Sercq: Feodale toestanden in de twintigste eeuw Westduits spionnen paradijs ONVOLDOENDE NEDERLANDSE MEDICI NAAR NOODGEBIEDEN VEERTIG HERVORMDE KERKEN IN FRIESLAND TE VEEL WOENSDAG 2 APRIL 1958 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT. LEENSTELSEL OP KANAAL-EILAND Onder het bewind van een vrouw „Geen landeigenaar-pachter heeft het recht ztfn graan te vermalen zonder één tiende te hebben afgestaan aan de Seigneur"; deze bepaling is in onze eeuw nog steeds van kracht in een minuscuul, volkomen vrij eigen dommetje in Europa. Dit eigendommetje, het Kanaal-eilandje Sercq (of Sark volgens de Engel sen) werd in 1570 door Koningin Elisabeth I als leengoed geschonken aan Sir Heiier de Carteret, die het eiland in 40 stukken verdeelde. Van het eiland Jersey liet h\j 40 families komen, die ieder een stuk in leen ont vingen. Hieruit is de feodale status ontstaan, die nu nog steeds van kracht is. In de 19e eeuw kocht Madame Mary Codings het leengoed van de toenmalige eigenaar, wat toegestaan was, omdat het een spilleleen is. En nu troont een nazaat, Madame Sibyl Mary Hathaway-Collings in haar Seigneurie als geliefde heerseres over haar 40 gezinnen, die geen vazallen, maar eigenaar-pachter zyn en een merkwaardigepositie bekleden. De eerstgeborene erft het goed van de vader en een derde van de pei-soonlijke bezittingen, een derde is voor de weduwe en een derde voor de jongere kinderen. Overbevolking komt niet voor, want er mag slechts een bepaald aantal mensen blijven wonen. De bevolking schommelt tussen de 485 en 785. De rest trekt naar Australië of Canada. De landbouwers en vissers zijn van heel wat meer op de hoogte dan alleen van hun vak. Zo kan het voorkomen, dat de tuinman van de Seigneurie 's zondags op de preek stoel staat in de Methodistenkerk en dat de griffier ook kapper is en tegelijk inspecteur van brandstof fen en voedsel en ook nog uurwer ken weet te repareren. Het leven op het land is gevarieerd. Evenals op de andere eilanden fokt men ook hier koeien uit Guernesey, die duur verkocht worden aan Ame rika. Verder houden de Sercquais schapen en kippen. De velden leveren tarwe, haver, kool, aardappelen, bo nen en pastinaak, dat voornamelijk dient als voer voor de dieren, maar door sommige families traditie getrouw nog steeds gegeten wordt. Zoals ten tyde van Hilier de Carteret werd bepaald, geniet de tegenwoor dige „Dame" nog steeds enkele voor rechten. Zo heeft o.a. de Seigneur alleen het „Droit de Colombier" (het recht er een til met duiven op na te houden). Daarom houdt alleen de Dame van Sercq op het ogenblik een witte koerende gemeente in haar park. Vreemde duiven, die er op de een of andere wyze zouden landen en er zich zouden willen vestigen, be kopen deze wens onherroepeiyk met de dood. Niemand van de bewoners mag er een teef op na houden. Dit voorrecht heeft nlleen de eigenaar van de Seigneurie. Zo is er niet zo lang geleden ccn hele deining geweest, niet alleen op het eiland, maar ook in de Engelse pers, toen bleek, dat een van de pachters er een jong hondewijfje op na hield. Op last van de rechter moest het diertje worden afgemaakt. Het „Droit du Moulin" (recht van de molen) bestaat nog steeds en wordt in volle omgang toegepast. Al het graan in Sercq is onder worpen aan de „tiende" aan de Seigneur. Niemand mag de oogst binnenhalen, als deze ..dimes" (tienden) niet zijn voldaan. Acht enveertig uur voordat de pachter van plan is zijn oogst op te laden, moet h(j hiervan de eigenaar in kennis stellen, zodat iemand naar zijn land kan komen. Gewoonlijk is dit een vrouw, dimeresse ge naamd. die de schoven telt en iede re tiende voor de Seigneur opzij zet. Ook