Blinde predikant is
cabaretier, masseur
dichter en
en organist
Naar schatting leven nog elf
miljoen mensen in slavernij
APPARAAT TOT VERMINDERING
BENZINEVERBRUIK VAN AUTO'S
FEEST IN BUJD0RP
PRAUW MET TOEKOMSTKANSEN
VOOR NIEUW-GUINEA
TRIJDAG 11 JANUARI 1957
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
T
BEZOEK AAN DS. JAN WIT
„Al zittende op de orgelbank ben
ik tot de theologie gekomen"
(Van een onzer verslaggevers.)
„Hier Wit. Ja, dominee Wit. Een kinderliedje? Dat is niet zo een
voudig. Misschien zou je drie kleine kleutertjes kunnen nemen". Een
diepe haal aan de kromme pijp en dan: „Ja, ik heb zo weinig tijd! Ik
zit nu met collega Klijn, met die cabaretliedjes".
Ds. Jan Wit, Waals predikant te Nijmegen, dichter, schrijver van
lekespelen en van teksten voor radio en televisie is een even merk
waardig als beminnelijk mens. Gezegend met een uitgesproken scherp
verstand, onmiskenbaar door de muzen op het voorhoofd gekust,
maar bovenal gesteund door een bovenmenselijk doorzettingsvermo
gen, dat hem heeft gebracht op de hoogte waar hij zich thans be
vindt. Ook letterlijk: terwijl Jan Wit telefoneert met de studio, hebben
wij gelegenheid van zijn hooggelegen studeerkamer in de Presbytère
Wallon uit te genieten van een kostelijk uitzicht over de Waal. Jan
Wit ziet dit niet
schap werd gecompleteerd door
de Lutherse predikant De Vries,
die als theologisch adviseur brj
het I.K.O.R. is aangesteld. Met
het vertrek van ds. Barnard naar
de hoofdstad en de ophanden
zijnde verhuizing van de andere
collega naar Hilversum dreigt
echter een geestelijke leegte om
Jan Wit.
Dichterschap
„Ik weet nog, dat ik last had van
mrjn ogen en niet graag wilde kijken.
Ik herinner me vaag dat ze me din
gen lieten zien. Al Eeel vroeg is het
licht uit mijn ogen verdwenen. Van
my'n zesde jaar af was ik op Barti-
melis in Zeist. Daar bleef ik een jaar
of tien. Toen ging ik naar het Insti
tuut voor Blinden in Bussum. Ook
weer een jaar of negen
Het was zó in mrjn tijd: je kon er
wel wat leren, dat wil zeggen dezelf
de stof als op de lagere school. Alleen
ging het wat primitiever maar ook
wel efficiënter, door de kleinere klas
sen. Ook werd er voortgezet onder
wijs gegeven: talen, litteratuur. Het
grote probleem was en is nog, de vak
opleiding. Eigenlijk waren er maar
twee mogelijkheden: handenarbeid en
muziek. Als je maar enigszins kon,
koos je natuurlijk het laatste.
Mijn vader wilde mij heilgymnast-
masseur laten worden. Jan Wit volg
de een cursus in Amsterdam, bleek
een doorzetter en behaalde het diplo
ma eigenlijk alleen voor massage,
daar praktisch werken met een klas
leerlingen uiteraard onmogelijk was.
Als masseur heeft hij echter menig
Amsterdammer in de vingers gehad!
In Bussum kreeg hij een volle
dige muziekopleiding. Hij leerde
pianospelen, behaalde het ge
tuigschrift van de organisten
vereniging en werd organist van
de Ned. Protestantenbond te Bus
sum. „In die dagen heb ik in
halfprofessionele bands ge
speeld", zegt Jan Wit met een
glimlach van blijde herinnering
aan die goeie dagen, ,,en daar
heb ik nu nog veel plezier van.
Ik maak allerlei liedjes voor de
uitzendingen van De open Deur
a en de muziek componeer ik zelf."
Studie
„Al zittende op de orgelbank ben
ik op de theologie gekomen", zo ver
telt de dichter-dominee langs zijn
neus weg, zoals hij ook en passant
opmerkt: „Ik weet niet of ik vrij- of
rechtzinnig ben
In Bussum werd het geld voor de
studie by elkaar gechraapt. Vooral de
muziek „smeet flink wat op". „Ik
speelde gitaar en bas en bij uitzon
dering ook piano."
Veel boeken liet hij zich voorlezen.
