TERUGBLIK OP EEN TRAGISCH JAAR
Gisting in hei Sowjeirijk leidde
ioi opsiand in Hongarije
Buitenlandse staatslieden over 1957
Ook in Midden Oosten liep de vrede grote risico's
D' e voornaamste wereldgebeurtenis
sen van het afgelopen jaar laten
zich in vier sleutelbegrippen samenvat
ten: de destabilisering, Polen, Hongarije
en het Suezkanaal. Dit waren geen afge
ronde gebeurtenissen; zy vormden dui
delijke onderdelen van een ontwikke
lingsgang, die zich ook in het komende
jaar verder zal aftekenen. Hun intensi
teit was echter zo groot, dat zij in het
afgelopen jaar het wereldbeeld hebben
veranderd. De gisting in het Sowjet-rijk,
die het sterkst was in de Oosteuropese
landen, is nu ook in de Sowjet-Unie zelf
gesignaleerd, zij het nog op kleine schaal.
De veranderingen in Polen en de opstand
in Hongarije doen de wereld rekenen met
meer opstanden en nog grotere risico's
voor do wereldvrede, risico's die men
niet uit de weg kan gaan.
De Brits-Franse expeditie naar Egypte
bracht eveneens de wereldvrede in gevaar;
zij eindigde met een terugtocht, met een
diepe vernedering voor de Britten en de
Fransen, die bevestigd zagen dat zij niet
meer tot wereldmachten kunnen worden
gerekend. En zij leidde tot een machtsva
cuüm in het Midden-Oosten, waar alle
problemen, die er al lagen opgestapeld, nog
scherpere kanten kregen dan zij al hadden.
Egypte zette in het voorbije jaar zjjn
opruiende politiek voort; de Egyp
tische propaganda stortte stromen
van verdachtmakingen jegens het westen
en Israël uit over het Midden-Oosten en
over Afrika. Het onvermogen van het
Egyptische regime om de sociale en
economische omstandigheden in het
land te verbeteren leidde bijna automa
tisch tot dit agressieve drijven, waaraan
nog kracht werd bijgezet door uitgebrei
de Sowjet-leveranties van wapens en
vliegtuigen. Pogingen van Nasser om
de grote stuwdam van Assoean te doen
bouwen door de Amerikanen en de
Britten strandden op 19 juli op een
Amerikaanse weigering, die de volgende
dag door een Britse werd gevolgd. Nas
ser reageerde liierop een week later met
de nationalisatie van het Suezkanaal en
de verklaring, dat hg met de opbreng
sten hiervan de bouw van de dam wilde
financieren. Engeland en Frankrijk rea
geerden heftig, de Amerikanen waren
minder geïnteresseerd. Er kwam een
combinatie tot stand van achttien lan
den, die groot belang hebben bij het
kanaal, en de Australische premier
Menzies legde namens deze groep aan
Nasser een plan voor tot nationalisering.
Nasser antwoordde afwijzend.
Binnen de kring der achttien landen werd
daarop de eenheid doorbroken; een
door hem gevormde gebruikersvereni
ging werd tenslotte een soort lichaam
van bijstand, in plaats van een orgaan, dat
Egypte zo nodig zijn wil zou kunnen op
leggen: Dulles trok er de tanden uit, zo
morde men in Londen en Parijs. Het con
flict kwam in de Veiligheidsraad, Ham-
marskjöld bemiddelde, en intussen bouwden
de Britten en Fransen een strijdmacht op
in het Midden-Oosten met als voornaamste
basis Cyprus. Waarehijnlijk dienden deze
voorbereidingen aanvankelijk om druk uit
te oefenen: een actie werd alleen verwacht,
wanneer Nasser zich aan levens en bezit
tingen van Britse en Franse onderdanen
zou vergrijpen of de scheepvaart zou hin
deren. Hoe tenslotte werd besloten tot ge
wapende interventic is nog niet duidelijk
geworden; zeker speelde daarbij een rol de
kans, die de Israëliërs zagen om aan de
groeiende dreiging van Egypte een einde te
maken. In ieder geval haakten de Britten
en de Fransen hierop in: de inval van het
Israëlische leger op 29 oktober werd een
dog later gevolgd door een Brits-Frans ulti
matum, dat neerkwam op de eis tot toe
lating van een Brits-Franse bezetting van
de zone langs het Suezkanaal. Egypte ver
wierp deze eis.