var de lammeren en de wol en van de eigengemaakte ci der wordt deze tiende afgestaan. Worden er eventuele mineralen gevonden, dan ontvangt de Dame een royalty. Ieder van de pachters betaalt jaarlyks een rente zo als ze dat daar noemen van zijn eigendom. De oude schoorsteentax is ook nog intact en heet „Pou- lage", omdat hij betaald wordt in kuikens, berekend naar het aan tal schoorstenen van een boerderij. Bij de wet van 1735, naar oud Frans model, is de „Corvéc" ingesteld op het eiland. Er is geen inkomstenbelas ting, maar iedere man boven de 16 jaar moet twee dagen per jaar zyn werkkracht geven voor het repareren van de wegen. Kan hijzelf niet gaan, dan moet hij een plaatsvervanger zenden, die hij zelf moet betalen. Iedere bezitter van een paard en wa gen moet deze één dag per jaar af staan voor algemeen gebruik. De positie van de bewoners is zeer merkwaardig. Het parlement of Cour des Chefs Plaids, dat driemaal per jaar vergadert in tegenwoordigheid van de Seigneur, wordt gevormd door de 40 pachters onder voorzitterschap van de rechter. Er is een griffier en een prévot of cheriff. Zij bespreken nieuwe wetten, verbeteringen, even tuele belastingen, maar zonder in stemming van de Seigneur kan geen enkele wijziging worden aangebracht. Er is een gevangenis, maar deze be hoeft zo goed als nooit dienst te doen. Hij is eigenlijk meer een uiterlijk ken teken van de macht van de Seigneur. Diefstal komt op dit merkwaardige eiland maar heel sporadisch voor, misbruik van sterke drank iets meer. Het eiland, dat machtige rotspartijen, indrukwekkende grotten en spelonken bezit aan de zeekant, maar lieflyke bloemen en planten op het plateau, is in de laatste tyd een geliefd va kantieoord geworden. De bevolking spreekt nog steeds de oude taal, een dialect uit het Middeleeuws Norman- dië, hoewel langzamerhand natuur lijk ook andere o.a. Engelse woorden doordringen. Het spook in hoepelrok Het gemeentebestuur van Pembroke in Engeland moet 1.376 pond sterling schadever goeding betalen omdat het ar beiders in een „spookhuis" heeft ondergebracht. Twee arbeiders uit Man chester hadden een klacht in- fediend omdat het gemeente- ïstuur hen niet gewaarschuwd had, dat het spookte in het oude onbewoonde kasteel Bush House, dat de arbeiders als woonverblijf was toegewezen. De eerste nacht in Bush House hoorde één der arbei ders op het venster kloppen. Hij zag een vrouw in een hoe pelrok, die hem strak aankeek. De verschijning kwam de vol gende nacht terug en tot over maat ven verschrikking doof de een geheimzinnige hand de lamp die de man in zijn hand hield. In het stikdonker stortte de hevig ontstelde arbeider van 'n stenen trap en liep een sche delbreuk op. Voor de rechtbank zei het slachtoffer, dat in Pembroke iedereen weet dat het spookt in Bush House. De rechter die het hier blijkbaar eens mee was veroordeelde toen het ge meentebestuur tot betaling van genoemde schadevergoeding. HiiiiiiiiiiiiiniiiitiiiiiiKiifiiiniiiiii TE WEINIG „EXPORT" Confectie-sector voerde acties in strijd met de wet Op verzoek van de staatssecreta ris van economische zaken heeft het hoofdbedrijfschap detailhandel over de werking van de uitverkopenwet 1956 gedurende de recente winterop ruiming, aan de staatssecretaris me degedeeld dat het bestuur op grond van algemene waarneming (en niet op grond van een daartoe ingesteld onderzoek) de indruk heeft verkre gen, dat, vooral in de confectie-sec tor, reclame-acties zijn gevoerd, die in strijd zijn met de wet of schijnen te zijn. Deze acties, aldus het bestuur, hebben in de confectie-sector en in andere sectoren, o.a. de schoenhandel kettingreacties veroorzaakt. Vanuit de gehele