
als voltooid. We houden ons hart vast bij de gedachte, dat Roland Holst ons
een Taehtighjarig Leven én een Twee-en-tachtighjarig Leven zou schenken,
zoals Cats hem dat gelapt heeft. Dót zou een reden kuunen zijn voor een
necrologie van een levende, maar wij wensen Roland Holst nog vele jaren
toe en zijn tevreden én gelukkig met de zeldzame keren, dat wij een nieuw
gedicht van zijn hand onder de ogen krijgen.
heid. Het innerlijk leven richt zich in
hen zo zeer op het eeuwig-essentiële,
dat zich ongescheiden van de reali-
teitsvorm in die vorm openbaart, dat
hun aandacht zich met behulp van
wereld en werkelijkheid steeds weet
om te wenden en de gebieden bereikt,
waar de eeuwigheid zuiver en als een
richtende kraent kan gelden".
OLAND HOLST is en profeet in
de zin van boeteprediker, zoals
Jeremia en Jona. Hij heeft een
afschuw van de vlakheid en de alle
daagsheid van onze tijd en tegelijk
eep afkeer van zichzelf om de on
macht, die hem neerdrukt temidden
van al die anderen, die leven als oor
wormen onder een steen. Voor zichzelf
schiep hij zich het ideaal beeld van
De Ander, De Verborgene, een beeld
in hem zelf aanwezig, de mens, die hij
had moeten zijn en vol bitterheid,
schuldgevoel en wroeging bekent hij,
hoe hij ook zelf vervreemd is van zijn
oorsprong en werkelijk doel en in dit
leven, maar niet onbewust zoals al die
anderen, de nederlaag heeft geleden.
Het is vooral de Keltische mythologie,
waar droom en daad nog niet geschei
den waren, die een blijvende invloed
op zijn werk heeft uitgeoefend. Hier
ligt de grootse voortijd, waarnaar hij
als een pelgrim op weg is en hier, in
deze sfeer, evolueert de romanticus
Roland Holst naar de mysticus. Een
mysticisme, zonder God én zonder he
mel Zijn hemel is het „eiland der
ziel, het eiland over zee", waar de hel
den en heldinnen vertoeven, die een
maal op grootse wijze door het alles-
bewerende woord (de poëzie) of door
hun daden het leven hebben overwon
nen. Men heeft de poëzie van Adriaan
Roland Holst meermalen „duister" ge
noemd, maar voor wie bijvoorbeeld
het werk van de moderne experimen
telen ook maar vaag kent. is de poëti
sche helderheid van deze dichter bijna
ouderwets. Hij heeft nu eenmaal een
aantal opvattingen, die vreemd zijn
aan onze eigen tijd. Liever dan tel
kens te moeten vervallen in uitgebrei
de omschrijvingen van wat hij nu pre-
Bij de zeventigste
verjaardag van
A. Roland Holst
HET is al vaker gezegd, dat het
werk van Roland Holst een pro
fetisch karakter heeft. Men is er
echter glad naast met dan maar voet
stoots aan te nemen, dat hij. een soort
waarzegger heeft willen zijn, die al
lerlei toekomstvoorspellingen in een
poëtisch kleed heeft willen steken.
De enige werkelijke voorspelling, die
in zijn werk voorkomt is die van de
„naderende wereldbrand", de Tweede
Wereldoorlog, en daór hoefde men
geen profeet voor te zijn. Dat soort
Har Scheepens
profeten telde Europa toen een paar
miljoen. D. A. M. Binnendijk heeft het
„profeetschap" van Adriaan Roland
Holst zeer scherp op de volgende wij
ze geformuleerd: „Bijna elk volk.
maar niet iedere generatie, bezit een
dichter, die in zijn figuur, zijn stijl en
zijn verbeeldingsadel herinnert aan
het oude zienerschap en de profetische
verhevenheid. Men moet bij deze gave
vooral niet denken aan het voorspel
lend vermogen, dat zo vaak hoe
schijnbaar visionair de houding dezer
fantasten ook moge zijn niet an
ders blijkt te wezen dan goedkoop be
drog of handig kwakzalverschap. De
divinatie van de dichter heeft geen
betrekking op de toekomstige werke
lijkheid, op de feiten, die de tijd nog in
zijn vruchtbare schoot verborgen
houdt, maar uitsluitend op het wezen
lijkst bestanddeel van alle werkelijk-
„En in haar spel was
het eentonig waaien
van aller dingen mee
dogenloze voorbijgang"
VWWVWWVMWWWW/W
cies bedoelt, gebx-uikt hij één woord en
laat het aan de lezer over de symbo
liek achter dat woord te begrijpen. Zo
is de wind, het symbool niet alleen
van het voorbijgaande, maar ook van
het moment, dat heden met verleden
verbindt. Helena van Troje is niet al
leen het symbool van gesublimeerde
vrouwelijke schoonheid, maar ook de
personificatie van de absolute, op de
alledaagse lelijkheid wraaknemende
schoonheid, die in vervoering lacht,
wanneer in vuur en bloed onze wereld
dreigt onder te gaan. Deirdre, die voor
het eerst gestalte kreeg in het op de
Keltische mythen geïnspireerde ver
haal „Deirdre en de Zonen van Us
nach" is het symbool van de vrouw,
die alleen groot kan zijn in de liefde...
