Verwaarlozing stedebouwkundige vormgeving leidt tot uniformiteit Vrouwen in Russische fabrieken doen ook het zwaarste werk ROBARWM TE HARDERWIJK: EEN UNICUM VOOR EUROPA JAC. HUETING MAAKTE EEN VIOOL UIT EEN DREMPEL WOENSDAG 15 AUGUSTUS 1956 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 7 .Mat en partij zorgen grotendeels voor de opvoeding der kinderen (Van een ANP- verslaggever) De eerste zonnestralen schoten wat kleur in het grauwe landschap van de midden Oeral, toen wij boven Swerdlowsk cirkelden en ons ver baasden over de omvang van de stad, die weinige tientallen jaren geleden nog met 35000 inwoners te boek stond. Het zijn er nu drie kwart miljoen. Het vliegtuig streek schokloos neer op de grasmat der luchthaven. „De bodem is hier zo vast, dat het niet nodig is een startbaan aan te leggen", zo zeide een van onze begeleiders. Een nieuw formidabel luchtstation stond in de steiger. Het oude was, zoals alle in Rusland, in een krans van bloemperken gevat. Bij de uitgang viel het oog op nieuwe gebouwen in de hier zo gewaar deerde rose en oker pastelkleuren. Reeksen taxi's wachtten, 'n Brede asfaltweg wees naar de golvende horizon. Het kostte ons moeite ons voor te stellen, dat wij hier aan de grens van Siberië stonden. De stad groeide voor ons oog als een wilde mengeling van oud en nieuw. Een klein Moskou, met kwistig gestrooide moderne gebouwen en brede boulevards en daartussen nog oude met bolle keien bestra te wegen met houten huizen, die aan de oude naam der stad, Jekate- rinenburg, deden denken. Ofschoon de zon brandde was de stad bers tend vol leven. Pas laat ontdekten wij, dat het een zondagochtend was. Wel hadden wij al een optocht van rood getooide pioniertjes gadege slagen en hadden wij mensen naar een kerk zien gaan, maar pioniers marcheren in Rusland iedere dag en op de kerk stond een bord „mu- Voor alle winkels in de hoofd straten dromden grote mensen massa's. De staatswinkels gaan- alom in Rusland pas om elf uur open. De zondag is de grote koop dag voor de vrouwen, die in de fa brieken werken en voor de buiten lieden, die naar de stad komen en die hier zoals in Moskou een iet wat boers cachet in het stadsbeeld brengen. Zij dromden ook, sommi gen slapend op met wit linnen over trekken bedekt oud meubilair, in de sombere hal van ons hotel, wachtend op autobussen. Naar Swerdlowsk waren wjj ge komen om de mensen in de fabrieken gade te slaan. Het is een van de reeks in het stadium van ontwikkeling ver kerende fabriekssteden van de Oeral. Molotow, Swerdlowsk, Magnitogorsk, Tsjeljabinsk vormen een keten van zware industrie. Wij bezochten er „Oeralmasj", een uitgestrekt fa briekscomplex, waar vijftienduizend, mensen dag en nadht werken aan de vervaardiging van zware werktuigen. Een tank stond er bij de ingang op een sokkel geplaatst. Het was, zo zei men ons, de laatste, die hier in 1945 was geproduceerd. Sindsdien was er, zo werd er aan toegevoegd, slechts voor vredesproduktie gewerkt. Thans komen er uit de fabriekshallen wal sen, hoogoveninstallaties, ertsmolens, hijskranen, boortorens, stalen buizen en platen en excavators, die met een greep twintig kubieke meter aai'de over 150 meter kunnen verplaatsen. Metselen Wat ons hier, evenzeer als in an dere door ons bezichtigde fabrieken in Moskou en Tasjkent, opviel, was de omvang, waarin vrouwen in het arbeidsproces zijn ingeschakeld. Van de 15000 arbeiders van de machine fabriek in Swerdlowsk zijn 30 pro cent vrouwen. In een textielfabriek in Tasjkent waren 70 procent van de 17000 ar beiders vrouwen. Meer dan door deze cijfers werden wij evenwel getroffen door de aard van het door vrouwen Nederlander voorzitter van commissie uit Ver. Naties Dr. J. J. Bannier, directeur van het Nederlands Bureau voor Internatio nale Technische Hulp in Den Haag is door de commissie uit de Verenigde Naties voor technische bijstand (T.A. C.) met algemene stemmen gekozen tot haar voorzitter voor 't jaar 1956- 1957. De V.N.