Albert van Hoogenbemt schreef werk in de „romantraditie" Tweede jaargang openbaar kunstbezit H Dr. P. H. Ritter Jr. maakte boekbespreking populair Israëlische komt naar dansgroep Nederland ZATERDAG 28 SEPTEMBER 1957 PROVIN.CI ALE ZEEUWSE COURANT „DE VLUCHT IN HET IJLE' Negentiende eeuwse opvatting in onze eigen tijd bewaard De vlucht in het ijle", de nieuwe roman van de thans 57-jarige Vlaamse schrijver Albert van Hoogenbemt, is een zeer traditio neel werk. Traditioneel in de goede betekenis van het woord: Van Hoo genbemt heeft de opvatting van de grote negentiende-eeuwse roman bewaard in onze eigen tijd. Een van de grootste verschillen tussen de oude en de nieuwe roman komt voort uit de verandering van instelling die er algemeen heeft plaatsgehad van de auteur tot zijn onderwerp. Toegegeven, dat elke schrijver uiteindelijk tenslotte alleen over zich zelf schrijft en zichzelf uitbeeldt, is het toch opvallend dat de gemid delde hedendaagse auteur dit onverbloemder en directer doet dan b.v. de gemiddelde 19de-eeuwse romancier. De belgende uitspraak van Flaubert: Madame Bovary, dat ben ik zelf, moge, verre van een para dox, ernst geweest zijn, toch is heden de hoofdpersoon uit menige roman onverhulder gelijk aan diens schepper dan vroeger; zijn diens conflicten en overwegingen dus met minder afstand behandeld. De roman in de eerste persoon en kelvoud is gaan overwegen, wat in dezelfde richting wijst, ook al staat die „ik" in enkele romans wel eens verder van de schrijver af dan Mada me Bovary van Flaubert. Generali seren is nu eenmaal zowel verhelde ren als verdoezelen. Deze grotere con centratie van de schrijver op zichzelf heeft vaak naast winst (een grotere diepte en psychologische differen tiëring bij de hoofdpersoon) verlies een zekere verschraling- van het ge heel) met zich meegebracht. Vroeger was een roman een min of meer uit voerige doorsnee van een bepaalde groep uit de samenleving: men schets te een milieu met zijn personen, ge woontes, gesprekken.. Weliswaar viel het licht voornamelijk op enkele figu ren die dan liefst in een zo dramatisch mogelijke liefdesverhouding worden verwikkeld, maar toch kreeg men als lezer de indruk, binnengeleid en inge wijd te worden in een bepaalde kring of wereld. Thans maakt men meestal kennis met één bepaald persoon, krijgt men te zien hoe een enkeling reageert op het complex dat samen leving heet, hoe hij zich schikt of te keer gaat. Resumerend: vroeger zocht men het meer in de breedte, thans in de diepte. et opvallende nu van een roman als „De vlucht in het ijle" is, dat dit werk, hoewel in het he den spelend, toch alle trekken ver toont van een „ouderwetse" roman. Brede, gedegen tekening, in het ver haal een groot conflict met drama tische ontknoping waardoor een zui vere liefde onrechtvaardig vernield wordt, dat alles is er, en toch is dit geen „draak" geworden. Albert van Hoogenbemt is een van de weinige he dendaagse auteurs die nog zoiets, op peil wel te verstaan, kunnen. Die b.v. Letterkundige kroniek door HANS WARREN door zijn personages een gesprek over de problemen des tijds kan laten voe ren dat men geïnteresseerd volgt. Zijn roman speelt hoofdzakelijk in Antwerpen en aan de Belgische kust, in een gegoed burgerlijk mi lieu. De hoofdpersoon, Rudolf Ver beuren, kon qua leeftijd gemakke lijk Van Hoogenbemts zoon zijn. De schrijver ziet deze jongere §eneratie met zijn problemen dus oor de ogen van een oudere, maar hij is die problemen niet uit de weg gegaan, en tracht op indringende wijze op te sporen waar de wrijf punten en moeilijkheden liggen, vooral waar de oorzaken van het losgeslagen-zijn van de heden daagse jeugd gezocht moeten wor den. Kern van het verhaal is dus het ge zin