O
Weduwe van Mussolini slijt haar
laatste jaren op een eilandje
/-
VRIJDAG 8 NOVEMBER 1957
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
11
nxe
'üzouwen'paqLna
NA EEN LEVEN VOL TRAGIEK
Tarenlang was mevrouw Mussolin
gedwongen verblijf te houden op het
eiland Ischla. Daar maakte zij zich
véle vrienden. Ze deed zelf haar bood
schappen en de groenteman bewaar
de zijn beste produkten voor haar
Nu mag ze, als ze dat wil, naar Ro
me terugkeren.
Algemeen geachte en beminde figuur
in een kleine wereld
Op het Italiaanse eilandje Forio d'Ischia woont een ruim vijfenzestig
jarige vrouw, die tot de meest populaire figuren van dat kleine wereld
je moet worden gerekend. Zij is algemeen geacht en wordt door ieder
een bemind. Jarenlang was zy hier ballinge, omdat de regering te Rome
haar verboden had het eiland te verlaten. Doch het heeft haar nooit
veel gedeerd. Even weinig als het haar thans belang inboezemt, dat
haar ballingschap onlangs werd opgeheven en zij weer naar Rome mag
terugkeren als zy wil, want voorlopig verkiest zij het eiland.
Deze vrouw, met haar gryze haren, is Donna Raehele Mussolini, de
weduwe van Benito, en de enige mens die de vroegere Italiaanse dicta
tor tot in zijn diepste wezen zou kunnen beoordelen maar dat nooit
openlijk deed. Tevens is zy een van de weinige mensen, die nog steeds
met oprechte liefde van hem gewagen. Uit elk woord, dat zij aan hem
wijdt, zowel in gesprekken als in haar pas verschenen gedenkschriften,
spreekt een diepe liefde voor de man, wiens leven zij vele jaren deelde
en wie zy vijf kinderen schonk.
Het huwelijksleven van Raehele
was niet onverdeeld gelukkig. Jaren
achtereen bleef zij nog in Milaan wo
nen, ofschoon haar man al lang dicta
tor in Rome was. En ook in Rome
woonde zij niet bij hem, doch in de
villa Torlonia. Maar één ding staat
vast: zij was een uitstekende moeder,
die haar hele leven aan de kinderen
wijdde en die ervoor zorgde dat haar
man, als hij thuis kwam, een tehuis
vond.
De kinderen vulden haar ganse be
staan, Edda, de oudste dochter, trouw
de met graaf Galeazzo Ciano, die in
Verona werd doodgeschoten. Zij is la
ter hertrouwd met een Napolitaanse
juwelier. Vittorio, de oudste zoon,
keerde onlangs uit Argentinië terug,
waar men hem overigens graag nog
wat had willen houden in verband met
zekere financiële transacties. Geluk
kig voor hem kennen de Italiaanse
wetten op dit punt geen uitleverings
plicht. Bruno sneuvelde in de Abes-
sijnse oorlog. En Romano en Anna
Maria houden in Rome de neo-fascis-
tische cultus hoog. Maar al deze kin
deren hadden één ding gemeen: een
ongeëvenaard respect voor hun moe
der, die zij regelmatig kwamen bezoe
ken.
Twee jaar geleden werd Raehele In
het bezit gesteld van de nalatenschap
van haar man, het particuliere bezit
van II Duce. Zij kon daar eerst over
beschikken, nadat de successierechten
waren betaald. En die waren niet ge
ring, want ze bedroegen meer dan tien
miljoen lire. Wat zij daarvan overhield
is echter ruim voldoende om van te
kunnen leven.
Raehele Agostini, zoals haar meis
jesnaam luidt, is nooit op de voor
grond getreden. Slechts zelden zag
men haar officieus in de nabijheid van
haar man en bij officiële gebeurtenis
sen was zij altijd afwezig. Bij ont
vangst van buitenlandse gasten was
zij nimmer tegenwoordig. Dan trad
Edda Ciano als gastvrouw op.
