Verwaarlozing stedebouwkundige
vormgeving leidt tot uniformiteit
Vrouwen in Russische fabrieken
doen ook het zwaarste werk
ROBARWM TE HARDERWIJK:
EEN UNICUM VOOR EUROPA
JAC. HUETING MAAKTE EEN
VIOOL UIT EEN DREMPEL
WOENSDAG 15 AUGUSTUS 1956
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
7
.Mat en partij zorgen grotendeels
voor de opvoeding der kinderen
(Van een ANP- verslaggever)
De eerste zonnestralen schoten wat kleur in het grauwe landschap
van de midden Oeral, toen wij boven Swerdlowsk cirkelden en ons ver
baasden over de omvang van de stad, die weinige tientallen jaren
geleden nog met 35000 inwoners te boek stond. Het zijn er nu drie
kwart miljoen.
Het vliegtuig streek schokloos neer op de grasmat der luchthaven.
„De bodem is hier zo vast, dat het niet nodig is een startbaan aan
te leggen", zo zeide een van onze begeleiders.
Een nieuw formidabel luchtstation stond in de steiger. Het oude
was, zoals alle in Rusland, in een krans van bloemperken gevat. Bij
de uitgang viel het oog op nieuwe gebouwen in de hier zo gewaar
deerde rose en oker pastelkleuren. Reeksen taxi's wachtten, 'n Brede
asfaltweg wees naar de golvende horizon. Het kostte ons moeite ons
voor te stellen, dat wij hier aan de grens van Siberië stonden.
De stad groeide voor ons oog als een wilde mengeling van oud en
nieuw. Een klein Moskou, met kwistig gestrooide moderne gebouwen
en brede boulevards en daartussen nog oude met bolle keien bestra
te wegen met houten huizen, die aan de oude naam der stad, Jekate-
rinenburg, deden denken. Ofschoon de zon brandde was de stad bers
tend vol leven. Pas laat ontdekten wij, dat het een zondagochtend was.
Wel hadden wij al een optocht van rood getooide pioniertjes gadege
slagen en hadden wij mensen naar een kerk zien gaan, maar pioniers
marcheren in Rusland iedere dag en op de kerk stond een bord „mu-
Voor alle winkels in de hoofd
straten dromden grote mensen
massa's. De staatswinkels gaan-
alom in Rusland pas om elf uur
open. De zondag is de grote koop
dag voor de vrouwen, die in de fa
brieken werken en voor de buiten
lieden, die naar de stad komen en
die hier zoals in Moskou een iet
wat boers cachet in het stadsbeeld
brengen. Zij dromden ook, sommi
gen slapend op met wit linnen over
trekken bedekt oud meubilair, in
de sombere hal van ons hotel,
wachtend op autobussen.
Naar Swerdlowsk waren wjj ge
komen om de mensen in de fabrieken
gade te slaan. Het is een van de reeks
in het stadium van ontwikkeling ver
kerende fabriekssteden van de Oeral.
Molotow, Swerdlowsk, Magnitogorsk,
Tsjeljabinsk vormen een keten van
zware industrie. Wij bezochten er
„Oeralmasj", een uitgestrekt fa
briekscomplex, waar vijftienduizend,
mensen dag en nadht werken aan de
vervaardiging van zware werktuigen.
Een tank stond er bij de ingang op
een sokkel geplaatst. Het was, zo zei
men ons, de laatste, die hier in 1945
was geproduceerd. Sindsdien was er,
zo werd er aan toegevoegd, slechts
voor vredesproduktie gewerkt. Thans
komen er uit de fabriekshallen wal
sen, hoogoveninstallaties, ertsmolens,
hijskranen, boortorens, stalen buizen
en platen en excavators, die met een
greep twintig kubieke meter aai'de
over 150 meter kunnen verplaatsen.
Metselen
Wat ons hier, evenzeer als in an
dere door ons bezichtigde fabrieken
in Moskou en Tasjkent, opviel, was
de omvang, waarin vrouwen in het
arbeidsproces zijn ingeschakeld. Van
de 15000 arbeiders van de machine
fabriek in Swerdlowsk zijn 30 pro
cent vrouwen.
