In de Jordaan krioelt het van
de winkeltjes en zaakjes
Eskimo's passen zich aan bij de
moderne Canadese samenleving
RECHERCHEURS HADDEN BIJ
HUISZOEKING VEEL GELUK
ti O V INC I ALE ZEEUWSE COURANT
VRIJDAG 20 SEPTEMBER 1957
MIDDENSTANDERS STELDEN ONDERZOEK IN
Verfraaiingen blijven achterwege
uit zakelijke overwegingen
(Van een onzer redacteuren)
„Alle koopwaren zijn zorgvuldig buiten het bereik van de klanten
neergezet en op de toonbank staan dan ook slechts enkele reclameplaten.
In een hoek een lichtplek: waarschijnlijk de keuken waar iemand bezig
is. Vrolijke klanken van populaire muziek dwarrelen de winkel binnen.
Het duurt even en dan komt er iemand aangesloft. De winkelierster
blijkt een vrouw van middelbare leeftijd te zijn. Beetje bleek en ongezond
dik, huishoudschort. modieus brilmontuur met glinsterende versiering,
gouden tanden. Vingers van beide handen vervormd en beperkt in be
wegingsmogelijkheid door reuma: dat moet wel een hinderpaal vormen
voor veel huishoudelijk werk en het drijven van het winkeltje."
Een citaat uit de roman van een telegrafist? Neen: een passage uit
een rapport van het Economisch Instituut voor de Middenstand. Onder
werp: „Een onderzoek naar de middenstand in de Jordaan te Amsterdam".
delinquent geen betrekking krijgen."
Daarom zit de Jordaan nu stikvol
kleine bedrijfjes: 658 op elke 10.000
bewoners, tegen 427 op elke 10.000
inwoners van Amsterdam. Groot is
het aantal zaken in brood en banket,
in zuivel, in dierenbenodigheden en
daar zijn vele goed florerende zaken
bij. Maar wie zal dat verwonderen?
Staat de Jordaner niet alom bekend
om zijn voorkeur voor goed eten en
drinken en om zijn liefde voor het
dier?
Poveronooglijk
Tal van winkeltjes zien er po
ver, bijna onooglijk uit. Maar
waarom zou een Jordaanse win
kelier zijn zaak verfraaien
ook al gaat het hem goed
wanneer hij daarmee zichzelf de
das omdoet? „Uiterlijke blijken
van welvaart zouden de omzet
niet ten goede komen. De Jor
daanse consument schijnt bij
voorkeur te kopen in een zaak
met uitgesproken volkskarak
ter", zegt het rapport. Een lu
xueuze zaak kan klanten kosten
Economische ontleedmensen heb
ben de ingewanden van de Jordaanse
middenstand blootgelegd. Statistische
gegevens en wetenschappelijke be
schouwingen zijn samengevat in een
zakelijk rapport. Maar het E.I.M.
streeft-er de laatste jaren naar zijn
rapporten „uit te brengen in een
vorm welke tot lezen noodt". Dp eco
nomische beschouwingen worden
daartoe verlucht met foto's en te
keningen en herhaaldelijk onderbro
ken door de verslagen van een en
quêteur, die zijn ogen de kost ge
geven heeft en van zijn bezoeken aan
de vele winkeltjes en bedrijfjes in
het noordelijke deel van de Jordaan
met vaardige pen verslag uitbrengt.
Schellevissie
Zo leert de lezer midden tussen al
lerlei statistische gegevens een man
kennen, die „een vriendelijke oude
baas" blijkt te zijn en er een knech
tje op na houdt, dat als „een soort
Dik Trom van een jaar of 12" ten
tonele wordt gevoerd. Af en toe
wordt een winkelierster sprekend in
gevoerd. De wantrouwende bijvoor
beeld: „M'n liefe man, 'k bin blij as
'k te eten heb". Of de gemoedelijke:
„Ik heb van de week nog een schel
levissie gekocht voor mijn man en
lekker in de roombpter gestoofd ei)
af en toe koop ik éen pondje drui
ven."