Het is alleen deze drang om één woord
te hebben voor een complexe overtui
ging, die Roland Holst soms moeilijk
begrijpbaar maakt.
AFKEER van uur en feit, afkeer
van het hedendaagse leven en
daarmee noodzakelijk gepaard
een afkeer van. het eigen wezen, om
dat de dichter ondanks de weerzin
voor de eigen tijd niet anders zijn kan
dan een kind van die tijd en dus als
een vloek al de deugden, en ondeugden
van die tijd in zich meedraagt. Het
schuldgevoel van Adriaan Roland
Holst, de bitterheid der teleurstellin
gen, de wetenschap, dat wat verkeerd
gedaan is, voorgoed verkeerd gedaan
is en nooit meer is goed te maken, ge
ven hem de toon van onze moderne
tijd en die is, voor wie goed leest, niet
mis te verstaan. Er is hier geen spra
ke van het ivoren torentje, waarin de
kunstenaar zich terugtrekt hoog bo
ven de horde hoogstens kan men
zeggen, dat de dichter zich ten einde
raaa buiten, naast de gemeenschap
plaatst om in eenzaamheid en zelfin
keer zich te bezinnen op het doel des
levens en liever onder wil gaan in
wroeging en berouw dan als een dier,
onbewust en zonder rekenschap af te
leggen, voortleeft te midden van de
anderen.
Zeer sterk spreekt deze zelfinkeer in
„Een winter aan Zee". Hoeveel win
ters aan zee zouden nodig geweest
zijn voor de inspiratie van dit mees
terwerk? Hier zijn de verrukkingen
van de jeugd, dat schijnbaar ontem
baar geloof aan „het eiland der zali
gen" voor goed verdwenen. Niets rest
heeft de rechtbank neergelegd, dat
niet wettig en overtuigend bewezen
is, dat verdachte het hem ten laste
gelegde heeft gedaan. „Verdachte im
mers heeft ontkend het oogmerk te
hebben gehad opzettelijk het open
baar gezag te beledigen". De recht
bank achtte de door de wet vereiste
opzet niet zonder meer bewezen. Vol
gens de rechtbank is de kritiek, die
Jacques Gans in het bewuste artikel
op de gang van zaken tijdens het
voor-onderzoek en over de behande
ling ter terechtzitting in de zaak te
gen majoor K. heeft geleverd. „Wel
iswaar in weinig behoorlijke bewoor
dingen gevat, doch zij heeft geen zo
danige beledigende vorm, dat daar
door de grenzen van het strafrecht of
van het strafrechterlijk toelaatbare
zijn overschreden".
In het vonnis was voorts als laatste
overweging opgenomen: „gezien de
ruimte, die de pers in haar kritiek
op veronderstelde misstanden be
hoort te hebben acht de rechtbank
Jacques Gans niet schuldig aan het
ten laste gelegde en sprak hem daar
van vrij.
In het bewuste artikel was o.a. ge
schreven: „Dit proces voor de
krijgsraad, dat men nauwelijks een
proces mag noemen, heeft voor mij
slechts één ding bewezen, namelijk
dat hier van hoger hand een gelei
de bureaucratische moord wordt
gepleegd op een man, die te laag
geplaatst was om het gehele spel
te overzien, waarin hij ambtshal
ve gemoeid was en die het gelag
moet betalen omdat hij onraad
rook en daartegen in verzet
kwam".
Jac. Gans schreef dit artikel nadat
de majoor K. in eerste instantie door
de krijgsraad in Den Haag tot een
jaar en drie maanden gevangenisstraf
was veroordeeld. Majoor K. werd
naar bekend in hoger heroep door het
Hoog Militair Gerechtshof vrijge
sproken.
Nehroe vijf weken naar
de Himalaya
De Indische minister-president
Nehroe, is dinsdag per vliegtuig uit
New Delhi vertrokken voor een va
kantie van vijf weken in de Hima-
laja.
Nehroe zal zijn vakantie in juni vijf
dagen onderbreken om een kabinets
bijeenkomst bij te wonen en dringen
de staatszaken te behartigen.
er meer dan een naakte wanhoop,
angst, twijfel, bitterheid, berouw.
Hier brandschat een dichter de taal
en wel. zoals hij het zelf uitdrukt om
te zeggen „wat de wereld vergat"
maar om zo pregnant en scherp moge
lijk te formuleren, wat de wereld per
se wou vergeten: kleinheid, laagheid,
geldzucht, veilheid en ontucht. Het
zijn de kwalen van onze tijd, van ons
zelf, die ook deze dichter als erfenis
van zijn voorgeslacht in zijn bloed
heeft meegekregen, maar wat is
machtelozer dan een berouw, dat niet
meer goed weet te maken
In zijn vertwijfeling is Roland Holst
grootser dan al die poëziebedrijvers,
die deze vertwijfeling gebruiken als
een kapstok, waarop een middelmatig
talent zich kan ophangen. Ophangen
inderdaad!
De „neerwaartse inkeer" van Ronald
Holst is de uitkomst van een leven,
dat binnen een verafschuwde tijd ge
leefd moest worden en door die tijd
niet anders geleefd kon worden. Tege
lijkertijd slachtoffer van en heerser
over die tijd en vermoedelijk zal in een
later tijdsgewricht, wanneer „droom
en daad" weer dichter bij elkaar lig
gen, de literaire historie dit onomwon
den erkennen.
WENEN: STAD VAN VELER DROMEN (IV en slot)