Verbeuren. De vader, reder, min of meer een nouveau-riche die zichzelf wel goede manieren heeft aangemeten is een wal beperkt en hardvochtig za kenman. Aan het geld dient bij hem alles opgeofferd te worden. De moe, der, iets milder, minder stroef ook, is te ver meegegaan met haar overheer sende echtgenoot om nog terug te kunnen. Zij hebben twee kinderen: Rudolf en Danièle, beiden tegen de twintig als het boek aanvangt. Het meisje is vroeg wereldwijs en intelli gent; de jongen is wat later van ont wikkeling doch hij staat wat steviger in zijn schoenen. Hij is gevoeliger, een voorbeeldig leerling ook. Danièle vindt een geheim dagboek uit haar vaders jonge jaren. Het geeft tot in de bijzonderste dé tails verslag van een liefdesverhou ding met een veel oudere getrouwde vrouw. Danièle overhandigt het aan Rudolf met vlijmend en humoristisch commentaar. Dit boekje trekt als het ware de laatste sluier weg: nu zien de volwassen kinderen deze ouders, zien ze door de facade heen, hun zwakheden, hun huichelarij. De ouders zijn - voorgoed - gewogen en te licht bevonden. Zij waren inderdaad als ouders erg tekort geschoten, al had het de kinderen materieel nooit aan iets ontbroken. („Wat geven de mees- De Columbia Filmmaatschappij heeft de bekende filmster Kim No- vak geschorst, omdat zij geweigerd heeft met Jimmy Stewart voor de Paramount (aan wie Columbia haar uitleende) te verschijnen, tenzij haar contract gewijzigd wordt. Columbia noemde miss Novak s weigering „een flagrante schending van haar contractuele verplichtin gen." Haar contract met ilumbia, in juni 1955 gesloten, heeft no» een le vensduur van vijf jaar. aldus Colum bia. Kim Novak zou optreden in de pioflÜlctie van Alfjgfl Hitchcock jFrom amongSE the te ouders thans nog aan hun kinde ren? Het goedkoopste dat ze kunnen geven, een hoop zakgeld" (pag. 142). Ze gaan nu hun eigen weg. Danièle wordt een van die moderne meisjes van goede huize die de lichtzinnige kant van het leven: uitgaan, drinken, genot, kiezen. Het laat haar onbevre digd. „Vandaag moet men jong zijnde dom zijn om zich gelukkig te kunnen voelen" zegt zij ergens. Als zij einde lijk denkt van iemand te houden is het te laat, verwacht ze een kind van een ander, is haar leven lelijk gekneusd. Rudolf wordt student. De enige ware vriend die hij vindt is een over tuigd communist. Rudolf, hoe, welwil lend ook, kan hem niet volgen de gesprekken over het communisme zijn zeer interessant en de vriend stelt tenslotte zijn overtuiging boven de vriendschap. Dan raakt Rudolf tijdens zijn vakanties aan de kust be vriend met enkele ouderen (d.w.z. dertig jarigen)een advocaat, een chi rurg. Ook dit zijn typisch-oneven- wientige mensen, intelligent, met flonkerende conversatie, maar losge slagen, zelfs onbetrouwbaar of misda dig. Een van hen zal Rudolf later ten val brengen. Ook leert hij tijdens zijn vakanties een meisje kennen, Annelies, de kleindochter van een landjon ker wiens geslacht al eeuwenlang op het buitengoed woont. Annelies is een boeiend meisje dat jong beide ouders verloor. Hoewel zeer onconventioneel is zij het volkomen tegendeel van een modern stadsmeisje. De natuur, de eigen landerijen, betekenen alles voor haar. Haar moeder was in het buiten land van heimwee gestorven, en ook Annelies kan nergens aarden dan op het landgoed. Als zij met Rdolf (met wien zij zich verlooft) een croisière op de Middellandse Zee maakt, krijgt zij een geheimzinnige ziekte die, naar later blijkt, door heimwee veroor zaakt is. Rudolf zal zijn studie beëin digen, daarna zullen ze op het land goed gaan wonen. Doch dan komt een zeer onverkwik kelijke zaak aan het licht waarin de goede naam van de familie Ver beuren ten zeerste gecompromiteerd zal worden. Een