In een textielfabriek in Tasjkent
waren 70 procent van de 17000 ar
beiders vrouwen. Meer dan door deze
cijfers werden wij evenwel getroffen
door de aard van het door vrouwen
Nederlander voorzitter van
commissie uit Ver. Naties
Dr. J. J. Bannier, directeur van het
Nederlands Bureau voor Internatio
nale Technische Hulp in Den Haag is
door de commissie uit de Verenigde
Naties voor technische bijstand (T.A.
C.) met algemene stemmen gekozen
tot haar voorzitter voor 't jaar 1956-
1957.
De V.N.-commissie voor technische
bijstand heeft als Permanente Com
missie van de Economische en Socia
le Raad van de Ver. Naties de con
trole over het beleid en de vooruit-
Èang in het vlak van de technische
ijstand
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllillillllllllllllll
Een lift in zijn
eigen auto
De 40-jarige verkoopsleider
H N. G. uit Leiden, die maandag- 55
nacht tot de onaangename ont-
H dekking was gekomen, dat zijn
op de Raaks te Haarlem gepar- 55
H keerde auto verdwenen was,
s wilde zich daarna liftend naar M
55 iijn woonplaats begeven. De
eerste automobilist die op de
'.Vagenweg op zijn verzoek stop- 1§
55 :e, bleek G. een lift in diens
p .:gen auto te willen toestaan.
De Leidenaar haalde het steu-
H teltje uit het contact, waarop 55
de bestuurder de vlucht nam.
5; een achtervolging ontstond, 55
waarbij een agent van politie
hulp verleende. Deze loste o.a.
een waarschuwingsschot. In een
H poortje aan de Van Eedenstraat
s werd de man, de 30-jarige ma-
chmist M. P. uit Haarlem, aan-
gehouden. 55
verrichte werk. Zeker hier is de in de
Sowj et-grondwet neergelegde gelijk
heid van man en vrouw verwezen
lijkt.
Bij de verdeling van de arbeid
in de Russische fabrieken lijkt de
sexe geen rol te spelen. Men ziet
vrouwen aan het zwaarste werk.
Zij bedienen hydraulische stam
pers in de staalgieterijen. Zij be
sturen de mönstertangen, waar
mee gloeiende turbineassen onder
de walsen worden gedraaid. Zy
beheersen de loop der kx-anen in
de hoge fabriekshallen. Zij hebben
voorliefde voor ingenieursstudie.
Zij metselen op alle bouwplaatsen.
Zij regelen het verkeer.
Zelfde loon
Men is in de Sowj et-Unie geneigd
de geweldige omvang van het vrou
wenwerk aan te merken als sociale
vooruitgang, vooral oondat aan
vrouwen principieel hetzelfde loon
wordt betaald als aan mannen.
Om deze vrouwenarbeid mogelijk
te maken heeft men in alle bedryven
uitgebreide sociale voorzieningen ge
troffen. Men wil de vrouwen in staat
stellen onbezorgd over het lot van
haar kinderen naar de fabriek te
gaan. In Swerdlowsk bleken de mees
te gezinnen drie of vier kinderen te
hebben.
Iedere fabrieksleiding gaat trots op
de kind erbewaarplaatsen van het be
drijf, die men niet betreden mag zon
der zich in een witte doktersjas te
hebben gehuld. Aan kinderen beste
den staat, partij en bedrijven roeren
de zorgen, die in deze bewaarscholen
beginnen en die later in de pioniers-
en jeugdorganisatie woxden voortge
zet. Daardoor wordt een goed stuk
der opvoeding uit het familieverband
getrokken en naar het collectief over
geheveld.
Om de werkende vrouwen het
winkelen mogelijk te maken zijn
op zondag de staatswinkels geo
pend. In de door ons bezochte be
drijven waren overigens ook win
kels ingericht, die de vrouwen in
staat stellen op het fabriekster
rein haar dagelijkse inkopen te
doen.
Ook uitgebreide ontspanningsmo
gelijkheden dragen ertoe bij de Rus
sische fabriek tot een instelling te
maken, die niet alleen de werkki-acht
vraagt, doch dat de gehele mens aan
zich trekt. Vele bedrijven beschikken
over hun eigen „cultuurpaleis", „pi
onierspark" en sportpark. Bovendien
is ook de geneeskundige voorziening
goeddeels in de bedrijven geconcen
treerd.