Raehele is van zeer eenvoudige af
komst, zij was de dochter van een
jong gestorven dagloner en werkte,
net als haar vader, oij de boeren. Be
nito was een dorpsgenoot van haar,
maar daar hij zeven jaar ouder was
dan zij, kende hij haar nauwelijks.
Pas veel later ontmoetten zij elkaar
en kwamen met elkander in nauwer
contact, doordat zij hetzelfde dialect
spraken en dezelfde mensen van vroe
ger kenden. Raehele was toen dienst
meisje in de herberg „l'Agnello", die
het eigendom was van Mussolini's va
der. En de latere Duce was dorps-on
derwijzer, wat zijn vader ook eens
was geweest voor hij herbergier werd,
maar deze was er nog hoefsmid bij.
Zulk een dorp was ForTi.
Deze herberg werd een brandpunt
van politiek. Benito, die vijf iaar als
journalist in Zwitserland had ge
woond, doch dat land was uitgezet we
gens socialistische activiteit, was na
melijk naar huis teruggekeerd en
voerde toen hier veel agitatie. Met in
tense belangstelling luisterde Raehele
naar de oproerige taal van de jeugdi
ge Mussolini, die zijn voornaam dank
te aan een door zijn vader zeer bewon
derde Mexicaanse revolutiQnair. En er
ontstond een liefdesband tussen bei
den.
Zij was zeventien jaar oud en hij
vierentwintig toen ze met elkaar in
het huwelijk traden. Het gezin ves
tigde zich in Milaan, nadat Musso
lini het tot redacteur van het dag
blad Avanti had gebracht, Tien ja
ren lang bleven zij in die stad wo
nen, tien jaren van bewogen poli
tiek leven, van fascistische opbloei
en revolutionaire voorbereidingen,
culminerend in de befaamde mars
naar Rome van 1922 en de vesti
ging van de fascistische staat, die
zich eenentwintig jaren lang zou
handhaven.
Rachel Mussolini heeft het niet ge
makkelijk gehad met haar dictator.
Terwijl zijn macht zich met duizeling
wekkende snelheid uitbreidde en hij
bewonderd en aanbeden werd, leefde
zij in volkomen afzondering alleen
voor de kinderen. Aan hen wijdde zij
zich volledig, daarbij tevens wachtend
op de man. die zo zelden thuiskwam
omdat hij nooit tijd had. Zij moest
aanzien hoe Mussolini verstrikt raak
te in de greep van allerlei vrouwen.
Een van hen, Clara Petacci, verdrong
haar ten slotte geheel en al uit het
hart van Mussolini. Zij ging ook met
hem de dood in, toen alles verloren
was.
Donna Raehele heeft ongetwijfeld
zeer onder dit alles geleden en her
haalde pogingen gedaan, haar man
voor zich terug te winnen. Al die po
gingen waren vergeefs. Zo liet zij zich
tenslotte alléén maar omderwille van
de schijn bij die zeldzame gelegenhe
den, dat haar man daar pnjs op stel
de, met hem en de kinderen fotografe
ren. Daarmee hielp zij nog voor haai
man de faam hooghouden, een goed
vader en een goed echtgenoot te zijn.
En in wezen was Musolini zeer gesteld
op zijn vrouw en zijn kinderen, vooral
op Bruno.
Veel kostbare herinneringen aan
haar man heeft zij trouwens ook niet
mogen behouden. Foto's, brieven en
documenten, die maai* een schijn van
internationale, nationale of politieke
betekenis hadden, verdwenen in de
staatsarchieven. In later tijden zullen
die foto's en brieven misschien eens
waarde krijgen, doch nu zijn zij niets
waard, behalve misschien voor een
vrouw, die alleen nog maar haar her
inneringen heeft om op te teren.