Daar hg sterk auditatief is ingesteld
kon hg de stof vlot opnemen. Maar
als er iets in braille was werd dat
uiteraard geprefereerd. „Mijn vrouw,
toen nog mijn verloofde", bracht me
Grieks en Latijn bij en moderne talen
heb ik mezelf grotendeels eigen ge
maakt.
De stof voor het staatsexamen
gymnasium was toen al vrijwel geheel
in braille verkrijgbaar. Het eindexa
men legde Jan Wit af in een apart
hokje. De opgaven waren door een
beëdigde jongedame in braille „over
geschreven" en de kandidaat kreeg
een brailleschryfmachine voor het
kladwerk en een normale om de zaak
in het net over te nemen. Na het
staatsexamen werd in 1940 in Utrecht
met de theologische studie begonnen.
De oorlog kwam en het lenen van de
benodigde boeken in blindenschrift
was al spoedig onmogelijk gemaakt.
In 1943 gingen de deuren van de uni
versiteit dicht.
Na de vreselijke hongerwinter toog
Jan Wit in 1945 weer vol moed aan
de arbeid. In 1947 deed hij zijn „ker
kelijke" en toen volgde nog een jaar
studie in Parijs.
In 1948 werd het proponentsexamen
afgelegd voor de Waalse classis
(Commission Wallone) te Dordrecht
en op 2e kerstdag van datzelfde jaar
preekte Jan Wit intrede by de Waal
se gemeente te Nijmegen.
Waarom juist deze en niet de Ne
derlands Hervormde Kerk?
Het antwoord is tweeledig. Jan
Wits vader was lidmaat van de Eglise
Wallone en als kind ging Jan reeds
mee naar de Waalse kerk. Hij voelde
zich daar geestelijk thuis. Maar bo
venal met het oog op de toekomst
was dit wei een bijzonder verantwoor
de keuze. Immers, men start als her
vormd predikant doorgaans In een
kleine plattelands- of stadsgemeente.
Het pastorale werk in een uitgebreide
gemeente moet grotendeels blyven
liggen als de predikant blind Is. En
bovenal: „De middelgrote of grote
stad is voor mji gewenster om geeste
lijk actief te blyven. Ik moet groten
deels van het „goede gesprek" leven,
daar er ln braille eigeiilyk maar zo
weinig is."
In Nijmegen heeft zich dit „ge
sprek" al heel prettig ontwikkeld
toen ds. W. Barnard (de dichter
Guillaume van der Graft) hier
beroepen werd. Het drieman-
Dichter-dóminee Jan Wit
achter zijn brailleschrijf machine.
iap. Jan Wit
Het I.K.O.R.
Voor de V.P.R.O. schreef Jan Wit
met Van der Graft een luisterspelle
tje. Daar begon het mee. Later kwam
„Een oud hotel" uit de koker van
voornoemd driemanschaj
noemt het 'n „musical"
zond het uit.
Met Van der Graft samen schreef
hij „Vijf maagden" (transpositie van
de gelijkenis der vijf wijze en dwaze
maagden"), eveneens voor de radio.-
Ook verzorgde dit drietal het „sce
nario" van de eerste T.V.-kerkdienst
welke enkele jaren geleden door het
I.K.O.R, werd uitgezonden. „De grote
trek" heetten deze fragmenten, die
als illustratie van de preek moesten
dienen.
„En wat uw eigenlijke dichterschap
betreft?"
„Na de oorlog had ik een porte
feuille vol poëzie. Niet dat Ik er zo
veel in zag, het lag daar maar. Toen
mijn vriend Ad den Besten begon met
De Windroos bij uitgeverij Holland
heeft hij dat werk onder mijn nagels
uitgepeuterd."
Zo debuteerde Jan Wit in 1950 met
„Rites de Passages", in 1954 gevolgd
door „In den metalen stier", waarvan
reeds de derde druk Is verschenen.
De tweede bundel leverde de dich
ter een reisbeurs op en met zijn vrouw
bezocht hij verscheidene universiteits
steden in Duitsland en Frankrijk,
waarbij vooral Marburg met zijn uit
gebreide braillebibliotheek niet werd
vergeten.
Wat de religieuze spelen betreft
België deze maud soepel
met W.A.-verzekering
Sinds 1 januari is in België, Duits
land en Oostenrijk een W.A.-verzeke
ring voor buitenlandse motorvoertui
gen verplicht. Dit houdt In, dat auto
mobilisten, motor-, scooter- en brom-
fietsberhders, die niet tegen wettelijke
aansprakelijkheid zyn verzekerd, Ne
derland niet uit kunnen.
