Kerk niet vrij in communistisch land
I
I
^\ervormilei\ in (evevide
qen\een\en onder juuwe druk
2esVi^d^'\^end vieren
de komsi van t\ei IC Ixt
Toen wij (dr. E. Emmen, secre
taris-generaal der Ned. Herv.
Kerk en de schrijver van dit arti
kel, praeses van de Generale Sy
node dier kerk) eind augustus-
begin september, op uitnodiging,
een officieel bezoek brachten aan
de Hervormde Kerk van Honga
rije, konden wij nauwelijks ver
moeden, dat de strijd om de vrij
heid daar al zó spoedig en zó fel
zou ontbranden. Een strijd, die
naar het schijnt aanvankelijk re
sultaat had, maar door het Russi
sche geweld voorlopig tot een
nieuwe onderwerping aan de com
munisten heeft geleid.
Uit de verte kan men zich moei
lijk een voorstelling maken van
het onzegbare leed, dat over dui
zenden gezinnen gekomen is. Hoe
veel wreedheden zijn er begaan,
hoeveel bloed is er gevloeid, hoe
veel verwoestingen zijn er aange
richt in Boedapest, die prachtige
aan weerszijde van de Donau ge
bouwde stad met haar vele histo
rische monumenten, haar mu
sea en bibliotheken
Dat het eens óp een poging tot
herkrijgen van de zo vurig be
geerde vrijheid zou uitlopen, was
duidelijk voor ieder, die een blik
achter het ijzeren gordijn mocht
slaan. Niet alleen omdat de eco
nomische toestand van het land
vele mensen maar net in staat
stelde te eten en te drinken (een
predikant betaalde voor een paar
schoenen één kwart maandsala
ris), maar vooral omdat een vrij
heidslievend volk als het Hon
gaarse onmogelijk blijvend de
knechting van een politiestaat
kan verdragen. Zelfs als gasten,
die uitermate hoffelijk werden
ontvangen, kon men de druk van
de onvrijheid voelen.
ONDER CONTROLE.
In 1948 heeft de communistische
regering er direct voor gezorgd,
dat zij controle op de kerk had.
Verscheidene kerkleiders werden
gedwongen af te treden; anderen,
die bereid waren met het commu
nistische regiem samen te werken,
traden op.
Er werd een staatscommissie
voor kerkelijke aagelegenheden in
gesteld, die verschillende ingrij
pende veranderingen in de kerke
lijke organisatie doorvoerde, alle
kerkelijke goederen naastte en een
aflopende subsidieregeling, tot
1968, vaststelde.
De Hongaarse Hervormde Kerk,
die ongeveer 23 van de bevol
king omvat, 2 miljoen leden telt
en ong. 1300 predikanten heeft (60
is Rooms-Katholiek, 8 Lu
thers, verder zijn er Baptisten,
Methodisten en enkele kleine sec
ten) was verdeeld in 4 districten,
elk onder een bisschop. Het aantal
districten werd teruggebracht tot
3; van de opleidingscentra voor
predikanten werden er twee opge-
heven; alleen de theologische ho
gescholen van Boedapest en De-
breczen bleven over.
Van de 20 conferentieoorden,
die de kerk bezat centra o.a.
voor de nascholing van predikan
ten en voor de vorming van jeug
dige gemeenteleden bestaan er
nog slechts vier! De vele christe
lijke lagere en middelbare scholen
werden alle, op één na, door de
staat overgenomen. Alleen als het
voor minstens 10 kinderen door de
ouders of verzorgsters begeerd
wordt, mag er vanwege de kerk
godsdienstonderwijs op de staats
scholen gegeven worden. Aan de
predikanten is het verboden lan
ger dan 3 maanden belijdeniscate
chisatie te houden per jaar.
De staatscommissie heeft haar
regionale en plaatselijke vertegen
woordigers, waardoor zij ook van
nabij controle kan uitoefenen op
de gang van zaken in de kerk en,
indien zij dat wenst, kan ingrijpen.
Het recht van vrije beroeping van
predikanten door de gemeenten
moest dikwijls wijken voor de ge
dwongen overplaatsing.
WILLEKEUR.