Voorts is destijds een groot aantal
voorwerpen uit Mussolini's nalaten
schap in het openbaar gevield: speel
kaarten, fototoestellen, kunstvoorwer
pen en sportartikelen, Abessijnse
munten en medailles. En bibliofielen
konden naar hartelust bieden op de
duizenden boeken uit de bibliotheek
van II Duce, waarvan vele exempla
ren waren voorzien van persoonlijke
opdrachten van schrijvers.
De neo-fascisten hebben vergeefs ge
tracht Raehele in hun politiek te be
trekken. Onder leiding van 2 kinde
ren en tal van verre familieleden en
vroegere vrienden van Mussolini voe
ren zij tot op lieden een actieve poli
tiek in Rome, doch de eenzame vrouw
op het eiland Ischia hield zich zeer be
slist niet met politiek op. Zij koester
de maar één wens: 'n graf voor haar
man. Jarenlang heeft zij moeite ge
daan, het stoffelijk overschot in haar
bezit te krijgen. De Duce was op een
geheime plaats begraven, en de Itali
aanse regering weigerde die bekend te
maken.
Maar enkele maanden geleden nn-
dat Raehele meermalen was genoemd
in het proces van Dongo, traden anti
fascisten voor haar in het krijt. Zo
kreeg zij onlangs de beschikking over
het stoffelijk overschot van haar man
en zij besliste dat hij zou worden be
graven in het familiegraf in Predap-
pio, vlak bij zijn geboorteplaats Forli.
Daar wenst ook Raehele te rusten, in
de dood verenigd met 'n man, wiens
leven z\j nimmer heeft mogen delen.
Eenentwintigste
Fashionweek
Van 18 tot 23 november zal de Am
sterdamse Fashionweek, de halfjaar
lijkse manifestatie van de exporte
rende Nederlandse damesbovenkle-
dingindustrie, wederom worden ge
houden. Op een avondfeest in kasteel
„De Hooge Vuursche" te Baarn zullen
de buitenlandse inkopers worden ont
vangen. Zij zullen daar o.m. een aan
tal modellen zien uit de nieuwste col
lecties van le leden der stichting
„Amsterdam Fashionweek".
Wie dit plaatje bekjjkt,
slaakt onwillekeurig de ver
zuchting dat het in onze tjjd
wel bijzonder prettig is om
nog een bakvis te zjjn. Want
de .teen-agers" van onze
moderne tjjd zjjn volop in
de gelegenheid, om met de
mode mee te gaan En dat
doen ze dan ook wel ze
weten over het algemeen
heel goed wat ze dragen
kunnen en hebben daarby
nog het Keh'k, d® mode
industrie hen tegemoet
komt met een keur van
sportieve en gemakkelijk-
zittende kleding, zoals jonge
meisjes graag dragen.
Voor koude herfstdagen en.
niet te vergeten, voor even
tueel sneeuw- en ysvermaak
in de komende winter, is by
voorbeeld zo'n gebreid jasje
een aantrekkeiyke en war
me dracht voor een jong
meisje. Het model van <le
tekening is gemaakt uit
dikke hemelsblauwe wol, de
grote kraag kan tot aan de
kin worden dichtgeknoopt.
De mouwen zijn laag inge
zet.
Een wel heel praktisch kos
tuum voor koude dagen is
het middelste pakje, ge
maakt uit geruite stof. De
bijzonderheid van dit pakje
is dat het een zogenaamae
broek-rok" heeft, welke het
byzonder geschikt maakt
voor sportieve jongedames.
i Ativertentie)
Dit zün twee mantelpakjes van Ierse
tweed, vervaardigd naar ideeën van
de Ierse mode-ontwerper Raymond
Kenner die dezer dagen in Dublin zjjn
najaars-collectie toonde. Links een
blauw-zwart pakje van grof geweven
stof; rechts een kostuum dat op de
show vooral de aandacht trok door de
tint van de stof waaruit het werd ver
vaardigd. Die kleur was nameiyk een
melange van purper-zwarte en ker
senrode tinten op een diep-violette on
dergrond.
Ondanks huishoudelijk
De aangeknipte capuchon
houdt ieder zuchtje wind
tegen.