van Rudolfs vrien den, de chirurg, is medeschuldig. Ru- dolf zelf gaat weliswaar vrijuit, maar Danièle niet. De vader zal niet zijn geld de hele zaak in de doofpot laten stoppen, doch eist als tegenprestatie en met onmiskenbare wraakgedach- ten dat Rudolf naar Kongo verdwijnt. Rudolf, volkomen onschuldig, verzet zich eerst wanhopig, beseffend dat hij dan ook Annelies zal moeten opgeven, maar tenslotte, ziend hoe zelfs zijn zuster Danièle op zijn heengaan hoopt en walgend van de smeerlapperij om hem heen, zegt hij toe te verdwijnen. De correspondentie met Annelies loopt dood. Zijn eerste verlof zal hij zelfs niet in Europa doorbrengen. Dit slot, deze vlucht in het ijle, is zeker niet het sterkste gedeelte van deze overigens boeiende en doorwerkte, zeer lezenswaardige roman. Uitgave: A. A. M. Stola, r T 's-Gravenhage. Eerste .Lees en Luister" voor Eduard v Beinum Onder de naam „Lees en Duister" wordt (door Philips phonogra- fische industrie en de uitgeverij Nelissen te Bilthoven gezamenlijk) een serie uitgaven in de handel ge bracht, waarvan elk deel bestaat uit een boek en een langspeelplaat. In het boekje wordt op populaire en te vens wetenschappelijke wijze verteld over alles wat men b.v. van het con cert of de opera zou willen weten en elke plaat geeft een programma met voorbeelden steeds complete delen uit meesterwerken die door be kende solisten, dirigenten en orkes ten worden vertolkt. In „De Poort van Cleve" te Am sterdam heeft de auteur van het eer ste boekje. Lex van Delden, aan dr. Eduard van Beinum de pas gereed gekomen eerste set van de uit zes de len bestaande serie aangeboden. Voor deze reeks, die de leek op mu ziekgebied en hierbij' is vooral aan de jeugd gedacht dichter tot deze vorm van kunst wil brengen zijn zes onderwerpen gekozen De zes aange zochte schrijvers, onder wie Henk Stam uit Middelburg, hebben ieder een eigen boekje geschreven. De pu- blikaties behandelen, behalve het concert, de symfonie, de opera, het ballet, pianomuziek en programma muziek. Maxim Hamel jeune premier in kleurenfilm Maxim Hamel, de 29-jarige Am sterdamse acteur, zal de mannelijke hoofdrol vervullen in de nieuwe rol prent „Jenny" van de Standaard Films N.V. Naar bekend zijn de op namen voor deze eerste Nederland se kleurenfilm in de studio's te Dui- vendrecht al begonnen en zocht men naar een „jeune premier", die naast Ellen van Hemert een hoofdrol zou spelen. Daarvoor is thans Maxim Hamel gekozen, die ook in de Duit se versie van de film deze rol zal vertolken. De ambassadeur van België, ba ron F. X. van den Straten Waillet, zal op donderdag 3 oktober in het Beneluxhuis te 's-Gravenhage een tentoonstelling openen van werken van de Belgische schildersgroep „De jongere figuratieven" welke onder auspiciën van de Belgische ambas sade wordt gehouden en tot en met 19 oktober zal geopend zijn. Morgen voor het laatst voor de microfoon Morgen zal dr. P. H. Ritter Jr. 16 augustus 75 jaar geworden voor de laatste maal na on geveer 30 jaar radiowerk het AVRO- boekenhalfuur verzorgen. Voor de eerste keer zal hij dan over zqn eigen werk iets vertellen: het wezen van de goede boekenkritiek. Dit besluit'van zijn loopbaan als radio-causeur betekent niet, dat dr. Ritter op zijn lauweren gaat rusten. Hij blijft de hoofdredactie voeren van het bureau Persbelangen en Persas sociatie en zijn artikelen schrijven voor diverse tijdschriften. Voorts zal hij eindelijk de tijd vinden om de twee boeken, die hg onderhanden heeft „Een kwart eeuw microfoon" en „De Douairière" af te maken en nog wat verder te studeren in de wijsbe geerte. Voor zijn dood hoopt hij in deze wetenschap nóg een doctoraat te kunnen verwerven. Zijn pionierswerk voor de radio heeft echter de