Weliswaar worden met dergelijke
uitweidingen de economische proble
men van de Jordaanse middenstand
hiet onmiddellijk opgelost, maar het
geeft wel sfeer aan een rapport.
Het rapport tekent de Jordaanse
winkelier en ambachtsman ten voe
ten uit. Ge kunt er uit leren, dat het
in het noordelijke deel van deze tot
krottenbuurt vervallen, overvolle
woonwijk van „kleyne luyden"
krioelt van de detailhandeltjés en
ambachtsbedrijfjes. Waar eens Rem
brandt heeft gewoond, waar Jan
Klaassen gebakerd werd en waar in
1866 het Palingoproer tot uitbarsting
kwam, wonen nu 475 mensen op één
hectare grond. Daar leven de echte
Jordaners nog als één grote familie,
al is er veel gezelligheid verloren
gegaan. „Waar", vragen de opstel
lers van het rapport zich af, „waar
elders In het land kwam het nog
tot kort voor de laatste oorlog
voor, dat de mannen na een zware
werkweek er nog idee in hadden de
glad gesehoren hals te laten bewer
ken met een Spaans riet, omdat
zo'n dikke rode nek voor de vrouwen
met hun zijden blouse en zwierende
baaien rokken het summum van
mannelijk schoon was."
Geen smoesjes
In die wereldbekende Amsterdam
se volksbuurt is een apart soort mid
denstand ontstaan. Geen wonder,
want de ras-Jordaner heeft handels
geest en gaat liever venten en
•sjacheren dan werkloos rondlopen
wanneer geen baas hem meer gebrui
ken kan. Bovendien heeft hij zijn
vrijheid lief en ook dat kan een re
den zijn dm een winkel te beginnen,
want aldus een Jordaanse winke
lier „anders moet ik 's maandags
een smoesje opgeven aan mijn baas
als ik thuis wil blijven en dat hoef
ik nu niet meer doen."
Om nog velerlei redenen hebben
Jordaners zich in de middenstand
gewaagd. Het antwoord op de vraag,
waarom' zij een winkeltje of bedrijf
je begonnen zijn, varieert van „Wil
de eens wat anders" en „Door huwe
lijk ingerold" tot „In concentratie
kamp gezeten; kan niet meer gere
geld werken" en „Ik kon als politiek
en door een verbouwing een
bewijs immers van financiële
kracht kan een niet te stuiten
leen- en poflawine ontstaan.
Men moet zijn Pappenheimers
kennen en er goed mee om kun
nen gaan dat is het middel
om als winkelier te slagen in
de Jordaan.
Toch is er al veel veranderd sinds
de dagen, dat „Koosje de Porster" er
dagelijks voor dag en dauw met een
talhout op uittrok om de mannen,
die vroeg op hun werk moesten zijn,
te gaan wekken en die later op de
dag in haar fruitstalletje of achter
haar „snoeptafel" te vinden was
wanneer ze niet met haar viskar de
buurt inging. Maar ook nu nog wor
den vele winkeltjes gedreven door
vrouwen, wier mannen ergens in
loondienst zijn. Op die manier wordt
dikwijls een nog redelijk gezinsinko
men bereikt. Nochtans blijft bij-29
pet van de Jordaanse winkeliers en
ambachtslieden het gezinsinkomen
beneden 4000 gulden per jaar. „Rand-
bedrijven" dus, in de terminologie
van de econoom, die de kleinste er
van „dwergbedrijfjes" noemt.
Daar zijn dan zeer trieste geval
len bij. Bijvoorbeeld de scharrelaar,
die zijn hele leven allerlei klusjes
heeft opgeknapt en momenteel in
lompen doet. Clandestien, want een
vergunning heeft hij niet. Hij moet
uitkijken voor iedere agent en
schuimt hoofdzakelijk asbakken af.
Ook hij behoort, met 13 collega's,
tot de Jordaanse middenstand.