-commissie voor technische bijstand heeft als Permanente Com missie van de Economische en Socia le Raad van de Ver. Naties de con trole over het beleid en de vooruit- Èang in het vlak van de technische ijstand llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllillillllllllllllll Een lift in zijn eigen auto De 40-jarige verkoopsleider H N. G. uit Leiden, die maandag- 55 nacht tot de onaangename ont- H dekking was gekomen, dat zijn op de Raaks te Haarlem gepar- 55 H keerde auto verdwenen was, s wilde zich daarna liftend naar M 55 iijn woonplaats begeven. De eerste automobilist die op de '.Vagenweg op zijn verzoek stop- 1§ 55 :e, bleek G. een lift in diens p .:gen auto te willen toestaan. De Leidenaar haalde het steu- H teltje uit het contact, waarop 55 de bestuurder de vlucht nam. 5; een achtervolging ontstond, 55 waarbij een agent van politie hulp verleende. Deze loste o.a. een waarschuwingsschot. In een H poortje aan de Van Eedenstraat s werd de man, de 30-jarige ma- chmist M. P. uit Haarlem, aan- gehouden. 55 verrichte werk. Zeker hier is de in de Sowj et-grondwet neergelegde gelijk heid van man en vrouw verwezen lijkt. Bij de verdeling van de arbeid in de Russische fabrieken lijkt de sexe geen rol te spelen. Men ziet vrouwen aan het zwaarste werk. Zij bedienen hydraulische stam pers in de staalgieterijen. Zij be sturen de mönstertangen, waar mee gloeiende turbineassen onder de walsen worden gedraaid. Zy beheersen de loop der kx-anen in de hoge fabriekshallen. Zij hebben voorliefde voor ingenieursstudie. Zij metselen op alle bouwplaatsen. Zij regelen het verkeer. Zelfde loon Men is in de Sowj et-Unie geneigd de geweldige omvang van het vrou wenwerk aan te merken als sociale vooruitgang, vooral oondat aan vrouwen principieel hetzelfde loon wordt betaald als aan mannen. Om deze vrouwenarbeid mogelijk te maken heeft men in alle bedryven uitgebreide sociale voorzieningen ge troffen. Men wil de vrouwen in staat stellen onbezorgd over het lot van haar kinderen naar de fabriek te gaan. In Swerdlowsk bleken de mees te gezinnen drie of vier kinderen te hebben. Iedere fabrieksleiding gaat trots op de kind erbewaarplaatsen van het be drijf, die men niet betreden mag zon der zich in een witte doktersjas te hebben gehuld. Aan kinderen beste den staat, partij en bedrijven roeren de zorgen, die in deze bewaarscholen beginnen en die later in de pioniers- en jeugdorganisatie woxden voortge zet. Daardoor wordt een goed stuk der opvoeding uit het familieverband getrokken en naar het collectief over geheveld. Om de werkende vrouwen het winkelen mogelijk te maken zijn op zondag de staatswinkels geo pend. In de door ons bezochte be drijven waren overigens ook win kels ingericht, die de vrouwen in staat stellen op het fabriekster rein haar dagelijkse inkopen te doen. Ook uitgebreide ontspanningsmo gelijkheden dragen ertoe bij de Rus sische fabriek tot een instelling te maken, die niet alleen de werkki-acht vraagt, doch dat de gehele mens aan zich trekt. Vele bedrijven beschikken over hun eigen „cultuurpaleis", „pi onierspark" en