boekbespreking popu lair en hemzelf tot een nationale fi guur gemaakt. De heer P. J. van Gel der, directeur van Persbelangen en Persassociatie, heeft het de afgelo pen maanden ervaren bg de voorbe reiding van dr. Ritters grootscheepse "huldiging vandaag in het Avro-4 gebouw aan de 's-Gravelandseweg té Hilversum. Er is een bedrag bijeen gebracht om dr. Ritter en zijn vrouw in de gelegenheid te stellen een grote reis te maken. Dr. Drees, onze minis ter-president en ex-kamergenoot van dr. Ritter in Buchenwalde, zal hem het „nationaal huldeblijk" overhandi gen, met daarbij een in leer gebonden herinneringsalbum van honderden handtekeningen van wie een bijdrage leverden. Ter huldiging van deze auteur-cri ticus en journalist wordt het Ritter- fonds opgericht, waaruit jaarlijks bij toerbeurt een prijs zal kunnen wor den toegekend aan een debuterende Nederlandse of Vlaamse schrijver, de schrijver van de beste kritiek, de taai-zuiverste journalist en de kun- digste radiospreker. Tot de initiatiefnemers behoort jhr. I. F. den Beer Poortugael, bur gemeester van Veere. De heer Ritter heeft nog altijd een warm hart voor het Zeeuwse iand, waar hij enige ja ren werkte als chef van de persafde ling op de provinciale griffie te Mid delburg. DR. P. H. RITTER JR. boeken en microfoon Eeuwenoude lolkskunst (Van een speciale verslaggever Acht jaar geleden heeft de zangeres en componiste Sara Levi-Tanai in Israël de Yemenitische dansgroep „In- bal" gevormd om de eeuwenou de volkskunst van deze joodse stam uit de zuidwesthoek van Arabië te kunnen bewaren. Het succes van deze groep is zo groot gebleken, dat de leidster weldra talloze verzoeken kreeg voor een optreden buiten Israël, waarheen ongeveer 60.000 Ye- menieten sinds 1949 emigreer den. Sara Levi-Tanai heeft thans aan die vele wensen ge volg gegeven. Op 18 september is de groep voor 'n Europese en Amerikaan se tournee uit Israël vertrokken. Acht maanden zal het uit acht en twintig dansers en musici be staande gezelschap van huis blijven. Dank zij de Amster damse impresario Bob Peters zal ons land ruimschoots kunnen kennis maken met deze in vele opzichten merkwaardige groep. Op 28 september zal Den Haag de Europese prémière -van haat- optreden beleven, maar ook in Amsterdam (29, 30 sept, en 1 en 15 oktober), Utrecht (2 oktober), Nijmegen (3 oktober), Leeuwar den (5 oktober), Enschede (6 oktober), 's Hertogenbosch (8 oktober), Haarlem (9 oktober), Hilversum (10 oktober), Eindho ven (12 oktober), Rotterdam (13 oktober) en Scheveningen (16 en 17 oktober) zullen voorstellingen worden gegeven. Na 17 oktober worden Engeland en Ierland bezocht, en vervolgens Amerika, waar het gezelschap tot het voorjaar zal blijven. Op de terugreis zal „Inbal" optre den in Brussel ter gelegen heid van de Israëldag op de we reldtentoonstelling om ten slotte via Frankrijk, Zwitserland en Italië naar Israël terug te ke ren. Het programma van „Inbal" bestaat uit drie delen. Op de eerste plaats staat de traditionele Yemenitische volks dans, waarvan de „Yemenitische bruiloft" het glanspunt is. Het tweede deel wordt gevormd door Bijbelse dansen, en het derde door moderne Israëlische dansen in de interpretatie der Yemeni tische joden, die allen nog altijd een baard en „oorlokken" (pijpe- krullen bij de oren) dragen. Van dit alles zijn ongetwij feld de Bijbelse dansen het meest indrukwekkend. Ze worden weergegeven, zoals de Yemeniti sche joden het zien. De zeer lan ge periode, waarin hun gemeen schap afgesloten van de rest van de Joodse wereld heeft geleefd in een volledig Arabische, dat wil dus zeggen vijandige wereld, verklaart het voor ons exotische wezen van hun kunst. Op het toneel begeleiden de dansers zich, naar oude tra ditie, zelf