In de Jordaan krioelt het van de winkeltjes en zaakjes Eskimo's passen zich aan bij de moderne Canadese samenleving RECHERCHEURS HADDEN BIJ HUISZOEKING VEEL GELUK ti O V INC I ALE ZEEUWSE COURANT VRIJDAG 20 SEPTEMBER 1957 MIDDENSTANDERS STELDEN ONDERZOEK IN Verfraaiingen blijven achterwege uit zakelijke overwegingen (Van een onzer redacteuren) „Alle koopwaren zijn zorgvuldig buiten het bereik van de klanten neergezet en op de toonbank staan dan ook slechts enkele reclameplaten. In een hoek een lichtplek: waarschijnlijk de keuken waar iemand bezig is. Vrolijke klanken van populaire muziek dwarrelen de winkel binnen. Het duurt even en dan komt er iemand aangesloft. De winkelierster blijkt een vrouw van middelbare leeftijd te zijn. Beetje bleek en ongezond dik, huishoudschort. modieus brilmontuur met glinsterende versiering, gouden tanden. Vingers van beide handen vervormd en beperkt in be wegingsmogelijkheid door reuma: dat moet wel een hinderpaal vormen voor veel huishoudelijk werk en het drijven van het winkeltje." Een citaat uit de roman van een telegrafist? Neen: een passage uit een rapport van het Economisch Instituut voor de Middenstand. Onder werp: „Een onderzoek naar de middenstand in de Jordaan te Amsterdam". delinquent geen betrekking krijgen." Daarom zit de Jordaan nu stikvol kleine bedrijfjes: 658 op elke 10.000 bewoners, tegen 427 op elke 10.000 inwoners van Amsterdam. Groot is het aantal zaken in brood en banket, in zuivel, in dierenbenodigheden en daar zijn vele goed florerende zaken bij. Maar wie zal dat verwonderen? Staat de Jordaner niet alom bekend om zijn voorkeur voor goed eten en drinken en om zijn liefde voor het dier? Poveronooglijk Tal van winkeltjes zien er po ver, bijna onooglijk uit. Maar waarom zou een Jordaanse win kelier zijn zaak verfraaien ook al gaat het hem goed wanneer hij daarmee zichzelf de das omdoet? „Uiterlijke blijken van welvaart zouden de omzet niet ten goede komen. De Jor daanse consument schijnt bij voorkeur te kopen in een zaak met uitgesproken volkskarak ter", zegt het rapport. Een lu xueuze zaak kan klanten kosten Economische ontleedmensen heb ben de ingewanden van de Jordaanse middenstand blootgelegd. Statistische gegevens en wetenschappelijke be schouwingen zijn samengevat in een zakelijk rapport. Maar het E.I.M. streeft-er de laatste jaren naar zijn rapporten „uit te brengen in een vorm welke tot lezen noodt". Dp eco nomische beschouwingen worden daartoe verlucht met foto's en te keningen en herhaaldelijk onderbro ken door de verslagen van een en quêteur, die zijn ogen de kost ge geven heeft en van zijn bezoeken aan de vele winkeltjes en bedrijfjes in het noordelijke deel van de Jordaan met vaardige pen verslag uitbrengt. Schellevissie Zo leert de lezer midden tussen al lerlei statistische gegevens een man kennen, die „een vriendelijke oude baas" blijkt te zijn en er een knech tje op na houdt, dat als „een soort Dik Trom van een jaar of 12" ten tonele wordt gevoerd. Af en toe wordt een winkelierster sprekend in gevoerd. De wantrouwende bijvoor beeld: „M'n liefe man, 'k bin blij as 'k te eten heb". Of de gemoedelijke: „Ik heb van de week nog een schel levissie gekocht voor mijn man en lekker in de roombpter gestoofd ei) af en toe koop ik éen pondje drui ven." Weliswaar worden met dergelijke uitweidingen de economische proble men van de Jordaanse middenstand hiet onmiddellijk opgelost, maar het geeft wel sfeer aan een rapport. Het rapport tekent de Jordaanse winkelier en ambachtsman ten voe ten uit. Ge kunt er uit leren, dat het in het noordelijke deel van deze tot krottenbuurt vervallen, overvolle woonwijk van „kleyne luyden" krioelt van de detailhandeltjés en ambachtsbedrijfjes. Waar eens Rem brandt heeft gewoond, waar Jan Klaassen gebakerd werd en waar in 1866 het Palingoproer tot uitbarsting kwam, wonen nu 475 mensen op één hectare grond. Daar leven de echte Jordaners nog als één grote familie, al is er veel gezelligheid verloren gegaan. „Waar", vragen de opstel lers van het