Henry Shapiro enige journalist te
Moskou buiten diplomaten-ghetto
J
r
VLUCHTELINGENSTROOM NAAR
WEST-DUITSLAND HOUDT AAN
DONDERDAG 24 APRIL 1958
PROVING! ALE ZEEUWSE COURANT.
Wel en wee van een buitenlands correspondent
Het was een drukke, schitterende ontvangst
op de Sowjet-ambassade te Londen.
Wijn, champagne en wodka hadden de on
zichtbare barrières tussen mensen uit vele lan
den weggespoeld en het gelach, de opgewekte
conversatie en het getinkel der glazen schenen
deze bijeenkomst een sfeer van nieuwe harmonie
te geven.
De ambassadeur, Jakob Malik, vermaakte zijn
gasten met opgewekte luchtige gesprekken. Het
kostte de diplomaten, studenten en journalisten
moeite, steeds een gevat wederwoord te vinden.
Malik wendde zich tot een knap, donkerharig
meisje. „Hoe heet U?" vroeg hij. Greta Detloff,
maar ik ben net zo Engels als de Albert Hall".
„Hoho", antwoordde Malik, „vergeet U dat
maar gauw. De kozakken zullen spoedig de Al-
bert Hall bezetten
Op datogenblik kwam een kleine, gezette
man de kamer binnen. Hij had donker, al wat
In het telegraafkantoor: man met
een machtig blauw potlood
dunnend haar, zwarte wenkbrauwen, een korte,
zware snor. Zonder nog een woord tegen zijn
gasten te zeggen, maakte Jakob Malik zich los
uit de kleine kring, die zich rond hem gevormd
had. Hij hep'snel op deze nieuwe gast toe en
omhelsde hem. „Welkom, Tovaritsch", riep hij
uit.
De man slechts enkelen herkenden hem
glimlachte, beantwoordde de begroeting en
sprak Russisch tegen zijn gastheer. Het was
Henry Shapiro, de Moskouse correspondent van
United Press.
Shapiro heeft zich een reputatie verworven
voor zijn oprechtheid, zijn integriteit en zijn
persoonlijke moed tijdens zijn werk als corres
pondent te Moskou. Hij was nu in Londen, maar
hij-zou spoedig weer teruggaan naar de hoofd
stad van de Sowjet-Unie. Want daar hoort hij
thuis
draait het nummer van het Krem-
Een Russisch ontbijt bestaat uit
brood, melk en worst, maar Henry
Shapiro geeft de voorkeur aan
koffie, Troika-sigaretten en
kranten. Die koffie kan hjj alleen
wel de baas, maar zijn vrouw
Ludmilla en drie assistenten hel
pen hem door het nieuws van de
vijftig Sow jet-kranten heen, die
iedere morgen op zijn bureau ge
stapeld worden.
Ergens in die langé, grauwe
kolommen staat waarschijnlijk
het verhaal, dat overal ter we
reld op de voorpagina zal ko
men. Want, wonderlik genoeg,
deze kranten vormen de beste
inlichtingenbron voor de bui
tenlandse correspondenten in
Rusland.
Men kent in de Russische jour
nalistiek geen opvallende kop
pen. sensationele foto's of een
opmaak, die direct al de aan
dacht vestigt op ,,het verhaal
van de dag''. Het kan heel
Door Joseph Kirch
goed één zinnetje zijn, één ali
nea, of misschien wel het ont-
breken van één naam in een
lijstje van heel klein gezette
namen, dat van oost tot west
over de gehele wereld, de telex
toestellen in beweging brengt.
Twee regels kunnen een belang
rijke ontdekking aankondigen, zo
als bijvoorbeeld het vinden van
een diamantmijn. Drie kunnen een
nieuwe Spoetnik aankondigen. En
zo'n ontbrekende naam betekent
misschien, dat weer een leider ge
vallen is.
En zo begint dan in Moskou een
„story" een stuk groot nieuws.
Sommige correspondenten noemen
Moskou „de stad, waar niets je
lukt". Het nieuws wordt er aar
zelend. voorzichtig bekend. Men
krijgt geen waarschuwing, er wor
den geen communiqué's uitgege
ven. Er is slechts zelden een on
verwachte persconferentie. Het
nieuws is er ineens. Voor een land
dat de naam heeft buiten zijn
grenzen de grootste propaganda-
maker ter wereld te zijn. is de
interne nieuwsverspreiding bijzon
der pover.
