ER LIGT GOUD IN UW VUILNISEMMER
Po Prostu: pioniersblad in Polen
Geen grammetje afval, dat zijn geld niet opbrengt
TIT0 WIL NIEUW LEVEN IN
BALKANPACT BRENGEN
16
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
DONDERDAG 20 DECEMBER 1956
Wie in de contreien van Wijsfer werkt, in het hartje
van het hier aan natuurschoon rijke Drentse land, voelt
zich van de wereld afgesloten. Slechts als dè wind
gunstig is, hoort men vaag in de verte de klanken van
het carillon dat in de toren van het Hoogeveense raad
huis hangt, maar verder is er weinig dat de stilte ver
stoort. Niettemin is dit verlaten oord van veel belang
voor grote bevolkingscentra zoals Den Haag, Gro
ningen en Zandvoort en in groter verband voor de
hele Nederlandse land- en tuinbouw. In Wijster wordt
namelijk het stadsvuil van 800.000 Nederlanders ver
werkt tot compost en worden zowel in een laborato
rium als te velde voortdurend proeven genomen met
dit, de laatste decennia als zeer waardevol erkende
produkt. Waardevol voor ontginning en bemesting,
maar zelfs ook, zoals men nog niet lang geleden ont
dekte, als strooisel en gedeeltelijke voeding voor kip
pen en kuikens. Wie nog niet wist dat er, figuurlijk
gesproken, goud zit in de vuilnisemmer, die tweemaal
per week door „Reiniging" netjes voor ons geleegd
wordt, kan in Wijster heel wat wijzer worden.
De Vuilnis Afvoer Maatschappij, kortweg de „VAM", die daar in
Drente op meer dan één manier korte metten maakt met wat wij
graag kwyt willen, is een semi-overheidshedrijf. Het grootste van Ne«
derland er zijn er meer hier te lande en tevens het grootste ter
wereld. Het heeft van het begin af aan (deze maand juist vijfentwin
tig jaar geleden) een belangrijke sociale functie vervuld. Indertyd
zat Den Haag verlegen met zijn stadsvuil en besloot de vroedschap
daarvoor èen verbrandingsinrichting te bouwen.
„Doe het nietl" smeekte men in Drente, „maar geef het ons. Wij
willen er onze onvruchtbare heide graag mee opknappen".
Drente kréég het vuil en de
zaak werd meteen grootscheeps
aangepakt. De spoorlijn Hooge-
veenAssen kreeg een aftakking
naar het gehucht Wijster en hon
derden arbeiders vonden werk
met het graven van een kanaal.
Zo werd het dus direct een natio
nale aangelegenheid en onze
landsregering heeft van weinig
objecten zóveel plezier gehad als
van dit. De kosten waren hoog,
maar de baten vloeien nog steeds
en zijn veel groter en van veel
meer economisch belang dan
iemand in die begindagen ooit
heeft gedacht.
Dat dit mogelijk was, was name
lijk voorspeld door de heer T. van
Maanen, in die jaren adjunct-direc
teur van de Heidemaatschappij. De
minister van binnenlandse 2aken
ging er zich mee bemoeien en zoals
ook toen reeds te doen gebruikelijk
was, werd een commissie ingesteld
om „Het systeem-Van Maanen", zo
als het al spoedig genoemd werd, op
zijn waarde te one'
Achler
u het stuur
„KALM MAAR, m/ijn remmen zijn in
órde. Ik kan de wagen in een wip
laten stóppen!" O, wat een lengen is
datl En toch, lioé vaak hoor je het
niet uit de mond van een zelfbewuste
autobezitter, die nooit de moeite ge
nomen heeft, de zaak eens wat nauio-
k&uriger te berekenen. De remweg
immers is afhankelijk van zóveel fao
twen, dat men met een aan zeker
heid grenzende waarschijnlijkheid
kan zeggen, dat minstens één van die
factoren wel anders kan uitpakken,
dan men zich had voorgesteld. Want
er is méér dan de bekende kwadraat-
regel voor de remweg. Er is ten eer
ste de reactiesnelheid van de bestuur
der. En die is weer afhankelijk van
zovele andere fact wen: zijn leeftyd,
zijn lichamelijke toestand van het
ogenblik, zijn temperament, zijn gees
telijk evenwicht, het gezelschap, dat
hij &jj zich in de wagen heeft, en nog
vele andere factoren, zoals bijvoor
beeld een slecht humeur na een hui
selijk ontinjtruzietje of een tegenval
ler in de vorm van een hoge belas
tingaanslag bij de ochtendpost.
