Het korte verhaal heeft veel aan populariteit gewonnen De vertolking der passiewerken De Porceleyne Fles experimenteert FLITSEN uit de wereld van het WITTE DOEK D° Albert Termole 70 jaar ZATERDAG 23 MAART 1957 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 9 NATUURLIJKER LECTUURDAN DE ROMAN Prachtige vertellingen van Ljeskof en Stevenson We hebben nooit kunnen begrijpen waarom het korte verhaal In ons land zo lang impopulair is geweest. Want het is toch wel het prettigste, een prozawerk in één zitting uit te kunnen lezen. Dat kan men met een roman zelden, tenzij men ogen en nachtrust opoffert, iets wat zelfs jonge mensen zich nooit zouden moeten permitteren. Toegegeven er kan een bekoring van uitgaan, zich avond aan avond met hetzelfde boek te vermeien tot men het tenslotte met een spijtig ,,'t is uit" wegzet. Doch komt dit een juist, gelijkmatig opnemen van het boek ten goede Niet iedereen kan zich de weelde veroorloven, in afzondering in een leesvertrek te lezen, de enige juiste manier van aandachtig lezen, overigens. Men dient de eenheid van opneming in dergelijke gevallen dus te verbrok kelen over verscheidene zittingen hetgeen, nogmaals, een juiste oor deelsvorming zelden ten goede komt. Met het korte verhaal is het anders fjesïeld, en eigenlijk is dit een natuur- ijker en ook traditioneler lectuur dan de lange roman. Immers, van oudsher vertelde men verhalen (of series van min of meer afgeronde, vaak samenhangende ver halen, als de Homerische werken of de Duizend en één nacht) telkens ln één zitting of toehoring. De Canter bury Tales, de Decamerone, zelfs de Don Quichotte, zijn nog steeds zulke samengestelde verhalensnoeren. Het eigenlijke genre roman (de Griekse zgn. „romans" zijn evenmin romans in de huidige betekenis) is laat ont staan en staat thans naar 't zich laat aanzien op zijn laatste benen, althans Letterkundige kroniek door HANS WARREN ln zfln meest gebruikelijke vorm, ter wijl de novelle nog steeds boeit, ja, herleefd iy kt. De novelle past dan ook beter in het huidige leven dan de langademige roman. Het wordt mogelijk en hope lijk weer wel eens anders, maar op het ogenblik Is het zo. Definiëren wat een novelle nu ei genlijk ls, blijkt haast ondoen lijk. Het genre is zeer geva rieerd. Sommige novellen lijken op een uiterst gecondenseerde roman, andere op een verhaal of sprookje, weer andere lijken eerder abrupt af brekende uitvoerige fragmenten van een groter geheel. De lengte zegt wat, het onderwerp zegt wat (vele van de zuiverste novellen hebben de lotge vallen van een voorwerp waaromheen mensen en verwikkelingen zich bewe gen tot onderwerp) maar bepalen toch niet alles. Daarom gaat men vaak slechts op de lengte af, en noemt afgerond proza dat de ongeveer hon derdvijftig bladzijden normale druk niet overschrijdt, novelle, kort ver haal, vertelling, al naar de inhoud en de vorm. Vaak is het echter onmoge lijk te zeggen wat novelle of korte ro man genoemd moet worden. „De Lady Macbeth uit Mtsensk" van Ljeskof haalt lang geen hon derd pagina's, maar beeldt in die beperkte omvang met scherpge- trokken lijnen een wereld uit, even indrukwekkend en onvergetelijk als een grootse roman dat vermag. Katharina Ljwowna, de hoofdper soon, blijft in uw herinnering le ven als een grote, tragische figuur. Deze novelle van de grote Russi sche schrijver is in zijn genre ab soluut volmaakt. Er is geen mo ment van verslapping, alles is even Op 30 maart hoopt de Voorburg- se beeldhouwer Albert Polydor Ter- mote zijn zeventigste verjaardag te vieren. Termote werd 1887 in Lichtervel- de (West-Vlaanderen) geboren. Hij ontving zijn opleiding aan de acade mie voor