Vogeltrek wordt onderzocht met behulp van planetarium „Grindadrap": geregelde sensatie voor bevolking van de Faer-oër DE DOEUPIM JAPAN NOG DE GROOTSTE PRODUCENT VAN SCHEPEN Waar zijn onze schepen? IIIMI1111™^ VRIJDAG 25 OKTOBER 1957 PROVINCIALE ZEEUW8E COURANT 17 ORNITHOLOGEN DOEN UITGEBREID SPEURWERK Lampen en verwarmingsinstallaties zorgden voor kunstmatige seizoenen Gedurende de laatste jaren wordt op verschillende plaatsen in de wereld met behulp van allerlei technische middelen getracht het raadsel van de vogeltrek op te lossen. Ornithologen uit vele landen houden zich met dit probleem bezig, doch tot nu toe heeft men slechts kunnen vermoeden, waardoor op bepaalde tijden in het jaar deze on rust zich van de vogels meester maakt. Dank zij een uitgebreide serie proefnemingen in het laboratorium van het zoölogisch instituut der universiteit van Frankfort en in een dierentuin in dezelfde stad heeft men echter talrijke wetenswaardige dingen ontdekt die voor een groot deel het doen en laten van de vogels vóór en gedurende de trek tijd verklaren. Men is er in geslaagd de periodiek optredende onrust voor de vogeltrek kunstmatig op te wekken en weer teniet te doen. In een dierentuin te Frankfort veranderde men regelma tig de opeenvolging van de jaarge tijden. Met behulp van kunstmatig licht boven bepaalde kooien, liet men gedurende een jaar het daglicht 18 uur per dag duren, waardoor een si tuatie werd geschapen, die onder normale omstandigheden veel in de maand juni voorkomt. Gedurende dat gehele jaar bleef de lust tot trekken bij de vogels weg, terwijl de vogels in andere kooien op bepaalde tijden onrustig werden. Later werd met behulp van lampen en verwarmingsinstallaties de opeen volging der seizoenen samenge- Advertentie Griep dan Cognac. bracht in twee maanden en bij deze proef, die in één jaar zes maal werd herhaald, bleken de vogels iedere keer weer op bepaalde tijden onrus tig te worden. Verder werden ook de fysiologische veranderingen die normaal aan de vogeltrek voorafgaan eveneens zes keer geconstateerd. Met deze proeven toonde de vo- gelkundigen aan, dat de natuur een overwegende invloed heeft op de hormoonhuishouding van de vogels. Opmerkelijk is ook het verschijn sel, dat vogels enige tijd voor de trek abnormaal veel vet aanzetten, om tegen de vermoeienissen van de zware vliegtocht opgewassen te zijn. Men heeft vastgesteld, dat bij ver schillende soorten het gewicht in twee weken met ongeveer zeventig procent toeneemt. Grasmussen, die onder normale omstandigheden tegen de herfst van Noord-Europa naar de Belgische Kongo, of andere delen van Zuid- Afrika vliegen, verdubbelen zelfs hun gewicht, terwijl hun lichaamswarm te evenredig daalt. Men heeft onderzocht waarop de vogels zich tijdens de trek oriënte ren en de resultaten hiervan zijn verrassend geweest. Gebleken is, dat bijvoorbeeld spreeuwen zich oriënte ren op de zon. Men plaatste daartoe een aantal vogels in een draaibare kooi en maakte buiten de kooi een voederplaats, die met een doek rond om de kooi geheel werd bedekt. De spreeuwen bleken echter de voeder plaats direct terug te kunnen vinden, ook al werd de kooi in verschillende standen gedraaid. Deze proef lukte zelfs nog bij .een veranderde zonne stand. Sterren Trekvogels kunnen zich ook op de sterren oriënteren. In het pla netarium te Bremen werd een sterrenhemel samengesteld, zoals die in de herfst zichtbaar is. Ver