Verder moeten we rekening hóuden
met de reactiesnelheid van de wagen,
wélke weer afhankelijk is van de
kundigheid of onkunde! van de
man, die het kidtst dê remmen na-
kéëk. Vètdèr dient rekening te wor
den gehouden met dê toestand van dé
bariaèn en het wegdek. En dat laat
ste hangt dan weer af van de luimen
der natuur. Het is allemaal even be
langrijk uls de kwadraatrègel! Maar
het toordt zo vaak vergeten!
NAAR STROE?
Het bedrijf had al spoedig een ca
paciteit van 100.000 ton compost
per jaar en tot nu toe werd daar
mee 75.000 hectare land bewerkt.
Het vuil, aangevoerd door speciale
treinen, wordt na aankomst machi
naal besproeid met een (ook ziekte
kiemen dodende) speciale vloeistof,
na enige tijd omgezet en na nog een
paar maanden „rust", gezeefd op
grove stof en fijne stof. De grove
stof wordt vier meter dik op de
heide gestort en is dan direct ge
schikt voor de landbouw.
De fijne stof, de eigenlijke com
post, vindt gretig afzet als mest, als
mengsel voor stalmest en als strooi
sel voor kuiken- en kippenhokken.
De belangstelling voor deze ma
nier van vuilverwerking is ondertus-
Pakketpost voor Hongarije
Met ingang van 19 december
wordt het pakkestpostverkerer met
Hongarije heropend.
Alleen gewone postpakketten zul
len kunnen wórden aangeboden. Ge-
schenkzendingen, inhoudende voed
sel, kleren e.d„ zijn zonder beper
king van het gewicht toegelaten
(mits een maximum van 20 kg niet
wordt overschreden).
Ze zullen in het algemeen vrij Van
invoerrechten worden uitgereikt.
In de gegeven omstandigheden
kan de P.T.T. voor deze pakketten
geen aansprakelijkheid aanvaarden.
Polen krijgt veto
over Sowjettroepen
Het rebellerende Polen kreeg maan
dag het recht van veto over de Rus
sische troepen op zijn grondgebied. De
belangrijkste zin die in de Uitvoerige
Russiscfi-Poolse overeenkomst van
gisteren voorkomt, luidt als Volgt:
„De beweging Van Russische troepen
buiten hun bases zal in elk afzonder
lijk geval de goedkeuring behoeven
van de regering dér Poolse volksrepu=
hlfèk of van de Poolse autoriteiten die
door de Poolse regering daartöé de
Vvoptrdheid hebben eékregên".
Vólgens de overeenkomst mógen de
Russen zelfs voor oefeningen hun ba
ses niet verlaten dan na toestemming
Van de Poolse regèring. Het akkoord
gaa* nog verder: „De Sowieftröepen
in Polen moeten de voórsêhriftetl dié
door de Poolsë wetgevende macht zijn
aanvaard, navolgen en eerbiedigen..."
Een speciale verbinding met het
Lintliorst Homankanaalmaakt ook
vervoer te water van de compost
mogelijk. Het VAM-kanaal is overi
gens een ideaal viswater.
sen zó groot geworden, dat de VAM
ook bedrijven moest stichten in
Schiedam en te Mierlo, in Noord-
Brabant. Het produkt van het Schie-
damse bedrijf wordt vrijwel geheel
in het Westland gebruikt.
De VAM heeft thans voorbe
reidende besprekingen gevoerd
met het ministerie van Oorlog
over de aankoop van een terrein
op de Veluwe, dat een minstens
even grote behoefte aan de goede
en goedkope compost heeft als
andere zand- en dalgronden. Het
resultaat was, dat het bedrijf een
optie heeft gekregen op een stuk
grond bij Stroe, en wanneer de
aanvoer van stadsvuil en de afzet
van compost bevredigend gere
geld zijn op papier, kan dus ook
op de Veluwe een vuilverwer-
kingsbedrijf gesticht worden.
