r
„Als een verre glimlach", een
2e roman van Frangoise Sagan
RODINS „Hellepoort"
in Amsterdam
NIVEAU BLEEF GEHANDHAAFD
FLITSEN uit de wereld
van het witte doek
VAN BEINUM jubileert
bij Concertgebouworkest
O
:tt3
R
O'
ZATERDAG 4 AUGUSTUS 1956
PROVINCIALE Z LELW SE COURANT
7
Wederom een openhartig verhaal
V EER KORT NA de oorspronkelijke Franse uitgave is ky Manteau
te Brussel de Nederlandse editie van Frangoise Sagans tweede
roman, „Un certain sourire", verschenen, vertaald door Hubert Lam-
po. (Die een onverbeterlijk romanticus blijkt en de titel dan ook vol
komen ten onrechte en misleidend vertaalde tot „Als een verre glim
lach" alsof dit boek een soort dochtertje van „Le grand Meaulnes"
was. Afgezien van de titel is de vertaling overigens uitstekend).
Frangoise Sagan is ondertussen 21 geworden en men mag wel zeg
gen: wereldberoemd door haar „Bonjour tristesse" dat reeds in 19
talen werd vertaald. Op gevaar af voor afgunstig versleten te worden
(welke schrijver zou niet heel graag zo jong of op welke leeftijd dan
ook. zo'n weerklank vinden?) vraagt menigeen zich toch wat verwon
derd af waarop dit enorme succes berust.
Afgezien van de werkelijke ver
diensten van mej. Sagan als schrijf
ster (ze schrijft uitstekend, beschikt
over die typisch-franse helderheid
van stijl en formulering; ze vermijdt
banaliteiten en is een knap psycho
loge) valt er toch ook wel een flinke
portie sensatiezucht van de zijde van
het publiek te vermoeden: men wil
wel eens lezen over welke ervaringen
en levenswijsheid zo'n jong meisje
kan beschikken. Men is (of doet als
of) wat gechoqueerd alsof men waar
lijk voor het eerst ontdekt dat de
meeste meisjes van achttien jaar niet
meer met poppen spelen of zich gees-
Letterkundige kroniek
door HANS WARREN
tel ijk voeden met de zoetsappige ro
mans voor „oudere meisjes Fran
goise Sagans jeugd was stellig de eer
ste en beste slag. Want haar boeken
zijn beslist niet hemelbestormend.
Had een vrouw van laten we zeggen
35 jaar „Bonjour Tristesse" geschre
ven, dan zou er heel wat minder ophef
over gemaakt zijn. Frangoise Sagans
'levenservaring is heden ten dage wer
kelijk niet zo uitzonderlijk en dat
geldt lang niet alleen voor een Pa
rijs' meisje uit existentialistische
kringen (waar men ze letterlijk bij
bosjes aan kan wijzen) maar even
tueel ook wel voor een enkel meisje
uit Goes, Axel of Wissekerke. Dat de
ze ervaring gepaard gaat met een
inderdaad „geboren schrijverschap" is
natuurljjk een heel wat zeldzamer
verschijnsel.
Veertig jaar geleden zou een Fran
goise Sagan die waren er toen ook,
maar ze waren hypoevieter niet zo
hebben durven schrijven. Raymond
Radiguet, d.w.z. de andere, sexe, deed
het wél. Er steekt dus bovendien nog
een stukje vrouwenemancipatie in
het verschijnsel.
In wezen is „Un certain sourire"
(de hinderlijke Nederlandse titel wil
ons moeilijk af) een doodouderwetse
roman wat het gegeven betreft. Het
enige nieuwe er in is de opréchtheid
waarmee de personages elkaar be
handelen. Ze zijn vaak ontstellend
wreed voor elkaar, maar huichelen
althans niet. Ziehier de intrige:
Een studente in de réchten, Dimi-
nique, heeft een medestudent, Ber
trand, tot vaste vriend. Op zekere dag
stelt Bertrand Dominique voor aan
zijn oom Luc, die qua leeftijd haar
vader zou kunnen zijn. Luc is gehuwd
en heeft zijn vrouw Frangoise boven
alles lief, maar dat belet hem niet, af
en toe een avontuurtje te beginnen.