Zo plaatst dit rapport de lezer
midden in de problematiek van de
Jordaanse winkelier en ambachts
man. Voor wie er belangstelling voor
heeft is het een genoeglijk stuk
lectuur. De „opsmuk" met uit het le
ven gegrepen beelden moge een lich
tend voorbeeld zijn voor alle econo
mische rapportenmakers van Neder
land. Met bijzondere belangstelling
zien wij thans de eerstvolgende mid
denstandsnota van staatssecretaris
Veldkamp tegemoet.
„COR, BEN JE THUIS?"
Twee inbrekers en een
heler gegrepen.
Een fraaie opname van het Ameri
kaanse slagschip ,joioa", gemeerd in
de Clyde in Schotland.
Het J/5.000 -ton metende schip maakt
deel uit van de vloot van 250 Navo-
schepen, die manoeuvres houdt in het
noord-oostelijk deel van de Atlanti
sche oceaan.
Te Rotterdam zijn twee inbrekers
en een heler voor de officier van jus
titie geleid. Zij hebben bekend van
juli af negen keer te hebben ingebro
ken.
Het was donderdagnacht, toen een
politieman in de Raampoorstraat
een man over een schutting zag klim
men, die toen hij hem eenmaal
naar het politiebureau Bergsingel
had overgebracht de 31-jarïge
bankwerker C. D. bleek te zijn. De
man was in het bezit van post- en
plakzegels en buitenlands geld, af
komstig uit het verwarmings-instal-
latiebedrijf, dat hij net een bezoek
had gebracht.
Daar was zelfs, zoals bij nader on
derzoek kwam vast te staan, een gro
te brandkast verschoven, een karwei
tje, dat één man nooit alleen kon
hebben verricht. Toch bleef D. vol
houden, dat niemand hem geholpen
had.
Het geluk was met de politie, die
bij een huiszoeking eerst boven een
hardboardplafond een geheime berg
plaats ontdekte, waaruit sigaren, si
garetten en inbrekerswerktuigen te
voorschijn kwamen. Juist had men
achter een schilderij nog 471.— aan
rentezegels gevonden, toen er gebeld
werd.
Een rechercheur was zo vrien
delijk voor de bewoner te gaan
opendoen. „Cor, ben je thuis.?",
werd er gevraagd. „Ja" antwoord
de de politieman, die zich achter
de deur verborgen had gohouden.
Twee mannen stormden, toen de
trap op en liepen regelrecht in de
"Hl |e voeten op. Til je voeten op.
val. Het waren de 17-jarlge zee
man A. W. van der L. en diens
opm, de 29-jarige losse werkman
D. G., bij wie hij inwoonde, van
der L. had zich nog in het pand
aan de Raampoortstraat bevon
den, toen D. door de agent werd
aangehouden. Van die aanhouding
wist hij echter niets. De oom
wordt van heling verdacht.
Het bestuur van het bedrijfschap
voor de detailhandel in melk- en zui-
velprodukten houdt op 1 oktober een
openbare vergadering in het gebouw
van de S.E.R. in Den Haag.
Ambonezen richtten zich
tot Verenigde Naties
De Zuidmolukse vertegenwoordi
ging in Nederland deelt onder meer
mede, dat zij bij de opening van de
12de Algemene Vergadering der Ver
enigde Naties opnieuw de secretaris
generaal van de Verenigde Naties
schriftelijk heeft verzocht de Zuid
molukse kwestie op de agenda te
plaatsen. Daarbij werd nadrukkelijk
gesteld de bereidheid van Zuidmo
lukse zijde om op vreedzame wijze
een oplossing te vinden.
Voorts wordt medegedeeld, dat aan
de secretaris-generaal van de Ver
enigde Naties een door 233 Zuidmo-
lukkers in Ambon getekende petitie
werd aangeboden. Hierin werd onder
meer een dringend beroep gedaan
op dé Algemene Vergadering naar
een oplossing tc zoeken van de Zuid
molukse kwestie om in het bijzonder
de rechten van de mens te verwer
kelijken en in het algemeen de in
ternationale vrede en rechtsorde te
bevorderen.