En tenslotte zjjn er de mut
sen die geheel over de oren
sluiten. Het bovenste muts
je is van bont de onderste
muts is gebreid en gaa»
over in een sjaal. Voor de
teen-ager" is er dan ook
nog het warme, geheel ge
voerde, laarsje van wildleer,
dat toch elegant van vorm is
0ev\ qoede gastvrouw 31JU
(Van onze redactrice).
Er is geen vrouw dit niet graag op
gezette tijden een complimentje
krijgt met betrekking tot haar
kwaliteiten als gastvrouio. Of zij een
weinig ijdel is of niet: iedere vrouw
vindt het plezierig om te merken dat
haar bezoeksters en bezoekers het
prettig hebben gevonden om haar
gast te zijn, onverschillig of het om
een bezoekje van slechts één avond
dan wel om een verblijf van enkele
dagen gaat. En ongetwijfeld voelt
iedere vrouiv zich in haar hart on
prettig wanneer zij het vage idee
heeft, als gastvrouw te zijn tekortge
schoten, al doen haar gasten (al dan
niet uit beleefdheid!hun uiterste
best om haar van het tegendeel te
overtuigen.
Want het gastvrouxv spelen gaat
ons niet altijd even vlot af. De ene
keer wordt het bezoekavondje van
relaties of kennissen een succes en is
de avond om voordat men het weet;
de andere keer lijken de wijzers van
de klok te kruipen, is de conversatie
,&o droog als gort" en slaakt men
een (onhoorbare) zucht van verlich
ting wanneer de visite een beetje
vroegtijdig opstapt, al dan niet onder
het gemompeld excuus van „de baby
sitter te moeten gaan aflossen".
Nu zal niemand durven beweren
dat het mislukken van zo'n
avondje altijd op rekening van
de gastvrouw moet worden geschre
ven.
De gastheer is ook niet altijd gedispo
neerd tot 't ontvangen van bezoek, zit
wel eens met z'n hoofd bij zijn dage
lijks werk inplaats van bij de conver
satie met de bezoekers en is misschien
zo doodmoe van z'n drukke werkzaam
heden in de voorafgaande dagen, dat
hij het maar moeilijk meer kan op
brengen om fris en onderhoudend te
redekavelen met zijn gasten. Maar
voor een groot deel hangt het slagen
van zo'n avondje toch wel van de
vrouw des huizes af. Want als die
van mening is dat de taak van de
gastvrouw alleen maar bestaat uif
kopjes en glaasjes vullen, het op ge
zette tijden presenteren van zoetig-
heidjes en zoutigheidjes en voor de
rest van de tijd dociel toeluisteren
naar wat anderen zeggen dan is
het inderdaad grotendeels aan hódr
te wijten wanneer het avondje-uit
voor de bezoekers een „avondje-be
proeving" wordt. Dan kan die gast
vrouw net zo goed voor zo'n avond
een serveerster huren om de „inwen
dige mens" van de bezoekers te ver
zorgen, en zélf naar de bioscoop
gaan, om maar eens iets te noemen.
Het succes van zo'n bezoekavond
je ligt heus niet alleen in de
kwaliteit (en de kwantiteit)
van hetgeen men z'n bezoekers voor
zet. De visite zou vermoedelijk meer
genieten van een kop gootwater met
een sprankelijk babbeltje erbij, dan
van volgens de „vijf gouden regels"
gezette thee die in een benauwend
stilzwijgen wordt genuttigd
Nee, dat succes ligt in de eerste
plaats in de wijze waarop de gast
vrouw de bezoekers ontvangt, al ko-
men ze onaangekondigd en misschien
wel een beetje ongelegen. Laat hen
merken dat U het prettig vindt om
ze te zien verschijnen; want vindt U
het zélf zo leuk om door uw kennis
sen met een lang gezicht begroet te
worden T
En wanneer de koffie, de thee of
wat dan ook op tafel staat, verbeeld
U dan niet dat de gasten gekomen
zijn om te onderhoudenLuisteren
is zelfs een grote kunst die veel men
sen niet verstaan; maar een hele
avond luisteren gaat benauwend wer
ken op diegenen die tegenover U zit
ten. Het hoeven heus geen grote wijs
heden te zijn, die U verkondigt;
praat maar rustig zoals het bekende
vogeltje, dat zingt zoals het gebekt
is. Op een luchtig gesprekje over de
dagelijkse oppervlakkige dingen des
levens staat heus geen doodstraf
Wanneer uw gasten mensen zijn, die 'n
drukke dagtaak plegen te hebben, zal
soms zo'n hiehtig gesprek een meer
gewaardeerde ontspanning zijn dan
het praten over wellicht interessan
te, maar zwaarwichtige onderwer
pen.