met de antieke Arabische trommel en de hand- gesneden fluit. Oorspronkelijk vormden deze instrumenten te zamen met de zang der dansers, de enige begeleiding. De artis tieke leiders van „Inbal", van mening dat dit een te „schrale" begeleiding zou zijn voor Euro pese en Amerikaanse oren, heb ben de Yemenitische muziek daarom door Israëlische compo nisten opnieuw laten arrangeren voor fluit, hobo, trompet, piano en moderne trommels. Deze toe gevoegde instrumenten blijven echter „in het verborgene" wer ken. Alleen de Arabische trom mel en handgesneden fluit zullen op het toneel worden gebruikt. De teksten zullen in het He breeuws gezongen en gesproken worden. Ten behoeve van het Eu ropese en Amerikaanse publiek worden ze echter tevoren toege licht door een van de voornaam ste auteurs van het Israëlische Kamer-Theater: Nathon Kogan, die speciaal hiervoor de tournee meemaakt. Dat we door deze tournee in aanraking komen met een wel zeer uitzonderlijk stuk cultuurle ven, moge thans wel duidelijk zijn. In de folklore en gebruiken van de Yemenitische joden zijn waarschijnlijk kenmerken aan te wijzen, die rechtstreeks bij het antieke jodendom aansluiten Door hun eeuwenlange afzonde ring in de Arabische wereld be waarden ze de joodse tradities volgens tal van geleerde onder zoekers beter, dan de meeste an dere joodse groepen, die in de verstrooiing van land naar land trokken. (Van onze redacteur beeldende kunsten), r dreigt een misverstand te ontstaan Eten aanzien van de radiocursus Open baar Kunstbezit, welke op 20 sep tember weer is gaan draaien. Het misver stand namelijk, dat er reeds een nieuwe jaargang van deze cursus is begonnen. Dat is niet juist. De reeks lezingen is pas in januari aangevangen en gedurende de zomermaanden onderbroken. Zij bestaat uit veertig afleveringen, waarvan dus nu nog een deel moet worden afgewerkt. In tussen is het bestuur reeds begonnen met de voorbereiding van de tweede reeks. Het programma is goeddeels vastgelegd, de sprekers worden aangezocht, de druk orders gaan eerlang de deur uit. Er is nog één onzeker element: het aantal cursis ten. Thans zijn het er bijna tachtigdui zend en het aantal loopt nog steeds op. Mag men rekenen op honderdduizend voor het komende jaar? Men hoopt er eigen lijk op. De propaganda zal er binnenkort op worden gericht dit cijfer te bereiken. De Larense beeldhouwer Johan G. Wertheim, de geestelijke vader van het plan en nog altijd de spil van de organi satie, had nooit durven hopen zoveel succes te zullen krijgen, toen hij jaren geleden voor het eerst aan zulk een radiocurus begon te denken. Zelfs zag het er verleden jaar november nog helemaal niet naar uit, dat hij de twintigduizend zou halen, waar op zijn begroting was gebaseerd. Maar toen de uitgeverij Keeslng In Amsterdam, die de administratie op zich had genomen, begin januari eindelijk de laatste envelop pe met de eerste reprodukties de deur uit had en men zich met een zucht van ver lichting het zweet van het voorhoofd veeg de, bleek het dat men het hoofd had ge- Onvoorzien succes Naar honderdduizend cursisten boden aan een lawine van 50.000 aanmel dingen! Dit succes maakte het mogelijk veel hogere eisen te stellen aan de kwa liteit van de reprodukties en deze kwa liteit stimuleerde opnieuw de belangstel ling, zodat in de loop van de volgende maanden het aantal deelnemers aan de cursus geleidelijk opliep tot 78.000. Over dat succes spreekt de heer Wertheim het liefst. Want dat bewijst hem, dat hij ge lijk heeft gehad: dat er wezenlijk behoef te bestaat aan een goede, eenvoudige voor lichting over beeldende kunst en kunstnij verheid van vroeger en nu. Men wil iets begrijpen van wat men ziet. „Is kunst zien een vorm van lezen? Wel, leer