rapport zich af, „waar elders In het land kwam het nog tot kort voor de laatste oorlog voor, dat de mannen na een zware werkweek er nog idee in hadden de glad gesehoren hals te laten bewer ken met een Spaans riet, omdat zo'n dikke rode nek voor de vrouwen met hun zijden blouse en zwierende baaien rokken het summum van mannelijk schoon was." Geen smoesjes In die wereldbekende Amsterdam se volksbuurt is een apart soort mid denstand ontstaan. Geen wonder, want de ras-Jordaner heeft handels geest en gaat liever venten en •sjacheren dan werkloos rondlopen wanneer geen baas hem meer gebrui ken kan. Bovendien heeft hij zijn vrijheid lief en ook dat kan een re den zijn dm een winkel te beginnen, want aldus een Jordaanse winke lier „anders moet ik 's maandags een smoesje opgeven aan mijn baas als ik thuis wil blijven en dat hoef ik nu niet meer doen." Om nog velerlei redenen hebben Jordaners zich in de middenstand gewaagd. Het antwoord op de vraag, waarom' zij een winkeltje of bedrijf je begonnen zijn, varieert van „Wil de eens wat anders" en „Door huwe lijk ingerold" tot „In concentratie kamp gezeten; kan niet meer gere geld werken" en „Ik kon als politiek en door een verbouwing een bewijs immers van financiële kracht kan een niet te stuiten leen- en poflawine ontstaan. Men moet zijn Pappenheimers kennen en er goed mee om kun nen gaan dat is het middel om als winkelier te slagen in de Jordaan. Toch is er al veel veranderd sinds de dagen, dat „Koosje de Porster" er dagelijks voor dag en dauw met een talhout op uittrok om de mannen, die vroeg op hun werk moesten zijn, te gaan wekken en die later op de dag in haar fruitstalletje of achter haar „snoeptafel" te vinden was wanneer ze niet met haar viskar de buurt inging. Maar ook nu nog wor den vele winkeltjes gedreven door vrouwen, wier mannen ergens in loondienst zijn. Op die manier wordt dikwijls een nog redelijk gezinsinko men bereikt. Nochtans blijft bij-29 pet van de Jordaanse winkeliers en ambachtslieden het gezinsinkomen beneden 4000 gulden per jaar. „Rand- bedrijven" dus, in de terminologie van de econoom, die de kleinste er van „dwergbedrijfjes" noemt. Daar zijn dan zeer trieste geval len bij. Bijvoorbeeld de scharrelaar, die zijn hele leven allerlei klusjes heeft opgeknapt en momenteel in lompen doet. Clandestien, want een vergunning heeft hij niet. Hij moet uitkijken voor iedere agent en schuimt hoofdzakelijk asbakken af. Ook hij behoort, met 13 collega's, tot de Jordaanse middenstand. Zo plaatst dit rapport de lezer midden in de problematiek van de Jordaanse winkelier en ambachts man. Voor wie er belangstelling voor heeft is het een genoeglijk stuk lectuur. De „opsmuk" met uit het le ven gegrepen beelden moge een lich tend voorbeeld zijn voor alle econo mische rapportenmakers van Neder land. Met bijzondere belangstelling zien wij thans de eerstvolgende mid denstandsnota van staatssecretaris Veldkamp tegemoet. „COR, BEN JE THUIS?" Twee inbrekers en een heler gegrepen. Een fraaie opname van het Ameri kaanse slagschip ,joioa", gemeerd in de Clyde in Schotland. Het J/5.000 -ton metende schip maakt deel uit van de vloot van 250 Navo- schepen, die manoeuvres houdt in het noord-oostelijk deel van de Atlanti sche oceaan. Te Rotterdam zijn twee inbrekers en een heler voor de officier van jus titie geleid. Zij hebben bekend van juli af negen keer te hebben ingebro ken. Het was donderdagnacht, toen een politieman in de Raampoorstraat een man over een schutting zag klim men, die toen hij hem eenmaal naar het politiebureau Bergsingel had overgebracht de 31-jarïge bankwerker C. D. bleek te zijn. De man was in het bezit van post- en plakzegels en buitenlands geld, af komstig uit het verwarmings-instal- latiebedrijf, dat hij net een bezoek had gebracht. Daar was zelfs, zoals bij nader on derzoek kwam vast te staan, een gro te brandkast verschoven, een karwei tje, dat één man nooit alleen kon hebben verricht. Toch bleef D. vol houden, dat niemand hem geholpen had. Het geluk was met de politie, die bij een huiszoeking eerst boven een hardboardplafond een geheime berg plaats ontdekte, waaruit sigaren, si garetten en inbrekerswerktuigen te voorschijn kwamen. Juist had men achter een schilderij nog 471.