DE MANTEL VAN DE PROFEET Staatsopera, Reitschule en veel vermaak voor vreemdelingen Gillette uniek aanbod 1)1] BltëKiPIM JACQUES GANS VRIJGESPROKEN IN BELEDIGINGSZAAK WOENSDAG 21 MEI 1958 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT. 11 (Van een speciale verslaggever.) Wie als buitenlander met een Wener in gesprek raakt, krijgt na een poosje bijna steeds de vraag te horen: „Hebt U onze opera al gezien?" Onze opera die woorden karakteriseren de gevoelens van de Wener bevol king jegens de Staatsopera, dat prachtige imposante gebouw op de hoek van de Kartner Strasze en de Ring. De Weners zagen in de laatste oorlogsdagen van 1945 de Staatsopera in vlammen op gaan. Velen stonden er met tranen in de ogen bij. Toen de oorlog voorbij was, had men slechts één gedachte de ope ra moet zo snel mogelijk wor den herbouwd. Wenen zonder Staatsopera was eenvoudig on denkbaar. Tien jaar heeft de wederopbouw geduurd; 35 mil joen gulden ongeveer is er aan ten koste gelegd. Maar toen had Wenen dan ook weer een opera waar men trots op kan zijn. Uiterlijk is de Staatsopera gelijk aan het in 1945 afgebrande ge bouw, dat in 1869 gereed was ge komen onder architectuur van de Nederlander Van der Niill en de Oostenrijker Von Sicoardsburg. Hum beider schepping vond maar zeer matig bewondering en Van der Nüll trok zich de kritiek van o.m. keizer Franz-Jozef zo aan dat hij de hand aan zich zelf sloeg. De kritiek kan men zich thans maar moeilijk voorstellen, want de Staatsopera is een machtige schep ping, die over de gehele wereld vermaardheid geniet. Niemand die iin Wenen komt, moet zich de kans laten ontgaan de opera te bezichtigen. Men zal zon der twijfel onder de indruk komen van de architectuur, de muurschil deringen, het rijke interieur en vooral van de reusachtige afmetin gen. Bij de restauratie heeft men het gebouw van de modernste to neeltechnische snufjes voorzien. Door het dak los op te hangen heeft men een ongekend zuivere akoestiek verkregen. Overal zijn luidsprekers opgehangen maar liefst zevenhonderd in totaal waardoor men alles wat er op het toneel gezegd wordt, op welke zach te fluistertoon ook, zonder moeite kan volgen. Overigens, Wenen is een stad waar de kunst bizonder goed gedijt. El ke dag kan men keuze maken uit verschillende opera's, operettes, toneelstukken behalve het be kende Burgtheater zijn er enkele kleinere theaters, waar door vaak voortreffelijke jongere artisten modern toneel over de voetlichten wordt gebracht concerten, caba retprogramma's en noem maar op. Men komt dan als gewoon toerist ook avonden tekort. Er is echter nog één ding dat U toch eigenlijk niet mag overslaan, evenmin als een Heuriger, maar dan liefst niet bij de nog steeds het Harry Lime-thema tokkelende Anton Karas in de Sieveringsstras- ze, maar in een echt gezellig nog niet vertoerist, wijnikroegje. Maar goed dan, dat ene dat U niet mag missen, is de Spanische Reitschule in de Hofburg. U kunt er elke ochtend voor een luttel bedragje de training bijwo nen, maar als het even kan moet U de voorstelling op zondagochtend gaan zien. Pas dan ervaart men ten volle welk een rijk stuk tradi tie er levend gehouden wordt in die meer dan tweehonderd jaar oude rijzaal, een grootse schepping Het interieur van de Weense Staatsopera. van de barokbouwmeester Fischer von Erlach. Vanaf de door Corin thische zuilen gedragen galerij aanschouwt U dan het wonder van de hogeschoolrijkunst op de edel ste Lippizaner hengsten. De prach tige witte paarden voeren in een wonderbaarlijk ritme de meest gra cieuze bewegingen en zwaarste oefeningen uit. Ademloos kijkt men naar de pirouettes, piaffes, passages, levades, caprioles en courbettes, of hoe al die verschil lende sprongen ook maar mogen heten. Een quadrille vormt het slot: Op oude muziek dansen acht paarden gelijktdig "precies dezelfde figuren. Een sprookje wordt op dat mo ment werkelijkheid in deze on aards witte zaal, die txoee eeuwen Weense geschiedenis heeft meege maakt. Het nieuwste