w
ICetstfmzcL
A AH 'poolse bersHn^el wordt
fcHiniHsfc eer. plaats vrifóelxouder
Zelden hebben wii een
witte kerst
Deze eeuw
maar
viji maal
voorgekomen
Wl]
Bijgeloof van een
bijzónder suorl
DINSDAG 24 DECEMBER 1957
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
-¥■
(Van onze weerkundige medewerker).
Janneer U niet van muzikaliteit gespeend "bent
en niet dadelijk de knop van uw radiotoestel
omdraait bij de eerste de beste Amerikaanse
„song", zult U hoogstwaarschijnlijk Bing Crosby's
versie van I'm dreaming of a White Christmas
kennen. Zo heel modern is dat liedje niet meer, maar
actueel nog altijd. Het is in ons land immers zó, dat
we van een paar witte kerstdagen eerder moeten
dromen dan ze zelf beleven
J***********************-,.*#***********#**********
n deze eeuw is het slechts vijfmaal
voorgekomen, dat er van een witte
Kerstmis gesproken kon worden en
wel in 1906, 1923. 1938, 1946 (alleen
in het noorden) en in 1950. Wanneer
we de kerstdagen eens hadden kunnen
verplaatsen, door bijvoorbeeld steeds
op 15, 16, 20 of 21 december feest te
vieren, zou een witte kerst sedert 1900
wel vaker dan vijfmaal zijn voorge
komen. De statistiek wijst uit, dat er
omstreeks midden december een vrij
grote kans op een vorstperiode is, die
niet zelden eerst door de kerstdepres
sie op 25 december wordt afgebroken.
en bijzonder cachet aan het land
schap geeft mist tijdens vorst.
Het was in 1914, 1926 en 1942,
dat zich een zware mistdeken over
het land had uitgerold en dat we
door ruige vorst konden genieten van
fantastisch mooie natuurgezichten.
Veel minder prettig en vooral onrus
tiger verliep het kerstweer in 1912,
1917 en 1941, toen er vrij zware stor
men over ons land raasden, die hagel
en sneeuw door de straten joegen,
terwijl onweersbuien iedereen om
het haardvuur en de kerstboom deden
kruipen. In 1947 maakte Beekbergen
naam in de meteorologische geschie
denis met een zomers-zware regenval
van 47 mm.!
dat het
Ieder jaar weer hopen we,
met de kerstdagen winteren gaat.
Dat geeft immers sfeer aan de
feestdagen! Laat het een suggestie
zijn, maar het is net, alsof het dan
bij het haardvuur gezelliger is dan
anders en de kerstkrans lekkerder
smaakt.
Helaas is de ligging van Nederland
echter zodanig, dat de kans op zachte,
vochtige zeewinden groter is dan op
koude, droge luchtstromingen van het
vasteland. En ook met deze laatste
alleen zijn de ingrediënten voor een
Cr witte kerstdagen nog niet voor
den. Het is namelijk noodzakelijk,
dat er een neerslagproducerende sto
ring optreedt, die hetzij met de alge
mene oostelijke luchtstroming via de
Oostzee tot ons komt of ten zuiden
van ons land langs naar Midden- of
Zuid-Europa trekt. Natuurlijk is een
dergelijke depressiepassage niet strikt
aan de kerstdagen gebonden: ook op
de dagen er vóór kan er sneeuw val
len, die blijft liggen.
Nu ls uit ervaring gebleken, dat er
zich zelden lagedrukgebieden langs
de zojuist vermelde banen bewegen
met kerstmis» Veel vaker stuurt de
natuur ons een paar gewone, IJsland-
depressies op het dak, die in plaats
van winterkou, Oceanische warmte
brengen. Er is zelfs een neiging te
bespeuren bij deze depressies om
Iuist rond 25 of 26 december op te
:omen lopen en zo is het in de afge
lopen jaren meer dan eens gebeurd,
dat ze na een vorstperiode, dooiweer
brachten. Ook onze oosterburen ken
nen het verschijnsel van het „Weih-
nachtstauvvetter", dat in de meteoro
logie een bijna even grote bekendheid
fgeniet als de dikwijls optredende kou-
nvallen met zware nachtvorsten
(IJsheiligen) in de eerste helft van
mei.