schillende vogels die vervolgens in het planetarium werden losgela ten trachtten alle de koepel in zuid-oostelijke richting te verla ten en bij een sterrenhemel zoals in het voorjaar probeerden ze het in tegenovergestelde richting. Verder heeft men de gedragingen van de braansluiper gecontroleerd. Deze vogel die in de herfst vanuit het noorden precies in zuidelijke richting vliegt om daarna boven het Middellandsezeegcbied naar het zuid oosten af te buigen deed hetzelfde in het planetarium. Toen men daar een Middeneuropese sterrenhemel had aangebracht vlogen de vogels naar het zuiden. Ze richtten zich opval lend naar het zuid-oosten zodra de sterrenhemel uit het Middellandse- zeegebied boven hen verscheen. Doch al met al bestaan nog vele open vragen rond de vogeltrek, schrijft de Frankfurter Algemeine Zeitung. Onverklaarbaar is bijvoor beeld nog het verschijnsel, dat, zoals in Engeland is geconstateerd, bij de roodborstjes alleen de wijfjes nog wegtrekken terwijl de mannetjes blijven. Ook oudere vogels trekken naar het schijnt niet meer geregeld weg, hoewel bij onderzoekingen blijkt, dat ze tegen de vermoeienis sen van een trek zeer zeker nog op gewassen zijn. Zolang echter op verschillende vra gen nog geen definitief antwoord ge geven kan worden zullen de proeven in de laboratorium van het zoölo gisch instituut der Frankforter uni versiteit voortgezet worden. ~üan en oeet Sverre in Canada Magnus Moen is een Deens schrij ver, die al menig geslaagd kinderboek het licht heeft doen zien. Zijn „Sver re in Canada" in het Nederlands vertaald door C. W. Utenhove-Roms- winckel uitgegeven door de „Zui.i- Hollandse Uitgeversmaatschappij" te Den Haag, is een boek voor jongens, die het Ot en Sien-tijdperk al enige tijd achter zich hebben liggen. Het is een sfeerrijk verhaal, waarin de typi sche Noordse natuur als passend decor fungeert. „Sverre in Canada" gaat over een avontuurlijke jongeman, d:s op de zeevaartschool zit. Trouwens het hele verhaal handelt in de zee manssfeer en daarom is het voor de jeugdige Zeeuwse lezers interessant. Bepaald origineel is het boek overi gens niet, maar dat is dan ook niet nodig bij een dergelijk jeugdboek: als er maar genoeg spannende momenten zijn. En daarover heeft men bij „Sver- ve in Canada" beslist niet te klagen. 9 Een Turkse student heeft te Bern de echtgenote van de eerste Joego-Slavl- sche ambassade-secretaris doodgeschoten en vervolgens de hand aan zichzelf gesla gen. De reden voor de daad zou van per soonlijke aard zijn. 9 Een Argentijnse trein, die op weg was van Buenos Aires naar Neuquen in het Andesgebergte is op duizend kilome ter van de hoofdstad uit de rails gelo pen, waardoor zes personen werden ge dood en 35 gewond. Japan was in de eerste negen maanden van het lopende jaar, evenals in 1956, de grootste produ cent van schepen ter wereld, zo blijkt uit gepubliceerde statistieken van Lloyd's te Londen. In Japan werden in de eerste negen maanden van dit jaar schepen met een ge zamenlijke tonnemaat van 1.725.000 bruto register ton te water gelaten. Engeland kwam op de tweede plaats met een produktie van 953.000 ton en Duitsland op de derde plaats met 872.000 ton. In de overeenkomstige periode van 1956 waren de produktiecijfers van deze drie landen resp. als volgt: Japan 1.178.000 ton, En geland 887.000 ton en Duitsland 754.000 ton. In het derde kwartaal van het lo pende jaar bedroeg de Japanse pro duktie 635.609 