schone kunsten te Gent en aan de rijksacademie voor beelden de kunsten te Amsterdam. Hij liet zich na vestiging in Ne derland naturaliseren. Tot zijn voornaamste werken be horen: een buste in marmer van prof. Bolland, twee werken voor het museum Kröller-Müller, een bron zen beeld voor het radiomonument te Eindhoven, een buste van ir. Damme voor het postmuseum te Den Haag, en een bronzen „Don Quichotte" en „Jongensportret" voor het Haags Gemeentemuseum. klaar en rechtlhnig. Er zyn passa ges van paradyseiyke lieflijkheid (de nacht onder de appelbomen) en later, als contrast, van de diep ste ellende (tydens de tocht der verbannenen naar Siberië). De ka rakters zijn vast getekend en vol gehouden en het drama ontwikkelt zich onvermijdelijk naar het gru welijke einde. Katarina is de jonge, aantrekkelijke vrouw van een oude, welgestelde koopman. Ze blijft, evenals haar voor gangster, de eerste vrouw van deze koopman, kinderloos, en leidt een le ven van eenzaamheid en eindeloze verveling. Tijdens een langdurige af wezigheid van haar echtgenoot, komt de verleiding tot haar in de vorm van een knecht des huizes, de mooie Ser gej, een echte Don Juan. Op subtiele wijze laat Ljeskof de lezer voelen dat deze jongeman ln wezen niets voor zjjn meesteres voelt dan wat harts tocht. Doch Katarina ontwaakt er Sergej blijkt haar enige liefde. Om hem aanzich te binden, deinst ze ner gens voor terug, zelfs niet voor een misdaad. „Hoedt U voor de eerste stap" zegt een Russisch spreekwoord als motto gebruikt voor dit boek. Haar schoonvader komt achter de verhouding: hij sterft onopvallend na het nuttigen van paddestoelen. Haar man komt thuis en betrapt hen: hij verdwijnt spoorloos, en niemand ver moedt een moord. Een neefje daagt op als mede-erfgenaamhet wordt ge smoord. Maar aan lekken de misda den, waaraan Sergej medeplichtig is, uit, en de gelieven worden naar Sibe rië verbannen. Zelfs het zoontje dat ondertussen geboren is staat Katari na zonder traan af: alles draait om Sergej. Dapper draagt zij haar lot, en ze wil zich niet bekennen dat de slap pe Sergej nooit van haar heeft gehou den. Tot hij haar zó gruwelijk verne dert waar anderen bjizijn, dat het le ven afgedaan heeft voor haar. Zij springt in de Wolga, haar medemin nares meesleurend. Van totaal andere aard is „De fles van Satan" van de knappe En gelse verteller R. L. Steveson. Het verhaal van Ljeskof heeft in den beginne een llcht-oosterse inslag, de ingenieuze sprookjesachtige vertel ling van Steveson is geheel op een Oosters motief gebouwd. Het is de geschiedenis van een fles met tover kracht, een fles met een geest er in. De bezitter van deze fles krijgt elke wens die hg uitspreekt vervuld, doch, komt hij onverwacht te sterven ter wijl de fles nog zijn eigendom is, dan vervalt zijn ziel aan de duivel. Iedere bezitter dient dus de fles op een be paald moment te verkopen, en dat moet altijd tegen een lagere prijs dan de koopprijs zijn, anders keert de fles bij de eigenaar terug. Het verhaal be gint als een man van Hawaii, Keawe, de bijzondere fles van een Amerikaan koopt. Hy is dan al niet erg duur meer. Keawe wenst zich een fraai huis en welstand, en doet de fles dan vlug aan een vriend van de hand. Op een kwade dag ontdekt hg dat hg me laats is, juist als hg het meisje van zijn hart gevonden heeft. Hg heeft maar één gedachte: de fles terug te kopen en wensen, van de ziekte be vrijd te worden. Het is een lange, merkwaardige speurtocht, en als hy tenslotte de fles terugvindt, biykt de pry» zo laag ge worden, dat Keawe hem niet meer zal kunnen verkopen. Hy dient dus me laats te biyven en van zgn geliefde af te zien, dan wel zyn «iel prys te ge ven. Hy doet het laatste, doch hier mee begint het eigeniyke verhaal pas. De bevredigende uitwerking van deze werkeiyk knap gevonden vertelling verklappen we echter niet. Het is een verhaal van liefde en vindingrykheid, en de duivel komt tenslotte ook nog aan zyn trek. N. S. Ljeskof: De Lady Macbeth uit Mtsensk; vert. Aleida G. Schot. J. M. Meulenhoff, Amsterdam. R. L. Steveson: De fles van Satan (The Bottle Imp), vert. Jan Spierdgk Wereldbibliotheek, Amsterdam). CORRIE BIJSTER religieus denken r~ Het West- duitse pu bliek vertegenwoor- digd door 160.000 bio scoopbezoe kers heeft uitgemaakt, dat de Itali aanse Gina Lollobrigida en de Fransman Jean Marais de buitenlandse favorieten zyn. Van de Duit sers kxcamen Maria Schell en Horst Buch- holz aan de top. Zij komen in aanmerking voor de Bambi- prijs. In Hollywood heeft de buiten landse persver eniging de „Golden Glo- bé"-prijzen voor de beste prestaties in binnen- en buitenland toe gekend. Aan de hand van een internationaal refe rendum via kranten en tijdschriften werd vast gesteld, dat James Dean (overleden bij een auto-ongeluk) en Kim Novak, de popu lairste figuren van het witte doek zijn. EENDE CONFLICT Negen Deense bio scoopexploitanten heb ben een eind gemaakt aan het conflict met de Amerikaanse film industrie. dat 22 maan den heeft geduurd. Al deze tijd zijn geen pro- dukten uit Hollywood Denemarken ver toond en de Deense filmliefhebbers moes ten hun heil in Zweden zoeken om deze werken kunnen zien. De strijd ging om de bij de verhuur berekende percentages van de re cette. Verondersteld wordt dat de andere bioscopen 't voorbeeld van het negental wel spoedig zullen volgen. OBERAMMERGAU De gemeenteraad van Oberammergau heeft een aanbod van een (niet bij name ge noemde) Amerikaanse filmmaatschappij tot het verfilmen der Pas siespelen van de hand gewezen. Weliswaar zou aanvaarding de gemeente ettlyke mil joenen marken héb ben opgeleverd, ter wijl allerlei nuttige werken op uitvoering wachten, maar men meent, dat de driehon derd jaar oude tradi tie ongerept gehand haafd moet worden. De Passiespelen worden slechts eens in de tien jaar opgevoerd. „MüNCHHAUSEN' In de oorlogsjaren heeft de Ufa het ver haal van ,JUiinchhau- sen" in kleuren ver- DAG MARTINE President Coty van Frankrijk heeft dezer dagen in het Elysee te Parys een diner gege ven waarbij véle be kenden van toneel en film zijn gasten waren. Hier begroet de presi dent de filmactrice filmd met Hans Al- bers in de hoofdrol. Deze film blijkt nog altijd te bestaan, want in Amerika heeft Sid ney Kaufmans Skeltis Films de rechten ervan opgekocht voor het luttele bedrag van 17.500 dollar. Het werk is nagesynchroniseerd in het Engels. HOPE-FERNANDEL Samen met de Holly- wood-komiek Bob Ho pe zal de Franse acteur Fernandel de hoofdrol spelen in Trouble in Paris". De opnamen zullen in Parijs worden gemaakt. Ykorle gesprekke* mei enige uHvoerenden (Van een onzer redacteuren) Dr. Albert Schweitzer heeft het muzikaal genie Bach eena de der tiende apostel genoemd. En hy schijnt gelijk te hebben. Waar het menselijk woord in onze tyd tekort schiet om ons er toe te brengen het mysterie van het Christendom te ondergaan, bewerken Bachs pas sionen schijnbaar vanzelfsprekend, dat de lamp brandende wordt ge houden. Duizenden en nog eens duizenden, ook buitenkerkelijken, zoeken jaar op jaar in de passietijd confronta tie met Jezus' lijdensgeschiedenis middels de ontroerende muziek van Bach. Een aantal prominente Neder landse solisten en dirigent Anthon van der Horst hebben we de vraag voorgelegd, welke emoties deze passiemuziek hy hen toch telkens weer weet te