België betracht echter tot 1 febru
ari nog de nodige soepelheid, zodat de
automobilisten thans geen moeilijkhe
den ondervinden. Met ingang van 1
februari zullen zij evenwel over een
internationaal verzekeringsbewijs, een
z.g. „groene kaart", moeten beschik
ken. Degenen, die reeds in Nederland
voor wettelijke aansprakelijkheid zijn
verzekerd, kunnen de groene kaart bij
de eigen verzekeringsmaatschappij
krijgen.
Duitsland kan men binnenkomen
zonder groene kaart, maar dan wordt
een „tof* geheven van minimum 16
mark (ongeveer 15.Met name
de niet-verzekerden, die het week-end
in Duitsland willen doorbrengen, of
die dat land op doorreis passeren, wor
den zwaar getroffen door de regeling.
Piccard: nieuwe vlucht
met verscheidene ballons
Professor A. Piccard, die indertijd
met een ballon met druk-gondel een
hoogte van 16.000 meter heeft be
reikt, wil een nieuwe poging doen om
tot een hoogte van 30.000 te komen.
Op een persconferentie te München
verklaarde Piccard woensdag, dat hij
voor zijn nieuwe stratosfeervlucht
niet een maar verscheidene ballons
wil gebruiken. Door de uitzetting van
het gas op de gewenste hoogte zou
een ballon te grote afmetingen krij
gen.
Volgens het Russische Wad Izwestia
wordt in het merendeel van de ministe
ries van de republiek Oezbekistan een
grenzenloze nalatigheid aan de dag ge
legd. De eerste de beste kan de dossiers,
zelfs de geheimste, lezen. Dit was althans
de ervaring van verslaggevers van het
blad.
mogen wij niet vergeten „Het bos der
onbezorgde dieren" (1952) en 'n jaar
later „Niemandsland". Voor de radio
schreef Jan Wit voorts bijbelse ver
haaltjes voor het I.K.O.R., een spelle
tje over Elia (N.C.R.V.), voor de A.V.
R.O. verzorgde hij twee T.V.-program-
ma's waarvan vooral „Examensrap
sodie" bijzonder geslaagd mag heten.
Enkele van zijn spelen werden in het
Duits vertaald.
Het is uiteraard verbazingwek
kend dat juist hg, spelen weet te
schrgven, die louter op het vi-
sueele zijn ingesteld, zoals T.V.-
programma's. Vergissen we ons
niet, dan zullen we Jan Wits
naam in de toekomst nog eens
zien prijken op theater af fiches;
zjjn liefde voor het toneel is
groot en diep. Hij slaat vrijwel
geen voorstelling over en kan
het gebodene op de planken heel
goed volgen, mits hij bij het be
gin en tfldens „stil spel" even
wegwas wordt gemaakt.
In een wereld van zovele ziende
blinden leeft deze blinde dominee en
kunstenaar ln de schaduw van de St.-
Steven ln herrijzenis, die men blinde
ziend zou willen noemen. Zyn werken
en woorden getuigen hiervan. In al
him schoonheid, humor en in het ge
loof dat zienden én blinden eens
waarlyk zullen zien
„GA NIET NAAR MEKKA...."
Deserteurs uit Rommels Afrikakorps
nemen deel aan slaventransporten
Sedert de oertijd, toen de sterke mens de zwakheid van zijn naaste
benutte om deze tot zijn lijfeigene te maken, heeft de slavernij de
mensheid op zijn gang door de geschiedenis gevolgd.
Hoewel wettelijk schier overal op de wereld verboden, woekert de
slavernij ook thans nog in de onontwikkelde gebieden van Zuid-
Amerika, het Midden-Oosten, in Afrika en in Zuid-Oost-Azië, als een
kankergezwel verder. Franse statistici schatten het aantal van de
heden ten dage nog in slavernij levende mensen op 11 miljoen. Veel
van deze ongelukkigen zijn door geweld onderworpen, of geraakten
door schulden in slavernij. Voor anderen betekent het leven van slaaf
in dienst van een machtige heer een verlossing van de honger en de
nood, vooral in die landen, die, in het bezit van rijkelijk vloeiende
oliebronnen, vasthouden aan een Middeleeuws feodaal stelsel, of in
zekere Afrikaanse gebieden, die in het geheel nog niet ontwikkeld zijn.