Op ieder buitenlands persbureau
in Moskou worden de Sowjet-cou-
ranten bijzonder zorgzaam doorge
nomen en men moet daarbij steeds
de juiste betekenis weten toe te
kennen aan de kleinst gezette be
richtjes ergens midden in de krant,
die vaak sensaties blijken te be
vatten.
Nieuws wordt 's nachts
gemaakt
Gewoonlijk is dit in vele op
zichten uitputtende napluizen
van de kranten echter niet het
begin van Shapiro's dag. Meestal
begint die eerder: midden In de
nacht, ais zijn telefoon gaat.
In Rusland wordt het nieuws des
nachts gemaakt. En wie al 25
jaar in Moskou werkt, is eraan
gewend, in pyjama en kamerjas
achter schrijfmachine en telefoon
te zitten. Korte, maar sensationele
berichten over de radio in de
vroege morgen, zijn geen verras
sing meer voor hem.
Radio-Moskou heeft een continu
dienst in vele talen en is de be
langrijkste nieuwsbron voor alle
officiële rapporten en commenta
ren, die laat in de voorafgaande
avond werden voorbereid, geschre
ven, gecontroleerd en goedgekeurd
De Sowjet-pers en Tass zijn ech
ter nog steeds de belangrijkste
bronnen voor meer gedetailleerd
nieuws, wat niet betekent, dat de
in het buitenland ontvangen Rus
sische radioberichten niet vaak
enkele uren voor zijn op het ge
schreven nieuws. En dat nieuws
staat dan weer een paar uur latei-
in alle belangrijke bladen over de
gehele wereld behalve in Rus
land zelf misschien. Want daar
zijn de mensen de laatsten, die
iets horen of lezen over zichzelf
of over wat hun land bereikt heeft
Henry Shapiro, die zeven talen
spreekt en leest, loopt zijn
ochtendkranten door met de
scherpe ogen van een advocaat,
die een pleitnota bestudeert.
Hij studeerde rechten in Har
vard en behaalde daar een
graad in 1932; zijn ervaring
op het. gebied van internatio
naal recht is hem van onschat
bare waarde bij zijn dagelijkse
speurtochten in de Russische
pers.
Een boodschap uit Londen of
een andere hoofdstad kan hem
soms geruime tijd aan de tele
foon vasthouden, maar hij ver
liest daarbij nooit de Tass-telex
uit het oog» die dag en nacht
in zijn zitkamer ratelt.
Het nieuws begint te lopen tussen
koppen koffie door inkomend
en uitgaand nieuws. Een aard
schok, waarvan men gelooft dat
zij haar centrum heeft in Siberië,
is in het westen geregistreerd. Is
het een H-bom-explosi'e Moskou
geeft geen commentaar, maar al
gauw'kan worden vastgesteld, dat
)n de woestijn Taganasai bij Tash
kent, door middel van een enorme
explosie een stuwmeer is gemaakt
in de woestijn. De krater is vijftig
meter diep en tweehonderd meter
in doorsnee het resulaat van
duizend ton dynamiet...
Een dringend bericht van zijn
hoofdredactie in Londen vraagt
om een persoonlijk, exclusief in-
tervieuvv met Niklta Kroesjtsjew,
de machtigste man van Rusland.
Kan hij er voor zorgen Maanden
lang heeft Shapiro het geprobeerd.
Zijn collega»s correspondenten zijn
het er over eens, dat het onmoge
lijk is. Toch pakt hij de telefoon.
Dag en nacht ratelen de Tass-telex-
machines in Shapiro's icoonkamer.
En voortdurend houdt hij het nieuws
in het oog, samen met een van zijn
assistenten hier Colette Blaclcmo-
re. Misschien zit er iets in, dat in de
rest van de wereld op de voorpagi
na's zal komen.
Dagelijks bezoek SPEUREND NAAR NIEUWS IN
DE BUURT VAN HET KREMLIN
Eens per dag bezoekt Shapiro
een ambassadeur. Persoonlijk
contact met buitenlandse ver
tegenwoordigers is onmisbaar
in een land. waar de normale
communicatiemiddelen traag
en onbetrouwbaar zijn. Op weg
daarheen passeert hij de grens
van het „diplomatieke ghetto",
zoals algemeen de bewaakte
wijk wordt genoemd, waar de
meeste journalisten en diplo
maten wonen.