Op 2 november riep radio Boedapest om,
dat Kadar had verklaard, dat Hongarije
bedreigd werd door contra-revolutie en
door Sowjet-interventie. Zondag de 4de
november sloegen de Russen toe; een
wanhopige strijd die door de hele wereld
met samenge' aide vuisten werd gevolgd.
Kadar werd premier en tracht nu een na-
tionaal-communistisch bewind te vestigen,
maar het passieve en hier en daar het
actieve verzet duurt voort. Was de weer
slag van het brute Russische optreden in
de vrije landen, zelfs in die van Azië, groot,
nog belangrijker was de invloed ervan in de
landen van het Sowjetblok zelf. In de satel-
lietlanden won de wil om vrij te zijn aan
spankracht; onder de principiële commu
nisten, tot in de Sowjet-Unie toe, werd het
geloof in de communistische ideologie ern
stig ondermijnd.
rgen deze grote gebeurtenissen vielen de
andere bijna weg: wie herinnert zich
nog in bijzonderheden de spanning rond
Formosa, die in het begin van het jaar de
gemoederen bezighield, de opheffing van
de Kominform op IS april, een dag voor de
reis van Boelganin en Kroesjtsjew naar En
geland, de verklaring van de onafhankelijk
heid van Marokko en Tunis, ja zelfs de ver
kiezing van Eisenhower als president van
de Verenigde Staten In het Verre Oosten
was het betrekkelijk rustig; communistisch
China roerde zich nauwelijks, al bevestigde
het zijn overheersing van Tibet en al knab
belde het wat aan Burma. De Verenigde Na
ties hielden zich intensief met de Egypti
sche kwestie en met Hongarije bezig; in het
eerste geval met meer succes dan in het
tweede: de Sowjet-Unie duldde geen inmen
ging van de wereldorganisatie. De toon in
de Algemene Vergadering was vaak onaan
genaam, scherp anti-westers zelfs, hetgeen
vooral in West-Europa tot ongerustheid
leidde. De laatste weken gaven weer een
versnelling te zien van het proces der Euro
pese eenwording: Euratom en de gemeen
schappelijke Europese markt komen dich
terbij en zelfs Engeland begint zich meer
dan vroeger voor deze plannen te interesse
ren. Het Saargebied sprak zich uit voor
aansluiting bij West-Duitsland, waartoe het
niet ingang van morgen weer zal behoren.
De slepende kwesties van Cyprus en Algiers
kwamen niet dichterbij hun oplossing.
Y y et volgende Jaar staan nieuwe, gro-
J-te gebeurtenissen te wachten. Hoe
zullen de zaken in het Midden-
Oosten zich ontrollen Zullen de Ameri
kanen met de Russen tot een akkoord
komen over een vermindering der bewa
pening en een terugtrekking van hun
troepen in een brede gordel in Europa?
Zal de gisting in het Sowjetblok tot
nieuwe ontladingen leiden of zal het
proces meer evolutionair van karakter
zijn? Veel zal afhangen van de man in
het Witte Huis in Washington, president
Eisenhower, die op de wereldgeschiede
nis van deze jaren een geweldige invloed
kan uitoefenen. De gang van zaken in
het afgelopen jaar heeft zijn positie in
het wereldbeeld nog meer centraal ge
steld, dan zij al was: deze ene man
draagt een bijna bovenmenselijke verant
woordelijkheid en dat zal in 1957 nog
sterker blijken dan in het schokkende
jaar, dat achter ons ligt.