Dominique bevalt hem, en hij nodigt
haar bij zich thuis. Ook de kinderloos
gebleven Frangoise vat een warme,
moederlijke genegenheid voor Domi
nique op, en Dominique gaat veel
van deze vrouw houden. Maar zij
wordt ook onweerstaanbaar aange
trokken tot Luc, en gedurende de va-
cantie gaan Luc en Dominique, zon
der dat Frangoise of Bertrand het we.
ten, samen voor een paar weken naar
Cannes. Zij hebben van te voren haast
cynisch afgesproken dat het niet
meer dan een avontuurtje zal zijn,
vrijblijvend van beide zijden en zon
der gevolgen, maar in Cannes begint
Dominique hartstochtelijk van de ou
dere man te houden. Zij verzet zich
moedig tegen haar liefde, maar het
is sterker dan haarzelf. Wanneer zij
later in Parijs terug is, lééft zij nog
slechts in afwachting van Luc, die
nauwelijks beseft wat hij ondanks
zijn waarschuwingen in het meisjes-
hart heeft aangericht en weinig teke
nen van leven geeft. Wanneer zij een
maal, buiten zichzelf van verdriet,
hem haar liefde bekent, is hij er erg
verdrietig onder. Bertrand zowel als
Frangoise komen achter him verhou
ding, en al vatten deze mensen het
ook ruim op, toch blijft Dominique er
niettemin nog eenzamer door achter.
Zij lijdt verschrikkelijk, vermagert en
verwaarloost zich. Maar zij is jong,
zij heeft zelfkennis, en ze zal dan ook
weer spoedig genezen, al wordt het
dan nooit meer zo als met Luc. Zij
bekijkt zichzelf in de spiegel en be
trapt zich op een glimlach: „Ik was
een vrouw, die een man had liefge
had, Het was een doodgewone ge
schiedenis; er was geen enkele reden
om mijn gelaat voorgoed in een kwij
nende plooi te houden".
Zoals gezegd: een haast afgezaagd
gegeven, maar zo lucide en zonder
enige huichelarij behandeld, zo mooi
ook van sfeer, dat men het boek ge
boeid ten einde leest. Frangoise Sa
gan heeft in dit nieuwe werk haar
hoge niveau volkomen weten te hand
haven.
Frangoise Sagan: Als een vérre glim
lach.
Manteau, Brussel. (Voor Ned.: Que-
rido, A'dam)..
Ing. 5.50, geb. 6.90. Vert. Hubert
Lampo.
Alfred Hitchcock, de
Amerikaanse regis
seur die vele voortref-
felijke „thrillers" op
zijn naam heeft staan
is tijdens een perscon
ferentie te Rome aan
de praat geraakt over
films, die nooit ge
maakt zullen worden.
Van de^meeste heeft hij
het begin van liet ver
haal wel in zijn hoofd,
maar hij werkt- liet niet
af, omdat hij nu een
maal niet aan alle im
pulsen op het gebied
van de filmideeën ge
volg kan gevèn. Een
van zijn actueelste ge
dachten was een
moordgeschiedenis, ge
baseerd op de ziekte
verschijnselen, die zich
onlangs hebben ge
openbaard bij de Ame
rikaanse ambassadrice
in Rome, mevrouw
Boothe Luce, bij ivie
een lichte graad van
vergiftiging werd ge
constateerd door arse
nicum in de verf van
haar slaapkamerpla
fond. „Laaf een man
met platvoeten heen en
weer lopen op de bo
venverdieping, waar
door arsenicum in het
koffiekopje van het
slachtoffer valt", mij
merde hij. Hitchcock
had ook een idee voor
een in Venetië spelen
de film. Het zou moe
ten gaan over een man,
die een duif met een
bericht aan de poot
zoekt onder de honder
den op het plein voor
de San Marco. U ziet,
het is niet zo moeilijk
een begin te bedenken,
maar het komt op de
rest aan. En daarvoor
is toch wel echt een
man als Hitchcock no
dig.
TIEN GEBODEN.
Het is bjjna zo ver:
eind van dit jaar komt
de première van „De
tien geboden", een
„multi-müjoen dollar",
film van de koning van
liet cinematografische
spektakelstuk Cecil B.
DeMille. De film wordt
gepresenteerd als het
belangrijkste en groot
ste werk ooit vervaar
digd. Hij is opgenomen
in Vista Vision, met
Charlton Heston in de
rol van Mozes. In het
Beverly Hills-theater
te Los Angeles is men
nu dl bezig met voorbe
reidingen voor de pre
mière van dit alles-
overtreffende produkt -
althans naaf de om-
vang.