In een polikliniek van een door ons
bezochte fabriek werkten 120 artsen.
Ook eigen bedrijfsziekenhuizen zijn
geen zeldzaamheid.
In Swerdlowsk hebben we gro
te complexen fabiiekswoningen
bezichtigd. Ze waren massief ge
bouwd en boden twee, drie of vier
kamers, badkamer, stadsverwar
ming en hamer en sikkel als pla
fondversiering.
Eigen huis
In de bedrijven wordt tegenwoordig
ook de bouw van eigen woningen door
het personeel gepropageerd. Swerd
lowsk bleek reeds een kleine wijk van
zulke woningen te hebben. De huis
jes zijn volledig pxivé-bezit.
Door cumulaite van gezinsinkom
sten wordt het soms mogelijk, dat
men zich de middelen verwerft om
van zulke mogelijkheden gebruik te
maken. Slechts hooggeplaatste func
tionarissen in het politieke, culturele
en economische leven kunnen zich
deze luxe uit een enkel salaris ver
oorloven.
Maanrob Herman eet
aan tafel'
(Van een speciale verslaggever).
Harderwijk kent als enige stad in
Europa een robarium, een unieke
instelling, die men elders op het
vasteland vergeefs zou zoeken. De
Verenigde Toeristen Bedrijven heb-
SOEPELE ST RAT ENPLANNEN ZIJN ZELDZAAM
Teveel navolging van steedse
verschijnselen in de dorpen
Verwaarlozing van een goede stedebouwkundige vormgeving wordt
in het rapport van de commissie Uniforme Bebouwing een der belang
rijkste oorzaken van ongewenste uniformiteit genoemd, zowel voor
dorpen en kleine provincieplaatsen als voor grote steden. Ten aanzien
van de dorpen en kleine provincieplaatsen signaleert het rapport:
starre stratenplannen, te weinig nieuwe ontsluitingsvormen, te lange
blokken, steedse verdiepingbouw, te geringe afwisseling in de bebou
wing, gebrek aan een juiste of voldoende groenvoorziening en navol
ging van de stad wat verharding en straatmeubilair betreft. De nieu
we grote stadswijken worden monotoon door de dikwijls onduidelijke
verbrokkelde structuur zonder een markant centrum en voldoende
accenten en door de te geringe afwisseling in hoogte en plaatsing van
de huizenblokken.
In grote woonbuurten is in deze
omstandigheid de enige mogelijkheid
om nog afwisseling te verkrijgen,
het combineren van verschillende
soorten eengezinshuizen en verdie
pingwoningen. Daardoor kunnen
aantrekkelijke variaties ontstaan
van lage en hoge, korte en lange
blokken, gegroepeerd rond een „ste
debouwkundig hoofdmotief" als een
„krachtige" laan, een centrale groen-
partij of een plein. Zo mogelijk die
nen daarin bestaande objecten als
boerderijen, molens, oude landhuizen
etc. eventueel met een andere be
stemming te worden opgenomen.
Vrees en beh.o
vrijere plaatsing van vrijstaande
huizen en kleine blokjes, aansluitend
aan de bestaande structuur en opge
nomen in een soepel stratenplan met
een passende wegverharding en een
juiste groenvoorziening (vooral bo
men).
Dergelijke oplossingen zijn echter
zeldzaam, constateert de commissie.
Uit vrees, te zullen achterblijven bij
de stedelijke ontwikkeling, geven im
mers vele gemeentebesturen ten
plattelande de voorkeur aan straten
met een profiel, verharding en meu
bilair van een steeds karakter, ter-
wyl de dorpelingen zelf dikwijls uit
misplaatst standsgevoel een tegel-
itnep eisen. Teveel wordt de stede-
In kleinere woonbuurten en bijbouwkundige aldus gedwongen om,
dorpuitleg kan een aantrekkelijk I waar dit zijnerzijds niet nodig is, het
beeld worden verkregen door een geijkte profiel van zes meter rijweg
tussen trottoirs van twee meter aan
te geven, waarna bij de uitvoering
een even geijkt plaveisel van klin
kers of asfalt en betontegels met di
to stoepbanden wordt toegepast.
Rijen lantaarnpalen van een stan
daardtype verhogen dan nog de uni
forme aanblik van de bij voorkeur
kaarsrechte straten. Behoudzucht en
te ver doorgevoerde zuinigheid daar
entegen leiden weer tot verwerping
van nieuwe ontsluitingsvormen, zo
als woonhoven, van de rijweg af
door middel van voetpaden bereik
bare blokjes, afwisselend vóór en
meer achterwaarts op het erf ge
plaatste dubbele woningen, of een
andere vrijere situering van de hui
zen. En bij gemeenten met een te
kort op de begroting plegen Ged.
Staten bovendien niet zeiden te be
zuinigen op de uitgaven voor de
groenvoorziening.
Traditie verdwijnt
Andere oorzaken van de unifor
miteit van een groot aantal plannen
ziet de commissie in het tekort aan
stedebouwkundigen in verschillende
landelijke gebieden, waardoor steeds
dezelfde ontwerpers met de opdrach
ten worden belast; in de starheid der
bebouwingsvoorschriften; in het
veelvuldig gebrek aan overleg tus
sen architect en stedebouwkundige;
in het gebrek aan talent (of de no
dige zorg) bij vele ontwerpers en in
armelijke afwerking van de huizen
als gevolg van gebrek aan vakman
schap bij de uitvoering.
Kan de uniformiteit dus nog wel
op velerlei wijze, zij het vaak met
kleine middelen, bestreden worden,
behoud van een streekeigen karakter
van de woningen zal in het algemeen
niet mogelijk zijn.
Hogere lonen en veranderde
ben als bijzondere attractie dit ro
barium laten gravenin enkele dui
zenden kubieke meters water
zwemmen zeehonden, zeeleeuwen
en maanrobben naar hartelust
rond.
Vorig jaar is men ermee begon
nen, maar in februari zijn de dieren
plotseling overleden. Thans zijn er
nieuwe dieren, die een bron van
vermaak vormen voor de jeugd.
Maar bovenal geven ze een prettige
dagtaak aan Piet Graffijland, een ge
boren Amsterdammer. Alsof het kin
deren zijn, zo speelt hij met de maan
rob „Herman", die hij zonder enige
moeite aan tafel laat eten of Gerrit,
die hij eerst een trapje op laat komen,
alvorens een visje te geven.
Piet Graffyland doet het nog niet
zo lang, maar hij werkt met plezier.
„Je kunt met die beesten wat doen",
vertelt hij. ,Ze zijn intelligent en we-
wc ciiionvi|/a,ic «au UC
vrouw, welke een mijlpaal bereikte
toen de leden van het zwakke geslacht
in Egypte enige tijd geleden voor het
eerst in de geschiedenis tut stemmen
werden gerechtigd, heeft dezer dagen
alweer een nieuw stadium bereikt, zy
het dan dat dit niet erg hoopvol stemt.
De vrouwen van het land aan de Nyl
hebben zich nainelyk in vry groten
getale gemeld om vrijwillig te vech
ten in het leger van Nasser, als het
rondom het ?»uez-kanaal tot wapen
geweld zou komen, en zy worden
daarom gesluierd en wel onder
wezen in het gebruik van wapens.
Deze foto toont een officier van het
pas gevormde „bevrijdingsleger" in
Cairo bezig met dit onderricht.
ten precies wat je van ze verlangt.
Het is leuk spul en bovendien is het
aardig de mensen iets van de dieren
te vertellen. Nou ja, ik weet er ook
niet veel van, maar dat geeft niet. Al
les wat je vertelt, vinden de mensen
al aardig. Vooral, wanneer er gevoe
derd wordt en de dieren als duikboten
door het water schieten, is het publiek
enthousiast".
Met grote laarzen baggert Piet
door het water en scharrelt wat
tussen de dieren rond, die hy hoog
op laat komen om ze naar een vis
te laten happen.
Een interessant, maar ook ge
zellig robarium, waar de Amster
damse Harderwijker Piet Graffij
land de scepter zwaait.