Voor dit deel van het land een
uiterst belangrijke zaak, want de
structuurverbetering van de Veluw-
se grond is voor de daar wonende
boer en tuinder altijd een kostbare
en daarom ook veel hoofdbrekens
kostende kwestie geweest. Stalmest
is schaars en kunstmest duur, ter
wijl compost slechts luttele centen
kost (10 a 11 gulden per ton) en een
groter rendement geeft.
KANDIDATEN.
De VAM kan dus tevoren verze
kerd zijn van afzet, maar het moet
uiteraard ook kunnen rekenen op
aanvoer van stadsvuil. Apeldoorn,
met bijna 100.000 inwoners, het
dichtst bij Stroe gelegen bevolkings
centrum, zou er zijn „rommel" kwijt
kunnen, Amersfoort en Arnhem
idem, en zo zijn er wel meer kandi
daten. Almelo heeft een gemeente
lijk bedrijf, waarvoor de VAM ove
rigens de compostverkoop regelt,
en er zijn nog enkelo gemeenten zo,
maar dat hoeft geen bezwaar te
zijn.
Wij hebben het bedrijf in Wijster
bekeken en wij willen bekennen
dat wij geïmponeerd werden
door wat de „baas", ir. Th. Meiman
(Wagenings ingenieur) ons vertelde
en liet zien.
Geïmponeerd en verbaasd. Ge-
imponeerd toen wij begrepen hoe
hoogst waardevol de voor velen
waardeloze vuilnis is, maar ook ver
baasd toen wij ontdekten wat er nog
allemaal* méér uit het stadsvuil
komt dan de kostbare compost.
OORIJZERS EN WAPENS.
Zo halen de mannen van de VAM
onder meer zóveel ijzer en non fer-
ro metalen uit het stadsvuil van
Den Haag, Groningen en Zandvoort,
dat opkopers daarvoor per jaar
150.000.willen betalen! Verder
worden wagonladingen vol beende
ren uitgeschift en ook die worden te
gelde gemaakt, terwijl eveneens gro
te hoeveelheden puin gesorteerd
worden. Dat gaat uiteraard vveg
voor wegenbouw en zo is er prak
tisch geen grammetje vuil of het
brengt zijn geld wel op.
Maar er komt meer uit: de
VAM heeft een prachtige vitrine,
waarin wij een Keur van gevon
den voorwerpen zagen liggen, zo
als houten hammen, volledige ge
bitten en niet alleen van mensen,
maar ook van mammouthen en
paarden, beugelbeursjes met zil
verbeslag, oorijzers, zoals die in
sommige streken nog gedragen
worden van goud en van zilver,
schiet- en steekwapens, waarvoor
een museum zich zou interesse
ren, fraaie gesteenten. Kortom
van alles en nog wat. Er leven
vreemde kostgangers op dit on
dermaanse en onder hen zijn er
zelfs die hun trouwboekje en hun
testament in de vuilnisemmer de
poneren
LOGISCHE ONTWIKKELING
Een voorwerp van meer wezenlij
ke waarde was een kaart van Neder
land, die ir. Meiman toonde. Het
meeste vuil wordt in die gedeelten
van Nederland geproduceerd, waar
men er de minste ruimte voor heeft.
Het gaat niet aan in de nabijheid
van grote centra kwalijk riekende
belten aan te houden.
De hygiëne gedoogt dat niet en
het is bovendien ontsierend. Vuilver
branding heeft dezelfde bezwaren en
dus blijkt het „systeem-Van Maa
nen" steeds meer de beste oplossing
te geven. En aangezien juist in het
midden en oosten des lands veel be
hoefte aan compost is, is de ontwik
keling van de VAM logisch. Een en
kele blik op de kaart en diverse gra
fieken tonen dat aan.
Grafieken uit de sectoren van
land- en tuinbouw, grafieken over
pluimveehouderij en grafieken
de
over de structurele ontwikkeling van
de Drentse grond.