GELUKKIGE
AUDREY.
Audrey Hepburn is ge
lukkig getrouwd; ver
neemt slechts wat ze
dienaangaande heeft
gezegd: „Het huwelijk
is het beste wat me
ooit is overkomen. Men
vraagt me of het een
offer voor me was de
vrijheid voor het huwe
lijk op te geven. Ik gaf
mijn vrijheid niet op,
ik verwierf vrijheid
toen ik trouwde.
Nu mijn persoonlijk le
ven vastgelegd en ge
lukkig is, ben ik vrij
om me te concentreren
op mijn carrière en
mijn werk. Ik ben al
tijd gelukkig geweest,
maar dit heb ik vroe
ger nooit zo aange
voeld".
FERNANDEL.
In Marseille is regis
seur Maurice Regamey
de vorige maand ge-
start met de verfil
ming van „Honorde
Mafseille", waarin
Fernandel de hoofdrol
speelt. Deze acteur
komt.uit de Zuidfranse
havenstad en zal in de
film gestalte geven aan
verschillende histori
sche figuren uit zijn
geboorteplaats. De
handeling begint iji liet
jaar 600 v. Clir. en be
sluit in deze tijd. Fer
nandel treedt op als
opperhoofd der Pho-
ceeërs, als Romeins
gouverneur en van
zelfsprekend als Ho-
noré, een typische in
woner van Marseille,
die vrolijke luim om
zich uitstrooit.
DUIKEN.
De Nederlandse cine
ast Piet Windmeijer uit
Delft is met een groep
van twaalf man naar
Spanje vertrokken voor
het maken van een film
over flora en fauna op
verschillende diepten
van de Middellandse
Zee. Ook zullen opna
men worden gemaakt
van de techniek van
het duiken, ten behoe
ve van de vaar- en dui-
kersschool in ons land.
Tot het gezelschap be
horen de Barracuda-
duikgroep onder lei
ding van het echtpaar
Beisterveld uit Utrecht
en de commandant van
de Nederlandse „kik-
vorsgroep"de tweede
luitenant J. H. R. Lis.
Culturele
Cavalcade
DE HOOFDSTAD OPERETTE
voortzetting van de Fritz Hirscli
Operette, die op het ogenblik in en
kele plaatsen nog een korte serie
voorstellingen geeft van „Hor mein
Lied, Violettabereidt thans ook
haar jaarlijkse première voor. De
keus is gevallen op „Die lustige Wit-
we" van Victor Leon en Leon Stein,
met muziek van Frans Lehar, waar.
van de eerste opvoering begin sep
tember kan worden verwacht. Zoals
gewoonlijk in het Grand Theater
Gooiland te Hilversum.
DE LITERATUURPRIJS voor ro
mans van de gemeente Hilvarenbeek
is tijdens de Groot-Krmpische cul
tuurdagen uitgereikt aan de journa
list Jos Panliuysen uit Den Haag
voor zijn roman „Leven alleen is
niet genoeg". In de jury was Anton
van Duinkerken voorzitter.
DE MINISTER van onderwijs,
kunsten en wetenschappen stelt Ne
derlandse componisten in de gelegen
heid mee te dingen naar de ,JProf.
van de Leeuw-prijs", welke hij voor
1956 zal kunnen verlenen, mede dank
zij een phonografische industrie te
Baarn. Voor de prijs komen in aan
merking na-ooflogse werken, die zijn
geschréven voor de bezetting van
een normaal kamerorkest. De com
positie en daar komt de 'Baarnse
industrie in het geding moet ge
schikt zijn om voor de gramofoon te
worden opgenomen.
HET DETROIT Institute of Art
heeft onlangs ontdekt, dat een onbe
kend 1.5e eeuws schilderstuk, dat 31
jaar geleden voor 1.000 dollar was
gekocht, een werk van Jan van Eyck
is. Deze ontdekking werd gedaan
toen hét oude schilderij ter restau-
ratie naar New York werd gezon
den, waar bleek dat. een groot deel
van het schilderij met een nieuwe
verflaag was bedekt. De directeur
van het museum noemde de ontdek
king van internationaal belang, aan
gezien er slechts dertig tot veertig
stukken van Van Eyck bekend zijn.