Het falen van de Britse regering werd
nog geaccentueerd door het verblijf op Ja
maica van de overspannen Britse premier,
Sir Anthony Eden, in de dagen, dat zijn
regering met weinig gratie het politieke
achterhoedegevecht leverde.
y y it deze voorvallen trokken de Rus-
Li sen niet het volle profijt. Dat kwam
door de moeilijkheden, waarmee zij zelf
te kampen hadden. Deze werden ingeleid
op het twintigste congres van de com
munistische partij van de Sowjet-Unie,
waarin partijsecretaris Kroesjtsjew een
scherpe aanval deed op de nagedachtenis
gon te manifesteren. Deze „behoudende"
vleugel vreesde voor een ontbinding van
het Oosteuropese satellietenschild en zag in
Tito de gevaarlijke inspirator van de
„nieuwe koers".
In oktober kwam de in 1948 wegens „Ti-
toïsme" afgezette Poolse secretaris
generaal Gomoelka plotseling naar
voren, wat de aanleiding was tot een ze
nuwachtige poging van Kroesjtsjew
die met Molotow, Mikojan en Kagano-
witsj naar Warschau vloog om de
klok terug te draaien. Russische troe
penbewegingen hadden in zoverre in
vloed op de houding der Polen, dat het
niet tot een opstand kwam, maar Go
moelka en zijn medestanders hielden het
die dagen van Kadar, die kort tevoren
in ere was hersteld na vijf jaar als „Ti-
toïst" gevangen te hebben gezeten. De
volgende dagen werd Nagy premier en
als zodanig richtte hij zich tegen de op
standelingen, die steeds meer macht
kregen, niets van de communisten moes
ten hebben en weldra het land beheers
ten. Op 1 november stroomden verse
Russische troepen binnen; Nagy protes
teerde en verklaarde Hongarije neutraal.
De politieke gebeurtenissen ontwikkel
den zich snel, sneller dan de militaire
operaties van de Britten en de Fran
sen. Do Algemene Vergadering riep op tot
een staking van het vuren en besloot tot de
vorming van een politieleger. In de Afri
kaans-Aziatische landen ontstond een grote
agitatie tegen de interventie. In de nacht
van 5 op li november dreigde de Sowjet-
Unie op bedekte wijze Engeland en Frank
rijk met een raketaanval; Eisenhower zette
de Britse, Franse en Israëlische premiers
onder druk en de volgende dag werd het
vuren gestaakt. Dat was dezelfde dag,
waarop de Brits-Franse landingen van zee
uit, ingeleid door het neerlaten van para
chutisten, waren begonnen.
Na weken vol spanning, waarin de Rus
sen nog dreigden vrijwilligers te zenden,
en de Verenigde Naties voortdurend druk
bleven uitoefenen, hebben nu de Britten en
Fransen him bruggehoofd in Egypte ont
ruimd, terwijl de Israëliërs, die een snelle
en indrukwekkende overwinning hadden be
haald, nog op da terugtocht zijn, stap voor
stap gevolgd, door eenheden van de inder
haast gevormde politiemacht der Verenigde
Naties, waarachter weer de Egyptenaren
hun oude posities innemen.
M
Dat de Hongaarse op
standelingen zich niet
alleen heerden tegen
de stalinisten, blijkt uit
deze foto: ook Lenint-
portret wordt ver
brand.
van Stalin, een rede die door huilbuien
van Kroesjtsjew en het flauwvallen van
tientallen afgevaardigden zou zijn onder
broken. Deze rede werd in maart in alle
landen van het Sowjetblok en in het
westen verder verspreid en allerwege
werd zij gezien als een inleiding tot een
verzachting van het regime.
In Polen bijvoorbeeld beloofde premier
Cyrankiewicz meer democratie, meer recht
vaardigheid en hogere lonen, in Hongarije
werd de in 1949 terechtgestelde minister
Laszlo Rajk gerehabiliteerd. De groep in
het Kremlin, die hiervan een zekere ont
spanning binnen het Sowjetblok verwachtte
en een goede propagandistische uitwerking
in de buitenwereld, werd teleurgesteld door
de bloedige juni-relletjes in Poznan, maar
zij gaf niet op ondanks de tegenwerking,
die zich nu onder leiding van Molotow be-
*VVVV\A*V\*WV\*WW\WW*A
PoriSaid: gezonken schepen
been stijf en Polen kreeg in de hierop
volgende weken inderdaad een grotere
onafhankelijkheid van de .Sowjet-Unie en
zeis een verdrag, waarbij de legering
van Russische troepen in het land aan
regels werd gebonden. Dat nam niet
weg, dat er sterke anti-Russische ge
voelens in Polen bleven bestaan en clat
de toestand er nog allerminst stabiel is.