ons dan de tekens verstaan, die we zien!" Dat is de vraag, die telkens opnieuw klinkt. Zelfs wanneer het de deelnemers niet mo gelijk is het gesproken woord te beluiste ren, dan nog blijkt hun de gedrukte tekst zeer veel te bieden, samen met de platen. Dat blijkt uit tientallen brieven, die da gelijks binnenkomen. Op verscheidene scholen Is deze cursus verplichte leerstof geworden. Daar wordt zo gebruikt bij de esthetische vorming van de leerlingen. Voor ouden van dagen is zij een bron van geluk een middel ook, om een dreigend geestelijk isolement te voor komen. Dat blijkt uit do ontroerende brief van een negentigjarige vrouw, die slecht ter been en ver van alle musea en tentoon stellingen op haar dorpje toch deel kan hebben aan de kunst van vroeger en nu! Tot dusverre heeft de cursus overwe gend aandacht besteed aan minder bekende kunstwerken uit de grote musea in het westen des lands. In tal van brieven is echter herhaaldelijk gevraagd, of er niet eens een lezing zou kunnen wor den gewijd aan een bepaald schilderij uit een streekmuseum, dat men mooi vond. Nu is het programma in verhouding tot het Nederlandse kunstbezit maar zeer be perkt. In veertig nummers kan niet zo veel worden behandeld. Dat neemt niet weg, dat in het komende jaar zo af en toe eens een schilderij zal worden besproken uit het bezit van de kleine musea buiten de randstad Holland. Zo staat onder meer Maerten van Heemskercks portret van mevrouw Palinc, uit het museum te Alk maar, op het programma. In november start de propaganda voor de nieuwe jaargang. Honderdduizend abonné's hoopt men te bereiken hon derdduizend gegadigden voor de aantrek kelijkste en goedkoopste vorm van cul tuurspreiding, die ooit in ons land is uit gebracht. De organisatoren hopen te be reiken, dat het bij deze honderdduizend bij het kijken naar platen niet zal blijven, maar dat zij met hun gezinsleden de weg naar de openbare musea zullen weten te vinden. Want de beeldende kunst wordt nog altijd het beste in natura genoten en de Nederlandse musea bevatten koste lijke collecties. Pas dan voldoet deze cur sus aan haar bedoelingen, wanneer het niuseumbezoek in de loop van de komende jaren merkbaar stijgt. ulturele Cavalcade EES TOSEELBEWERKING van een kort verhaal, getiteld „Anti chambreren", van de Nederlandse schrijfster Olga Rodenko, zal woens dag aanstaande in première gaan bij de Hilversumse toneelwerkgroep Ex periment X Y Z". Onder leiding van Jos en Willem Karei van Loon zal dit stuk, met nog twee andere korte voorstellingen, gegeven worden ,,in experimentele vorm". Het publiek zal namelijk in hoefijzervorm om de spelers komen te zitten en na afloop zal er met regisseuse, spelers en toe schouwers een gesprek over het ge bódens xcorden gevoerd. RAY ELLINGTON'S Kwartet en de violist van de vroegere ,Eot Club de FranceStephen Grappelly, zul len 5 oktober een nachtconcert geven in het Concertgebouw te Amsterdam. Aan deze voorstelling verlenen voorts medewerking kwartetten uit Enge land en Frankrijk en het Nederland se ,Jlita Reys-kwartet". IN DE NACHT can 9 november zullen de trombonist Jack Teagarden met een drietal ex-Louis Armstrong- musici, de trompettist van de Dorsey Brothers en de pianist-orkestleider Earl Hi nes een concert verzorgen. Erroll Garner zal met zijn trio in de nacht van 4 januari een uitvoering geven, eveneens in het Concertge bouw te Amsterdam. HET BALLET der Lage Landen zal woensdag aanstaande in het ge bouw voor kunsten en wetenschap pen te Den Haag de Nederlandse pre mière brengen van „Variazotte con Maschere", een abstract ballet op muziek van Giovani Reali en in de choreografie van Dennis Carey.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1957 | | pagina 5