Compost is de bondgenoot van
boer en tuinder tegen de erosie
(uitmergeling van de ^rond), is
van belang voor de ontwikkeling
van een sterk hoenderras en heeft
zoveel meer voordelen, dat de re
gering verwerking van stadsvuil
een kwarteeuw geleden reeds als
een landsbelang zag.
Zo zal er straks geen weggegooid
sigarettenpeukje in Nederland
meer zijn, dat niet in een „tweede
leven" een sociale functie krijgt...
Hoewél de VAM een omvangrijk
bedrijf is, werken er toch slechts 75
man en daarbij t's ook het personeel
van laboratorium, proefvelden en
voor de onderhoudswerken inbegre
pen. De verwerking tot compost gaat
namelijk vrijwel geheel mechanisch.
Een trein met 600 ton stadsvuil
wordt in een halve wiiMuut gelost en
rondom de enorme belt waarop ge
stort wordt, r\jden de hele dag ka
belwagentjes, die automatisch ge
vuld worden wanneer zij onder de
trechter doorrijden, zoals deze foto
laat zien. Als de man met de grijper
maar zorgt dat de trechter vol blijft
GRIEKSE BEZOEKERS IN BELGRADO
In de Joego-Slavische hoofdstad Belgrado vinden op het ogenblik bespre
kingen plaats tussen Griekenland en Joego-Slavië De Griekse delegatie
wordt geleid door premier Karamanlis, die juist uit New York teruggekeerd
is, en voor Joego-Slavië voert president Tito zelf het woord. In brede kring
zijn deze besprekingen uitgelegd als een poging uitgaande van Tito om
het Balkanpact nieuw leven in te blazen. Maar veel kans, dat dit militair-
culturele bondgenootschap tussen Joego-Slavië, Griekenland en Turkije uit
de doden lean worden opgewekt, is er voor het ogenblik niet'. De tegenstellin
gen zowel tussen Joego-Slavië en Turkije als tussen Griekenland en Turkije
lijken daarvoor te groot.
De deelneming van Turkije in het
Pact van Bagdad, welles Mohamme
daanse leden Irak, Iran, Pakistan en
Turkije op het ogenblik sterker dan
ooit heul en hulp by elkaar zoeken,
deed de belangstelling in Ankara voor
het verdrag met de Joego-Slaven en
de Grieken nog verder afnemen. Aan
de andere kant zijn de Turken econo
misch sterk van de Amerikanen af
hankelijk, zodat enige druk van Wash
ington uit Ankara misschien tot een
soepeler houding zou kunnen bewe
gen. Maar de Amerikanen z\jn de laat
ste tijd ook niet rneer zo up Tito ge
steld als vroeger; zjj zullen waar
schijnlijk geneigd zijn af te wachten
hoe de verhouding tussen Tito en de
Russische machthebbers zich zal ont
wikkelen.
Het initiatief tot de besprekingen
in Belgrado is van Tito uitgegaan en
de Joego-Slavische dictator moet dus
bepaalde belangen denken te dienen
met zijn uitnodiging aan Karamanlis.
In de eerste plaats is het zeer wel mo
gelijk, dat Tito het bestaan van het
Balkan Pact nog eens wil onderlijnen
tegenover het Kremlin, dat hem voort
durend tracht te intimideren. Tenslot
te voorziet het verdrag in een auto
matische wederzijdse bijstand in geval
van een aanval op een der drie leden
en daarmee ook in een verbinding tus
sen Joego-Slavië en het Atlantisch
Pact, waarbij Griekenland en Turkije
zijn aangesloten. Bovendien zou Tito
door alleen maar het „opwekken" van
het pact ter sorake te brengen, mis
schien iets van de argwaan in Wash
ington kunnen sussen, hetgeen voor
hem met het oog de de Amerikaanse
OPLAAG VAN 150.000 EXEMPLAREN
Vierentwintig jongelui bevorderen
politieke hervorming
Ergens in Warschau, in de Wiejska-
straat, niet ver van de Sejfti, klom
Hermann Pörzgen van de Frankfur
ter Allgemeinc Zoltung een paar tre
den van een uitgesleten trap op. Te
gen een burgerlijke etagedeur had
iemand, als toevallig, een stukje
krantenpapier geplakt: de kleine kóp
ran het weekblad „Po Prostu"* het
geen „zeer eenvoudig" betekent. De
deur was open. Pörzgen ging naar
bintten en uit het belangwekkende
relaas, dat lin over dit bezoek
schrijft in zijn krant blijkt, dat het
er inderdaad heel eenvoudig Was.