detailhandel ge zien, zo meent het bestuur kan gesproken worden van een naleving van de bepalingen van de wet, maar vanuit een bepaalde sector gezien, met name vanuit de confectie-sector, kan gesproken worden van het ver moeden. dat in min of meer ernstige mate de bepalingen van de wet zijn overtreden. Het is het bestuur gebleken, dat on bekendheid bij een aantal onderne mers met het feit, dat de aanvangs datum verzet is van 1 januari naar 15 februari van invloed is geweest op het tijdstip, waarop bepaalde ac ties zijn gevoerd. Het komt tenslotte het bestuur voor dat niet de keuze van de begindatum, maar eerder bepaalde conjuncturele omstandigheden, die de seizoenverko pen hebben beïnvloed, oorzaak waren, dat in opvallender mate dan voorheen bepaalde reclame-acties voor het be gin van de opruimingsperiode hebben plaatsgevonden. Het bestuur acht het tenslotte wen selijk dat met betrekking tot de ko mende opruimingsperioden een zoda nig onderzoek wordt ingesteld, dat een betere beoordeling van de wer king van tie uitverkopenwet door het hoofdbedrijfschap mogelijk zal zijn. DS. HOEKSTRA CONCLUDEERT Pleidooi voor sanering In Friesland zijn veertig Neder lands hervdrmde kerken te veel, die per jaar aan kosten een bedrag van 50.000 gulden vragen, zo concludeert de Nederlands hervormde predikant ds. F. Hoekstra uit Ried in een rapport over „kerkelijke sanering in Friesland". Dat rapport heeft hij de zer dagen in de te Leeuwarden ge houden vergadering van de afdeling Friesland van kerkvoogdijen in de Nederlands hervormde kerk ingeleid. Begonnen zal nu worden aan het ver zamelen van de gegevens, die nodig zijn om te komen tót een „gesaneer de" kaart van Friesland. Ds. Hoekstra, zelf predikant in 'n kleine gemeente, zal daarbij de lei dinggevende kracht zijn, zonder dat hij zich geheel zal losmaken van het werk in zijn gemeente. Hij heeft der tig studenten van het seminarie te Driebergen en de theologische facul teit der gemeente-universiteit te Am sterdam bereid gevonden hem te hel pen. In zijn rapport merkt ds. Hoekstra op dat, zolang in Friesland nog pre dikantplaatsen bezet zijn met 200 tot 300 zielen naast predikantplaatsen met 2000 tot 2500 zielen, er bezwaar lijk gesproken kan worden van een juiste werkverdeling. Er zijn 26 gemeenten met min der dan 300 zielen, waar 43 kerkge bouwen staan. Vervolgens 78 ge meenten met 117 kerkgebouwen bij een zielental van 300 tot 600. Ten slotte 53 gemeenten met meer dan 600 zielen, waarin 80 kerkgebouwen. Een eenzaam rood lichtje.. Prof. Muntendam deed beroep op jonge artsen „Is het aantal jonge Nederlandse artsen, dat zich aanbiedt om een tijd van hun leven te wijden aan de hulp en de steun van zieken en ondervoe den elders ter wereld, voldoende? Myn antwoord op deze vraag luidt ontkennend en daarom wil ik deze Wereld Gezondheidsdag aangrijpen om tot de Nederlandse arts te zeg gen: Weet dat er veel nood in de we reld is, dat er veel wordt geleden. Gaat bij U zelf te rade, waar U meent dat ge uw roeping het best kunt volgen". Prof. dr. P. Muntendam, direc teur-generaal voor de Volksge zondheid, deed dit beroep op de Nederlandse artsen tijdens een persexcursie, georganiseerd ter gelegenheid van het 10-jarig be staan der Wereld Gezondheidsor ganisatie op 7 april 1958. Voordien had hij reeds vastgesteld, dat Nederland tot de 14 bevoorrechte landen behoort, waar men 1 arts op minder dan 1000 inwoners vindt (1957: 934,5; 1947: 1373,7). Er zijn daarentegen 22 landen ter wereld, waar 20.000 of meer inwoners in enkele gebieden meer dan 100.000 op 1 arts zijn .aangewezen. Uitgaande van deze schrille tegen stelling en wijzende op de uitsteken de