ton, de Engelse 358.517 ton en de Duitse 328.621 ton. Daarna volgden Zweden met 120.868 ton, Frankrijk met 99.747 ton, Ne derland met 88.595 ton, de Verenig de Staten met 87.134 ton, Italië met 70.198 ton, Spanje met 45.112 ton, Denemarken met 37.349 ton, Noor wegen met 35.774 ton, Polen met 32.608 ton, Joegoslavië met 24.681 ton en Finland met 14.867 ton. De tonnemaat der in aanbouw zijnde schepen was einde september j.l. het grootst in Engeland. Hier was 2.240.731 ton scheepsruimte in aanbouw of 179.968 ton meer dan aan het einde van het vorige kwar taal. Japan kwam op de tweede plaats met 1.480.255 ton (een stij ging van 5.145 ton ten opzichte van einde juni) en Italië op de derde plaats met 881.202 ton (daling van 37.083 ton). Daarna volgden Duitsland met 827.220 ton 85.770 ton), Neder- lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllHI land met 606.165 ton 20.324 ton), de Verenigde Staten met 601.178 ton 209.130 ton), Frankrijk 521.306 ton 39.307 ton), Zweden 490.949 ton (4- 27.347 ton), Noorwegen 322.473 ton 49.727 ton), Spanje 237.069 ton 2.127 ton), Finland 226.172 ton 81.809 ton), Polen 199.937 ton 30.439 ton), Dene marken 178.538 ton 29.610 ton), België 155.320 ton 5.794 ton) en Joegoslavië met 138.906 ton 8.341 ton). Van de scheepsruimte, die einde september over de gehele wereld in aanbouw was, was 3.618.321 ton voor export bestemd. Hiervan was 26,8 pet. in aanbouw in Japan, 13,2 pet. in Duitsland, 11 pet. in Italië, 10,6 pet. in Engeland, 8,3 pet. in Zweden en 7 pet. in Ne derland. De grootste importeurs van nieuwe schepen zijn Liberia, Panama en Noorwegen. Nog even kalm aan doen Als je A-griep hebt gehad en 10 keer a hebt moeten zeggen tegen de dokter en als dan eindelijk alle flesjes leeg. alle pilletjes op en alle kwaaltjes weg zijn, maar je voelt je nog niet he-le-maal de oude, zeg dan, na al die A's nu eens kaas. Want dan is het tijd om met die heerlijke voedzame, gezonde Hollandse kaas weer een mens van je SVVGV/ te maken. doe'meer met KAAS Publlkrtte N»d«rl«nd> Zuly.lbure.u 42 Aalsdijk 22 330 m. z. Cape Race. Alhena 22 90 m. z.o. Fernando Noronha. Alioth 22 Antwerpen. Alcor 22 50 m. z.o. Recife. Alwaki 22 Hamburg. Alphard 23 Montevideo te B. Aires. Ameland p. 22 Townsville n. Auckland. A-nmenkerk p. 22 Diego Garcia. Axeldijk 22 180 m. o.z.o. Bermuda. Barentsz 22 Makassar. Baud 23 Belawan. Boissevaln 23 L. Marques verw. Blitar 22 Suez. Caltex „The Hague" 22 330 m. o. Magadisclo. Caltex „Delft" 22 m. o. Rasfartak. Caprlcomus 22 25 m. z. Majorca. Crania 22 360 m. z.w. FayaL Congokust 22 Hamburg n. Amsterdam. Corilla 24 v. Abadan n. Mombosa. Dongedijk 22 170 m. n.o. Puerto Rico. Dalerdijk 23 Los Angeles n. Balboa. Eemland 22 230 m. z.o. Madeira. Eenhoorn 22 Hamburg n. Bremen. Esso „Den Haag" 24 Rasel Hadd n. Rastanusa. Esso „Nederland" 23 Suez verw. Heelsum 22 Hamburg n. Antwerpen. Heemskerk 24 te Marseille. Ivoorkust 22 Motadi n. Pointenolre. Jagersfontein 22 Antwerpen. Kalinga 22 800 m. z.w. Madeira. Kalydon 22 120 m. n.o. P. Rico. Kara 22 1050 m. z.w. Madeira. Katelysia 23 Panamakanaal n, Curasao. Kellia 24 R'dam n. Ornskoldsvik. (Advertentie) Kermia p. 22 Aruba. Kapionetta 22 480 m. o.z.o. Curasao. Kieldrecht p. 22 Guardafui. Langkoeas p. 22 Kp. Bon n. PL Said. Leopoldskerk 22 Antw. n. Hamburg. Maasland 23 Amsterdam n. Las Palmas. Merwede 22 160 m. w.t.z. Kp. St.