— aan rentezegels gevonden, toen er gebeld werd. Een rechercheur was zo vrien delijk voor de bewoner te gaan opendoen. „Cor, ben je thuis.?", werd er gevraagd. „Ja" antwoord de de politieman, die zich achter de deur verborgen had gohouden. Twee mannen stormden, toen de trap op en liepen regelrecht in de "Hl |e voeten op. Til je voeten op. val. Het waren de 17-jarlge zee man A. W. van der L. en diens opm, de 29-jarige losse werkman D. G., bij wie hij inwoonde, van der L. had zich nog in het pand aan de Raampoortstraat bevon den, toen D. door de agent werd aangehouden. Van die aanhouding wist hij echter niets. De oom wordt van heling verdacht. Het bestuur van het bedrijfschap voor de detailhandel in melk- en zui- velprodukten houdt op 1 oktober een openbare vergadering in het gebouw van de S.E.R. in Den Haag. Ambonezen richtten zich tot Verenigde Naties De Zuidmolukse vertegenwoordi ging in Nederland deelt onder meer mede, dat zij bij de opening van de 12de Algemene Vergadering der Ver enigde Naties opnieuw de secretaris generaal van de Verenigde Naties schriftelijk heeft verzocht de Zuid molukse kwestie op de agenda te plaatsen. Daarbij werd nadrukkelijk gesteld de bereidheid van Zuidmo lukse zijde om op vreedzame wijze een oplossing te vinden. Voorts wordt medegedeeld, dat aan de secretaris-generaal van de Ver enigde Naties een door 233 Zuidmo- lukkers in Ambon getekende petitie werd aangeboden. Hierin werd onder meer een dringend beroep gedaan op dé Algemene Vergadering naar een oplossing tc zoeken van de Zuid molukse kwestie om in het bijzonder de rechten van de mens te verwer kelijken en in het algemeen de in ternationale vrede en rechtsorde te bevorderen. Fondsbehandeling kale schedels! Een merkwaardig voorstel werd deze da gen bij de Britse rege ring ingediend. Zij werd namelijk uitge nodigd, de strijd tegen de kaalhoofdigheid, in het programma van de Britse openbare ge zondheidszorg op te nemen. Want een kale schedel mag dan bij vele mensen soms de lachlust opwekken, voor degeen, die er een heeft is er niets lach wekkends aan. Inte gendeel: vaak draagt de bezitter van zo'n glanzende schedel daaronder een akelig gevoel met zich mee! Zo denkt tenminste de heer -Lynn Akers er over, die in Londens beroemde Mayfair een kliniek heeft voor be handeling van de hoofdhuid. En hij xoas het dan ook, die het Engelse ministerie van gezondheid er opmerk zaam op maakte, dat men toch eigenlijk ver der diende te gaan dan het verstrekken van pruiken aan kaalhoof- digen en beter deed, door deskundige be handeling a priori te verhinderen, dat kaal hoofdigheid optreedt. „Wij zouden graag iii geheel Engeland kli nieken zien, waar dt mensen tegen een rc delijlce vergoeding bc handeld kunnen wor denzei mr. Norman Gerard, de 27-jarige vrijgezel, die de leiding heeft van de kliniek van de heer Akers. Eén behandeling kost daar f 17.50 maar on danks het feit, dat de patiënten vaak pas na veertig tot tweehon derd bezoeken resul taat zien, hoeft de kli niek zich niet te be klagen over gebrek aan klanten. „De man nen hebben zo'n angst om kaal te worden, dat zij vaak hun auto ver kopen, hun vakantie opofferen, praktisch alles doen, om 'n kuur te kunnen bekostigen" vertelde mr. Gerard. Zijn patiënten varië ren van filmsterren tot geleei'den, van herto gen tot onderwijzers. Zeker een kwart van de patiënten bestaat uit vrouwen. Ongeveer tegelijker tijd met dit bij de re gering ingediende voor stel kwamen in Londen oen aantal geleerden in een congres bijeen, die zich bezighielden met... de kaalhoofdigheid. Zij zijn het niet eens ge worden over de vraag of dit euvel te genezen is. Over één >- ding zijn echter alle geleerden het eens: de kaalhoof digheid is erfelijk van moeders zijde. Waar mee zij overigens nog niet verdwenen is! In een atoomfabrlek