D ij de Hongaren leidde de ontspanning
tot een kettingreactie. De nationale
gevoelens, zo lang door de Russen onder
drukt, waren door die onderdrukking
sterker geworden dan ooit. Protestver
gaderingen en demonstraties liepen uit
in een opstand, die de 23ste oktober be
gon en die waarschijnlijk werd geprovo
ceerd door de Stalinistische partijsecre
taris Gerö, die een voorwendsel zocht
voor het inroepen van gewapende Rus
sische hulp tegen het opkomende natio
nale communisme van Nagy en in
Enkele resultaten van de Brits-Franse
tussenkomst, die militair slecht was ge
organiseerd en politiek in een luchtledig
hing: het Suezkanaal door Nasser grondig
versperd, de olieleidingen uit Irak naar de
Middellandse Zee opgeblazen door het sterk
communistisch geïnfiltreerde Syrië, olie-
schaarste in geheel West-Europa, prijsstij
gingen van grondstoffen, een niet volledig
geheelde breuk tussen de V.S., Engeland en
Frankrijk, sterke daling van het Brits-
Franse aanzien in het Midden-Oosten en in
Azië, politieke winst voor de Amerikanen in
deze gebieden.
«l il het Amerikaanse tijdschrift „U.S.
I News and World Report" heefteen
aantal staatslieden ter gelegenheid
/an de jaarwisseling zijn mening over de
nternationale toestand gegeven:
De Amerikaanse minister van buiten-
andso zaken, John Foster Dulles, toonde
ach niet onverdeeld optimistisch. Zijns
nziens kan het. verlangen naar een gro
tere individuele, vryheid, dat m de Sow-
et-werehl aan de dag treedt, een zeker
;evaar inhouden. „Wanneer een despo
tisch bewind, dat geen morele remmin
jen kent en dat over een zo grote militai-
e en materiële macht beschikt, dergelij
:e moeiiykheden ontmoet als waarvoo
'e Sowjetheersers zich thans zien ge
•laatst, clan kunnen zijn leiders ertoe ge
•racht worden, risico's te nemen, in dc
loop door successen in het buitenland
op economisch, politiek of territoriaal ge
bied voor hun frustratie compensatie
te vinden", aldus Dulles.
Rosier cs
wiet owvcvdecid
opfumsfisc/v
Premier Menzies van Australië wa
van oordeel, dat de jongste gebeurtenis
sen in het gebied van het Suezkanaal het
gevaar van een grote oorlog hebben doer
■-.oenemën, maar .iij geloofde niet, dat het
n 1957 tot een dergelijk conflict zal ko
nen.
De Franse minister van buitenlandsi
:aken, Pineau, verklaarde dat de hoop oj
en vreedzaam naast elkaar bestaan in
nkele weken teniet is gedaan, Naar zijn
oordeel zal een oorlog kunnen worden
vermeden, als een verenigd Westen met
„werkelijkheidszin en vastberadenheid"
optreedt. „De Sowjet-Unie vreest de ver
schrikkelijke gevolgen van een atoomoor
log evenzeer als de westelijke wereld dat
doet", aldus Pineau.
Dit standpunt vordt gedeeld door pre
mier Ben Goerion van Israël. „Ondanks
de huidige spanning, die er bestaat in
meer dan een kwart van de wereld, kan
de vrede worden gehandhaafd, als de
vrije wereld zich verenigt", aldus Ben
Goerion.
„Het jaar 1957 zal onze Duitsers in de
door de Sowjets bezette zone mis
schien nog niet de vervulling van onze
gemeenschappelijke hartewens dc
hereniging brengen, maar het zal
deze vervulling wel nabij brengen",,
zo zei bondskanselier Adenauer dins
dag in een radiorede tot de bewoners
van West- en Oost-Duitsland. Hij
voegde hieraan toe, dat de „zo lang
gehoopte beweging van de verstarde
fronten" naar het schijnt, eindelijk is
begonnen.