„Ga niet naar Mekka, indien je het
je niet kunt veroorlovenwaar
schuwt de Koran de vrome moham
medaan. Doch ook vandaag aan de
dag kunnen deze woorden de ijverige
Diergaarde Blijdorp
zal dit jaar 't feit her
denken, dat Rotterdam
honderd jaar een dier
gaarde heeft, want op
18 mei 1857 werd de
eerste spade in de
grond gestoken voor de
aanleg van een dieren
tuin. Dit gebeuren zal
worden gevierd onder
meer door alle gezin
nen in Rotterdam met
kinderen in de twee
hoogste klassen van de
lagere school geduren
de 'n jaar het maand
blad ,J3l\jdorpgelui
den" aan te bieden,
dat dan in 195 plaat
sen van ons land wordt
gelezen in een oplaag
van 85.000 stuks.
Bovendien zullen
75.000 kleuters in ons
land worden verblijd
met het boekje „Feest
in Blijdorp". Van 12 tot
en met 17 mei zal in
Blijdorp het jaarlijkse
congres worden gehou
den van de internatio
nal Union of Zoodirec-
tors"; op 17 mei geeft
het Rotterdams Phil-
harmonisch orkest een
jubileumconcert %n de
Rivièra hal en bestuut
en commissarissen re
cipier en op 18 mei.
Het afgelopen jaar
registreerde de dier
gaarde 660.000 bezoe
kers, dit is byna zeven
vrocent meer dan in
55. De dierencollectie
werd met verscheidene
dieren uitgebreid en
aangevuld, o.a, door de
geboorte van circa 90
dieren.
Mede met het oog op
het honderdjarig be
staan zijn tal van nieu
we heesters en bloem
bollen geplant. Behal
ve een nieuwe roofdie
renrotonde is een vo
gelvolière in de vogel
en plantenserre tot
stand gekomen.
pelgrim niet afhouden naar Mekka
te gaan om daar in de moskee Allah
te aanbidden. Om aan de kost te ko
men moet hij onderweg vaak aller
lei gelegenheidswerk verrichten,
waardoor de reis naar Mekka som3
jaren duurt. Deze pelgrims zijn voor
de moderne slavenhandelaars een be
gerenswaardig „wild".
„Allah zal het U vergelden", mur
melt hij verheugd tot de vreemdeling
die hem heeft uitgenodigd zich aan
te sluiten bij zijn karavaan, maar de
gemurmelde woorden van de pelgrim
zijn dan veelal zijn laatste als vrij
mens. Met geweld wordt hij naai
één van de Arabische slavenmarkten
hetzij Hadramoeth, Zanzibar, Boe
raimi, of zelfs naar Mekka gesleept,
aldus Roger Schnetzer in de Schwei
zer Wochen Zei tun g.
Naast de door hun schoonheid
beroemde Baloechimeisjes uit het
zuid-oosten van Iran, zijn negers
de meestbegeerde slaven. Zij zijr
geduldiger dan Arabieren en schik
ken zich gemakkelijker in hun
harde lot.
Na de laatste wereldoorlog ont
wikkelde zich tussen de Franse
gebieden in Afrika en Arabië een
geregeld slaventransportverkeer
door de woestijn, waaraan ook Eu
ropeanen, voornamelijk deserteurs
van Rommels Afrikakorps, deelne
men.
De „prys" die voor een slaaf op
de slavenmarkten wordt gevraagd,
schommelt tussen 900 en 5000 francs.
Toen vorig jaar herfst in Genève
tijdens een U.N.O.-conferentie tot af
schaffing van de slavernij over mid
delen en wegen werd beraadslaagd
om dit gezwel in het sociale lichaam
van de mensheid uit te snijden, werd
daarbij de vraag van een „internatio
nale politie" op het tapijt gebracht.
Dit internationale politieleger zou de
bevoegdheid moeten krijgen in de
De Zwitser Luclen Grillet heeft een apparaat uitgevonden, dat naar men
zegt het benzineverbruik van automobielen met een kwart kan vermin
deren. De kracht van de auto en de soepelheid van koppeling worden er,
naar beweerd wordt, door vergroot, hetgeen betekent, dat minder brand
stof wordt verspild dan in een normale motor. De fabrikanten zeiden, dat
wanneer het apparaat ln Engeland zou worden toegepast, het land er 115
miljoen pond sterling per jaar aan benzinekosten door zóu besparen.
Het apparaat bestaat uit twee koperen buizen, die bevestigd zyn aan
het inlaatspruitstuk, waarin zich een speciaal duraluminlum gietstuk be
vindt met een ringvormige groef. Ongeveer 10 procent van de benzine
welke anders de warme plek van het spruitstuk passeert, wordt door de
bulzen geleld. Deze koude brandstof komt samen met de verdampte ben
zine, wanneer deze op het punt staat, de cilinder binnen te gaan, zet tot
ongeveer viermaal haar koude volume uit en veroorzaakt een heftige wer
veling welke, naar men zegt, de benzine meer gelijk en volledig doet ver
branden.