Het gemeentewerk is sterk aan
banden gelegd. Afgezien van
de hinderlijke controle moest het
werk in hoofdzaak beperkt wor
den tot kerkdiensten, school- en
belijdeniscatechisaties, pastorale
en diaconale arbeid. Christelijke
jeugdverenigingen zijn zonder uit
zondering verboden. En ook ove
rigens is er geen enkele activiteit
mogelijk zonder toestemming van
de staatscommissie of haar plaat
selijke vertegenwoordigers, waar
bij men dus afhankelijk is van de
willekeur van deze communisti
sche functionarissen. Men kan
het goed of slecht treffen. Zij be
slissen over het herstel van ker
ken, over het aantal theologische
studenten, over het verkrijgen van
papier voor kerkelijke of theolo
gische publikaties en zij kunnen,
via de kerkleiding, sterke invloed
uitoefenen op de promotie of de
verwijdering van predikanten.
Ondanks de beperkende maatre
gelen, ondanks de achteruitzet
ting van de leden der kerk in het
maatschappelijk leven, zagen wij
in Hongarije een bloeiend kerke
lijk leven. De zondagse kerkdien
sten zijn zeer goed bezet; in een
stad als Boedapest zijn de kerken
stampvol. Het meeleven van de
gemeenteleden in allerlei arbeid is
intens, de offervaardigheid vaak
bewonderenswaardig. Het kost in
Hongarije iets om openlijk chris
ten te zijn! In een principieel
atheïstisch geregeerd land vallen
de „papieren leden" spoedig af
Ter gelegenheid van de kerk
diensten, die wij in Boedapest heb
ben geleid en op de vier grote pre
dikantenconferenties, waar wij
hebben gesproken, maakten wij
kennis met een schare enthousias
te, levende, denkende en biddende
leden van Christus' Kerk, met wie
wij ons, juist ook ten aanzien van
de belijdenis sterk verwant voel
den.
HISTORISCHE BANDEN.
Bijzonder aangrijpend ondervon
den wij dat ook op de vier
hierboven al genoemde predikan
tenconferenties, waar wij gespro
ken hebben over de ontwikkeling
van het kerkelijk en theologisch
denken in Nederland na 1945,
over de theologische opleiding,
het lekenapostolaat en de oecume
nische beweging. Onderwerpen,
die ook met de professoren van de
beide theologische academies te
Boedapest en Debreczen werden
behandeld.
Uit de vele gesprekken bleek
ons de diepe belangstelling, die
men had voor de kerkelijke en
^ersifeest m de yZaitthlnnden
Een oude figuur uit de buurt van Hoeta
Harian. Hij draagt de sporen van de ja
ren met zich mee...
7 oen ik in het jaar 1919
voor het eerst naar het
verre oosten reisde
maakte ik aan boord van de
Rembrandt kennis met een
heer, die mij de welgemeende
raad gaf: Meneerreist u
liever met mij naar de bin
nenlanden van Borneo en pro
beert u daar de orang oelans
te bekeren. Ik vermoeddat
u daarmee meer succes zult
hebben, dan bij die kanniba
len op Sumatra!"
Hoewel deze vriendelijke heer
geen christen was en nog
minder een zendingsvriend
heb ik toch nog vaak aan zijn
woorden moeten denken toen
ik eenmaal op Sumatra was
aangekomen en de macht der
duisternis leerde kennen bij
een volk, dat alleszins gods
dienstig was, maar God niet
kende. En toch... Duisternis
bedekte de aarde maar God
sprak: ,JDaar zij licht!" Dat
licht heeft geschenen over
een volk, dat in duisternis en
schaduw des doods was geze
ten Dat licht heeft ook getri
omfeerd over de kannibalen
in Batakland.
In meer dan 1200 gemeenten
groot en klein, viert men in
het Batakland in de kerst
nacht de komst van het licht
en in duizendvoudige jubel
tonen ruist het Ere zy God
in de hoogste hemelen" door
het luchtruim ten teken, dat
de duisternis het heeft moeten
afleggen tegen de komst van
het licht.