wekken. Dr. Anthon van der Horst, die o.m. al meer dan een kwart eeuw het koor van de Nederlandse Bachverenlging dirigeert en daarmee de beroemde uitvoeringen van de Mattheus Passie ln de kerk van Naarden verzorgt, vertelde ons al meer dan honderdder tig keer dit werk gebracht te hebben. „Elke keer als de repetities weer be ginnen, wordt Ik er opnieuw door ge grepen. Bg de eerste klanken al. Ze inspireren me de medewerkers weer te bezielen en de uitvoering weer met evenveel enthousiasme en zorg voor te bereiden alsof het de eerste keer is. De muzikale en religieuze kant van het werk zgn voor mg met elkaar vergroeid, onscheidbaar geworden". De alt Annie Hermes verklaarde ons. altyd opnieuw getroffen te worden door het wonder van het werk zelf. In de beste ogenblikken „U begrijpt dat er verschil is tus- Rumoer rond een Russische roman De Russische schrijver Doedintsew, wiens roman „Het dagelijks brood is niet voldoende" over de gehele wereld nogal wat stof heeft doen opwaaien, heeft op een conferentie van schrijvers te Moskou de drijfve ren verteld, die hem tot het schrij ven van deze roman hadden aange- .zet, aldus het Sowjet-letterkundig blad Literatoernaja Gazeta. Zijn verklaringen hebben volgens het blad onder zijn gehoor een storm van protest ten gevolge gehad. „Toen ik in de oorlog ln een loop graaf lag en de Duitse Messer- schmitts onze toestellen zag neerha len, ben ik tot in mijn diepste wezen geschokt. Immers, ik had altijd ho ren vertellen, dat onze vliegtuigen beter en verder vlogen dan alle an dere", aldus Doedintsew, die ver volgde: „Ik heb niets willen zwart maken, maar ik wil niet, dat wat ik heb gezien nog eens gebeurt. Daartoe heb ik het recht. Schrijvers moeten evenals jonge zwemmers be wegingsvrijheid hebben. Maar ik voel me steeds als een kind aan een leiband". Spelers van „We are iommorrow" in ons land Een groep van 30 Schotten, stu denten en academici van Edinburgh en Glasgow is gisteravond op Schip hol gearriveerd voor een tournee van twee weken in Nederland. Ze zijn de spelers van het ideologische toneelstuk van morele herbewape ning, getiteld „We are tomorrow", dat tezamen met het toneelstuk „De baas" in Leiden en Delft zal worden vertoond op uitnodiging van de bur gemeesters van die steden en recto- res magnifïci van Leiden en Eindho ven. sen de ene uitvoering en de anderen" bekruipt me een ontroering, die al le muren weg doet vallen. En in die beste ogenblikken voel ik dan ook zeer bewust, hoe wy als mens slechts dienstbaar hebben te zyn tegenover God. Dat is het wonder van dit werk, dat ik altyd weer onderga". 8opraan Corrie Bijster, is het met Annie Hermes eens. dat ultermata belangrijk voor de uitvoerende solis ten is, welke dirigent het passiewerk leidt. Maar nog nooit ls het haar ge beurd, dat ze cr tegen op zag 's avonds weer ergens Bachs meesterwerk te moeten vertolken. ..Met louter zingen beleef je de grootheid van het pas siewerk niet. Er moet een religieus denken en voelen achter staan. Als je niet gelooft, voel Je geen ziel. en de Save van de stem moet bespeeld wor- en vanuit de ziel. Als mens ryp Je. maar toch heb ik nog altyd het gevoel dat Bach zó groot is. dat mgn talent te kort schiet om die grootheid te omvatten". e bas David Hollestelle, die al meer dan 150 keer de passionen heeft gezongen, herinnerde er ln ons gesprek aan. noc hy juist kortge leden in Amsterdam aan de Johannes Passie had meegewerkt. Het was voor hem weer een belevenis van het eer ste plan geweest, niet alleen door de muzikale schoonheid, die in volle om vang tot hem was doorgedrongen, maar ook door de religieuze betekenis ervan. ..Persoonlijk word ik altyd