Gillette pTecisie scheerapparaat met twee Blauwe Gillette mesjes, verpakt in een fleurige plastic sigaretten koker 's Avonds om 7 uur... weet U of U zich 's morgens om 8 uur goed geschoren hebt U voelt zich dan nog fris en schoon als U de dag begonnen bent met water, zeep en Blauwe Gillette. de enige manier em U goed te scheren Va» en oeci Handige gids over Expo Bij de uitgeversmaatschappij „Kos mos" is een boekje verschenen, dat de velen die de Expo '58 in Brussel zullen bezoeken ongetwijfeld van pas zal komen. Het is de Gids Wereld tentoonstelling Brussel '58 door J. Panman, algemeen directeur van de Nederlandse Reisvereniging. Zelfs voor hen, die niet van zins zijn de grootse expositie te bezoeken, bevat deze gids een schat van interessant feitenmateriaal. Alles en dat is heel veel wat er op de Expo te bewonderen is wordt in dit boekje in min of meer beknopte, heldere vorm besproken. Enkele kaartjes complete ren deze gids, die maar 1,50 kost. AMSTERDAMSE RECHTBANK Kritiek ging strafrechtelijk toelaatbare niet te buiten. De rechtbank te Amsterdam heeft gisterochtend de 50-jarige journalist die veertien dagen geleden wegens een artikel in het dagblad „De Telegraaf" op 12 oktober j.l. terecht moest staan, vrijgesproken van de hem ten laste gelegde beledi ging van het openbaar gezag. Er was 200 gulden boete of 20 dagen tegen hem geëist. In de overwegingen tot dit vonnis R' Geboren in Amsterdam 23 mei 1888. Na de h.b.s. studeerde hij drie jaar in Oxford en maakte hier kennis met de Keltische mythologie. Na zijn terug keer in Holland vestigde hij zich in Bergen aan Zee. Werk. Poëzie: Verzen 1911. Belijdenis der Stilte 1913. Voorbij de wegen 1920. De wilde Kim 1925. Een winter aan Zee 1937. Onderweg 191/0. Heiena's Inkeer 191/1/. Proza: Delrdre en de Zonen van Usnach 1920. De Afspraak 1927. Uit Zelf behoud 1933. Eigen achtergronden 191/1/. Alle gedichten en prozageschriften werden herdrukt in Verzamelde Wer ken (1/ delen). Bovenstaand portret van de dichter een tekening van Loek Peletier). WANNEER op 23 mei Adriaan Roland Holst zeventig jaar wordt, staan we in de kleine, maar uiterst geraffineerd aangelegde doolhof van onze literatuur voor een poortje, waar we even voor stil staan, vóór we onder de druk van de hand van de tijd in onze nek ook dit weer doorstap pen en ons verder laten schuiven. Het is niet de bedoeling deze kroniek op een necrologie te doen lijken. Ecu samenvatting van leven en werken van een man, nog springlevend en die men, gewapend met de obligate wandel stok, in Bergen en Alkmaar, zo maar tegen het lijf kan lopen, zou al te dwaas zijn. Maar zeventig is al wat en, met uitzondering van de allersterk- sten, een ras, dat nu zo goed als uitgestorven is en waartoe Vondel, Huygens en Cats behoorden, heeft men op die leeftijd zijn artistieke arbeid zo goed als voltooid. We houden ons hart vast bij de gedachte, dat Roland Holst ons een Taehtighjarig Leven én een Twee-en-tachtighjarig Leven zou schenken, zoals Cats hem dat gelapt heeft. Dót zou een reden kuunen zijn voor een necrologie van een levende, maar wij wensen Roland Holst nog vele jaren toe en zijn tevreden én gelukkig met de zeldzame keren, dat wij een nieuw gedicht van zijn hand onder de ogen krijgen. heid. Het innerlijk leven richt zich in hen zo zeer op het eeuwig-essentiële, dat zich ongescheiden van de reali- teitsvorm in die vorm openbaart, dat hun aandacht zich met behulp van wereld en werkelijkheid steeds weet om te wenden en de gebieden bereikt, waar de eeuwigheid zuiver en als een richtende kraent kan gelden". OLAND HOLST is en profeet in de zin van boeteprediker, zoals Jeremia en Jona. Hij heeft een afschuw van de vlakheid en de alle daagsheid van onze tijd en tegelijk eep afkeer van zichzelf om de on macht, die hem neerdrukt temidden van al die anderen, die leven als oor wormen onder een steen. Voor zichzelf schiep hij zich het ideaal beeld van De Ander, De Verborgene, een beeld in hem zelf aanwezig, de mens, die hij had