Een van de allermooiste witte Kerst
missen beleefden we in 't jaar 1938
Er heerste toen een echte prentbrief
kaartachtige stemming. Omstreeks
het midden van december zette plot
seling strenge vorst in, die dit keer
eens tot na de kerstdagen aanhield.
(De uitzonderingen bevestigen de re
gelDe op 21 en 22 december
gevallen sneeuw bleef daardoor lig
gen. De eerste kerstdag was over het
gehele land dan ook volop winters en
zeer fraai. De zon scheen aan een hel
dere vrieslucht en het was de koudste
kerst sedert 1900. In De Bilt stond
de thermometer op -10 gr., in Win
terswijk op de tweede kerstdag zelfs
op -15 gr.C. In Friesland (Rottum)
was een laagste temperatuur van -12
graden reeds op de 22e december
voorgekomen.
Mooi, helder vriesweer, echter zonder
sneeuw in ons land, kwam voor tijdens
de kerstdagen van 1944. In Nederland
werd er toen op de door inundatie
overstroomde landerijen druk ge
schaatst.
Of we dit jaar bij het wakker
worden over witte weilanden zullen
blikken, of dat een kerstdepressie
ons met regen en wind komt pla
gen, weten we nog niet. Maar wel
is te zeggen, dat het rijmpje ,yEen
witte Kerstmis, was 't m
waar. Een groene pasen, 't volgend
jaar" waarschijnlijk wel toepasse
lijk op het heersende weertype zal
zijn. Troost U in dat geval, door
net als Bing Crosby pleegt te doen,
te dromen van een „White Christ-
De ware liefhebbers van puzzels kunnen weer aan de slag. Voor hen
brengen wij een puzzel, die wel enig geduld en tijd vergt. Wij verwach
ten de inzendingen uiteriyk op dinsdag 31 december binnen. Onder de
goede inzenders zullen vier prijzen van tien gulden worden verloot.
Horizontaal. 1 tevreden, 6 schjjn, 11
kerstbomen, 12 koor, dans 14 Russ.
straaljager, 15 paragraaf, afk., 16 ver
af, 18 nieuw, (als voorvoegsel). 20 lid
woord 22 vast, 24 vader, 26 stomp, 28
groente, 30 klok, 31 frater, afk., 32
vlaktemaat, 34 bep. feestmaaltijd, 37
hulde, 38 rituele handeling (afk.), 40
een Amerik. luchtvaartmq., 41 nood
sein, 42 verdriet. 43 - de
raad betreffende, 45 van af, afk.
47 de vrouw van oom, 48
toestand zonder oorlog, 52
hondevrouwtje, 54 boom, 56 Indien,
57 glad, stijf, 62 niet natte, 63 her
vormen, 66 stemming, 68 stuk goed,
70 jongens- en meisjesnaam, 71 in, 73
getal. 74 luchtvormig lichaam, 75 op
bergruimte, 77 ieder, 78 Alg. Trans-
portondern., afk., 80 bep. kerstversie
ring, 81 soort wafel 84 wapenschouw
of bep. toneelspel, 8ê toast, 88 hij gaat
af (Lat.), 89 val 91 varken. 93 ten,
94 Egypt, godin, 97 moeder v. pr. Wil-
helmina 98 lichaamsdeel 99 ook li
chaamsdeel 100 vrucht. 101 stekelig
zoogdier, 103 verblijfplaats van doek,
105 Beek, jazz-pianiste. 106 Spoorw.
afk.. 107 grafsteen, 108 wil, 109 ver
bond, 111 inwoner van Perzië, 113
nummer afk., 114 stop v. e. fles, 115
zat, 116 plaats o. d. Veluwe, 118 me
taal, 120 plat, 121 veraf, 122 zwarte
agaat, 123 kat, 124 Ver. Pers, afk., 126
bep. poeder, 128 deel v. e. schip, 130
tocht, 132 dwarsstuk, o.d. koppen van
heipalen, 133 dit is, afk., 134 breiga
ren, 136 plaats, gemeente, 138 inval,
140'kloof, 141 niet lang, 142 aanwen
sel, 143 een ogenblikje, 145 Russisch
schiereiland, 147 loot v. e. andere
boom, 148 insekt. 149 Ned. tegehst
der van Philips II. 150 tegenslag, 151
I mist. 152 dom, 156 scheepseigenaar,
158 Engels eiland. 159 hert. 160 pro
jectiel, 162 dominee, afk. 163 insect,
165 soort bier, 167 srt onderw, afk.
