Vogeltrek wordt onderzocht met
behulp van planetarium
„Grindadrap": geregelde sensatie
voor bevolking van de Faer-oër
DE DOEUPIM
JAPAN NOG DE GROOTSTE
PRODUCENT VAN SCHEPEN
Waar zijn onze schepen?
IIIMI1111™^
VRIJDAG 25 OKTOBER 1957
PROVINCIALE ZEEUW8E COURANT
17
ORNITHOLOGEN DOEN UITGEBREID SPEURWERK
Lampen en verwarmingsinstallaties
zorgden voor kunstmatige seizoenen
Gedurende de laatste jaren wordt op verschillende plaatsen in de
wereld met behulp van allerlei technische middelen getracht het
raadsel van de vogeltrek op te lossen. Ornithologen uit vele landen
houden zich met dit probleem bezig, doch tot nu toe heeft men slechts
kunnen vermoeden, waardoor op bepaalde tijden in het jaar deze on
rust zich van de vogels meester maakt. Dank zij een uitgebreide serie
proefnemingen in het laboratorium van het zoölogisch instituut der
universiteit van Frankfort en in een dierentuin in dezelfde stad heeft
men echter talrijke wetenswaardige dingen ontdekt die voor een groot
deel het doen en laten van de vogels vóór en gedurende de trek tijd
verklaren.
Men is er in geslaagd de periodiek
optredende onrust voor de vogeltrek
kunstmatig op te wekken en weer
teniet te doen. In een dierentuin te
Frankfort veranderde men regelma
tig de opeenvolging van de jaarge
tijden. Met behulp van kunstmatig
licht boven bepaalde kooien, liet men
gedurende een jaar het daglicht 18
uur per dag duren, waardoor een si
tuatie werd geschapen, die onder
normale omstandigheden veel in de
maand juni voorkomt. Gedurende dat
gehele jaar bleef de lust tot trekken
bij de vogels weg, terwijl de vogels
in andere kooien op bepaalde tijden
onrustig werden.
Later werd met behulp van lampen
en verwarmingsinstallaties de opeen
volging der seizoenen samenge-
Advertentie
Griep dan Cognac.
bracht in twee maanden en bij deze
proef, die in één jaar zes maal werd
herhaald, bleken de vogels iedere
keer weer op bepaalde tijden onrus
tig te worden.
Verder werden ook de fysiologische
veranderingen die normaal aan de
vogeltrek voorafgaan eveneens zes
keer geconstateerd.
Met deze proeven toonde de vo-
gelkundigen aan, dat de natuur een
overwegende invloed heeft op de
hormoonhuishouding van de vogels.
Opmerkelijk is ook het verschijn
sel, dat vogels enige tijd voor de
trek abnormaal veel vet aanzetten,
om tegen de vermoeienissen van de
zware vliegtocht opgewassen te zijn.
Men heeft vastgesteld, dat bij ver
schillende soorten het gewicht in
twee weken met ongeveer zeventig
procent toeneemt.
Grasmussen, die onder normale
omstandigheden tegen de herfst van
Noord-Europa naar de Belgische
Kongo, of andere delen van Zuid-
Afrika vliegen, verdubbelen zelfs hun
gewicht, terwijl hun lichaamswarm
te evenredig daalt.
Men heeft onderzocht waarop de
vogels zich tijdens de trek oriënte
ren en de resultaten hiervan zijn
verrassend geweest. Gebleken is, dat
bijvoorbeeld spreeuwen zich oriënte
ren op de zon. Men plaatste daartoe
een aantal vogels in een draaibare
kooi en maakte buiten de kooi een
voederplaats, die met een doek rond
om de kooi geheel werd bedekt. De
spreeuwen bleken echter de voeder
plaats direct terug te kunnen vinden,
ook al werd de kooi in verschillende
standen gedraaid. Deze proef lukte
zelfs nog bij .een veranderde zonne
stand.
Sterren
Trekvogels kunnen zich ook op
de sterren oriënteren. In het pla
netarium te Bremen werd een
sterrenhemel samengesteld, zoals
die in de herfst zichtbaar is. Ver
schillende vogels die vervolgens in
het planetarium werden losgela
ten trachtten alle de koepel in
zuid-oostelijke richting te verla
ten en bij een sterrenhemel zoals
in het voorjaar probeerden ze het
in tegenovergestelde richting.