De gastvrouw die de conversatie
en de sfeer van zo'n bezoek
avondje eenmaal in goede ba
nen heeft weten te leiden, dient
voortdurend waakzaam te zijn om
te voorkomen dat de sfeer en de con
versatie in eendracht en vereniging
stranden. Ze moet de conversatie
handig een wending kunnen geven,
wanneer iemand in het gezelschap
geestig is ten koste van iemand an
ders in datzelfde gezélschap; ze is
ook degene, die moet zorgen dat
iedereen de gelegenheid krijgt m
zijn of haar eigen mening omtrent
een bepaald gesprekspunt te geven;
ze moet vooral op tactvolle wijze een
ander onderwerp te berde kunnen
brengen, wanneer een der aanwezi
gen uitgebreid over zichzelf, over
eigen omstandigheden, prestaties of
moeilijkheden begint te redeneren
want aan niets hebben de meeste
mensen zo'n hekel als aan degene,
Z)an &Z6M0
C tot ozcutv
Hit was een vrouw die het tegen
mij opmerkte een zakenvrouw
nog wel. die haar vak prima ver
staat. en daarom klonk haar verzuch
ting nog eens zo amusant: Zouden
sommige vrouwen écht niet kunnen
denken
Op zo'n algemene opmerking kan
iemand natuurlijk niet prompt een
welgefundeerd en afdoend antwoord
geven, zodat ik repliceerde: Künnen
wel waarschijnlijk, maar daarom wil
len ze nog niet
Inderdaad geloof ik geen ogenblik
dat sommige vrouwen, hoe weinig
snugger ook in de wieg uitgevallen,
beshst niet kunnen denken. Zolang
een menselijk wezen geen construc
tiefout binnen de hersenpan vertoont,
mag denken een inspannende bezig
heid zijn. maar stellig geen onmoge
lijke. Het is wel een beetle moeilijk
om voor dit denkvermogen proeven te
gaan verzinnen - zelfs vernuftig uit
gedachte tests kunnen hier falen
en ook de In dit opzichf onfeilbaar ge
achte wiskunde is in het geheel geen
Denken kan nooit kwaab
afdoende waardemeter gebleken.
Ik bedoel dit (ter voorkoming van
postzakken vol protesten van mathe
matici) eenvoudig zo. dat een meisje
wel heel aardig een patroon op maat
kan leren tekenen en toch met geen
mogelijkheid een meetkundige con
structie uitvoeren. Terwijl de hoeveel
heid intelligentie nodig voor beide
prestaties, niet noemenswaard zal
verschillen. Maar het eerste interes
seert haar waarschijnlijk om de prak
tische bruikbaarheid bovenmate, het
tweede als abstracte theorie voor geen
zier.
Nu zal ik allerminst willen bewe
ren, dat het speciaal de vrouw is
die weigert haar denkvermogen
in te spannen voor iets dat zij niet be
grijpen wil wegens totaal gebrek aan
belangstelling.
Alleen ben ik, algemeen gesproken,
toch wel geneigd te constateren dat
het terrein van de mannelijke belang
stelling en dus van zijn bereidheid
om na te denken, veel groter is dan
dat van de vrouw.