Elk jaar opnieuw trek
ken de 600.000 Bataks op om
God dank te zeggen voor die
éne nacht waarin het licht is
opgegaan boven Efratha's
velden en de boodschap heeft
geklonken: ,Jn mensen een
welbehagen!"
x X x
li ij bevinden ons op het
YY Eiland Samosir, gele
gen in het schone To-
bameer, op de post Nainggo-
lan,
In de kerk wordt onder hoog
spanning gewerkt. Onder lei
ding van een der onderwijzers
j£ai\qe rijen kchidrnqers trekken
door maanloze kerstnacht
zijn de ouderlingen bezig de
kerstboom klaar te maken.
Voor het esthetisch gevoel
van een westerling is die
boom, bestaande uit een pi-
sangstam geen bekoring voor
't oog, maar 't gaat bij de
primitieve Batak niet zozeer
om de boom maar om dat wat
er aanhangt. De bont ge
kleurde papieren, guirlandes
zyn tussen de kaarsen door
om de boom geslingerd. Luci-
het kerkgebouw zullen open
gaan.
Dan komt Goeroe Sebedeus
met zijn orkestje. Ze stellen
zich op en spelen kerstliede
ren. Dat helpt! Onmiddellijk
vallen de stemmen in, want
de liederen kennen ze van
buiten en het machtige:
Ere zij God a» de hoge!
Vrede op aarde, in men
sen een welbehagen!
"booz ds. D. yZijkheek, eub-zenbelinq op ^umatta
fersdoosjes, in zilverpapier
gewikkeld, doen bij gebrek
aan beter materiaal dienst als
versiering. Verder nog enkele
gekleurde ballen een paar
watten, kerstmannetjes en 'n
zilveren ster in top, die de
kerstboom tot een waardig
sieraad maken. Hiermede is
de versiering van het kerkge
bouw nog lang niet klaar. De
wanden worden behangen
met groene takken. De klap
rozen tlissen de groenen tak
ken doen het goed.
x X x
ii eldra zal de duisternis
yy vallen. De Bataks ko
men van oost en west,
van noord en zuid. Ze moeten
uit hun lichtloze dorpen langs
smalle, bevloeide rijstveld
paadjes hun weg vinden naar
het kerkgebouw.
Dat is niet zo eenvoudig,
vooral niet wanneer de Vorst
van de nacht, zoals de maan
hier wordt genoemd, verstek
laat gaan.
Op het kerkplein heerst al 'n
ongewone drukte. Niet alleen
de jeugd, uitgedost in nieuwe
kerstkleren, maar ook de ou
deren zitten met een verlan
gend hart te wachten op het
ogenblik, dat de deuren van
ruist door de zoele avondlucht
van het nog onverloste land
in het meer.
Ja, onverlost! Nog duizenden
Samosirezen kennen het licht
niet, dat is opgegaan boven
Efratha's velden, maar by mij
in de kamer zit een man, die
de verlossing in eigen hart en
leven heeft ervaren. Hij heet
Ama ni Pola! Toverpriester,
duivelbezweerder, giftmenger.
Hij leefde als een kluizenaar,
Wie hem nodig had moest
hem thuis in zijn armelijke
woning opzoeken. Véle men
sen waren bang van hem en
het gerucht ging, dat hy bo
vennatuurlijke macht bezat.
Maar hij kwam met Jezus in
aanraking, verliet zyn heiden
se praktijken, liet zyn lange
haren door mij afknippen en
ging als een verlost mens
door het leven.
x X x
Opeens beginnen de klok
ken te luiden. De deuren
gaan open en de kerk
stroomt vol.
Er kunnen normaal 500 men
sen een plaats vinden maar er
zijn zeker 750 mensen, onge
acht de tientallen, die nog
buiten staan.
Het harmotiium begint te
spelen, maar 't rumoer over
stemt het instrument vele
malen. Dan zet de inheemse
predikant een lied in en on
middellijk reageert de saam-
gestroomde menigte. Ama ni
Pola zit vlak naast mij. Het ts
zijn eerste kerstfeest. Als er
gebeden wordt staat hy in
zijn volle lengte op, tericijl
anderen blijven zitten. Hij
fronst het voorhoofd, alsof
hij zeggen wilde: Eerbied in
Gods huis voor de God van
hemel en aarde. Er wordt veel
gezongen door het zangkoor,
de kinderen en de ouderen,
christenen en heidenen. Kin
deren zeggen van buiten ge
leerde profetieën op en de
prediker draagt de alles over
heersende boodschap uit:
U is heden de Heiland
geboren!