Verder heeft men de gedragingen
van de braansluiper gecontroleerd.
Deze vogel die in de herfst vanuit
het noorden precies in zuidelijke
richting vliegt om daarna boven het
Middellandsezeegcbied naar het zuid
oosten af te buigen deed hetzelfde
in het planetarium. Toen men daar
een Middeneuropese sterrenhemel had
aangebracht vlogen de vogels naar
het zuiden. Ze richtten zich opval
lend naar het zuid-oosten zodra de
sterrenhemel uit het Middellandse-
zeegebied boven hen verscheen.
Doch al met al bestaan nog vele
open vragen rond de vogeltrek,
schrijft de Frankfurter Algemeine
Zeitung. Onverklaarbaar is bijvoor
beeld nog het verschijnsel, dat, zoals
in Engeland is geconstateerd, bij de
roodborstjes alleen de wijfjes nog
wegtrekken terwijl de mannetjes
blijven. Ook oudere vogels trekken
naar het schijnt niet meer geregeld
weg, hoewel bij onderzoekingen
blijkt, dat ze tegen de vermoeienis
sen van een trek zeer zeker nog op
gewassen zijn.
Zolang echter op verschillende vra
gen nog geen definitief antwoord ge
geven kan worden zullen de proeven
in de laboratorium van het zoölo
gisch instituut der Frankforter uni
versiteit voortgezet worden.
~üan en oeet
Sverre in Canada
Magnus Moen is een Deens schrij
ver, die al menig geslaagd kinderboek
het licht heeft doen zien. Zijn „Sver
re in Canada" in het Nederlands
vertaald door C. W. Utenhove-Roms-
winckel uitgegeven door de „Zui.i-
Hollandse Uitgeversmaatschappij" te
Den Haag, is een boek voor jongens,
die het Ot en Sien-tijdperk al enige
tijd achter zich hebben liggen. Het is
een sfeerrijk verhaal, waarin de typi
sche Noordse natuur als passend decor
fungeert. „Sverre in Canada" gaat
over een avontuurlijke jongeman, d:s
op de zeevaartschool zit. Trouwens
het hele verhaal handelt in de zee
manssfeer en daarom is het voor de
jeugdige Zeeuwse lezers interessant.
Bepaald origineel is het boek overi
gens niet, maar dat is dan ook niet
nodig bij een dergelijk jeugdboek: als
er maar genoeg spannende momenten
zijn. En daarover heeft men bij „Sver-
ve in Canada" beslist niet te klagen.
9 Een Turkse student heeft te Bern de
echtgenote van de eerste Joego-Slavl-
sche ambassade-secretaris doodgeschoten
en vervolgens de hand aan zichzelf gesla
gen. De reden voor de daad zou van per
soonlijke aard zijn.
9 Een Argentijnse trein, die op weg
was van Buenos Aires naar Neuquen in
het Andesgebergte is op duizend kilome
ter van de hoofdstad uit de rails gelo
pen, waardoor zes personen werden ge
dood en 35 gewond.
Japan was in de eerste negen
maanden van het lopende jaar,
evenals in 1956, de grootste produ
cent van schepen ter wereld, zo
blijkt uit gepubliceerde statistieken
van Lloyd's te Londen. In Japan
werden in de eerste negen maanden
van dit jaar schepen met een ge
zamenlijke tonnemaat van 1.725.000
bruto register ton te water gelaten.
Engeland kwam op de tweede
plaats met een produktie van
953.000 ton en Duitsland op de
derde plaats met 872.000 ton. In
de overeenkomstige periode van
1956 waren de produktiecijfers
van deze drie landen resp. als
volgt: Japan 1.178.000 ton, En
geland 887.000 ton en Duitsland
754.000 ton.
In het derde kwartaal van het lo
pende jaar bedroeg de Japanse pro
duktie 635.609 ton, de Engelse
358.517 ton en de Duitse 328.621 ton.
Daarna volgden Zweden met 120.868
ton, Frankrijk met 99.747 ton, Ne
derland met 88.595 ton, de Verenig
de Staten met 87.134 ton, Italië met
70.198 ton, Spanje met 45.112 ton,
Denemarken met 37.349 ton, Noor
wegen met 35.774 ton, Polen met
32.608 ton, Joegoslavië met 24.681
ton en Finland met 14.867 ton.