moeten zijn en vol bitterheid, schuldgevoel en wroeging bekent hij, hoe hij ook zelf vervreemd is van zijn oorsprong en werkelijk doel en in dit leven, maar niet onbewust zoals al die anderen, de nederlaag heeft geleden. Het is vooral de Keltische mythologie, waar droom en daad nog niet geschei den waren, die een blijvende invloed op zijn werk heeft uitgeoefend. Hier ligt de grootse voortijd, waarnaar hij als een pelgrim op weg is en hier, in deze sfeer, evolueert de romanticus Roland Holst naar de mysticus. Een mysticisme, zonder God én zonder he mel Zijn hemel is het „eiland der ziel, het eiland over zee", waar de hel den en heldinnen vertoeven, die een maal op grootse wijze door het alles- bewerende woord (de poëzie) of door hun daden het leven hebben overwon nen. Men heeft de poëzie van Adriaan Roland Holst meermalen „duister" ge noemd, maar voor wie bijvoorbeeld het werk van de moderne experimen telen ook maar vaag kent. is de poëti sche helderheid van deze dichter bijna ouderwets. Hij heeft nu eenmaal een aantal opvattingen, die vreemd zijn aan onze eigen tijd. Liever dan tel kens te moeten vervallen in uitgebrei de omschrijvingen van wat hij nu pre- Bij de zeventigste verjaardag van A. Roland Holst HET is al vaker gezegd, dat het werk van Roland Holst een pro fetisch karakter heeft. Men is er echter glad naast met dan maar voet stoots aan te nemen, dat hij. een soort waarzegger heeft willen zijn, die al lerlei toekomstvoorspellingen in een poëtisch kleed heeft willen steken. De enige werkelijke voorspelling, die in zijn werk voorkomt is die van de „naderende wereldbrand", de Tweede Wereldoorlog, en daór hoefde men geen profeet voor te zijn. Dat soort Har Scheepens profeten telde Europa toen een paar miljoen. D. A. M. Binnendijk heeft het „profeetschap" van Adriaan Roland Holst zeer scherp op de volgende wij ze geformuleerd: „Bijna elk volk. maar niet iedere generatie, bezit een dichter, die in zijn figuur, zijn stijl en zijn verbeeldingsadel herinnert aan het oude zienerschap en de profetische verhevenheid. Men moet bij deze gave vooral niet denken aan het voorspel lend vermogen, dat zo vaak hoe schijnbaar visionair de houding dezer fantasten ook moge zijn niet an ders blijkt te wezen dan goedkoop be drog of handig kwakzalverschap. De divinatie van de dichter heeft geen betrekking op de toekomstige werke lijkheid, op de feiten, die de tijd nog in zijn vruchtbare schoot verborgen houdt, maar uitsluitend op het wezen lijkst bestanddeel van alle werkelijk- „En in haar spel was het eentonig waaien van aller dingen mee dogenloze voorbijgang" VWWVWWVMWWWW/W cies bedoelt, gebx-uikt hij één woord en laat het aan de lezer over de symbo liek achter dat woord te begrijpen. Zo is de wind, het symbool niet alleen van het voorbijgaande, maar ook van het moment, dat heden met verleden verbindt. Helena van Troje is niet al leen het symbool van gesublimeerde vrouwelijke schoonheid, maar ook de personificatie van de absolute, op de alledaagse lelijkheid wraaknemende schoonheid, die in vervoering lacht, wanneer in vuur en bloed onze wereld dreigt onder te gaan. Deirdre, die voor het eerst gestalte kreeg in het op de Keltische mythen geïnspireerde ver haal „Deirdre en de Zonen van Us nach" is het symbool van de vrouw, die alleen groot kan zijn in de liefde... Het is alleen deze drang om één woord te hebben voor een complexe overtui ging, die Roland Holst soms moeilijk begrijpbaar maakt. AFKEER van uur en feit, afkeer van het hedendaagse leven en daarmee noodzakelijk gepaard een afkeer van. het eigen wezen, om dat de dichter ondanks de weerzin voor de eigen tijd niet anders zijn kan dan een kind van die tijd en dus als een vloek al de deugden, en ondeugden van die tijd in zich meedraagt. Het schuldgevoel van Adriaan Roland Holst, de bitterheid der teleurstellin gen, de wetenschap, dat wat verkeerd gedaan is, voorgoed verkeerd gedaan is en nooit meer is goed te maken, ge ven hem de toon van onze moderne tijd en