gezondheidstoestand in ons land langste gemiddelde levensduur en een der laagste sterftecijfers ter we reld kwam prof. Muntendam tot DE MOLEN VAN DE SEIGNEUR ...bron van vele tienden... de vraag of wij in dit opzicht wel naar behoren onze plicht tegenover de wereld doen, of wij wel voldoende van onze geneeskundige kennis en krachten „exporteren". Deze vraag beantwoordde hij ontkennend, aange zien in het grootste deel van de we reld naast onvoldoende voeding ziek ten als tuberculose en malaria nog de voornaamste doodsoorzaken zijn, terwijl bij ons de acute ziekten hun betekenis als doodsoorzaak steeds meer verliezen. Het sterftecijfer voor t.b.c. bijvoorbeeld liep terug van 37,3 per 100.000 inwoners in 1947 tot 4,6 in 1957. Inmiddels bedreigen andere ziek ten- en verkeersongevallen de wes terse samenleving in toenemende ma te. Zo stegen in diezelfde jaren de sterftecijfers per 100.000 inwoners voor kanker van 132,2 tot 157.1, voor hart- en vaatziekten van 154,8 tot 187,1, voor hersenaandoeningen door vaatziekten van 69,5 tot 99,3 (voor verkeersongevallen van 7,2 tot 15,3). Hier ligt onze tweede taak, aldus prof. Muntendam, die overigens kon vaststellen dat vele Nederlanders en dikwijls op belangrijke posten deelnemen aan het werk van de We reld Gezondheidsorganisatie en dat ons land met hun bijdragen een eer volle plaats inneemt. Op een donkere avond reed een auto mobilist uit Lekkerkerk door Deven- ters straten. Er waren niet veel men sen meer op straat en hij kon fliiik opschieten. Plotselingvlak bij een kruispunt, merkte hij een rood licht je, dat de straat overstak en in het licht van zijn koplampen zag hij een stille figuur, met een hond, die een luandelstok droeg, waaraan dat rode beschermende lichtje ivas bevestigd. De automobilist wilde er meer van weten en ging op informatie uit. Het bleek, dat deze eenvoudige, maar zeer effectieve vinding van een in woner van Almelo, in Deventer op geld had gedaan. Verscheidene blin den hadden zo'n stok met ingebouwd lichtje en batterij. Die ontmoeting heeft gevolgen gehad: een clubje in woners van Lekkerkerk heeft beslo ten, zo'n stok voor een plaatselijke blinde aan te schaffen. En wellicht zullen verscheidene automobilisten, die deze vinding hebben gezien, ver dere propaganda maken voor dii hulpmiddel, dat in de avonduren de toch al zo hulpeloze blinde wat meer bescherming bieden kan. Wanneer men er van uitgaat, dat in de laatste categorie het aantal kerk gebouwen in overeenstemming is met de behoefte voor het zielental, dan resten de eerste twee groepen voor een nader onderzoek. Hoewel traditie en dorpisme 't moeilijk maken hierin stelling te nemen is het toch alleszins rede- delijk cn ook verantwoord met zekerheid te beweren, dat in de eersto categorie 17 kerkgebouwen te veel in gebruik zijn. Gesteld dat ook in de gemeenten met 300 tot 600 zielen in de regel het ge bruik van één kerkgebouw vol doende is, komt men in deze groep tot een overschot van 29 kerkge bouwen. Tezamen dus een teveel van 40 kerken. ACTIVITEIT VAN COMMUNISTEN Vijftien arrestaties per dag (Van onze correspondént in Bonn). Bonn „Attentie! De wind draait by 12 tot drie-kwart!" klinkt als een zin uit een stormwaarschuwing van het Koninklijk Meteorologisch Instituut. Zy is dat evenwel niet. Zij is een gecodeerd bericht, dat door e „Duitse Vryheidszender" wordt doorgegeven aan de communistische agenten in de Westduitse Bondsrepubliek. Deze „Vryheidszender" staat in de Oostzone van Duitsland, vlak aan de zonegrens. Hij is daar voor namelijk opgesteld om anti-Westduitse (en meer in het algemeen anti westerse) propaganda te maken en om de K.P.D. de „Kommunistische