ten noorden van Golden OHy In de Amerikaanse staat Co lorado Is door een brand voor naar schatting 50.000 dollar schade aangericht. Een funotlonarls van de oommissie voor atoomenergie zei, dat een lichte ver spreiding van radio-aetleve stof mogelijk de oorzaak was. COÖPERATIEVE WARENHUIZEN WORDEN OPC ERICHT Gelukkig zijn zij in het algemeen eerzuchtig en intelligent Het Canadese departement van Noordelijke Zaken heeft een tijd geleden even buiten het fort Churchill een specifiek Eskimodorp doen verrijzen. De weinige Eskimo's, die daar wonen, kunnen bi> nationale verkiezingen hun stem uitbrengen. De rest van hun stam onge veer 9000 in aantal woont verder naar het noorden en hoewel hun gebied wei half zo groot is als de Verenigde Staten, kunnen deze bewoners zich toch niet beroemen op een eigen stemdistrict. In tegenstelling met overig Canada heeft het noorden nog niet dezelfde federale en democratische status van de tien provincies, maar het staat onder het directe toezicht van Ottawa. De federale regering begon eigenlijk haar verantwoordelijkheden in het noorden pas kort na de oorlog te beseffen. Men was veront in het noorden pas kort na de oorlog te beseffen. Men was veront rust over wat daar werd gevonden en besloot snel te handelen, wilden de Eskimo's niet als ras verloren gaan. De gestadige teruggang in het aantal kariboes en Arctische vos sen en de daling van de marktprijs voor bont het oorspronkelijke hoofdbestanddeel van de inheemse welvaart tezamen met de steeds sterker wordende druk van ziekten en levensgewoonten, door blanken ingevoerd, hadden armoede, ondervoeding, allerhande kwa len ernstige sociale problemen bij vele stammen gebracht. Van huis uit zijn de Eskimo's erg zelfvoldaan, maar langzamerhand waren velen van hen steeds afhanke lijker van de blanken geworden. Met de strikken en geweren, die zij in ruil voor hun huiden kregen, schoten Zij 't wild in steeds grotere hoeveelhe den, zodat het op het ogenblik in sommige streken wanhopig schaars is geworden. Ook de gezondheidstoe stand werd er niet beter on: één van de twaalf Eskimo's ligt in het zuiden in een sanatorium, zo vertelt een me dewerker van de Manchester Guard ian. De Canadese regering meent echtei dat dit gevaar al een heel eind is be zworen. Vandaag aan do dag doet men zijn uiterste best Iedere Eskimo jaarlijks medisch te onderzoeken. Doktoren en röntgenologen doorkrui sen daartoe per schip, vliegtuig of slede het gehele noorden. Het hoofdprobleem is echter: de werkloze en van voedsel verstoken Eskimo's te laten zien hoe zil on der de veranderde economische omstandigheden toch nog van de Arctica en de Sub-Arctica kunnen leven. Het loon van de Eskimo wordt dan gebaseerd op het feit, dat hij eewcren, laarzen, een modern vis- gerei en een iachtuitrusting moet •■<•1 schaffen. In sommige streken heeft men er zich zelfs op ingesteld, dat de bevolking in staat moet zijn zelf een coöperatief warenhuis te bou wen en te exploiteren. En deze winkels lopen op rolletjes, zonder enige hulp van buiten af. behalve het oppertoezicht op de boekhou ding. De regering ontwikkelt ook de Industrie van het looien der zee honden-huiden en de lacht op ei- der~enden in de Hudson Baai waar op het ogenblik de voorraad kussen- en dékenvullinger. voor Maar één van de grootste vraag stukken leeft bij de Eskimo's, die hebben kennis gemaakt met de le venswijze van de Amerikanen en de Canadezen. Sommigen willen hun tra ditionele, verspreidde en geïsoleerde bestaan opgeven. De regering is daarom begonnen deze mensen naar het zuiden te brengen om ze daar op te leiden voor praktisch werk op de particuliere en militaire bouwterrei nen en bases. Gelukkig is de Eskimo over het al gemeen eerzuchtig en intelligent en hij vindt het blijkbaar bijzonder ple zierig om te luisteren naar uiteenzet tingen over nieuwe technische vin dingen. Op de militaire basis van het Fort Churchill is wel eens gezegd, dat de doorsnee Eskimo een ambacht aan leert in de helft van de tijd. die een Canadese arbeider