sportpark. Bovendien is ook de geneeskundige voorziening goeddeels in de bedrijven geconcen treerd. In een polikliniek van een door ons bezochte fabriek werkten 120 artsen. Ook eigen bedrijfsziekenhuizen zijn geen zeldzaamheid. In Swerdlowsk hebben we gro te complexen fabiiekswoningen bezichtigd. Ze waren massief ge bouwd en boden twee, drie of vier kamers, badkamer, stadsverwar ming en hamer en sikkel als pla fondversiering. Eigen huis In de bedrijven wordt tegenwoordig ook de bouw van eigen woningen door het personeel gepropageerd. Swerd lowsk bleek reeds een kleine wijk van zulke woningen te hebben. De huis jes zijn volledig pxivé-bezit. Door cumulaite van gezinsinkom sten wordt het soms mogelijk, dat men zich de middelen verwerft om van zulke mogelijkheden gebruik te maken. Slechts hooggeplaatste func tionarissen in het politieke, culturele en economische leven kunnen zich deze luxe uit een enkel salaris ver oorloven. Maanrob Herman eet aan tafel' (Van een speciale verslaggever). Harderwijk kent als enige stad in Europa een robarium, een unieke instelling, die men elders op het vasteland vergeefs zou zoeken. De Verenigde Toeristen Bedrijven heb- SOEPELE ST RAT ENPLANNEN ZIJN ZELDZAAM Teveel navolging van steedse verschijnselen in de dorpen Verwaarlozing van een goede stedebouwkundige vormgeving wordt in het rapport van de commissie Uniforme Bebouwing een der belang rijkste oorzaken van ongewenste uniformiteit genoemd, zowel voor dorpen en kleine provincieplaatsen als voor grote steden. Ten aanzien van de dorpen en kleine provincieplaatsen signaleert het rapport: starre stratenplannen, te weinig nieuwe ontsluitingsvormen, te lange blokken, steedse verdiepingbouw, te geringe afwisseling in de bebou wing, gebrek aan een juiste of voldoende groenvoorziening en navol ging van de stad wat verharding en straatmeubilair betreft. De nieu we grote stadswijken worden monotoon door de dikwijls onduidelijke verbrokkelde structuur zonder een markant centrum en voldoende accenten en door de te geringe afwisseling in hoogte en plaatsing van de huizenblokken. In grote woonbuurten is in deze omstandigheid de enige mogelijkheid om nog afwisseling te verkrijgen, het combineren van verschillende soorten eengezinshuizen en verdie pingwoningen. Daardoor kunnen aantrekkelijke variaties ontstaan van lage en hoge, korte en lange blokken, gegroepeerd rond een „ste debouwkundig hoofdmotief" als een „krachtige" laan, een centrale groen- partij of een plein. Zo mogelijk die nen daarin bestaande objecten als boerderijen, molens, oude landhuizen etc. eventueel met een andere be stemming te worden opgenomen. Vrees en beh.o vrijere plaatsing van vrijstaande huizen en kleine blokjes, aansluitend aan de bestaande structuur en opge nomen in een soepel stratenplan met een passende wegverharding en een juiste groenvoorziening (vooral bo men). Dergelijke oplossingen zijn echter zeldzaam, constateert de commissie. Uit vrees, te zullen achterblijven bij de stedelijke ontwikkeling, geven im mers vele gemeentebesturen ten plattelande de voorkeur aan straten met een profiel, verharding en meu bilair van een steeds karakter, ter- wyl de dorpelingen zelf dikwijls uit misplaatst standsgevoel een tegel- itnep eisen. Teveel wordt de stede- In kleinere woonbuurten en bijbouwkundige aldus gedwongen om, dorpuitleg kan een aantrekkelijk I waar dit zijnerzijds niet nodig is, het beeld worden verkregen door een geijkte profiel van zes meter rijweg tussen trottoirs van twee meter aan te geven, waarna