Partei Deutschlands" die bij de onwettigverklaring door de Westduit se Hoge Raad in juli 1957 ondergronds is gegaan, maar nog voortbe- staat, te steunen. Een codebericht van de volgende inhoud: „Hallo Aladin! De derde wacht. Noorderlicht Flonkert" klinkt al vee! meer als een mededeling aan agenten zoals wij ons die nog uit de bezettingsjaren herinneren, toen der gelijke berichten via de B.B.C. kwa men. Niet altijd zyn deze berichten echt. Vaak worden zij omgeroepen om de bondsrepublikeinse contra spionage zand in de ogen te strooien. Een stroom 'e communistische'activiteit in Westduitsland is drieërlei: de zuiver militaire spionage (voornamelijk ge richt tegen de N.A.T.O.), de politie ke propaganda (die ten doel heeft de Adenauer-regering omver te werpen) en de economische spionage (die pro beert achter de Westduitse bedryfs- en fabrieksgeheimen te komen). Een stroom van Oostzonale koe riers en agenten reist heen en weer tussen de Bondsrepubliek en de com munistische „Duitse Demokratische Republiek." In West-Duitsland wer ken zij samen met de leden der on dergrondse K.P.D. Alle spionage res sorteert onder de Oostzonale „Staats- sicherheitsdienst" in Oost-Berlijn, die daarvoor miljoenen Oost- en 'West marken ter beschikking heeft, niet alleen voor de financiering der agen ten en him helpers en voor de even- tueele aankoop van constructieteke ningen en foto's van begeerde indus trie-objecten, maar ook voor de op leiding van de agenten, die een grondige technische kennis mee op weg krygen. De grondigheid, waarmee de be- drijfsspionage werkt, hebben ver schillende Westduitse firma's nog eens kunnen constateren op de re cente Leipziger Messe. Een firma zag daar een door een Oostduits be drijf „ontwikkelde" zeer speciale mo tor, waaraan zy zelf ook jaren had gewerkt. Een ander typisch geval is, dat Oostzonale werven vrachtsche pen aan Rood-China leveren, die zijn gebouwd naar bestekken, die van 'n Westduitse werf zijn verdwenen. Processen Deze grondigheid kan men ook af lezen uit het aantal processen, dat in Westduitsland tegen betrapte Oostzonale agenten wordt gevoerd en dat vooral de laatste maanden bij zonder hoog is geweest. Enkele de zer gevallen zyn zeer tekenend. De 48-jarige ingenieur Erich Wittich geholpen door zijn 31-jarige vrouw Rosemarie was jarenlang in een vooraanstaande functie werkzaam bij de D.E.M.A.G. in Dortmund. Zij zon den produktiecijfers en afschriften van buitenlandse opdrachten naar de „Staatssicherheitsdienst" in Oost- Berlijn, maakten fotocopieën van con structieplannen en probeerden West duitse vakarbeiders voor de Oostzo ne te werven met verleidelijke loon- aanbiedingen. Wittich was vroeger werkzaam in het Oostzonale ministe rie voor de zware industrie; op de D.E.M.A.G. had men daar geen flauw idee van. Sinds het geval-Wittich zich heeft voorgedaan, hebben de Westduitse industrieën zich aaneen gesloten en een eigen en door hen zelf betaalde „Abwehrdienst" onder leiding van een vroegere officier van de „Wehrmacht" in het leven geroe pen. Paradijs Tegen de militaire spionage treedt de „Organisation Gehlen" op in sa menwerking met de N.A.T.Ó.