De politieman die er wacht heeft,
houdt hem in het oog, terwijl hij
door de straat loopt. Misschien
zijn er meer ogenparen, die hem
volgen. Sommige correspondenten
beweren, dat zij meer dan één
schaduw hebben, wanneer zij het
„ghetto" verlaten Shapiro
houdt vol, dat hij alleen door zijn
eigen schaduw begeleid wordt. Hij
heeft een ding voor op zijn vele
collega's in Moskou: hij is de eni-
g-e buitenlandse correspondent, die
het werd toegestaan, buiten dit
„ghetto' 'te wonen. Voor Rusland
is dat zeker een uniek privilege.
Bureaucratie
Rusland is nog steeds een land
van bureaucraten. En de persafde
ling van het ministerie van bui
tenlandse zaken heeft met gulle
hand ambtenaren over de bureaus
uitgestrooid, die stuk voor stuk
Slechts één van de westelijke journalisten in Moskou woont
buiten het „diplomatieke ghetto" de bewaakte wijk van
Ruslands hoofdstad waar diplomaten en journalisten zich
gevestigd hebben. Het is Henry Shapiro, de eerste correspon
dent van. United Press.
Shapiro werd geboren in Roemenië, hij is genaturaliseerd
Amerikaan. Hij was de eerste, die in de afgelopen oorlog het
bericht door gaf over de'vernietiging van de Duitsers bij Sta
lingrad. En niet lang geleden was hij ook de eerste in Moskou
wonende correspondent, die 'n intervieuw had met Kroesjtsjew
Zijn collega Joseph Kirsch vertelt hier, exclusief voor ons blad,
het verhaal van het dagelijks leven in Moskou, zoals een cor
respondent dat beleeft. Hoe krijgt hij zijn „story" Wordt hij
gevolgd als hij uitgaat? Hoe krijgt hij zijn nieuws het land
uit?
Achter een muur in het centrale telegraafkantooor in de Gor-
kystraat zit een man, die hy nooit heeft gezien: de Russische
censor. Tegen diens blauwe potlood is geen beroep mogelijk.
In de oorlogstijd waagde Shapiro zijn leven om het nieuws als
eerste te krijgen. Nu, jaren later, geeft hij nog steeds het
nieuws uit Rusland de opkomst en de val van leiders, de
Spoetniks, de overwinning van de ruimte, de conferentie en
de groeiende macht van de Sowjet-Unie. En nog is hij bijna
altijd de eerste met nieuws. Hoe speelt hij dat klaar? Ook
daarop geeft Joseph Kirsch een antwoord.
slechts twee portretten Marx
en Lenin. Achter een bureau met
groen laken blad in een hoek van
het vertrek zit Kroesjtsjew. Hij
legt zijn pen neer, groet Shapiro
en wijst hem een plaats aan de
lange vergadertafel. De enige an
dere aanwezige is Leonide Ilivst-
jev, perschef van de communisti
sche partij.
In het oog gehouden door een Rus
sische politieman steekt Henry Sha
piro het Rode Plein over op v:eg
naar een bijeenkomst van de Opper
ste Sowjet in het Kremlin.
Op de achtergrond schrappen twee
vrouwen Verschrikkelijke
Sneeuwvrouwen" zoals buitenlanders
haar noemen de bevroren sneeuw
weg tussen de stenen voor de Sint
Basiliuskerk.
Het intervieuw duurt twee en
een half uur, gedurende welke tijd
Shapiro de man bestudeert en on
dervraagt, die de grootste natie
ter wereld leidt. Het is de eerste
keer, dat een te Moskou geves
tigd correspondent de gelegenheid
heeft gekregen de „geheimzinnige
man" van Rusland te beschrijven.
Als Shapiro in de rij staat om in
het hoofdtelegraafkantoor in de
Gorkistraat zijn telegram aan te
bieden, weet hij. dat Kroesjtsjew
zelf een der eersten is, die zijn
kopij lezen zal. Want deze leider
stelt persoonlijk groot belang in
de berichten, die naar de buiten
wereld worden gezonden en het is
voorgekomen, dat hij op recepties
een discussie begon met een cor
respondent over een bericht, dat
slechts enkele uren tevoren ver
zonden was.