-Vincenc. Merwelloyd 22 Main n. Semarang. Meerkerk 22 Aden n. Pt. Said. Mijdrecht 22 250 m. w.t.n. Lands End. Noordam 22 725 m. w. Bishoproek. Ondina 22 20 m. z.o. Gibraltar. Overijsel 22 750 m. n.n.w. Kaapstad. Ouwerkerk 23 Rotterdam n. Genua. Purfina Nederland 22 260 m. n.n.o. Kp. Villano. Rijndam 22 Rotterdam n. New York. Rita 22 Penang. Schelp wijk 22 Manomal n. Curasao. Senegalkust 23 Antwerpen verw. Sliedreeht 22 320 m. n.o. Flores. Stad Arnhem 22 1200 m. o.n.0. Cape St.- Francisco. Stad Rotterdam 22 15 m. n.w. Kp. Villano. Ternate 22 600 m. o.z.o. Kp. Guardafui. Tawali 23 Marseille n. Antwerpen. Tegelberg 23 Yokohama verw. Tibia 22 300 m. n. Paramaribo. Tjisadane 22 Okinawa n. Hongkong. Tomori 22 21 m. z. Kp. Rasfartak. Utrecht 23 Antwerpen n. A'dam. Vasum p. 23 Aden. Vivlpora l-Xl Liverpool verw. Weltevreden 21 Balikpapan. Willem Ruys 24 te Tandjong Priok. Wonogiri 22 400 m. o.z.o. Socotra. Wonosarl 22 110 m. w. Algiers. Zuiderkerk 23 te Rotterdam verw. Notariële vereniging koos secretaris-penningmeester Op de te Amsterdam gehouden huishoudelijke vergadering van de notariële vereniging is mr. H. D. de Vries Robbé, kandidaat-notaris te Amsterdam, gekozen tot secretaris penningmeester. Hij volgt mr. A. G. Lubbers op, die in verband met zijn benoeming tot algemeen voorzitter van de broederschap der kandidaat- notarissen, zijn functie heeft neerge legd. AL DUIZEND JAAR LANG: het gereedschap in de boten, zoekt sloten cordon natuurlijk doorbro- zijn plaats op. In een ommezien hen en zo ontsnappen er toch steeds ook weer enige troepjes sen ommezien een eind de Moordpartij op dwergwalvissen is noodzakelijk als voedselwinning Nooit zagen we een sfeer van liefelijke vrede en idyllische rust zo plotseling omslaan in een woeste moordpartij. Nooit werden zwijgzame vissers en rustig hooiende boeren zo eensklaps en on verwacht veranderd in bloeddorstige jagers. Nooit zagen we de waarheid, dat het ganse leven in de natuur één aanhoudende strijd om het naakte bestaan is, ons in zo realistische vormen en kleuren voor ogen getoverd als op deze dag. Wat we jaren lang begeerd hadden zélf te zien, was dramatischer dan het in de boeken beschreven wordt. Het was wilder, voller, gecompli ceerder dan we hier in woorden kunnen uitdrukken. W aar schuwing De dag was niet zonder zon geweest en de zee was vrij kalm. Zoveel te gemakkelijker had de visser de school grinden gezien die, als in een majes tueuze spelevaart, de oceaan golven op een vrij beperkte plek in onstuimige beweging brachten. Dadelijk werden waarschuwingstekenen in de mast gehesen en andere signa- Door J. Piebenga. Wie op de Faer-oër reist, die wonderlijke eilandenwereld in het noorden van de Atlantische Oce aan. hoopt vanzelfsprekend eens getuige te zijn van een „grinda drap". Hij hoorde er zo vaak van, hij weet ervan uit de boeken. Al tijd echter vertrekt hij juist te vroeg van een bepaalde plaats of hij komt er net een dag te laat. In velerlei verhalen dringt dan de weerklank van het drama tot hem door, hij leest enige dagen later in de krant het nuchtere bericht dat daar en daar „grindabod" is geweest en dat de vangst zoveel honderd dieren bedroeg. Maar hoe veel vleselijke overblijfselen van de slachtpartij hij naderhand ook ontdekt, de sensatie van oogge tuige van een primitief en bar- buais toneel te zijn geweest, .bleef hem toch ontzegd Tot op een dag ln het begin van augustus het geluk de rei ziger toch toewenkt. O ja, hij kwam nog te laat