bij de uitvoering een even geijkt plaveisel van klin kers of asfalt en betontegels met di to stoepbanden wordt toegepast. Rijen lantaarnpalen van een stan daardtype verhogen dan nog de uni forme aanblik van de bij voorkeur kaarsrechte straten. Behoudzucht en te ver doorgevoerde zuinigheid daar entegen leiden weer tot verwerping van nieuwe ontsluitingsvormen, zo als woonhoven, van de rijweg af door middel van voetpaden bereik bare blokjes, afwisselend vóór en meer achterwaarts op het erf ge plaatste dubbele woningen, of een andere vrijere situering van de hui zen. En bij gemeenten met een te kort op de begroting plegen Ged. Staten bovendien niet zeiden te be zuinigen op de uitgaven voor de groenvoorziening. Traditie verdwijnt Andere oorzaken van de unifor miteit van een groot aantal plannen ziet de commissie in het tekort aan stedebouwkundigen in verschillende landelijke gebieden, waardoor steeds dezelfde ontwerpers met de opdrach ten worden belast; in de starheid der bebouwingsvoorschriften; in het veelvuldig gebrek aan overleg tus sen architect en stedebouwkundige; in het gebrek aan talent (of de no dige zorg) bij vele ontwerpers en in armelijke afwerking van de huizen als gevolg van gebrek aan vakman schap bij de uitvoering. Kan de uniformiteit dus nog wel op velerlei wijze, zij het vaak met kleine middelen, bestreden worden, behoud van een streekeigen karakter van de woningen zal in het algemeen niet mogelijk zijn. Hogere lonen en veranderde ben als bijzondere attractie dit ro barium laten gravenin enkele dui zenden kubieke meters water zwemmen zeehonden, zeeleeuwen en maanrobben naar hartelust rond. Vorig jaar is men ermee begon nen, maar in februari zijn de dieren plotseling overleden. Thans zijn er nieuwe dieren, die een bron van vermaak vormen voor de jeugd. Maar bovenal geven ze een prettige dagtaak aan Piet Graffijland, een ge boren Amsterdammer. Alsof het kin deren zijn, zo speelt hij met de maan rob „Herman", die hij zonder enige moeite aan tafel laat eten of Gerrit, die hij eerst een trapje op laat komen, alvorens een visje te geven. Piet Graffyland doet het nog niet zo lang, maar hij werkt met plezier. „Je kunt met die beesten wat doen", vertelt hij. ,Ze zijn intelligent en we- wc ciiionvi|/a,ic «au UC vrouw, welke een mijlpaal bereikte toen de leden van het zwakke geslacht in Egypte enige tijd geleden voor het eerst in de geschiedenis tut stemmen werden gerechtigd, heeft dezer dagen alweer een nieuw stadium bereikt, zy het dan dat dit niet erg hoopvol stemt. De vrouwen van het land aan de Nyl hebben zich nainelyk in vry groten getale gemeld om vrijwillig te vech ten in het leger van Nasser, als het rondom het ?»uez-kanaal tot wapen geweld zou komen, en zy worden daarom gesluierd en wel onder wezen in het gebruik van wapens. Deze foto toont een officier van het pas gevormde „bevrijdingsleger" in Cairo bezig met dit onderricht. ten precies wat je van ze verlangt. Het is leuk spul en bovendien is het aardig de mensen iets van de dieren te vertellen. Nou ja, ik weet er ook niet veel van, maar dat geeft niet. Al les wat je vertelt, vinden de mensen al aardig. Vooral, wanneer er gevoe derd wordt en de dieren als duikboten door het water schieten, is het publiek enthousiast". Met grote laarzen baggert Piet door het water en scharrelt wat tussen de dieren rond, die hy hoog op laat komen om ze naar een vis te laten happen. Een interessant, maar ook ge zellig robarium, waar de Amster damse Harderwijker Piet Graffij land de scepter