Fondsbehandeling kale schedels!
Een merkwaardig
voorstel werd deze da
gen bij de Britse rege
ring ingediend. Zij
werd namelijk uitge
nodigd, de strijd tegen
de kaalhoofdigheid, in
het programma van de
Britse openbare ge
zondheidszorg op te
nemen. Want een kale
schedel mag dan bij
vele mensen soms de
lachlust opwekken,
voor degeen, die er een
heeft is er niets lach
wekkends aan. Inte
gendeel: vaak draagt
de bezitter van zo'n
glanzende schedel
daaronder een akelig
gevoel met zich mee!
Zo denkt tenminste de
heer -Lynn Akers er
over, die in Londens
beroemde Mayfair een
kliniek heeft voor be
handeling van de
hoofdhuid. En hij xoas
het dan ook, die het
Engelse ministerie van
gezondheid er opmerk
zaam op maakte, dat
men toch eigenlijk ver
der diende te gaan dan
het verstrekken van
pruiken aan kaalhoof-
digen en beter deed,
door deskundige be
handeling a priori te
verhinderen, dat kaal
hoofdigheid optreedt.
„Wij zouden graag
iii geheel Engeland kli
nieken zien, waar dt
mensen tegen een rc
delijlce vergoeding bc
handeld kunnen wor
denzei mr. Norman
Gerard, de 27-jarige
vrijgezel, die de leiding
heeft van de kliniek
van de heer Akers.
Eén behandeling kost
daar f 17.50 maar on
danks het feit, dat de
patiënten vaak pas na
veertig tot tweehon
derd bezoeken resul
taat zien, hoeft de kli
niek zich niet te be
klagen over gebrek
aan klanten. „De man
nen hebben zo'n angst
om kaal te worden, dat
zij vaak hun auto ver
kopen, hun vakantie
opofferen, praktisch
alles doen, om 'n kuur
te kunnen bekostigen"
vertelde mr. Gerard.
Zijn patiënten varië
ren van filmsterren tot
geleei'den, van herto
gen tot onderwijzers.
Zeker een kwart van
de patiënten bestaat
uit vrouwen.
Ongeveer tegelijker
tijd met dit bij de re
gering ingediende voor
stel kwamen in Londen
oen aantal geleerden in
een congres bijeen, die
zich bezighielden met...
de kaalhoofdigheid. Zij
zijn het niet eens ge
worden over de vraag
of dit euvel te genezen
is.
Over één >- ding zijn
echter alle geleerden
het eens: de kaalhoof
digheid is erfelijk van
moeders zijde. Waar
mee zij overigens nog
niet verdwenen is!
In een atoomfabrlek ten noorden van
Golden OHy In de Amerikaanse staat Co
lorado Is door een brand voor naar
schatting 50.000 dollar schade aangericht.
Een funotlonarls van de oommissie voor
atoomenergie zei, dat een lichte ver
spreiding van radio-aetleve stof mogelijk
de oorzaak was.
COÖPERATIEVE WARENHUIZEN WORDEN OPC ERICHT
Gelukkig zijn zij in het algemeen
eerzuchtig en intelligent
Het Canadese departement van Noordelijke Zaken heeft een tijd
geleden even buiten het fort Churchill een specifiek Eskimodorp doen
verrijzen. De weinige Eskimo's, die daar wonen, kunnen bi> nationale
verkiezingen hun stem uitbrengen. De rest van hun stam onge
veer 9000 in aantal woont verder naar het noorden en hoewel
hun gebied wei half zo groot is als de Verenigde Staten, kunnen deze
bewoners zich toch niet beroemen op een eigen stemdistrict. In
tegenstelling met overig Canada heeft het noorden nog niet dezelfde
federale en democratische status van de tien provincies, maar het
staat onder het directe toezicht van Ottawa.
De federale regering begon eigenlijk haar verantwoordelijkheden
in het noorden pas kort na de oorlog te beseffen. Men was veront
in het noorden pas kort na de oorlog te beseffen. Men was veront
rust over wat daar werd gevonden en besloot snel te handelen,
wilden de Eskimo's niet als ras verloren gaan.