er voor nodig heeft. Een van de beste elektriciens op de basis is de jonge inlander Wil ly, die niet kan lezen en schrijven. Met 69 andere Eskimo's, allen afkom stig van de verarmde streken in Noord-Quebec. leidt hij nu een geluk kig leven in het dorp van moderne blokhutten, even bulten Churchill. El ke dag trekken zij naar de basis en verdienen daar hetzelfde loon als de blanke arbeiders, zodat de meesten al een flink banksaldo hebben of een keur van elektrische apparaten en gerieflijke meubelen. In feite maakt zo de gehele bevol king zich naar liet schijnt de Ameri kaanse levenswijze met meer of min der succes eigen. Het warenhuis van de „Hudson Bay Company" in de stad wordt krachtig beschermd en drijft goede handel in elektrische appara ten. ketels. Arctische kleding, gewe ren. „artistieke" tafellampen en noem maar op Langspeelplaten van hilly-billy mu ziek en moderne dansen zijn bij de Eskimo's ook al populair. In tegenstelling met de ervaring, die men bij de rode Indianen heeft opgedaan, ziet het er naar uit, dat de alcohol bil de Eskimo's geen pro bleem heeft geschapen. Over het al gemeen lopen de mensen er niet hard voor van stapel, hoewel sommigen van de gemeenschap vier jaar gele den. toen ze voor het eerst in Church ill kwamen, daar bier dronken omdat ze van gedachte waren, dat dit hen In LEZERS SCHRIJVEN Bodedienst Middelburg Zak Zuid-Beveland Met enige verbazing heb ik in uw blad van 17 dezer gelezen, dat de Vereniging „Handelsbelang." cr ein delijk in geslaagd was een regelma tige bodedienst Middelburg-„zak" Zuid-Beveland te verkrijgen. Met verbazing, omdat de heer Cal- jouw mij, desgevraagd, verzekerde, dat hij nimmer door genoemde ver eniging benaderd was geworden. Hij had zelf het initiatief hiertoe geno men en van tevoren enkele zakenlie den hierover gehoord. Zo is hij ook bij genoemde vereniging geweest om haar medewerking te vragen, zoals de heer Caljouw dit ook aan de Mid delburgse Middenstands Centrale heeft gevraagd. Beide hebben deze medewerking verleend en er bij de Inspectie op aangedrongen de ver gunning voor deze dienst te verlenen aan genoemde bode. Wie er uiteindelijk in geslaagd is deze dienst weer in ere hersteld te krijgen, weet ik niet, maar vast staat, dat het initiatief hiertoe in eerste instantie van de heer Caljouw is uitgegaan en dat zowel de Vereni ging „Handelsbelang" als de M.M.C. en particuliere zakenlieden en mis schien nog anderen hieraan hun me dewerking hebben verleend. Een kleine verduidelijking hierover leek mij gewenst. Ere wien ere toe komt. Met hartelijke dank voor de ver leende plaatsruimte. Namens de M.M.C., Jac. Allewijn jr., voorzitter. de ogen van de blanken een bepaalde houding zou geven. Nu hebben ze echter een positie gekregen zonder de hulp van bier en er wordt, zowel op de basis als in de stad, met waarde ring over hen gesproken. Een groot aantal Eskimo's heeft jaren geleden vol vuur het christelijk geloof aanvaard en „met luider stemme". Maar, even als dat het geval is met de hou ding van deze bewoners tegen over de Canadese wetten, zo Kan dit soms leiden tot een verwarrend conflict tussen de manier, waarop zij nieuwe zeden en gewoonten op nemen en de oude. maar nog -steeds levende ideeën en eigen schappen behouden. Er is bijvoorbeeld het geval van de Eskimo, die naar een gevange nis in het zuiden was gebracht, omdat hij zijn moeder had ver moord. Volgens de wetten van zijn primitieve gemeenschap in de hoge Arctica stond hil volkomen in zijn recht. Het slachtoffer had namelijk een onvergefelijke mis daad bedreven, door zoveel voed sel te verorberen, dat 's mans kinderen stierven van de honger. Toen de Canadese autoriteiten later tot het besef kwamen, dat de „moordenaar" lichame' jk en geestelijk ontaardde, zonden ze hem naar het Baffin Eiland, waar hij In een tent ~aast het politie bureau de rest van ztln straf moest uitzitten Daé.r hield hij zich onledig met jagen en vissen, tot men hem vrijliet.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1957 | | pagina 6