Hier werken in overbevolkte, kleine
vertrekken, aan heel eenvoudige
werktafels ontelbare eenvoudige jon
ge mensen, studenten en lieden die
pas het examen achter de rug heb
ben. De jeugdige chef-redacteur, Eli-
giusz LaSota, bad Pörzgen ai eerder,
in de persclub te Bonn, ontmoet. Om
dat hjj afwezig is, wordt Pörzgen be
groet door zl|n plaatsvervangster An
na Bratkowska, een léVehüige, kleine
PoolSe met donkere ogen.
Aan de wand hangt maar een en
kele reusachtige versiering in bonte
kleuren. „Is dat een programma?"
„Wij zijn voor alles, wat nieuw is",
zegt de jonge dame. „Het geestelijk
leven in Polen is nu wonderlijk." Zij
heeft paardestaartkapsél en is voor
de bescheiden omstandigheden van
het huidige Polen verbazingwekkend
gekleed, bijna kunstzinnig: een gèéJ,
met de hand geweven jak, de rok én
dé schoenen in glanzend stèénrood.
„Kent U Picasso ook vraagt Pörz-
gên onwillekeurig. Zij antwoordt vro
lijk: „Daar zijn we voor! Wij zijn
Vóór iedereen die iets nieuws zoekt.
Wij zijn alleen maar tegen het leer
stellige, wij zijn voor alle experimen
ten, alleen maar tegen het „socialis
tische realisme." Want wat is dat?
Niets dan fotografie, niets dab natu
ralisme!" Zij wijst een paar regels
aan in het hoofdartikel van haar
blad. Daar staat: „De steriliteit van
de cultuur onder het slagwoord „So
cialistisch realisme" kan nauwelijks
de belangstelling van de arbeiders
klasse opwekken."
INTERESSE VOOR DE KUNST
Vierentwintig van zulke jongeren
tikken op de schrijfmachines Van
deze eenvoudige redactie. Enigen van
hen zijn leerlingen van de academie
vóór beeldende kunsten. Er wordt
dan ook in de studentenkrant, die in
middels met een oplaag van 15.000
exemplaren het bekendste politieke
weekblad van Polen is gewórden, be
halve aan de politiek van elke dag
Veel aandacht besteed aan de kunst.
Öp het gebied van de filosofie be
vorderd Po Prostu de studie van dé
oorspronkelijke teksten van Marx en
Lenin („De stalinistische inquisitie
kon niet zo'n vijand dulden, als de
authentieke Marx of de authentieke
Lenin geweest zouden zijn")En de
hêligïê Verbazing: „Wij zijn atheïs
tisch."
Over de pioniersrol van „Po Pros
tu" voor de politieke hervorming in
Polen behoeft men niet lang te pra
ten. Eenstemmig kende de Warscnau-
se jury het blad wegens deze ver
dienste de journalistenprijs van dit
jaar toe.
Po Prostu Wórdt thans meer en
meer êen beroeps-weekblad, dat zijn
verslaggevers naar het buitenland
stuurt, bijvoorbeeld naar Israël of
Italië. De gebeurtenissen brengen
met zich mee, dat men hiêi* dagelijks
bij elkaar komt. „Als er iets nieuws
gebeurt. roept iemand uit de gang:
Kom allemaal eens hier!" en dan is
het conferentie. Bjj ons wordt steeds
georganiseerd en gedisputeerd. Wij
weten niet precies hoe, maar élke
week komt er tenslotte een nieuw
nummer uit, en dè mensen rukken ze
elkaar uit de handen."
DE OUDEREN ENTHOUSL4ST
„De publiciteit van deze jongeren,
die het voor elkaar brachten, ook ons
ouderen weer mee te trekken", zegt
geestdriftig een professor té War-
f'hau, „is alleen maar te vergelijken
niet onze gloedvolle journalistiek op
het ëind van de achttiende eeuw na
1791. Toen kwam, onder de invloed
van het Franse rationalisme, in óns
land een dergelijke pamflettenlitera
tuur op. Zij toonde weer de weg naar
de redding van het vaderland, zij was
bezield met een sterk centralisme.