Het vervoer te water, zo essentieel
voor de autochtonen langs Nieuw-
Guinea's kustlijn, is begonnen zich
langzaam aan de eisen van de moder
ne tyd aan te passen. Maakte het
vroeger weinig verschil of de Papoea
roeier in zyn uitgeholde boomstam
des middags of des avonds thuis
kwam. nu is het zaak om bijvoorbeeld
met de gevangen vis van de afgelo
pen nacht zo spoedig mogelijk „aan
de wal" te komen.
Zo staken verscheidene vissers
Arabische wateren verdachte sche
pen aan te houden en in de woestijn
karavanen te onderzoeken, met het
doel op deze manier de slavenhandel
te beteugelen.
De afgevaardigden van de Ara
bische landen en hun Afrikaans-
Aziatische handlangers hieven
hiertegen een luid protest aan. Zij
noemden dit een onbevoegde in
menging in hun nationale soeverei
niteit en lieten de conferentie
schielijk stranden.
Naar de mening van die afge
vaardigden voldoet de nit 1926 da
terende „Conventie tot afschaf
fing van de slavernij" nog uitste
kend, maar zy vertelden er niet bij,
dat de mazen in deze Conventie zó
wijd zijn, dat de slavenhandel er
vrijwel ongehinderd door kan glip
pen.
en heus niet alleen uit de kampongs
rond Hollandia de koppen eens oy
eikaar. En men zag hen niet lang
daarna, prettig achterover geleund,
de traditionele sirihpruim achter de
kiezen, in JezeLfde prauw met flinke
snelheid over het water schieten. Be
halve uitleggers hebben de vissers er
nu een buitenboordmotor aan hangen,
die er zyn mag
Meer dan een paar kilo vis en wat
manden sago kan de prauw evenwel
niet hebben. De vlerkprauwen zullen
daarom nooit een belangrijke schakel
kunnen vormen in het vervoer van
bevolklngsprodukten. Is er geen mo
gelijkheid, dit vervoer over water en
daarmee de afvoer van de bevolkings-
produkten. te stimuleren?
Wy zagen dezer dagen in de haven
van Hollandia een andere „vlerk"-
prauw liggen, die wellicht en ook
naar de mening van-de mensen van
scheepvaart nierop 't antwoord is.
De „Catamaran", zoals de grote
prauw heet. is gebouwd door en
eigendom van de heer Muller Kobold
van Üe handelsonderneming „Rabe-
ko", die in de buurt van Demta haar
handelsgebied heeft.
Als drijvers heeft de heer Kobold
twee 10 meter lange uitgeholde boom
stammen gebruikt, die met jukken
tot één geheel zijn gemaakt.
Tussen de prauwen is een dek ge-
contrueerd met gesloten railing, die
derhalve als laadruimte dienst doet.
De voor- en achterkant van de holle
boomstammen zijn gedicht met tri
plex, zodat zij zuiver ais drijvers
dienst doen. De „laadruimte" biedt
een aanzienlijk groter vermogen dan
het dekje van een gewone vlerk
prauw. Een buitenboordmotor zorgt
eveneens voor de voortstuwing.
Haar grote waarde vindt de „Ca
tamaran" evenwel in stabiliteit
en zeewaardigheid. Het vaartuig
is zelfs in de Dranding zeer goed
te hanteren, hetgeen vooral voor
de bevolking aan de noordkust
waar vele maanden per jaar
de branding de grootste belem
mering vormt voor de scheep- en
prauwvaart zyn nut kan heb
ben. Indien zij dit soort prauwen
bezat, zou dit laatste wellicht de
copraproduktie stimuleren.
De heer Kobold is bezig zyn huidi
ge prauwtype te verbeteren. De drij
vers worden 12 meter en onder het
vaartuig zal een kieltje worden aan
gebracht. Tevens wil hij de zeilcapa-
clteit van de prauw verbeteren.
In elk geval verdient het aanbeve
ling, en hiermede wordt tevens de
mening van „scheepvaart" vertolkt,
dat de autochtone bevolking de bouw
van dit soort prauwen onder de aan
dacht wordt gebracht
De gekolbakte schildwachten voor
iet Buckingham Paleis in Londen
'lebben zo vaak precies hetzelfde
stukje op en neer gelopen, dat in de
straat een groef was gesleten, zodat
de stoere wachten bij regen in een
soort gootje defileerden. De Londen-
se P.W. heeft ,Jiet straatje" voor 't
paleis vernieuwd.