De tonnemaat der in aanbouw
zijnde schepen was einde september
j.l. het grootst in Engeland. Hier
was 2.240.731 ton scheepsruimte in
aanbouw of 179.968 ton meer dan
aan het einde van het vorige kwar
taal. Japan kwam op de tweede
plaats met 1.480.255 ton (een stij
ging van 5.145 ton ten opzichte van
einde juni) en Italië op de derde
plaats met 881.202 ton (daling van
37.083 ton).
Daarna volgden Duitsland met
827.220 ton 85.770 ton), Neder-
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllHI
land met 606.165 ton 20.324 ton),
de Verenigde Staten met 601.178 ton
209.130 ton), Frankrijk 521.306
ton 39.307 ton), Zweden 490.949
ton (4- 27.347 ton), Noorwegen
322.473 ton 49.727 ton), Spanje
237.069 ton 2.127 ton), Finland
226.172 ton 81.809 ton), Polen
199.937 ton 30.439 ton), Dene
marken 178.538 ton 29.610 ton),
België 155.320 ton 5.794 ton) en
Joegoslavië met 138.906 ton
8.341 ton).
Van de scheepsruimte, die einde
september over de gehele wereld
in aanbouw was, was 3.618.321 ton
voor export bestemd. Hiervan was
26,8 pet. in aanbouw in Japan,
13,2 pet. in Duitsland, 11 pet. in
Italië, 10,6 pet. in Engeland, 8,3
pet. in Zweden en 7 pet. in Ne
derland. De grootste importeurs
van nieuwe schepen zijn Liberia,
Panama en Noorwegen.
Nog even kalm aan doen
Als je A-griep hebt gehad en 10 keer a hebt moeten zeggen
tegen de dokter en als dan eindelijk alle flesjes leeg. alle
pilletjes op en alle kwaaltjes weg zijn, maar je voelt je nog
niet he-le-maal de oude, zeg dan, na al die A's nu eens kaas.
Want dan is het tijd om met die heerlijke voedzame, gezonde
Hollandse kaas weer
een mens van je SVVGV/
te maken. doe'meer met KAAS
Publlkrtte N»d«rl«nd> Zuly.lbure.u 42
Aalsdijk 22 330 m. z. Cape Race.
Alhena 22 90 m. z.o. Fernando Noronha.
Alioth 22 Antwerpen.
Alcor 22 50 m. z.o. Recife.
Alwaki 22 Hamburg.
Alphard 23 Montevideo te B. Aires.
Ameland p. 22 Townsville n. Auckland.
A-nmenkerk p. 22 Diego Garcia.
Axeldijk 22 180 m. o.z.o. Bermuda.
Barentsz 22 Makassar.
Baud 23 Belawan.
Boissevaln 23 L. Marques verw.
Blitar 22 Suez.
Caltex „The Hague" 22 330 m. o.
Magadisclo.
Caltex „Delft" 22 m. o. Rasfartak.
Caprlcomus 22 25 m. z. Majorca.
Crania 22 360 m. z.w. FayaL
Congokust 22 Hamburg n. Amsterdam.
Corilla 24 v. Abadan n. Mombosa.
Dongedijk 22 170 m. n.o. Puerto Rico.
Dalerdijk 23 Los Angeles n. Balboa.
Eemland 22 230 m. z.o. Madeira.
Eenhoorn 22 Hamburg n. Bremen.
Esso „Den Haag" 24 Rasel Hadd n.
Rastanusa.
Esso „Nederland" 23 Suez verw.
Heelsum 22 Hamburg n. Antwerpen.
Heemskerk 24 te Marseille.
Ivoorkust 22 Motadi n. Pointenolre.
Jagersfontein 22 Antwerpen.
Kalinga 22 800 m. z.w. Madeira.
Kalydon 22 120 m. n.o. P. Rico.
Kara 22 1050 m. z.w. Madeira.
Katelysia 23 Panamakanaal n, Curasao.
Kellia 24 R'dam n. Ornskoldsvik.
(Advertentie)
Kermia p. 22 Aruba.
Kapionetta 22 480 m. o.z.o. Curasao.