die is, voor wie goed leest, niet mis te verstaan. Er is hier geen spra ke van het ivoren torentje, waarin de kunstenaar zich terugtrekt hoog bo ven de horde hoogstens kan men zeggen, dat de dichter zich ten einde raaa buiten, naast de gemeenschap plaatst om in eenzaamheid en zelfin keer zich te bezinnen op het doel des levens en liever onder wil gaan in wroeging en berouw dan als een dier, onbewust en zonder rekenschap af te leggen, voortleeft te midden van de anderen. Zeer sterk spreekt deze zelfinkeer in „Een winter aan Zee". Hoeveel win ters aan zee zouden nodig geweest zijn voor de inspiratie van dit mees terwerk? Hier zijn de verrukkingen van de jeugd, dat schijnbaar ontem baar geloof aan „het eiland der zali gen" voor goed verdwenen. Niets rest heeft de rechtbank neergelegd, dat niet wettig en overtuigend bewezen is, dat verdachte het hem ten laste gelegde heeft gedaan. „Verdachte im mers heeft ontkend het oogmerk te hebben gehad opzettelijk het open baar gezag te beledigen". De recht bank achtte de door de wet vereiste opzet niet zonder meer bewezen. Vol gens de rechtbank is de kritiek, die Jacques Gans in het bewuste artikel op de gang van zaken tijdens het voor-onderzoek en over de behande ling ter terechtzitting in de zaak te gen majoor K. heeft geleverd. „Wel iswaar in weinig behoorlijke bewoor dingen gevat, doch zij heeft geen zo danige beledigende vorm, dat daar door de grenzen van het strafrecht of van het strafrechterlijk toelaatbare zijn overschreden". In het vonnis was voorts als laatste overweging opgenomen: „gezien de ruimte, die de pers in haar kritiek op veronderstelde misstanden be hoort te hebben acht de rechtbank Jacques Gans niet schuldig aan het ten laste gelegde en sprak hem daar van vrij. In het bewuste artikel was o.a. ge schreven: „Dit proces voor de krijgsraad, dat men nauwelijks een proces mag noemen, heeft voor mij slechts één ding bewezen, namelijk dat hier van hoger hand een gelei de bureaucratische moord wordt gepleegd op een man, die te laag geplaatst was om het gehele spel te overzien, waarin hij ambtshal ve gemoeid was en die het gelag moet betalen omdat hij onraad rook en daartegen in verzet kwam". Jac. Gans schreef dit artikel nadat de majoor K. in eerste instantie door de krijgsraad in Den Haag tot een jaar en drie maanden gevangenisstraf was veroordeeld. Majoor K. werd naar bekend in hoger heroep door het Hoog Militair Gerechtshof vrijge sproken. Nehroe vijf weken naar de Himalaya De Indische minister-president Nehroe, is dinsdag per vliegtuig uit New Delhi vertrokken voor een va kantie van vijf weken in de Hima- laja. Nehroe zal zijn vakantie in juni vijf dagen onderbreken om een kabinets bijeenkomst bij te wonen en dringen de staatszaken te behartigen. er meer dan een naakte wanhoop, angst, twijfel, bitterheid, berouw. Hier brandschat een dichter de taal en wel. zoals hij het zelf uitdrukt om te zeggen „wat de wereld vergat" maar om zo pregnant en scherp moge lijk te formuleren, wat de wereld per se wou vergeten: kleinheid, laagheid, geldzucht, veilheid en ontucht. Het zijn de kwalen van onze tijd, van ons zelf, die ook deze dichter als erfenis van zijn voorgeslacht in zijn bloed heeft meegekregen, maar wat is machtelozer dan een berouw, dat niet meer goed weet te maken In zijn vertwijfeling is Roland Holst grootser dan al die poëziebedrijvers, die deze vertwijfeling gebruiken als een kapstok, waarop een middelmatig talent zich kan ophangen. Ophangen inderdaad! De „neerwaartse inkeer" van Ronald Holst is de uitkomst van een leven, dat binnen een verafschuwde tijd ge leefd moest worden en door die tijd niet anders geleefd kon worden. Tege lijkertijd slachtoffer van en heerser over die tijd en vermoedelijk zal in een later tijdsgewricht, wanneer „droom en daad" weer dichter bij elkaar lig gen, de literaire historie dit onomwon den erkennen. WENEN: STAD VAN VELER DROMEN (IV en slot)

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1958 | | pagina 7