Het woord is kort maar
krachtig. Het is een getuige
nis van innerlijke vreugde en
die vreugde plant zich voort
in de harten dergenen, die de
boodschap hebben verstaan
en hun knieën hebben leren
buigen voor het Kind in de
kribbe.
x X x
Het feest van het licht is
afgelopen en de mensen
aanvaarden de terugioeg
naar hun donkere dorpen en
hun donkere huizen in Batak
land.
Doch zie daar komt een
oud moedertje. Toean, zegt ze
heb barmhartigheid met mij.
De weg is zo donker. Geef mfj
een kaarsje om mijn weg te
verlichten.
Met een dankbaar hart aan
vaardt zij het kaarsje. Maar
dan is het hek van de dam.
De een na de ander vraagt
om een kaarsje en de kaars
jes verdwijnen in gretige han
den, tot er geen meer over
is. Ziet aaar gaan ze! Ze
gaan de donkrre nacht tege
moet met 'ti brandend kaars
je. 't Is een lange ry. Een lan
ge rij van Bataks, die Licht
dragers geworden zijn..
theologische vraagstukken in W.-
Europa en het vurig verlangen,
dat men koesterde, om weer het
oude contact, dat er sinds eeuwen
(begin 17de eeuw) tussen de bei
de kerken bestond, te herstellen.
Een niet gering deel van de oude
Hongaarse theologische littera
tuur is immers gedrukt op druk
persen te Amsterdam, Franeker
en Harderwijk en van 1622 tot
1940 studeerde er regelmatig een
aantal Hongaarse studenten aan
de theologische faculteit van de
Utrechtse Universiteit (ook aan
de Vrije Universiteit te Amster
dam en de theologische Hoge
school te Kampen)Enkele van de
huidige meest vooraanstaande
kerkelijke figuren promoveerden
in Nederland.
Het is dan ook geen wonder, dat
wij voor onze toespraken en pre
ken zonder moeite uitstekende tol
ken onder de Hongaarse collegae
vonden, terwijl bovendien vele
Hongaarse gemeenteleden, door
hun verblijf in Nederland in de pe
riode vlak na de eerste wereldoor
log, onze taal nog steeds enigszins
verstonden en zelfs spraken
BEWOGENHEID.
Onwillekeurig kwam men on
der de indruk van de felle
bewogenheid, waarmee de ontwik
keling der gebeurtenissen werd
gevolgd en de discussies werden
gevoerd. Het ging om het leven
van de kerk! En om het leven van
het volk! Verschillende theologi
sche opvattingen, maar vooral ook
persoonlijke houdingen inzake de
relatie kerk-volk-staat botsten
hier onophoudelijk met elkaar.
Maar door alles heen bespeurde
men bij allen, als reactie op een
periode van rationalisme een kri
tisch liberalisme en als vrucht van
een niet onbelangrijk réveil uit de
jaren vóór 1948, een hernieuwd
verstaan van de bijbelse bood
schap, van de roeping der gemeen
te in de wereld, van de betekenis
der sacramenten en van de oecu
menische beweging.
Helaas ontbreekt het de meeste
predikanten aan geld om boeken
aan te schaffen. Boeken en tijd
schriften, in het Nederlands, zjjn
bij bibliotheken en particulieren
zeer welkom! Ze worden gespeld
Maar bij alle waardevolle hulp, die
in onze dagen zo spontaan het
Hongaarse volk geboden wordt,
vergete men toch vooral de voor
bede niet
„Er is geen hulp voorhanden
Voorhanden dan van God,
Van God, die 's werelds landen
Heeft onder zijn gebod".
Dit kerkelijk bezoek, het eerste
in de geschiedenis der beide
kerken, was waarlijk geen vakan
tiereisje, maar een werkbezoek
met veel spanning en inspanning,
begunstigd door prachtig zomer
weer, zo nu en dan zelfs een tropi
sche hitte
Het heeft de banden tussen de
kerken verstevigd en het geeft ons
de gelegenheid mee te leven met
hen, die juist nu, als leden van
Christus' Kerk, het geslagen en
verscheurde Hongaarse volk zul
len moeten leiden, dwars door alle
verschrikkingen van het heden
heen, op de „eeuwige weg".
Zendingskerkje te Nainggolan met 500
zitplaatsen