het meest getroffen, door het wonder dat men in zo grote getale komt luisteren naar deze werken van Bach". Laurens Bogtman. de senior onder de paaslonen-solisten van dit ogen blik hy zong al zeker zevenhonderd keer de Christus-party heeft zich wel eens afgevraagd, of hy het zou kunnen opbrengen nogmaals de par ty te zingen. „Maar zodra ik er dan weer aan begon, was ik weer onmlddellhk aan het werk overgeleverd", vertelde hij ons. HIJ zag dit als het geheim van het meesterwerk. „Altyd is er weer de behoefte, je krachten eraan te meten. Dat zyn niet alleen de muzikale en vocaaltechnische krachten. Er is altyd ook weer de grote verantwoording om de woorden in de mond te nemen, die Christus-figuur zegt. Ik probeer miin stem heel sereen te houden, in leder geval niet emotioneel", Vtfu delfts uw waar vnoderw aardewerk (Van onze redacteur beeldende kunsten) Ruim drie eeuwen bestaat thans de aarde werkfabriek „De Porceleyne Fles" te Delft. Zij heeft in de loop van die jaren van allerlei vervaardigd: gebruiks- en sier- aardewerk het beroemde Delfts Blauw maar ook sinds enkele decennia vuurvaste steen, aardewerk voor architectonische doel einden, plateel met andere dan de traditionele decoraties. Er is veel gezocht vaak met een goed resultaat, hetzij economisch, hetzij artis tiek, hetzij beide. Nu zoekt men in een nieuwe richting. De Porceleyne Fles heeft zich in het artistieke experiment gestort. Daarvoor is een speciale afdeling geschapen, waaraan een vijf tal kunstenaars is verbonden. Ruim een jaar draait die nu. Degenen, die er aan verbonden zijn, hebben een grote vrijheid van handelen. Er is maar één opdracht ver strekt: werk te maken dat niveau heeft. Is dat gelukt Om te beginnen: de vijf, die samen deze ex perimentele afdeling bevolken, werken niet af zonderlijk. Er is een strikt teamverband, De algehele leiding heeft dr. Theo Dobbelman, beeldhouwer en ceramist en sinds een klein jaar lector aan de Rijksacademie voor beel dende kunsten te Amsterdam. Ontwerper in engere zin is Iep Valkema, die „in het glas" reeds als zodanig zijn sporen in Leerdam ver diend heeft en nu ook op de ceramiek is over gestapt. Dan zijn er twee meisjes, die in Am sterdam ceramiek hebben gestudeerd aan het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs, bij Theo Dobbelman en nadien in ceramische be drijven hebben gewerkt. Tenslotte wordt het team gecompleteerd door mevrouw dr. Van Deventer, de scheikundige die alles van gla zuren afweet. Uit het samenspel van deze vijf mensen Is het experimentele werk van De Porceley ne Fles geboren. Nu zijn de taken onderling niet altijd even scherp af te grenzen. Want vele ideeën ontstonden in vrije gesprekken tussen de leden van het team, vele stukken uit de vriendschappelijke samenwerking van twee of drie leden. Er is een sterke waar dering voor eikaars kennen en kunnen. Daardoor kan er vruchtbaar worden ge werkt. Het is niet de bedoeling, dat uit de proeve van deze vijf mensen een nieuwe serie- produktie van modern sieraardewerk groeit. Integendeel: seriewerk maakt de Por celeyne Fles genoeg. De directie acht zich aan de standing en de traditie van het bedrijf ver plicht, deze nieuwe afdeling uitsluitend unica te laten produceren. Zij vormt dan ook in ze- kere zin een bedrijfje in het bedrijf. Weer rijst de vraag: is het experiment ge slaagd? De heer J. C. Ebbinge Wubben. de di recteur van het Museum Boymans te Rotter dam, bezocht enige tijd geleden op uitnodiging van de directie de nieuwe experimentele af deling van de Porceleyne Fles. Hij was zo ver rukt. over wat hij daar zag. dat hij onmiddel lijk aanbood, een tentoonstelling te organise ren van