168 vervoeging w. w. staan. .171 hoofd
deksel 172 onbehouwen, onbeschaaf
de, 173 opgetogenheid, 177 stok om
te lopen, 179 rivier in Zuid Duitsland,
180 levenswijze, 182 scherp voorw..
183 opdracht, 186 Duitse rivier,
187 uit delen bestaande, 19Ó
Duits geld. afk., 192 verschil tussen
debet en credit. 194 snoep, 195 sprook
jeswezen, 197 weldra, 199 binnenste,
200 boom, 201 bep. kerstcorresponden
tie, 205 wegje. 206 een ongenoemde
afk., 207 wens, 208 jongensnaam, 209
fesloten, 211 element, afk., 212 vorm,
14 namiddag^ afk.,' 216 onderricht,
218 paard, 219 blode, 221 zuster van
Rachel (bijbel) 223 bjj, 224 laatste
wens op Kerstdag, 226 -vlieg, over
brenger van slaapziekte, 227 Griekse
muze v. h. blijspel.
Verticaal. 1 op die tijd, 2 Vrijz. Demo-
cr. afk., 3 toestel om te remmen, 4
uniek, 5 griezelig, 6 speelgoed, 7 niet
breed. 8 voor, alvorens. 9 -fair: oneer
lijk, 10 bep. merk auto. 13 boom, 16
tuimeling. 17 takken voor kerstver
siering. 19 eveneens. 20 dat, 21 belofte,
22 door middel van, 23 wat Kerstmis
o.m. is!, 25 zangstuk, 27 republiek,
afk., 28 Ver. Staten v. N.-Amerika,
afk., 29 muuruitholling, 30 vrucht, 31
roofdiertje, 33 staat (Frans), 35 «pin-
nenweefsel, 36 bovenzijde, 37 een keer,
39 plaatsje o. d. Veluwe, 42 smalle
strook hout, 44 Soc. Econ. Raad afk.,
45 veraf, 46 behoeftig. 47 soort me
taal, 49 de Eerw. Heer (afk. Lat.), 50
ernstig, 51 vervoeging w.w. doen, 53
hoofddeksel, 54 woud, 55 wig, 56 stuk
tafelbestek, 58 zeer korte tijdsduur,
59 opbergruimte, 60 slede, 6'
feest: kath. kerstwens. 64 hevig, hef
tig, 65 knaagdier, 67 bot, 68 luxe,
weelde, 69 Pond Sterling, afk., 71
-buis: soort verlichting, 72 bomen, 75
onderrichten, 76 als volgt, afk., 78
vlaktemaat, 79 ruzie. 80 weer nieuw
maken, 82 soort zeilboot, afk., 83 eerst
geboren stuk vee, 84 góed gaande
langklok. 85 groente. 87 toepassel.
rlicht.
verlicht, m. Kerstmis! 89 Luidt extra
met Kerstmis, 90 gat 92 Ver. Staten,
afk., 93 in. 95 boom. 96 snelwerkende
pers', 99 overleg, 100 netjes. 102 jok
ken,'104 vertroosting, 107 hoofdkaas,
108 zacht, 110 azijn. 112 voorgerecht,
114 kilovolt, afk., 115 bij-voorbeeld,
afk., 117 clectrotechn. afk., 119 domi
nee. afk., 125 armelijk. 127 een Ned.
omroepver.. afk. 129 eens, 131 voor
schrift, 132 kouae, 133 hecht, 135 be
staan. 137 Kerstdessert, 139 luitenant,
afk. '140 lengtemaat. 141 wonder v.