En in het vaststellen van dat feit
schuilt ook weer een stukje vrouwelijk
minderwaardigheidsgevoel maar
dan vooral niet bewust. Eerder ls het
een hardnekkig verzet tegen de kans,
voor vól aangezien te worden: niet al
leen om de inspanning van dat den
ken, maar ook om net risico van ver
lies veler illusies
Als U mij niet gelooft zoudt U eens
regelmatig mijn post en die van vele
krantenmensen moeten doorlezen, en
nauwkeurig een tijd lang alle recht
bankverslagen van zwendel en oplich
ting uitknippen, benevens de inhoud
van vele ingezonden stukken en vra-
genrubrieken. Driekwart van dit wer
kelijk hoogst verbijsterend en soms
vermakelijk materiaal zou U de gepij
nigde kreet ontlokken: Maar denken
die stakkerds van vrouwen dan niet
nè,?
Wilt U een voorbeeld uit eigen
ervaring Ik heb destijds wel
eens op deze plaats enig mis
noegen geuit over de publiciteit rond
ex-koningin Narriman, wier rol op het
weredtoneel ik even onbeduidend als
weinig voorbeeldig voor het jonge
vrouwvolk oordeelde. U hadt de ver
ontwaardigde, opgewoftden brieven
moeten lezen over mijn hardheid te
genover zo'n ongelukkig, van haar
enig kind gescheiden vrouwtje.
Ik heb dat maar rustig zo gelaten,
vertrouwende dat de lijd ook in dit ge
val de ware toedracht wel zou leren.
Maar nu de kranten openlijk en hard
nekkig het gerucht blijven aanwakke
ren. dat diezelfde Narriman weer met
Faroek poogt aan te pappen, is er
§een één van die verontwaardigde
riefschrijfsters die mij toegeeft:
Waarempel, het kon toch wel eens an
ders wezen dan ik dacht. Eerlijk ge
zegd: van mij behoeft het niet, hoor.
Want ik weet allang dat een bepaalde
categorie vrouwen tot het bittere eind
aan een illusie zullen vasthouden, te
gen alle beter weten en nuchter na
denken in.
Dat zijn de, zo .geheten „lieve"
vrouwen, die, na van al haar
spaarduitjes beroofd te zijn, nog
zullen zuchten: En toch was het zo'n
aórdige man, hij was alleen maar be
dorven door slechte vriendenOf
die U. als U haar uit levenservaring
voorzichtig probeert enige nuchter
heid bij te brengen, zullen toevoegen
dat zij blij zijn niet zo op haar ver
stand, maar op haar gevoel te ver
trouwen.
Het is een bedenkelijk soort van
denkluiheld, die geen menselijk goed
willendheid kweekt maar een angsti
ge ontvankelijkheid voor alle kwaad
willige praktijken. Want het is op die
onwil, die luiheid om na te denken, dat
vele lieden met minder fraaie bedoe
lingen speculeren.
De lezing van de inspecteurs-mé-
moires in zakformaat, speciaal die
van de zedenpolitie, is wat dat aan
gaat uiterst leerzaam. U behoeft ze
om mij uw half volwassen dochters
niet in handen te spelen: maar voor de
moeder zijn ze een uitmuntende re
medie tegen het waandenkbeeld, dat
niet nadenken in het leven heel wat
moeite spaart.
SASKIA.
die altijd zichzelf in het middelpunt
der belangstelling wil plaatsen En dit
laatste geldt natuurlijk ht de eerste
plaats voor de gastvrouw-zélf
Gastvrouw-spelen is niet zo een
voudig als het lijkt; het is eigenlijk
net zoiets als het dirigeren an een
orkest, en in sommige gevallen even
vermoeiend. Het is een kunst die zelfs
uif honderd boekjes van Amy Gros-
kamp—Ten Have niet geleera kan
worden: een kunst die niet ophoudt
bij het met zorg en volgens ie rege-
je, maar daarmee pas begint
len der etiquette geserveerde drank