Helaas wérd dit Poolse Jacobijnèn-
dom toen door Rusland verstikt en
naar Siberië gejaagd. Zoals övêï dê
journalistiek van die jaren nu veeï
hoeken verschijnen, zo zullen de ar
tikelen uit Po Prostu en vóórts ook
uit „Nova Kultura" in de toekomst
eens dikke boeken vullen."
hulpverlening van veel gewicht kan
zijn. Tito heeft er dus beTang bij, a^n
het blote bestaan van het pact te her
inneren, ook al zou het daarbij blijven.
In de tweede plaats de „Frank
furter Allgemeine" wijst daar op
droomt Tito al lang van de vorming
van een „socialistisch" Balkanver-
bond, dat Griekenland, Joego-Slavië,
Bulgarije, Roemenië en Hongarije zou
omvatten: Turkijke zou daar geheel
buiten staan. De vorming van..een der
gelijk verbond met Tito als grote
man uiteraard - lijkt op het ogenblik
enigszins buiten de werkelijkheid te
staan. Maar, zo zegt de schrijver in
het Duitse blad, dat altijd bijzonder
goed over de ontwikkelingen op de
Balkan is geïnformeerd: wie zou de
gebeurtenissen, die zich de laatste
twee jaren in de satellietzone van
Rusland voordeden, hebben durven
voorspellen? Griekenland is politiek,
zoals gezegd, op het ogenblik niet bij
zonder stabiel; de jongste verkiezin
gen gaven een ruk naar links te zien
en een dergelijke ruk zou zich een
volgende keer kunnen herhalen en
zelfs tot een Grieks neutralisme kun
nen leiden dat de Joego-Slavische hou
ding nabij komt. Tito sluw politicus
als hij is, dekt zich voor alle gebeur
lijkheden.
Arrestant sprong door
een spiegelruit
De Wageningse los-arbeider W. van
de W. die gistermorgen door de recht
bank te Arnhem tot twaalf maanden
gevangenisstraf, waarvan vijf voor
waardelijk, was veroordeeld wegens
diefstal van 14.000 sigaren, heeft te
Arnhem een poging gewaagd om te
ontvluchten. Terwijl hij in een vertrek
van het gebouw, waarin de rechtbank
tijdelijk is gevestigd, op transport te
rug naar het huis van bewaring moest
wachten, zag hij kans dwars door een
centimeter dikke spiegelruit te sprin
gen. De wachtmeester van de rijkspo
litie, die hem bewaakte, sprong de
man na, doch de vluchteling was in
middels reeds de Velperweg opgerend
en in een tuin van een villa verdwe
nen. De politie kon hem echter in de
gaten houden. Op enkele Waarschu
wingsschoten reageerde hij niet. 'Van
tuin tot tuin springend wist de Wage-
ninger uit het inmiddels 'onrslngelde
huizenblok te ontsnappen, doch een
politieman zag hem op de Verlengde
Hoflaan lopen en kon hem met hulp
van een voorbijganger geleende, fiets
achterhalen en inrekenen. Hij is We
derom in het huis van bewaring inge
sloten. De man had een niet onaan
zienlijke wond aan een van zijn pol
sen opgelopen bij de springpartij.
Jubileumgeschenken voor
burgemeesters
Voortaan bij het volbrengen
van een diensttijd van. 25, 40 of 50
jaren in öVei'heidsdienst aan de bur
gemeesters. ten laste van de ge
meentekas. een gratificatie nf des
gewenst een geschenk worden aan-
geboden* dan wel een combinatie van
beide. De daaraan verhonden uitga
ven zullen bedragen: biieen 25-iarïg
dienstjubileum de helft van de
maandelijkse bezoldiging, bij een
40-jafig en een 50-jarig dienstjubi
leum eenmaal het bedrag der maan
delijkse bezoldiging. Wanneer de
zelfde persoon burgemeester is van
twee of meer gemeenten komt.de
gratificatie in verhouding tot hét in
wonertal ten laste van elkê gemeen
te. Dit besluit werkt terug tot 1 ja
nuari 1956.