Kieldrecht p. 22 Guardafui.
Langkoeas p. 22 Kp. Bon n. PL Said.
Leopoldskerk 22 Antw. n. Hamburg.
Maasland 23 Amsterdam n. Las Palmas.
Merwede 22 160 m. w.t.z. Kp. St.-Vincenc.
Merwelloyd 22 Main n. Semarang.
Meerkerk 22 Aden n. Pt. Said.
Mijdrecht 22 250 m. w.t.n. Lands End.
Noordam 22 725 m. w. Bishoproek.
Ondina 22 20 m. z.o. Gibraltar.
Overijsel 22 750 m. n.n.w. Kaapstad.
Ouwerkerk 23 Rotterdam n. Genua.
Purfina Nederland 22 260 m. n.n.o. Kp.
Villano.
Rijndam 22 Rotterdam n. New York.
Rita 22 Penang.
Schelp wijk 22 Manomal n. Curasao.
Senegalkust 23 Antwerpen verw.
Sliedreeht 22 320 m. n.o. Flores.
Stad Arnhem 22 1200 m. o.n.0. Cape St.-
Francisco.
Stad Rotterdam 22 15 m. n.w. Kp. Villano.
Ternate 22 600 m. o.z.o. Kp. Guardafui.
Tawali 23 Marseille n. Antwerpen.
Tegelberg 23 Yokohama verw.
Tibia 22 300 m. n. Paramaribo.
Tjisadane 22 Okinawa n. Hongkong.
Tomori 22 21 m. z. Kp. Rasfartak.
Utrecht 23 Antwerpen n. A'dam.
Vasum p. 23 Aden.
Vivlpora l-Xl Liverpool verw.
Weltevreden 21 Balikpapan.
Willem Ruys 24 te Tandjong Priok.
Wonogiri 22 400 m. o.z.o. Socotra.
Wonosarl 22 110 m. w. Algiers.
Zuiderkerk 23 te Rotterdam verw.
Notariële vereniging koos
secretaris-penningmeester
Op de te Amsterdam gehouden
huishoudelijke vergadering van de
notariële vereniging is mr. H. D. de
Vries Robbé, kandidaat-notaris te
Amsterdam, gekozen tot secretaris
penningmeester. Hij volgt mr. A. G.
Lubbers op, die in verband met zijn
benoeming tot algemeen voorzitter
van de broederschap der kandidaat-
notarissen, zijn functie heeft neerge
legd.
AL DUIZEND JAAR LANG:
het gereedschap in de boten, zoekt sloten cordon natuurlijk doorbro-
zijn plaats op. In een ommezien hen en zo ontsnappen er toch
steeds ook weer enige troepjes
sen ommezien
een eind de
Moordpartij op dwergwalvissen is
noodzakelijk als voedselwinning
Nooit zagen we een sfeer van liefelijke vrede en idyllische rust
zo plotseling omslaan in een woeste moordpartij. Nooit werden
zwijgzame vissers en rustig hooiende boeren zo eensklaps en on
verwacht veranderd in bloeddorstige jagers. Nooit zagen we de
waarheid, dat het ganse leven in de natuur één aanhoudende
strijd om het naakte bestaan is, ons in zo realistische vormen
en kleuren voor ogen getoverd als op deze dag. Wat we jaren
lang begeerd hadden zélf te zien, was dramatischer dan het in
de boeken beschreven wordt. Het was wilder, voller, gecompli
ceerder dan we hier in woorden kunnen uitdrukken.
W aar schuwing
De dag was niet zonder zon
geweest en de zee was vrij
kalm. Zoveel te gemakkelijker
had de visser de school grinden
gezien die, als in een majes
tueuze spelevaart, de oceaan
golven op een vrij beperkte
plek in onstuimige beweging
brachten. Dadelijk werden
waarschuwingstekenen in de
mast gehesen en andere signa-
Door J. Piebenga.