-veilig- heidsdienst. Zij vatten de 34-jarige hotelkok Wilfried Pommering, die zich als goede tennisser op Westduit se tennistournooien liet uitnodigen en zijn verblijf in de Bondsrepubliek benutte om voor de S.S.D. (de „Staatssicherheidsdienst") te spione ren. Hij had bijzondere belangstel ling voor raketten. De 55-jarige spi- Belgen houden in Antwerpen bijbeldag Dc protestantse kerken in België zul len op 1 mei te Antwerpen een ge zamenlijke bijbeldag houden, die als thema heeft „Wat vergaat en wat blijft". De morgen- en middagverga deringen worden gehouden in de Christuskerk en de meeting 's avonds in de zaal „Majestic". In de morgenvergadering worden drie korte toespraken gehouden; ds. J. Lutyn uit Ichtegem zal spreken over „Het geloof, dat blijft"; ds. H. S. Buunk uit Kortrijk over „De hoop, die blijft" en de heer J. Overdulve uit Hasselt over „De liefde, die blijft". In de middaguren spreken de Neder landse Eerste Kamerleden de heren M. Rupert, voorzitter van het C.N.V. over het onderwerp „De zin van ons dagelijks werk" en prof. mr. I. A. Diepenhorst, hoogleraar aan de vrije universiteit over „De zin van de we reld". In de avondvergadering zullen het woord voeren majoor Kruisinga van het Leger des Heils te Velp over „Het rijk dat blijft" en ds. A. Pieters uit Vilvoorde over „Het leven dat blijft". De Verenigde Vlaamse zangkoren zul len de bijbeldag opluisteren. Reizigersverkeer Nederland- Zwitserland vereenvoudigd Ter bevordering van het reizigers verkeer zijn de regeringen van Ne derland en Zwitserland overeengeko men dat hun wederzijdse onderdanen behalve op een geldig paspoort, ook op een niet meer dan vijf jaar ver lopen paspoort, visumvrij respectie velijk Nederland en Zwitserland kunnen binnenreizen. Tevens werd bepaald, dat Zwitsers op een geldige Carte d'identité en Nederlanders, zo- Bij een voorgenomen verblijf van langer dan drie maanden in een der beide landen is een geldig nationaal paspoort vereist. Geen zware arbeid voor Russische vrouwen s Radio-Moskou heeft zondag H een .beleefdheidscampagne' be- sloten en de Russische mannen meegedeeld, dat zij de Russi- H sche vrouwen .voorkomend' moeten behandelen. In ons land hebben de vrouwen weliswaar M §f gelijke rechten, aldus de radio, H maar dat houdt natuurlijk nog geen .biologische gelijkheid' in. .Daarom blijft voorkomendheid ii geboden'. H Kroesjtsjew heeft onlangs ook een duit in het zakje gedaan. Hij verklaarde, dat de Rus- §j sische vrouwen geen zware ar- beid moeten verrichten. Wat dit aangaat hebben de weste- Iijke critici gelijk, zei hij. m Radio-Moskou had in voor- gaande uitzendingen over dit H onderwerp de vrouwen reeds 3 raadgevingen gegeven voor de ,make-up'. Een ervan was: Smeer niet teveel rommel op H uw gezicht'. Voorts dienen de Russische vrouwen helemaal j= met' de heupen te wiegen. Rock M 'n 'roll .komt helemaal niet te pas', aldus de officiële com- I; mentators. m llllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllW Amerikanen ontcijferen spoetniksignalen niet De Amerikaanse geleerden proberen niet de gegevens die de zenders der Russische kunstmanen uitgeseind hebben, te ontcijferen. Dr. Richard Porter, de voorzitter van de Ameri kaanse commissie voor het satelliet- programma, die dit zondag voor de televisie in Washington verklaarde, voegde hieraan toe. dat het wel zeker schijnt te zijn. dat de Russen de ge- Eevens bekend zullen maken, r. Porter geloofde, dat de Russen acht tot twaalf maanden nodig zullen hebben om de gegevens van hun Spoetniks te ontcijferen en te analy seren. on Hermann Stossberg wist zich in te werken in het hoofdkantoor der nieuwe Westduitse „Luftwaffe" in Bad Godesberg bij Bonn. Het zyn maar enkele namen van hen, die de laatste maanden voor de rechtbanken in de Bondsrepubliek hebben gestaan. West-Duitsland is het „paradijs der spionnen", zoals de Amerikanen zeggen. Miljoenen marken worden besteed om de spionage te bestrij den. Niet zonder succes. Het aantal arrestaties van spionnen in 1953 was ongeveer 35 per dag. Dat gemiddelde is gedaald tot 15 per dag. Maar ook dat aantal baart nog zorg genoeg.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1958 | | pagina 5