De gestadige teruggang in het aantal kariboes en Arctische vos
sen en de daling van de marktprijs voor bont het oorspronkelijke
hoofdbestanddeel van de inheemse welvaart tezamen met de
steeds sterker wordende druk van ziekten en levensgewoonten, door
blanken ingevoerd, hadden armoede, ondervoeding, allerhande kwa
len ernstige sociale problemen bij vele stammen gebracht.
Van huis uit zijn de Eskimo's erg
zelfvoldaan, maar langzamerhand
waren velen van hen steeds afhanke
lijker van de blanken geworden. Met
de strikken en geweren, die zij in
ruil voor hun huiden kregen, schoten
Zij 't wild in steeds grotere hoeveelhe
den, zodat het op het ogenblik in
sommige streken wanhopig schaars
is geworden. Ook de gezondheidstoe
stand werd er niet beter on: één van
de twaalf Eskimo's ligt in het zuiden
in een sanatorium, zo vertelt een me
dewerker van de Manchester Guard
ian.
De Canadese regering meent echtei
dat dit gevaar al een heel eind is be
zworen. Vandaag aan do dag doet
men zijn uiterste best Iedere Eskimo
jaarlijks medisch te onderzoeken.
Doktoren en röntgenologen doorkrui
sen daartoe per schip, vliegtuig of
slede het gehele noorden.
Het hoofdprobleem is echter: de
werkloze en van voedsel verstoken
Eskimo's te laten zien hoe zil on
der de veranderde economische
omstandigheden toch nog van de
Arctica en de Sub-Arctica kunnen
leven.
Het loon van de Eskimo wordt
dan gebaseerd op het feit, dat hij
eewcren, laarzen, een modern vis-
gerei en een iachtuitrusting moet
•■<•1 schaffen.
In sommige streken heeft men
er zich zelfs op ingesteld, dat de
bevolking in staat moet zijn zelf
een coöperatief warenhuis te bou
wen en te exploiteren. En deze
winkels lopen op rolletjes, zonder
enige hulp van buiten af. behalve
het oppertoezicht op de boekhou
ding.
De regering ontwikkelt ook de
Industrie van het looien der zee
honden-huiden en de lacht op ei-
der~enden in de Hudson Baai
waar op het ogenblik de voorraad
kussen- en dékenvullinger. voor
Maar één van de grootste vraag
stukken leeft bij de Eskimo's, die
hebben kennis gemaakt met de le
venswijze van de Amerikanen en de
Canadezen. Sommigen willen hun tra
ditionele, verspreidde en geïsoleerde
bestaan opgeven. De regering is
daarom begonnen deze mensen naar
het zuiden te brengen om ze daar op
te leiden voor praktisch werk op de
particuliere en militaire bouwterrei
nen en bases.
Gelukkig is de Eskimo over het al
gemeen eerzuchtig en intelligent en
hij vindt het blijkbaar bijzonder ple
zierig om te luisteren naar uiteenzet
tingen over nieuwe technische vin
dingen.
Op de militaire basis van het Fort
Churchill is wel eens gezegd, dat de
doorsnee Eskimo een ambacht aan
leert in de helft van de tijd. die een
Canadese arbeider er voor nodig
heeft. Een van de beste elektriciens
op de basis is de jonge inlander Wil
ly, die niet kan lezen en schrijven.
Met 69 andere Eskimo's, allen afkom
stig van de verarmde streken in
Noord-Quebec. leidt hij nu een geluk
kig leven in het dorp van moderne
blokhutten, even bulten Churchill. El
ke dag trekken zij naar de basis en
verdienen daar hetzelfde loon als de
blanke arbeiders, zodat de meesten al
een flink banksaldo hebben of een
keur van elektrische apparaten en
gerieflijke meubelen.