Een meisje achter de balie neemt
zijn kopij in ontvangst opent een
deur en verdwijnt in de kamer'
daarachter. Daar zit de censor,
die geen der buitenlandse corres
pondenten ooit heeft gezien. Op
de strepen van zijn blauwe potlood
is geen beroep mogelijk, maar dit
maal heeft hij het intervieuw ge
heel onverkort goedgekeurd. Ie
dereen weet in dit kantoor, dat
Shapiro rechtstreeks van Kroesj
tsjew komt...
(Exclusief United Press P.Z.C.)
meesters zyn in het ophouden van
berichten en het allerbeleefdst
„neen" zeggen. Een informatie
over een nieuwe protest-nota een
diplomatiek schandaal of een top
conferentie weten zij vaak uren,
zelfs dagen vast te honden.
En toch is het ministerie van bui
tenlandse zaken een van de twee
belangrijkste informatiebronnen
die openstaan voor buitenlandse
correspondenten. De andere bron
is het Staatscomité voor Culturele
Betrekkingen met het buitenland,
welks ambtenaren uitermate be
hulpzaam zijn.
Wanneer Shapiro na zijn dagelijks
bezoek aan het ministerie thuis
komt, vindt hij de zoveelste nega
tieve boodschap op zijn bureau
over een gesprek met Kroesjtsjew:
het intervieuw kan hem niet wor
den toegestaan. Voor het ogenblik
is het onmogelijk. Een veteraan,
die al 25 jaar in Sowjet-Rusland
werkt, kent echter meer wegen...
„Ik ben U iets schuldig
's Avonds woont hij een receptie
bij voor diplomaten. Het is een
van die gelegenheden, waarbij ge
zanten van oost en west vrij met
elkaar praten, gedachten uitwisse
len. zaken bespreken die nooit een
ronde tafel-conferentie bereiken
Alle Sowjet-leiders.zrjn aanwezig
Buitenlandse persfotografen ma
ken him platen van kroesjtsjew
in zijn bekende pose: lachend
grapjes makend, pratend en altij.
met een glas in de hand.
De partijleider is niet dronken
maar sommige ochtendbladen in
Londen, New York, Parijs of Ro
me zullen het suggereren.
Kroesjtsjew is een bonk energie,
njj is strijdlustig, openhartig, vaak
selfs indiscreet, maar het is zjju
natuurlijke uitbundigheid, die ve
len doet denken, dat hij zijn inspi
ratie put uit de alcohol. By dit
soort gelegenheden neemt hy ech-
Shapiro overhandigt zijn Jcopij aan
een meisje in het bureau van de cen
sor. Achter die deur zit de man, die
door geen correspondent ooit gezien
werd. De man, wiens blauwe potlood
oppermachtig is.
ter slechts heel kleine teugjes uit
zyn glas en dan zit er bijna
altyd vruchtensap in, een enkele
keer wyn, nooit sterke drank. Hij
is, als vele van zijn collega's, trots
op zyn geestigheid en hy houdt
van een levendige conversatie. Zyn
humor is alleen wat grof.
Shapiro wacht zijn tijd af. Dan
gaat hij naar Kroesjtsjew toe. Hoe
staat het nu eigenlijk met dat ex
clusieve intervieuw. dat hij al zo
lang» geleden beloofd heeft? De
partijleider straalt. „Ja, ik geloof,
dat ik u iets schuldig ben", zegt
hij. Een pa^r dagen later gaat
Shapiro's wens in vervulling
of hij maar binnen een half uur
komen wil. Hij rijdt naar Kroesj-
tsjew's hoofdkwartier.
Geen blauwe strepen
Niemand gtelt Shapiro vragen, als
hij langs de wachtposten loopt
Een ofiicier in een elegant uni
form komt naar voren om hem te
oegroeten. Onder Stalin zou hij
zeker vijfmaal zijn papieren heb-
oen moeten tonen. Nu zijn er nog
.naar twee controles gebruikelijk.