aan om alles van het begin af mee te ma ken, maar wat hij zag was meer dan genoeg. Hij sprak met de visser die in zee plot seling een school van deze grinden had ontdekt. Grinden, dat zijn kleine walvissen, die van vijf vijf tot zeven meter lang worden, met meesterlijke beheersing de golven doorklie ven en die altijd in groepen van honderden 'hun weg over de oceaan en langs de kust zoeken. Men ziet ze in de wijde waterwereld van Groenland tot Noorwegen, maar nergens wordt er zo hartstochtelijk op gejaagd als op de Faer-oër, Voor dierenbeschermers moet het wel vreselijk zijn van deze jacht kennis te nemen, maai de Faeringers hebben er sedert duizend jaar niet minder dan een welkome, onmisbare wijze van voedselwinning in gezien. len gegeven. Binnen tien minu ten wist men het op de wal en gingen de telefoontjes van de een naar de ander. Het door een rustig en haast traag le venstempo getypeerde wereldje geraakte plotseling in rep en roer. Elke minuut is er dan een en het zou onvergefelijk en tot in lengte van jaren be lachelijk zijn, wanneer men zich deze vangst liet ontglippen. Van wanorde was bij al deze activiteit overigens geen sprake. Het gehele gebied van deze archi pel is in negen grinddistricten verdeeld en de gehele jachtpartij verloopt volgens voorgeschreven regelen. De disciplinaire orde be hoeft niet door commando's ge schapen te worden, maar is een zaak van traditie. Alles wat man nelijk is, heeft zijn taak, loopt, snelt naar de aanlegplaats, werpt zijn sommigen oceaan op. „GRINDABOD!" Het is de oor logskreet, die een vreedzame en gemoedelijke bevolking in de grootste opschudding brengt. De kunst is. achter deze kleine maar toch altijd nog kolossale walvis sen te komen en hen met stenen en als het kan met steken op te jagen naar een baai of fjord. Zulk een baai moet er een zijn zonder grendel of drempel en moet als een trechter op een nau we plaats toelopen, liefst daar waar het erg ondiep en waar zo iets als een strand of flauwe hel ling aanwezig is. Aangezien iedere school grinden een aanvoerder heeft en deze dieren uitermate dom en volgzaam zijn, kan men hen ge makkelijk krijgen waar men ze hebben wil. Zijn ze echter eenmaal in het nauw gedreven, dan vechten zij op vertwijfelde wijze voor hun leven. Wat er zich dan op een smalle ruimte afspeelt, verdient ten volle de naam van een bloed- drama. Tientallen boten zitten de die ren vlak op de staart. De kapi tein van de vloot het zijn al lemaal dezelfde lange, soepele, zelfgebouwde boten geeft het sein en dadelijk worden de scherpe speren in de dikke, zwart-glanzende ruggen ge spietst. Overal spuit het bloed omhoog en de baai wordt roder dan de Rode Zee ooit geweest kan zijn. Met hun machtige, nu nog lenige lijven zwiepen de grinden het water op. Aan de wal wordt geschreeuwd, ge juicht. De mannen springen op de ondiepe plaatsen m het wa ter, trekken hun dolkmessen en doden de dieren, die in hun laatste stuiptrekkingen nog een verbazende kracht blijken te ontwikkelen. Niet zelden wordt er bij zulk een grindadrap een boot kapotgeslagen of blijken de menselijke ledematen niet tegen een klap bestand te zijn. Gaven In de onbeschrijflijke opwin ding wordt het eens zo goed ge- llllllllllll --- orjes die ren. Maar de grote meerderheid redt het niet. wordt gedood en op de wal getrokken. De zeevogels, aasjagers van nature, bevolken bij honderden het tafereel. Voor de kinderen is het groot