Wie op de Faer-oër reist, die
wonderlijke eilandenwereld in het
noorden van de Atlantische Oce
aan. hoopt vanzelfsprekend eens
getuige te zijn van een „grinda
drap". Hij hoorde er zo vaak van,
hij weet ervan uit de boeken. Al
tijd echter vertrekt hij juist te
vroeg van een bepaalde plaats of
hij komt er net een dag te laat. In
velerlei verhalen dringt dan de
weerklank van het drama tot hem
door, hij leest enige dagen later
in de krant het nuchtere bericht
dat daar en daar „grindabod" is
geweest en dat de vangst zoveel
honderd dieren bedroeg. Maar hoe
veel vleselijke overblijfselen van
de slachtpartij hij naderhand ook
ontdekt, de sensatie van oogge
tuige van een primitief en bar-
buais toneel te zijn geweest, .bleef
hem toch ontzegd
Tot op een dag ln het begin
van augustus het geluk de rei
ziger toch toewenkt. O ja, hij
kwam nog te laat aan om alles
van het begin af mee te ma
ken, maar wat hij zag was
meer dan genoeg. Hij sprak
met de visser die in zee plot
seling een school van deze
grinden had ontdekt. Grinden,
dat zijn kleine walvissen, die
van vijf vijf tot zeven meter
lang worden, met meesterlijke
beheersing de golven doorklie
ven en die altijd in groepen
van honderden 'hun weg over
de oceaan en langs de kust
zoeken. Men ziet ze in de wijde
waterwereld van Groenland tot
Noorwegen, maar nergens
wordt er zo hartstochtelijk op
gejaagd als op de Faer-oër,
Voor dierenbeschermers moet
het wel vreselijk zijn van deze
jacht kennis te nemen, maai
de Faeringers hebben er sedert
duizend jaar niet minder dan
een welkome, onmisbare wijze
van voedselwinning in gezien.
len gegeven. Binnen tien minu
ten wist men het op de wal en
gingen de telefoontjes van de
een naar de ander. Het door
een rustig en haast traag le
venstempo getypeerde wereldje
geraakte plotseling in rep en
roer. Elke minuut is er dan
een en het zou onvergefelijk
en tot in lengte van jaren be
lachelijk zijn, wanneer men
zich deze vangst liet ontglippen.
Van wanorde was bij al deze
activiteit overigens geen sprake.
Het gehele gebied van deze archi
pel is in negen grinddistricten
verdeeld en de gehele jachtpartij
verloopt volgens voorgeschreven
regelen. De disciplinaire orde be
hoeft niet door commando's ge
schapen te worden, maar is een
zaak van traditie. Alles wat man
nelijk is, heeft zijn taak, loopt,
snelt naar de aanlegplaats, werpt
zijn sommigen
oceaan op.
„GRINDABOD!" Het is de oor
logskreet, die een vreedzame en
gemoedelijke bevolking in de
grootste opschudding brengt. De
kunst is. achter deze kleine maar
toch altijd nog kolossale walvis
sen te komen en hen met stenen
en als het kan met steken
op te jagen naar een baai of fjord.
Zulk een baai moet er een zijn
zonder grendel of drempel en
moet als een trechter op een nau
we plaats toelopen, liefst daar
waar het erg ondiep en waar zo
iets als een strand of flauwe hel
ling aanwezig is. Aangezien iedere
school grinden een aanvoerder
heeft en deze dieren uitermate dom
en volgzaam zijn, kan men hen ge
makkelijk krijgen waar men ze
hebben wil. Zijn ze echter eenmaal
in het nauw gedreven, dan vechten
zij op vertwijfelde wijze voor hun
leven. Wat er zich dan op een
smalle ruimte afspeelt, verdient
ten volle de naam van een bloed-
drama.
Tientallen boten zitten de die
ren vlak op de staart. De kapi
tein van de vloot het zijn al
lemaal dezelfde lange, soepele,
zelfgebouwde boten geeft
het sein en dadelijk worden de
scherpe speren in de dikke,
zwart-glanzende ruggen ge
spietst. Overal spuit het bloed
omhoog en de baai wordt roder
dan de Rode Zee ooit geweest
kan zijn. Met hun machtige, nu
nog lenige lijven zwiepen de
grinden het water op. Aan de
wal wordt geschreeuwd, ge
juicht. De mannen springen op
de ondiepe plaatsen m het wa
ter, trekken hun dolkmessen en
doden de dieren, die in hun
laatste stuiptrekkingen nog een
verbazende kracht blijken te
ontwikkelen. Niet zelden wordt
er bij zulk een grindadrap een
boot kapotgeslagen of blijken
de menselijke ledematen niet
tegen een klap bestand te zijn.