In feite maakt zo de gehele bevol
king zich naar liet schijnt de Ameri
kaanse levenswijze met meer of min
der succes eigen. Het warenhuis van
de „Hudson Bay Company" in de stad
wordt krachtig beschermd en drijft
goede handel in elektrische appara
ten. ketels. Arctische kleding, gewe
ren. „artistieke" tafellampen en
noem maar op
Langspeelplaten van hilly-billy mu
ziek en moderne dansen zijn bij de
Eskimo's ook al populair.
In tegenstelling met de ervaring,
die men bij de rode Indianen heeft
opgedaan, ziet het er naar uit, dat de
alcohol bil de Eskimo's geen pro
bleem heeft geschapen. Over het al
gemeen lopen de mensen er niet hard
voor van stapel, hoewel sommigen
van de gemeenschap vier jaar gele
den. toen ze voor het eerst in Church
ill kwamen, daar bier dronken omdat
ze van gedachte waren, dat dit hen In
LEZERS SCHRIJVEN
Bodedienst Middelburg
Zak Zuid-Beveland
Met enige verbazing heb ik in uw
blad van 17 dezer gelezen, dat de
Vereniging „Handelsbelang." cr ein
delijk in geslaagd was een regelma
tige bodedienst Middelburg-„zak"
Zuid-Beveland te verkrijgen.
Met verbazing, omdat de heer Cal-
jouw mij, desgevraagd, verzekerde,
dat hij nimmer door genoemde ver
eniging benaderd was geworden. Hij
had zelf het initiatief hiertoe geno
men en van tevoren enkele zakenlie
den hierover gehoord. Zo is hij ook
bij genoemde vereniging geweest om
haar medewerking te vragen, zoals
de heer Caljouw dit ook aan de Mid
delburgse Middenstands Centrale
heeft gevraagd. Beide hebben deze
medewerking verleend en er bij de
Inspectie op aangedrongen de ver
gunning voor deze dienst te verlenen
aan genoemde bode.
Wie er uiteindelijk in geslaagd is
deze dienst weer in ere hersteld te
krijgen, weet ik niet, maar vast
staat, dat het initiatief hiertoe in
eerste instantie van de heer Caljouw
is uitgegaan en dat zowel de Vereni
ging „Handelsbelang" als de M.M.C.
en particuliere zakenlieden en mis
schien nog anderen hieraan hun me
dewerking hebben verleend.
Een kleine verduidelijking hierover
leek mij gewenst. Ere wien ere toe
komt.
Met hartelijke dank voor de ver
leende plaatsruimte.
Namens de M.M.C.,
Jac. Allewijn jr., voorzitter.
de ogen van de blanken een bepaalde
houding zou geven. Nu hebben ze
echter een positie gekregen zonder de
hulp van bier en er wordt, zowel op
de basis als in de stad, met waarde
ring over hen gesproken.
Een groot aantal Eskimo's
heeft jaren geleden vol vuur het
christelijk geloof aanvaard en
„met luider stemme". Maar, even
als dat het geval is met de hou
ding van deze bewoners tegen
over de Canadese wetten, zo Kan
dit soms leiden tot een verwarrend
conflict tussen de manier, waarop
zij nieuwe zeden en gewoonten op
nemen en de oude. maar nog
-steeds levende ideeën en eigen
schappen behouden.
Er is bijvoorbeeld het geval van
de Eskimo, die naar een gevange
nis in het zuiden was gebracht,
omdat hij zijn moeder had ver
moord. Volgens de wetten van
zijn primitieve gemeenschap in de
hoge Arctica stond hil volkomen
in zijn recht. Het slachtoffer had
namelijk een onvergefelijke mis
daad bedreven, door zoveel voed
sel te verorberen, dat 's mans
kinderen stierven van de honger.
Toen de Canadese autoriteiten
later tot het besef kwamen, dat
de „moordenaar" lichame' jk en
geestelijk ontaardde, zonden ze
hem naar het Baffin Eiland, waar
hij In een tent ~aast het politie
bureau de rest van ztln straf
moest uitzitten Daé.r hield hij
zich onledig met jagen en vissen,
tot men hem vrijliet.