feest; de vrouwen komen al met emmers en tobben aandragen. Al spoedig ver vult een misselijk makende geur van bloed en dampend vlees de lucht. De slachtoffers worden ge teld; als er nog tijd is vandaag en anders morgen, dan treedt het van oudsher overgeleverde distributie stelsel in werking. Alles wordt af gewogen en binnen het district eerlijk verdeeld. De dominee krijgt zijn part, de weduwen worden goed bedacht en de vrouwen wier mannen op de verre visvangst zijn. Nog dagen lang is de slachtplaats met één oogopslag herkenbaar. In de voortuintjes van de huizen lig gen goteske geraamten. Overal hangen buiten aan de houten schu ren de lange zwarte lappen vlees in de wind te drogen. Veel wordt voor de winter ook in vaten inge- zout. Vooral het spek geniet, als zijnde een van de heerlijkste lek kernijen. een goede, maar naar Nederlandse begrippen niet hygië nische behandeling. Wat zou een vegetariër op de Faer-oër, het land zonder groenten en vruchten, ooit moe ten beginnen Er zijn maar zo weinig koeien en die er zijn, lijken nog magerder dan de magere beestjes van Farao. Wanneer het land zo karig is met zijn gaven, waarom dan niet dankbaar aanvaard wat de zee zo overvloedig geeft „On ze Harra Gud heeft jullie lek kere kool en appels en peren gegeven en ons schenkt Hij de grinden", dat zei ons een een voudige Faeringer, terwijl hij zijn handen en zijn mes aan z'n van bloed doorweekte broek trachtte af te vegen. II1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII!IIIIIIIIIIIIII!IIIII!I||[!!III!III!I|||||||||||I|||||||||||| Nog is de fles niet van hand tot hand gegaan, maar het zal wel niet lang meer duren. Gedurende lijdzame mannen in trance geweest, spoorden ze elkaar aan, wierpen ze elkaar over en weer spotrijmen toe. Kennelijk is in de ze wikingnaturen een atavisme blijven leven. De jager, het oer type van de man, heeft zijn grote kans gekregen. Natuurlijk speelt de grind in de voedseleconomie van de eilanden een allervoor naamste rol, maar dat alleen drijft een bevolking, die in het gewone leven niet van moord of doodslag weet, niet tot deze bezeten strijd. Feest Het gaat als een lopend vuurtje over de Faer-oër, grindadrap in... Dus een hoogtijdag! In het district worden het werk, de school, de oogst stopgezet. De mens is een mens met hart en ziel en emoties en het moet er eens een keer uit. Spontaan vormt zich na de vangst een rij, wordt er een oud lied aan geheven, gaat het ten dans. Bijna plechtig voegen anderen zich bij de beginners. Onder de luchte, zo- mernachtelijke hemel uit het volk zijn dankbaarheid. De vrouwen doen mee, deemoedig en stil bijna. In hen is geen enkele afschuw van het bloedvergieten dat zij pas heb ben aanschouwt, maar eerder trots op de mannen die on simpele en toch grandioze wijze hun mannen moed hebben getoond. Op de wal liggen de geweldige lichamen van de grinders. Morgen is er ook nog werk genoeg. Weer ff snijden dan de mannen in de grote laarzen en vieze overals prachtige s lappen spek uit de ruggen. De con- ff troleur stelt zijn weegschaal op en f§ legt het boekhoudregister er naast. Alles gaat met dichte beurzen. s Niemand denkt er zelfs aan meer 1 dan zijn portie te willen hebben, p Men kan de lange, vochtige, sche- ff merige winter weer met meer ver- trouwen tegemoet zien. ff iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiilil

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1957 | | pagina 19