zwaait. Tijdverdrijf in Japans concentratiekamp. Er bestaan in Europa slechts en kele „violets" en sinds kort heeft Nederland er twee van. Voorts is er op de gehele wereld maar één stomme viool die uit 'n oude deur drempel vervaardigd werd in een Japans concentratiekamp. De bou wer en bezitter van deze twee unie ke instrumenten is de heer Jacques Hueting, voormalig Ned. Ind. be stuursambtenaar, thans wonend op een oude boerderij in Staphorst. De stomme viool sneed de heer Hueting in het Jappenkamp met 'n oud mesje en een paar stukjes Die viool is echter niet helemaal stom, ze brengt (en tamelijk mooi) geluidjes voort. „Harder mocht ze niet klinken, want anders zou ik we gens de afwezigheid van een eigen studeerkamer, m'n kampgenoten op de duur wellicht gehinderd hebben' zei de heer Hueting. Teruggekeerd in Nederland nam hij lessen in vioolbouw en werd leraar aan de Muziekschool van Meppel. De violet, waar hy kort geleden de laat ste hand aan legde, is van oorsprong een zeventiende eeuws instrument. Het telt niet minder dan zeven hoofd snaren en veertien meetrillende sna ren. Er zitten dus 21 koppen aan een heel karwei om zo'n instrument te stemmen. woonzeden op het platteland doen „menig buitenman" dezelfde eisen aan zijn behuizing stellen als een stedeling, zodat allengs de zolder kamertjes plaats maken voor een volledige slaapverdieping en de woonkeuken voor de eetkeuken; technische voorschriften ten aan zien van gootdetails, lichtopper- vlakken en verdiepinghoogten hebben tot gevolg, dat verschil lende traditionele landelijke vor men niet meer mogelijk zijn en dat ook nieuwe oplossingen, die technisch verantwoord en esthe tisch waardevol zijn, niet tot uit voering kunnen komen; overal worden dezelfde bouwstoffen en constructies gebruikt en ook bij ontwerpers en architecten maken regionale verschillen steeds meer plaats voor een meer nationale vormgeving. „Slechts waar een streek bijvoor beeld een eigen soort baksteen, met- selwijze of kleurgebruik bezit", al dus het rapport, „kan onbewust nog iets van de oude sfeer behouden blij ven". Jacques Hueting. die uit een gezin stamt waar iedereen aan muziek deed kan thans kamermuziekavonden op luisteren met nieuwe klanken, die tot nu toe vrijwel iedereen onbekend wa ren. De enige andere violet in ons land behoort toe aan de heer Van Leeuwen Boomkamp. Sprekende over de tijd toen hij bestuursambtenaar in Ned. Indië was, zegt Jacq. Hueting: „Dat was een baan uit duizenden. Je kon er jezelf met heel je hart aan wij den", En op onze vraag wat hij achteraf eigenlijk prettiger vindt, de functie van bestuursambtenaar of een leven gewijd aan de muziek, kan hij slechts antwoorden: „Ik weet het niet eens.... beide bezigheden vind ik namelyk fascinerend". Reizen naar buitenland in Indonesië duurder. Tengevolge van nieuwe voorschrif ten van de Indonesische regering worden de reiskosten in roepiaiis van Indonesië naar het buitenland bqna verdrievoudigd Passagiers die gerech tigd zijn passagegelden in roepiahs te betalen, zullen certificaten voor bui tenlandse valuta moeten kopen, die aan exporteurs worden verleend als premie op de uitvoer onder bepalin gen, die vorige week van kracht zijn geworden. De certificaten noteerden vrijdag 170 Voor- passagebiljetten, die duizend "cdevl: ndse guldens kosten, zal als gevcig daarvan betaald moeten wor den 3000 roepiahs (de officiële koers) plus 5100 roepiahs in certificaten. SWERDLOWSK: EEN STAD IN DE OERAL

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1956 | | pagina 7