Men brengt hem naar de vijfde
verdieping van het gebouw op het
Staraya-plein, waar Kroesjtsjew
en het Centrale Comité van de
Communistische party bijeenko
men. Een lange gang door, vele
kantoren langs en dan wordt Sha
piro binnengelaten in de grote
conferentiezaal, die tegelijkertijd
Kroesjtsjew's kantoor is.
Aan de wanden hangen een grote
kaart van de Sowjet-Unie en
KAMPEN NOG STEEDS PROPVOL
Jongemannen Verbond C.J.M.V. „Mil
joenen vluchtelingen een statis
tiek, een vluchteling een menselij
ke tragedie" zo zei het hoofd van de
ze dienst, de heer Heinz Schlicht. De
helft van de kinderen der vluchtelin
gen komt uit tengevolge van de oor
log gestoorde gezinnen. Daarom is
het van zo groot belang, dat deze jon
geren eens enige tijd doorbrengen in
een gezond gezin, zo meent de heer
Schlicht.
Van deze nood in de kampen weet
ook het Nederlandse C.J.M.V., dat
reeds negen maal aantallen kinderen
van vluchtelingengezinnen uit het
grauwe kampleven voor enige weken
overbrengt naar Nederlandse pleeg
gezinnen. Dit jaar begint het C.J.M.
V. zijn tiende actie. Voor het onder
brengen dezer jongens en meisjes in
de leeftijd van 8 tot 16 jaar heeft
men pleeggezinnen en geld nodig.
Van 11 juli tot 22 augustus hoopt de
C.J.M.V.-secretaris de heer Verhaar
onder de jongens bekend als „oom
Hein" enige honderden kinderen
uit kampen van Hamburg en Stutt
gart in ons land te kunnen onderbren
gen. Het C-J.M.V. vraagt daartoe de
medewerking van het gehele volk.
Weer kinderen naar
Nederlandse pleeggezinnen
Er komen thans wekelijks nog vele
honderden vluchtelingen West-Duits-
land binnen. De stroom mannen, vrou
wen en kinderen, die van have en
goed beroofd, hun heil komen zoeken
aan deze zijde van de zonegrens, is
sedert de jaren vlak na de oorlog nau
welijks afgenomen. Slechts met dit
verschil, dat de oorlogsvluchtelingen
van 1945 en de daarna bekend gewor
den zg. displaced persons alsmede de
later min of meer legaal uit Oost-
Duitsland overgekomenen zo langza
merhand in de talrijke YVestduitse
kampen hebben plaatsgemaakt voor
de uit de voormalige Duitse delen van
Polen verdrevenen, die geregeld in
lange rijen- wagens van de officiële
Poolse staatsspoorwegen (met de
Witte Adelaar), over de grens konien.
Daardoor zijn de kampen nog steeds
propvol, ondanks de tienduizenden die
in de afgelopen jaren aan werk en
woonruimte in de bondsrepubliek
konden worden geholpen. De lichame
lijk, geestelijk of sociaal economisch
zwakkeren blijven achter. En de nood
vooral de geestelijk-zedelijke nood,
neemt eer toe dan af.
Van deze nood gewagen ook de func
tionarissen van de „Heimatlosen-la-
gerdienst", de vluchtelingenhulporga
nisatie van het Duitse Christelijke
Fittingfabriek ontslaat
110 werknemers
De directie van de N.V. Nederlands-
Amerikaanse fittingfabriek te Am
sterdam heeft in verband met het
voortduren van de verminderde vraag
naar haar produkten ontslag aange
vraagd voor 110 werknemers. Reeds
sedert februari was, voor een snelle
aanpassing van de produktie aan de
afzet, een vergunning verleend voor
een 28-urige werkweek. Na dit ont
slag wordt weer voor de volle 48 uur
gewerkt,
Kapitein Leegsma is
thans oververmoeid
Naar de legervoorlichtings-
dienst mededeelt is kapitein
Leegsma dinsdagavond wegens
oververmoeidheid in de Ursula-
kliniek te Wassenaar in klini
sche observatie opgenomen. Ka
pitein Leegsma heeft indertijd
een rapport willen uitbrengen
over zijns inziens onjuiste toe
standen in het „Sennelager" in
West-Duitsland en heeft on
langs een klacht ingediend tegen
generaal Hasselman wegens
smaad.