een keus uit de produktie van het eer ste jaar. Dat aanbod is dankbaar aanvaard, ook al. omdat men er het gevoel door kreeg, op de goede weg te zijn. In dit opzicht kan men dus van een succes spreken. Ook in een ander opzicht trouwens: verscheidene stukken heb ben reeds hun weg gevonden naar musea en particuliere verzamelingen en moesten voor deze gelegenheid worden geleend. Overziet men nu het geheel, zoals dat in Boymans is bijeengebracht, dan moet inder daad worden erkend, dat de kunstenaars te zamen werk van een behoorlijk gehalte hebben gemaakt. Er zijn ontegenzeggelijk stukken bij, die ik graag minder „gewild" had gezien: vazen met grpepen schoorstenen bijvoorbeeld, evenals sommige plaques en borden. De samen werkende kunstenaars zijn er ook niet altijd aan ontkomen, ceramische schilderijtjes te maken. Hoe kleuriger hun decoraties, hoe ster ker de indruk, dat het schilderachtige over weegt boven het decoratieve. Daar komt nog iets bij: zowel Jet Sielcken als Lies Cosijn scnenpen een mooie vorm. Maar bij Jet Sielcken blijft de decoratie aan deze vorm ondergeschikt. Zij is inderdaad sierend. Ook in enkele stuks, die Iep Valkema en Theo Dobbelman zelf uitvoerden, is er dit evenwicht tussen vorm en decoratie. Bij Lies Cosijn daar entegen krijgt de decoratie nog al eens een eigen functie, los van het voorwerp. Zij neigt heel sterk naar het illustratieve, waarbij dan niet zelden de indruk zich opdringt, dat de ont werpster eigen, strikt persoonijke emoties met name angst en spot in dit werk uit spreekt. Daarmee Is trouwens meteen een grote deugd van deze collectie aangeduid. Deze na melijk, dat in het team, in de collectiviteit, het individuele wel is opgenomen, maar niet ver loren gegaan. Iedere medewerker heeft zijn eigen „gezicht" behouden en blijft hierdoor herkenbaar. LAURENS BOGTMAN Culturele Cavalcade DE UITGAVE van het jCritisch Bulletin", maandblad voor letter kundige kritiek, zal deze maand met het afsluiten van de lopende jaargang worden gestaakt. In 1930 uerd het tijdschrift opgericht door Anthonie Donker. Na de oorlog maakten R. Blijstra, Karei Jonck- heereN. P. van Wijk Louw en Paul Rodenko deel uit van de re dactie. Tijdens de oorlog werd het tijdschrift door de Duitsers verbo den. HET AMSTERDAMSE Concertge- bouworleest zal met zijn dirigent dr. Eduard van Beinum weer een be zoek aan Groot Brittannië brengen. Op 27 maart zal het orkest in het zogenaamde ,J>erde Programma" van de B.B.C. optreden niet o.m. de „Overture 195W van Henk Badings, RaveVs pianoconcert in G (met Cor de Groot als solist,/ en Bruckner's zevende symfonie in E. HET VLAAMSE GENT zal deze zo mer een attractie rijker zijn. In de ruines van de St. Baafsabdn zal met ingang van 1 juli dagelijks een „klank- en lichtspel" worden opge voerd, waarin de geschiedenis van de uit de zevende eeuw daterende abdij wordt tccergegeven. Hugo Claus schreef er de tekst voor: de muziek is van Daniël Sternefeld. TANAQUIL LECLERCQ heeft het polio-ziekenhuis van Kopenhagen verlaten en is met haar man, de choreograaf George Balanchinc, naar de Ver. Staten vertrokken. II\cr zal zij nog een nabehandeling ondergaan voor de gevolgen van een polio-am- val, waardoor zij op 2 november 1956 werd getroffen tijdens een gast-voor- steUing van het New York City Bal let. IN BARCELONA is een verzame ling uitgaven van en toerken over Cervantes, de schrijver van ,Don Quichotte", geveild. Er bevonden zich 2017 verschillende uitgaven ,J)e ridder van de droevi'je fi guur" onder, vertaald in 51 talen. De verzamelaar vroeg een totaalprijs van rond f 720.000.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1957 | | pagina 5