Christus' geboorte. 142 vierkant stuk
beton. 114 ontkenning, 146 uitroep,
149 gij, 150 vogelziekte, 153 lof aan
God (Lat. afk.), 154 droog, 155 meis
jesnaam, 157 muzieknoot, 160 bep.
papiertje, bekeuring, 161 bloedver
wante, 163 kipgeluid, 164 politieke
partij, afkorting, 165 Noach's
boot, 166 tak v. e. andere boom, 169
Trans Europa Express, afk., 170 in
dien 172 bep. onderwijs, afk., 173
zuidvrucht. 174 afstammeling
175 riviertje in Utrecht. 176 luchtvor
mig lichaam. 178 in, 180 doodlopend
steegje, 181 wenk, 184 Rijnboot, 185
deel v- e. pet, 188 huldigen, 189 Soc.
Econ. Raad. afk.. 191 tijdsdeel, 193
nat, vochtige grond, 195 hevig, 196
bewoner van Estland, 197 in dat ge
val, 198 artikel, afk. 201 vochtig,
klam, 202 vat, 203 schaal. 204 bar
rière, 207 bijenprodukt, 210 bep. be
lofte. 212 gedroogde graankiemen, 213
emballage. 215 tegenslag, 217 rijst
veld, 219 zeevis, 220 lofgedicht, 221
«uum, lang, dun hout, 222 uitroep, 224 ele-
Kerst- ment, afk., 225 ten laatste, afk.
Kersttijd is voor de
Poolse ballingen
waar ook ter wereld
bij uitstek een tijd waar
in hun gedachten meer
dan ooit naar hun onder
drukte vaderland gaan en
vaar de daar achterge
bleven families, vrienden
en bekenden. Dit komt
vooral door het zeer hui
selijk en intiem karakter
van de Poolse kerstvie
ring, met haar vele diep
gewortelde tradities en
gebruiken.
Als de kortste dag voor
bij was en de vriendelijke
zon weer zegepraalde op
de lange nacht, vierden
de oude Slaven hun lum-
terfeest om de goden
gunstig te stemmen voor
het komende gewas.
Het Christendom veran
derde het in een feest ter
herdenking van Christus'
geboorte. Uit het koude
'avondland voert het de
verbeelding naar Ef rate's
velden onder de wuivende
palmen van het morgen
land, naar het Kind, dat,
in een beestenstal gebo
ren, vi een kribbe werd
neergelegd; naar herders
ia hot veld, omstraald
door de glans van enge
len die zongen: „Ere zij
God in de hoogste heme
len, vrede op 'aarde
Maar daarmede was
het oude niet uitge
wist. Volgens een
oud, algemeen in Polen
heersend gebruik diende
men aan de traditionele
vigilietafel enkele plaat
sen vrij te houden, voor
hen die voor altijd zijn
weggegaan. Dit nu lijkt,
afkomstig te zijn van 'n
heidens feestmaal, dat
eens ter ere van de doden
werd gehouden. Maar ook
heden wordt aan de Pool
se vigilietafel tenminste
een plaats vrijgehouden,
zij het dan voor een on
verwachte bezoeker
of ter gedachtenis aan
een famielid dat in bal
lingschap veYtoeft.
De nadruk van de Poolse
kerstviering valt op het
Vigilieavondmaal, met de
vele daaromheen gewe
ven tradities en gebrui
ken, waarvan de verbre
king van de „oplatek"
(een soort van ouwel),
het hoogtepunt vormt.
Wanneer de eerste ster
aan de hemel verschijnt,
neemt het gehele huisge
zin plaats aan de geza
menlijke feesttafel. Aan
het begin van het vigilie-
avondmaal richt de huis
vader zich tot de aanzit-
tenden en breekt met elk
van hen de oplateken
wenst ieder het beste. Al
le aanwezigen, ook het
huispersoneel, zijn ver
plicht dit voorbeeld te
volgen, hetgeen o.m. be
tekent, dat alle onenig
heid en vijandschap hier
mede is vergeven en ver
geten.