Gaven
In de onbeschrijflijke opwin
ding wordt het eens zo goed ge-
llllllllllll
--- orjes die
ren. Maar de grote meerderheid
redt het niet. wordt gedood en op
de wal getrokken. De zeevogels,
aasjagers van nature, bevolken bij
honderden het tafereel. Voor de
kinderen is het groot feest; de
vrouwen komen al met emmers en
tobben aandragen. Al spoedig ver
vult een misselijk makende geur
van bloed en dampend vlees de
lucht. De slachtoffers worden ge
teld; als er nog tijd is vandaag en
anders morgen, dan treedt het van
oudsher overgeleverde distributie
stelsel in werking. Alles wordt af
gewogen en binnen het district
eerlijk verdeeld. De dominee krijgt
zijn part, de weduwen worden
goed bedacht en de vrouwen wier
mannen op de verre visvangst zijn.
Nog dagen lang is de slachtplaats
met één oogopslag herkenbaar. In
de voortuintjes van de huizen lig
gen goteske geraamten. Overal
hangen buiten aan de houten schu
ren de lange zwarte lappen vlees
in de wind te drogen. Veel wordt
voor de winter ook in vaten inge-
zout. Vooral het spek geniet, als
zijnde een van de heerlijkste lek
kernijen. een goede, maar naar
Nederlandse begrippen niet hygië
nische behandeling.
Wat zou een vegetariër op
de Faer-oër, het land zonder
groenten en vruchten, ooit moe
ten beginnen Er zijn maar zo
weinig koeien en die er zijn,
lijken nog magerder dan de
magere beestjes van Farao.
Wanneer het land zo karig is
met zijn gaven, waarom dan
niet dankbaar aanvaard wat de
zee zo overvloedig geeft „On
ze Harra Gud heeft jullie lek
kere kool en appels en peren
gegeven en ons schenkt Hij de
grinden", dat zei ons een een
voudige Faeringer, terwijl hij
zijn handen en zijn mes aan z'n
van bloed doorweekte broek
trachtte af te vegen.
II1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII!IIIIIIIIIIIIII!IIIII!I||[!!III!III!I|||||||||||I||||||||||||
Nog is de fles niet van hand tot
hand gegaan, maar het zal wel
niet lang meer duren. Gedurende
lijdzame mannen in trance
geweest, spoorden ze elkaar aan,
wierpen ze elkaar over en weer
spotrijmen toe. Kennelijk is in de
ze wikingnaturen een atavisme
blijven leven. De jager, het oer
type van de man, heeft zijn grote
kans gekregen. Natuurlijk speelt
de grind in de voedseleconomie
van de eilanden een allervoor
naamste rol, maar dat alleen drijft
een bevolking, die in het gewone
leven niet van moord of doodslag
weet, niet tot deze bezeten strijd.
Feest
Het gaat als een lopend vuurtje
over de Faer-oër, grindadrap in...
Dus een hoogtijdag! In het district
worden het werk, de school, de
oogst stopgezet. De mens is een
mens met hart en ziel en emoties
en het moet er eens een keer uit.
Spontaan vormt zich na de vangst
een rij, wordt er een oud lied aan
geheven, gaat het ten dans. Bijna
plechtig voegen anderen zich bij
de beginners. Onder de luchte, zo-
mernachtelijke hemel uit het volk
zijn dankbaarheid. De vrouwen
doen mee, deemoedig en stil bijna.
In hen is geen enkele afschuw van
het bloedvergieten dat zij pas heb
ben aanschouwt, maar eerder trots
op de mannen die on simpele en
toch grandioze wijze hun mannen
moed hebben getoond.
Op de wal liggen de geweldige
lichamen van de grinders. Morgen
is er ook nog werk genoeg. Weer ff
snijden dan de mannen in de grote
laarzen en vieze overals prachtige s
lappen spek uit de ruggen. De con- ff
troleur stelt zijn weegschaal op en f§
legt het boekhoudregister er naast.
Alles gaat met dichte beurzen. s
Niemand denkt er zelfs aan meer 1
dan zijn portie te willen hebben, p
Men kan de lange, vochtige, sche- ff
merige winter weer met meer ver-
trouwen tegemoet zien. ff
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiilil