Zeeuwse klederdracht zal over kwart eeuw verleden tijd zijn Amerikaanse meisjes naar Zeeland He VRIJDAG 10 AUGUSTUS 1956 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT nae ~özouwen±>arjina NAAR ALGEHELE VERDWIJNING „Haar dagen zijn geteld": Sombere, maar realiteit wordende uitspraak (Van onze redactrice.) Toen kort na de bevrijding een Middelburgse manufacturenzaak voor de eerste maal weer materiaal ter aanvulling van het Waleherse kostuum had ontvangen, stonden hier tientallen'in klederdracht ge hulde Zeeuwinnen voor in de rij. Er bestaat nog een foto, op deze dag genomen; een foto van een menigte in kostuum geklede vrou wen, de witte mutsen hel oplich tend boven de donkere kledij. Die foto zal over enkele tiental len jaren tot een curiositeit zijn geworden, want naar berekening zal binnen dat tijdsbestek de Zeeuwse klederdracht onherroe pelijk verdwenen zyn. „Haar dagen zyn geteld", zeggen deskundigen, en dat is een uitspraak die somber klinkt, byna als een „memento mori „Over vijfentwintig jaar zullen de klederdrachten in ons gewest volko men tot het verleden behoren". Het is de heer J. de Bree, kenner, verza melaar en groot liefhebber op dit ge bied, die deze uitspraak deed in een ■«"^interessant artikel betreffende de Zeeuwse klederdrachten, van zijn hand verschenen in het archiefnum mer 1954 van 't Zeeuws Genootschap der Wetenschappen. Een artikel dat de lezer een ruime blik gunt op de zeer boeiende historie van het Zeeuws kostuum en zyn evoluties in de loop der jaren! Uit dat overzicht kan men ook le ren, dat de langzame verdwijning van onze gewestelijke klederdrachten geen verschijnsel is, dat van vandaag of gisteren dateert. Reeds aan het einde der vorige eeuw waren deze verschijnselen merkbaar, al is 't pro ces uiteraard in de laatste jaren aan zienlijk versneld. Als één der voornaamste rede nen van het verdwijnen der kleder drachten geldt wel het feit, dat de ontwikkeling van het verkeer zo'n enorme vlucht heeft genomen. Door deze ontwikkeling verdween één der eerste voorwaarden voor het ontstaan en het voortbestaan der klederdrachten: het isolement. Een andere belangrijke factor was de steeds voortschrijdende mecha nisatie in de landbouw, waardoor aan de kleding andere eisen wer den gesteld dan voorheen. Om van sportbeoefening nog maar niet te spreken! Het traditionele kostuum werd zo doende voor velen een hinderpaal, en ongemerkt belandde men in een vi cieuze cirkel: door de achteruitgang der klederdrachten nam ook het aan tal boerenkleermakers, jakkennaai- sters en mutsenopmaaksters af, en daardoor werd het voor degenen, die aan het kostuum vasthielden, weer moeilijker om dit kostuum gemaakt te krijgen... Ongunstige invloeden Het verdwijningsproces is begon nen bij de Noord-Bevelandse en Cad- zandse mannenkostuums. Daarna verdwenen de Hulster vrouwenkos tuums, terwijl op Walcheren en Zuid- Beveland ten tijde van de eerste we reldoorlog veel mannen de burger dracht hebben gekozen. Een wel zeer ongunstige invloed hebben de achter ons liggende oorlogsjaren en de daar mee samenhangende evacuaties op de klederdrachten gehad. Thans is de si tuatie zo, dat op Walcheren, Zuid-Be veland en in het land van Axel nog kostuums worden gedragen door vrouwen en door mannen, terwijl in het land van Cadzand nog uitsluitend vrouwen aan de dracht hebben vast gehouden. Op Schouwen, Tholen en Noord-Beveland zijn het nog slechts de mutsen, die aan de vroegere kle derdrachten herinneren. Families waarvan alle leden in kostuum ge kleed gaan, treft men in Zeeland niet meer aan. Dikwijls ook hoort men als oor zaak van het verdwijnen der kle derdrachten het feit noemen, dat de boerenkleding in aanschaf zo duur is. Dat is echter een bijkom stige reden, want de aankoop van deze kledy mag dan grote uitga ven met zich meebrengener staat tegenover, dat ze veel langer mee gaat. Over een mensenleeftijd ge rekend bljjkt de burgerdracht veel duurder te zyn. „Nog de tijd van één generatie, dan zullen de klederdrachten tot het ver leden behoren": dat is ook de mening van mensen „uit de praktijk", in dit geval van de heer Rivière uit Middel burg en de heer Donner in Goes, in wier 'textielzaken sinds jaar en dag materialen voor de Waleherse, res pectievelijk de Zuid-Bevelandse kle derdracht verkocht worden. Ook zij noemen de laatste oorlog als belang rijke reden van de grote terugslag op het gebied der klederdrachten: het benodigde goed was moeilijk of hele maal niet te krijgen, omdat veel er van uit het buitenland België, Zwitserland en Engeland moet ko men. Vrouwen beneden de vijfender tig of veertig jaar, die nog de kleder- Het pittoreske Waleherse kostuum: tot verdwijnen gedoemd, evenals de overige Zeeuwse klederdrachten. De komende generatie zal de kleder drachten nog slechts kunnen leren kennen uit musea en particuliere ver zamelingen Alleen de fraaie sieraden zullen ongetwijfeld hun weg blij ven vinden naar de vrouw, al gaat zij „in burger" gekleed dracht dragen, ziet men nu maar zel den of nooit meer voor de toonbank verschijnen. Het zyn voornamelijk mensen boven de middelbare leeftijd, die het kostuum nog trouw blijven. Al wordt het de draagsters en dra gers van dit kostuum wel eens. moei lijk gemaakt, in het bijzonder sinds het toerisme bezit heeft genomen van onze provincie... Want plezierig is het niet om steeds weer te worden aangehou den door nieuwsgierige toeristen, die de schilderachtige kledij op hun gemak van alle kanten wen sen te bekijken, en nóg eens en nóg eens willen fotograferen. Wanneer mensen „in kostuum" eens een uitstapje maken naar buiten de het is te begrijpen, dat reeds vóór de oorlog iemand, in het dagelijks léven in kostuum gekleed, burger kleding aantrok wanneer ze eens een dag of wat naar een der Hol- provincie, wordt het plezier om dezelfde reden vaak bedorven en landse steden ging. Ze kon daar dan tenminste ongestoord rond wandelen... Als de jongeren gaan kamperen Als de jeugd gaat kamperen en daarby zelf voor de maaltyden wil zorgen is het zaak dat zy zo het een en ander van koken en van het sa menstellen en de kosten van een war me maaltyd afweten. Staan onze kin deren daar nog onwennig tegenover, dan zouden ze eigenlyk 'n paar maal de ijlkopen voor de gezinsmaaltyd moeten doen, om zo een idee te krij gen van wat er nodig is. Wie slechts over één koöktoestel beschikt kan het best een éénpansge- recht klaarmaken (stamppot, dikke soep of stoofschotel) of hij kan ge kookte aardappelen, rijst of macaro ni opdienen met een rauwe groente en een vlug te bereiden vlees-, kaas- of ei'ergerecht. Kropsla is bij vele kam peerders favoriet, maar ook andijvie, tomaten, komkommer kunnen als sla dienst doen. Onder de gemakkelijk klaar te maken groenten kan men voorts bloemkool en boontjes rang schikken. Als hartig eiwitrijk bestanddeel van de maaltyd komen in aanmer king: eieren in allerlei vorm (ge kookt, gebakken, roerei en omelet), visconserven en. blikvlees. Ook vlees waren kan men gebruiken; koud, dun uitgesneden of warm, in dikke plak ken gesneden en dan gebakken (bo terhamworst, ham, bakbloedworst) passen ze goed by aardappelen en groenten. Vlug klaar zijn bovendien nog biefstuk, kalfs- en varkensoes ters, lever, saucijsjes en gehakt. Het gehakt behoeft niet met brood of aardappelen te worden aangemaakt, maar kan met zout en desgewenst peper op smaak gebracht, zo. plat ge drukt, worden gebakken. De aardappelen (en eventueel groente) kunnen het best het eerst worden gekookt en het vlees-, vis-, kaas- of cicrgerccht op het laatst. Wenst men een warm toetje, dan kan dit in vele gevallen gekookt worden tijdens de maaltijd. Over macaroni en ryst kunnen we de jeugd zeggen dat macaroni in ruim water gekookt moet worden en rijst in weinig water (2 kopjes water op 1 kopje rijst). Beide zijn in onge veer een half uur gaar. Kaas en/of vlees kunnen er op het laatst doorge roerd worden. Boterhamvlees of ha- ché uit blik zijn er heel smakelijk bij. De maaltijd kan met een sla worden gecompleteerd. Zij, die enige tijd op eenzelfde plaats bivakkeren, kunnen het menu varië ren door af en toe een sla als hoofd gerecht klaar te maken, b.v. een sla van aardappelen, groente(n) en vlees door elkaar. Wilt u nu nog eens iets heel anders dan anderskoop dan enkele frotté- badhanddoeken liefst in vrolijke kleuren gestreept mobiliseer al uw fantasie en handigheid en maak zélf een vrolijk strandcostuum. Veel kleermakerskunst is er niet voor no dig: een handdoek overdwars, twee in de lengte, wat grote steken en een brede ceintuur om het middel, dat is allés. Voor het tweede kostuum zult u echter de schaar in de stof moeten zetten, en dit pakje is met zijn wat ingewikkelder strepenv er werking ook wel iets moeilijker te rqaken. De ideeën voor deze strandpakjes komen uit Amerika. Het valt moeilijk te geloven dat er een ogenblik zal aanbreken, waarop de laatste Zeeuwse kostuums uit het leven-van-alledag in Zeeland zullen verdwijnen. Dat ogenblik is niet ver meer af: een kwart eeuw of nog min der scheidt ons ervan. De generatie die in de komende jaren ter wereld komt, zal de klederdrachten nog slechts in mutsen of particuliere ver zamelingen kunnen bewonderen. Ten zij... de historie der klederdrachten een getrouwe weerspiegeling zou worden van de historie der wereld mode door de jaren heen, met andere woorden: tenzij wij ook op dit gebied op zeker ogenblik zouden teruggrij pen naar datgene, wat tientallen ja ren geleden gedragen werd. Maar erg waarschijnlijk lijkt dat op dit mo ment niet! branderige huid ge7nVU, DEBRQLIflE t^oeherewd met woonruimte. li/ ie gaat trouwen, is vaak al dol- yy gelukkig met een paar kamers. De gedachte, een eigen home te bezitten is vaak belangrijker dan praktische overwegingen met be trekking tot huur, ligging en grootte der- kamers. „We hebben een huis, dat is het voorndamste!" Maar het huishouden groeit! in een gróte kamer, waar een tweepersoons opklapbed de slaap- en zitruimte van elkaar scheidt en waarbij op de over loop gekookt wordt, is 't in het begin één blijmoedig behelpen. Plankje zus, plankje zo allé borden, diepe, plat te en kleintjes, op één stapel, en als je de melkkoker wilt gebruiken moet je er eerst een steelpannetje, uitvis sen. Maar als er een schaaltje met groénte overblijft, moet er alweer ge past en gemeten worden. Zo'n miniatuurhuishoudentje breidt zich uit: er komen boeken bij, tijd schriften die te mooi zijn om wegge gooid te worden: stapelen zich op en nemen ruimte in de toch al niet over matig grote, enige kast. 's Zomers worden winterkleren in de koffers geborgen, 's winters in het net an der ssom. Ruimte, ruimte ruimte Soms kan zo'n jonge vrouw snak ken naar een paar behoorlijke kas ten waaruit ze bijvoorbeeld een servet kan nemen zonder dat eerst de hand doeken en de kussenslopen van de plank gehaald moeten worden. Zij, die het. begrip inwoning niet van nabij kénnen, zullen dit mis schien overdreven vinden. Maar het is een feit: het ruimteprobleem in die kleine huishoudens groeit soms tot een obcessie. Wij kennen een jong echtpaar, dat voor de kostuums van de man geen plaats heeft. Zijn pak ken hangen bij schoonmama thuis en als hij van kostuum wil verwisselen moet hij eerst een fietstochtje van tien minuten ondernemen. Een vertegenwoordiger, die veel klappers en ordners bezit en iedere avond rapportjes moet schrijven voor zijn werkgever, is ten einde raad met zijn hele liebpen en houden maar naar de ouders van een vroegere vriend getrokken en heeft daar zijn bureau geïnstalleerd. Een bouwkundig teke naar kan nergens in zijn popperig huishoudentje zijn grote rollen te kenpapier kwijt en is blij, dat hij ze in een grote kist by de buren op zol der mag „stallen". Enzovoorts, enzo voorts. Combinatiemeubelen en allerlei andere handige foefjes om veel mogelijk ruimte te sparen zijn een oplossing. Zitbanken, die met een paar handgrepen tot bedden ge transformeerd kunnen worden, zijn bekend, evenals de inklapbare tafels, die aan de muur geschroefd zijn en na het gébruik neergeslagen kunnen worden. Een Engels nieuwigheidje is de strijkplank-tafel, die te zien was op de Britse huishoudbeurs in Londen. De plank wordt met pootjes en al naar binnen geklapt en is daar stof vrij en uit het oog. Gemakkelijk is, dat de tafel waarop het strijkgoed kan worden opgestapeld, vlak bij de hand is. Bij ruimtebesparing is het voorts van eminent belang, dat men zoveel en zo intensief mogelijk gebruik maakt van de toegemeten ruimte. De Amsterdamse binnenhuisarchi tect, J. Penraat, doet dit op een zeer originele manier. Hij is enige tijd ge leden begonnen met de verzending van meubelen per post, een idee, dat hij meenam uit Amerika. De gedachte van een» postorder is niet nieuw hier in Nederland, maar Penraat doet het anders: hij levert meubelen in onder- delen. De mensen moeten ze zélf in elkaar zetten en krygen op die ma nier meubelen, die in alle opzichten verantwoord en afgewogen zijn. Amerika kan ons met dat „doe het zélf'-systeem Wel ten voorbeeld zijn, getuige de vele tijdschriften die er op dat gebied verschijnen. ,JBetter homes" is er een van en wanneer men zo'n fraai geïllustreerd blad eens nauwkeurig bekykt kan men er heel wat ideeën uil opdoen. Ze zyn niet in alle opzichten voor Nederland uitvoerbaar, maar er zit wél iets aardigs tussen. Een foto bijvoorbeeld van een open staande klerenkast: mantelsjurken, kostuums, blousjes, rokken, alles hangt door elkaar. Niet doen, zegt liet tijdschrift: hang de lange stuk ken naast elkaar, daarnaast de korte en hélemaal op het eind de bloesjes. Onder die bloesjes blijft dan een be hoorlijke ruimte over, een ruimte die ingenomen kan worden door een kastje, waarvan u de onderdelen bij de firma „so and so" kunt bestellen. Een handige Hollandse huisvader zal, wil het ons voorkomen, van een si naasappelkistje bijvoorbeeld best zelf zo'n kastje kunnen maken, waarin allerlei kleinigheden kunnen worden opgeborgen. Als het kastje beplakt wordt met behang en ook aan de bin nenkant een beetje gefatsoeneerd wordt, is het in iedere klerenkast op zijn plaats. Maar meer planken of plankjes in een leglcasi kan ook al een middel zijn om ruimte te winnen. En dan hoeft men heus geen ingewikkeld stelsel van steuntjes te timmeren, want. vier schroefoogjes op iedere hoek, waarop men eenvoudig een op maat gezaagd plankje legt, brengen ook al een oplossing. Misschien zijn er wél meer van die foefjes, die zo hier en daar toegepast vjorden om zoveel mogelijk profijt te trékken van een beperkte ruimte. Het is ongeveer tien jaar geleden, dat het negenenzeventigste congres van de Verenigde Staten de „Public Law 584" wellicht beter bekend onder de naam „Fullbright Act" aannam, en het daarmede mogelijk maakte dat duizenden studenten, le raressen, leraren, wetenschappelijke onderzoekers en professoren uit tien tallen landen met Amerikaanse col lega's konden worden uitgewisseld. De geestelijke vader van dit program ma, dat de Amerikaanse belastingbe taler in al die tien jaren minder heeft gekost dan vijf gevechtsuren in de tweede wereldoorlog, is senator J. William Fullbright. Het grote succes van het Fullbright programma wordt intussen al aardig benaderd door een ander uitwisse lingsprogramma, waarmee men in 1948 ia gestart, zy het dan op ander gebied. Dit prograr.jna, het I.F.Y.E. P. International Farm Youth Ex change Product heeft drieënzestig jeugdige Amerikanen naar diverse delen van West-Europa gezonden, waar zy voor kortere of langere pe rioden op verschillende boerenbedrij ven zyn ondergebracht om er de leef- en werkwijze van de families, die hen gastvrij hebben opgenomen, beter te leren kennen. In Nederland bevinden zich op het ogenblik twee Amerikaanse jonge meimes uit deze groep van drieënzes tig, Diane Dameron uit Marian (Ar kansas) en Beverley Jean Bishop uit Sherwood (Wisconsin). De meisjes zyn haar Nederlandse reis respectie velijk in de orovincies Overysel en Groningen begonnen, Diane in Lemele by Ommen en Beverly In Oosterwyt- werd bij Appingedam. Over enkele dagen reizen zij, na een kort gezamenlijk verblijf In Wageningen, naar Zevenberg- schenhoek in Noord-Brabant en Beltrum in Gelderland door om ten slotte in het zuiden des lands, res pectievelijk bij families in Kam perland op Noord-Beveland en Ril- lanct-Bath op Zuid-Beveland, voor de laatste maal, althans dit jaar, het anker uit te gooien. De meisjes zijn eind juni in Neder land gearriveerd en zuilen in novem ber, na een korte vakantie elders in Europa naar de Verenigde Staten te rugkeren. Een Nederlands meisje en twee Nederlandse jongens brengen momenteel een tegenbezoek aan de Nieuwe Wereld, dat ongeveer twee maanden langer zal duren. Zij zyn eind mei vertrokken en komen in de cember terug. ~öan ozoutv C tOt OZOI4/V Uhebt wel enig meedeleven ver diend in deze winterse zomer, en de enige remedie die ik U van harte kan aanbevelen tegen een chro nische ergernis is misschien niet nieuw maar wel effectief: Neem een boek. Maar daar zit ik meteen alweer met de pen in een wespennest. Een boek wat voor een? Wilt U nadenken of afgeleid worden, lachen of peinzen, een snoepje illusie of een hartige hap werkelykheid Misschien maak ik toch nog een klein kansje bij U met een weliswaar ern stig. maar toch meeslepend verteld produkt van eigen bodem. Het heeft alvast het voordeel van veelbelovend dik te zijn meer dan 600 dichtbe drukte bladzijden en U dus stellig een week welbestede bezigheid te ver schaffen. Zeer ernstige en critische recensenten zullen U vertellen dat van die pagina's minstens een derde met vrucht had kunnen gemist wor den, en dat de proloog en de epiloog ook zonder schade achterwege haü- uen Kunnen blijven. Ik waag het hier in met hen van mening te verschillen. Niet omdat ik minder serieus en minder critiseh zou staan tegenover opbouw en compositie van een ro man maar omdat men een boek nooit los moet maken van de schrijver Omdat, zijn aard en temperament me de het karakter van zijn schriftuur bepalen. Wanneer men bij deze auteur zou eisen, dat hij zijn lichtelijke retorische proloog en zijn al te persoonlijke en te gemakkelijk- syjuooiiscne epiloog schrapte, dal hij zich drastische beperkingen oplegde in zijn dialogen en alle uitweidingen vermeed dan zou men hem even goed kunnen vragen zyn aard te ver anderen, of de kleur van zijn ogen, of de krul in zijn haar. Deze auteur is nu eenmaal een jon gensachtige, uitbundige, romantische verteller met een groot, bewogen hart voor iedereen die in deze harde wereld by de onderliggende partij is terecht gekomen. En zo een moet niet alleen de ruimte hebben om te zwerven en een keel op te zetten, maar ook om de pen te roeren. En wie hem daarin zijn gang laat gaan zonder hem neuswij ze spelregels op te dringen, wordt in minder dan geen tijd meegesleept, niet alleen door een boeiende vertel trant maar ook door een hartstochte lijk en hartveroverend geloof in de positieve krachten van de mens.... Hier is niet alleen een geboren zwerver aan het woord, een jager op avontuur, die verre reizen heeft ge daan en dus veel kan verhalen maar ook een bewogen mens die voor sentimentaliteit behoed wordt door zijn gevoel voor humor, en wiens ge zonde veerkrachtige vitaliteit weigert zich te conformeren met de ziekelijke neurotische wanhoopscultus van de moderne literator. Hy gebruikt zijn ogen in deze krank zinnige wereld van vandaag, en wat hij ziet verbijstert hem bijna evenzeer als de visioenen op Patmos het de oude apostel Johannes deden. Maar bij alle verbijstering weigert hij hard nekkig de drie kostbare hemelse on derpanden prijs te geven, die sinds de komst van het christendom de mens voor wanhoop hebben behoed. Het kruis, het anker en het hart: hoop, geloof en liefde, deze drie, bly- ven hem enkel over in een wereld die met waanzinnige ijver bezig is zich zelf om hals te brengen. boek tegenvalt. Allesbehalve, mens is niet goed, ook de verdrukte de armzalige, de verhongerde en ver jaagde mens niet. En hij geeft U van die slechtheid het volle pond, of lie ver van de wonderlijke, onontwarbare verstrengeling van slechtheid en goedheid die de mens door alle eeu wen heen tot zo'n boeiend schouwspel voor de schrijver en de dichter hebben gemaakt. Hij zet in drie groot opgezette schilderingen drie kleine, goedwillen de mensen in een draaikolk van ver warring. ontaarding en geweld als ge volg van de laatste oorlog. En stuk voor stuk vechten deze drie mensen geheel alleen, op hun manier en naar de mate van hun vermogens, een con flict uit dal voor alle drie en voor elk mens met verantwoordelijkheidsge voel geformuleerd wordt door de vraag: Ben ik mijns broeders hoeder? U mag het met hun oplossingen volmaakt oneens zijn: hun pogingen zijn in elk geval ontroerend-heldhaf- tig. En wanneer U het boek uit han den legt. hebt U tevens een onverge telijk en verbijsterend visioen gehad van drie landen, die het aanzien van onze wereld helpen bepalen: Fran- kryk-Duitsland-Amerika. De titel Kleine mensen in de grote wereld, door A. den Doolaard. SASKIA. Lofzang in 33 recepten „Lofzang in 33 recepten op wild en gevogelte": zo heet een aardig, fris uitziend boekje, uitgegeven door het Bedrijfschap voor pluimvee en eieren, in samenwerking met de Voedings raad. Er staat een serie goede tips in omtrent de aankoop en behandeling van slachtgevogelte, en de drieënder tig recepten van heldere kippesoep tot hazepeper zijn met aanlokkelij ke kleurenfoto's geïllustreerd. Deze practische en fleurige brochure is voor luttele centen te koop bij het voorlichtingsbureau van de Voedings raad te Den Haag. onmisbaar voor baby ZWITSAL babyzeep ideaal voormoeder

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1956 | | pagina 5