Tijdverdrijf in Japans
concentratiekamp.
Er bestaan in Europa slechts en
kele „violets" en sinds kort heeft
Nederland er twee van. Voorts is
er op de gehele wereld maar één
stomme viool die uit 'n oude deur
drempel vervaardigd werd in een
Japans concentratiekamp. De bou
wer en bezitter van deze twee unie
ke instrumenten is de heer Jacques
Hueting, voormalig Ned. Ind. be
stuursambtenaar, thans wonend op
een oude boerderij in Staphorst.
De stomme viool sneed de heer
Hueting in het Jappenkamp met 'n
oud mesje en een paar stukjes
Die viool is echter niet helemaal
stom, ze brengt (en tamelijk mooi)
geluidjes voort. „Harder mocht ze
niet klinken, want anders zou ik we
gens de afwezigheid van een eigen
studeerkamer, m'n kampgenoten op
de duur wellicht gehinderd hebben'
zei de heer Hueting.
Teruggekeerd in Nederland nam hij
lessen in vioolbouw en werd leraar
aan de Muziekschool van Meppel. De
violet, waar hy kort geleden de laat
ste hand aan legde, is van oorsprong
een zeventiende eeuws instrument.
Het telt niet minder dan zeven hoofd
snaren en veertien meetrillende sna
ren. Er zitten dus 21 koppen aan
een heel karwei om zo'n instrument
te stemmen.
woonzeden op het platteland doen
„menig buitenman" dezelfde eisen
aan zijn behuizing stellen als een
stedeling, zodat allengs de zolder
kamertjes plaats maken voor een
volledige slaapverdieping en de
woonkeuken voor de eetkeuken;
technische voorschriften ten aan
zien van gootdetails, lichtopper-
vlakken en verdiepinghoogten
hebben tot gevolg, dat verschil
lende traditionele landelijke vor
men niet meer mogelijk zijn en
dat ook nieuwe oplossingen, die
technisch verantwoord en esthe
tisch waardevol zijn, niet tot uit
voering kunnen komen; overal
worden dezelfde bouwstoffen en
constructies gebruikt en ook bij
ontwerpers en architecten maken
regionale verschillen steeds meer
plaats voor een meer nationale
vormgeving.
„Slechts waar een streek bijvoor
beeld een eigen soort baksteen, met-
selwijze of kleurgebruik bezit", al
dus het rapport, „kan onbewust nog
iets van de oude sfeer behouden blij
ven".
Jacques Hueting. die uit een gezin
stamt waar iedereen aan muziek deed
kan thans kamermuziekavonden op
luisteren met nieuwe klanken, die tot
nu toe vrijwel iedereen onbekend wa
ren. De enige andere violet in ons
land behoort toe aan de heer Van
Leeuwen Boomkamp. Sprekende over
de tijd toen hij bestuursambtenaar in
Ned. Indië was, zegt Jacq. Hueting:
„Dat was een baan uit duizenden. Je
kon er jezelf met heel je hart aan wij
den",
En op onze vraag wat hij achteraf
eigenlijk prettiger vindt, de functie
van bestuursambtenaar of een leven
gewijd aan de muziek, kan hij slechts
antwoorden: „Ik weet het niet eens....
beide bezigheden vind ik namelyk
fascinerend".
Reizen naar buitenland
in Indonesië duurder.
Tengevolge van nieuwe voorschrif
ten van de Indonesische regering
worden de reiskosten in roepiaiis van
Indonesië naar het buitenland bqna
verdrievoudigd Passagiers die gerech
tigd zijn passagegelden in roepiahs te
betalen, zullen certificaten voor bui
tenlandse valuta moeten kopen, die
aan exporteurs worden verleend als
premie op de uitvoer onder bepalin
gen, die vorige week van kracht zijn
geworden. De certificaten noteerden
vrijdag 170
Voor- passagebiljetten, die duizend
"cdevl: ndse guldens kosten, zal als
gevcig daarvan betaald moeten wor
den 3000 roepiahs (de officiële koers)
plus 5100 roepiahs in certificaten.
SWERDLOWSK: EEN STAD IN DE OERAL