Op de vigilietafel worden
soms twaalf gerechten
opgediend. Is dit aantal
kléiner, dan moet er in
elk geval op worden gelet,
dat dit een even getal is,
om ongelukken geduren
de het nieuwe jaar af te
wenden. Tot de traditio
nele Poolse vigilie gerech
ten behóren o.a.: „barszes
uszkaml" (barszez met
paddestoelenoortjes)
,#zczupak po zydowsku
(snoek op zijn joods),
karper, zeelt, paddestoe
len met kool, cake met
papaverzaad, verschillen
de soorten compotes van
gedroogde vruchten, en:
Op het platteland u>
het verder gebruik
onder het tafelkleed
hooi te leggen en enkele
garven stro in een hoek
van de kamer te plaatsen.
Soms zijn het er vier: van
tarweroggehaver en
uerst. Bij het binnenha
len van de garven spreekt
ie boer uit:
..Het stro in het huis
ie armoede uit het huis".
Een van deze garven
wordt op de grond uitge
spreid, terwijl lange hal
men op de vigilietafel
worden gelegd. Een paar
halmen werpt men tegen
de zoldering en uit de
wijze, waarop deze neer
vallen, tracht men de
oogstkansen voor het vol
gend jaar te voorspellen.
De boerenknechts en
meisjes trekken halmen
uit, om daarvan af te le-
zen wanneer zij in hel
huwelijksbootje zuilen
stappen. Een lange en
groene halm voorspelt
bruiloft binnen het ko
mende jaar; een rijpe
halm wijst er op, dat men
tenminste nog een jaar
moet wachten, terwijl 'n
uitgedroogde halm bete
kent, dat de betrokken
persoon het lot is toebe
deeld van een oude vrij
gezel. De halmen, voor
deze voorspellingen ge
bruikt, worden vervol
gens in het kippenhok ge
deponeerd, opdat de kip
pen goed zullen leggen.
Stro dat op de grond van
de kamer heeft gelegen,
wordt op liet veld 'ver
brand opdat het onkruid
het koren niet zou over
woekeren. Het stro van
de tafel tenslotte, worïlt
met de resten van het vi-
giliemaal naar de stal ge
bracht en onder het vee
verdeeld, dat naar men
beweert in de heilige
nacht de menselijke taal
spreekt. Een boer stierf
van schrik, toen hij zijn
paarden hoorde zeggen,
dat ze hem gauw naar
het kerkhof zouden bren
gen.
Ook gaat om midder
nacht de hemel open en
iedereen die dit waard is,
kan dit wonder aanschou
wen. Na het vigilieavond
maal gaan de boer en de
boerin naar de boom
gaard; zij binden daar
stro om de bomen opdat
deze meer vrucht zullen
dragen. Wie bijen bezit,
begeeft zich naar de bij
enkorven en beklopt ze,
opdat men in het komen
de jaar meer honing zal
kunnen slingeren. Op de
vigiliedag moet men niet
huilen, want men zal het
hele jaar door huilen;
vien moet ook geen geld
lenen. Wel is het goed
zich te wassen in water,
waarin men tevoren en
kele groszen (oenten)
heeft gegooid. Men moet
echter geen water drin
ken, want dan zal men
het hele jaar dorst heb
ben.
Bijgelooff Ja, maar
dan van het goede
soort dat eigenlijk
een overmaat, een sur
plus is van geloof. Want
omtrent het middernach
telijk uur, maakt men
zich op voor de nachtelij
ke kerkgang, de z.g.
ffasterka".
De eerste kerstdag wordt
waardig en in alle stilte
gevierd. Pas op de ticee
de. kerstdag brengt men
elkander visites. Van dan
af beginnen de vrolijke
volksgebruiken, zoals 't
rondgaan met de kribbe
en de gemaskerde om-
gang met Herodes, de
duivel en de dood. Weer
andere bekende masker-
motieven zijn: beer, rei
ger, wolf en geit. De jon
gelui bezitten namelijk in
Polen een soort recht op
inzameling van gaven, de
zogenaamde Jcolenda"
vxtarbij ze toepasselijke
liederen ten beste geven.
Billy Streiik