DE JONGE neger-acteur Sidney
Pottier, die zoveel succes oogstte in
de film Blackboard Jungle", speelt
thans de hoofdrol in de film „A man
is Ten Feet Tall". Dit stuk werd eer
der opgevoerd voor de televisie. De
nieuwe film zal grotendeels worden
opgenomen op èn rond de spoorweg
emplacementen van New York.
DE STICHTING Culturele Raad
van Zuid-Holland in oprichting
krijgt een provinciale subsidie van
f 5000,onder voorbehoud, dat ook
het rijk tot subsidiëring bereid is. In
tussen is echter al gebleken, dat het
rijk in principe genegen is eveneens
f. 5000,bij te dragen.
AUDREY HEPBURN
....vrijheid verworven....
Kwart eeuw
dirigent
(Van een bijzondere
medewerker).
Op de 12de mei 1931 sloot
Eduard van Beinum
met de uitvoering van
Beethoven's „Negende" na
een uiterst vruchtbare vier
jarige werkperiode bij de
Haarlemse Orkest Vereniging
zijn werkzaamheid als diri
gent van dit orkest af, om in
Amsterdam eerst in de
schaduw van Mengelberg
als tweede, daarna naast hem
als eerste en ten slotte als
volstrekt eerste de leiding
van het sinds lang beroemde
Concertgebouworkest op zich
te nemen. Hij viert nu zyn
„zilveren" dirigentenjubi-
leum.
Ter gelegenheid hiervan heeft
zich een ere-comité gevormd,
waarin o.a. zitting hebben mi
nister-president dr. W. Drees,
minister mr. Cals, mr. Reinink,
secr.-gen van het ministerie
van o.k. en w., burgemeester
d'Ailly, de Amsterdamse wet
houder van kunstzaken mr. De
Roos en de commissaris der ko
ningin dr. Prinsen.
Van Beinum's naam kreeg in
de afgelopen vijf-en-twintig
jaar een klank met een reso
nans, die haar over oceanen
bracht. Hg is thans de derde
eerste dirigent van het Concert
gebouworkest.
De vier Haarlemse jaren zijn
voor Van Beinum, wat zijn di-»
rigentenscholing betreft, van
onschatbare waarde geweest.
Dat hij het aanzien van de H.O.
V. tot ver buiten Haarlem ver
hoogde, menige jonge compo
nist de kans bood zijn werk uit
gevoerd te krijgen vaak met
geen gering risico voor zichzelf
en voor het orkest zij ter
loops opgemerkt, maar meer
nog gememoreerd als kenmer
kende bijzonderheid voor zijn
hoge opvatting van zijn toen
nog betrekkelijk bescheiden
taak.
Van Beinum is zichzelf steeds
gelijk gebleven. Ook in de har
de dagen waarin hij in Amster
dam om zijn erkenning streed.
Mengelberg had sterke tradi-
EDUARD VAN BEIN I'M.
repetitie
ties in de muziektempel aan de
Van Baerlestraat geschapen,
het Concertgebouworkest tot
een van de beroemdste muziek
instrumenten gevormd, ontel
bare muziekvrienden in binnen-
en buitenland aan zich. ver
plicht, met de grootste compo
nisten en* dirigenten een per
soonlijk contact gevormd, kort
om hij liet Van Beinum een ap
paraat na, dat qua vorm. in
houd en betekenis moeilijk te
evenaren was. Dit schept voor
een opvolger hoe groot hij
ook moge zijn bijna onover
komelijke moeilijkheden,
plaatst hem voor riskante con
sequenties. Maar van Beinum's
persoonlijkheid zou het pleit
winnen.
Na 1945, het jaar, waarin ook
het muzikale leven werd be
vrijd, maakte Van Beinum aan
Stuwende kracht
achter het orkest
het hoofd van zijn orkest tour
nees naar Frankrijk, België,
Denemarken, Engeland. Zwe
den, Zwitserland, Amerika en
Italië. Hiervoor was hij reeds
als gast-dirigent opgetreden o.
m. in Parijs, Warschau, Lenin
grad en Moskou.
De ongeëvenaarde succes
sen van deze concertreizen
vestigden de volle aandacht
van de Europese muziekwe
reld op de stuwende kracht
achter dit fenomenaal musi
ceren, dat zich bijzonder on
derscheidde door een zeer
persoonlijke en sterk gecon
centreerde wgze van wer
ken. Het resulteerde in tal
van uitnodigingen voor Van
Beinum zelf, maar ook voor
zijn orkest,
nder zgn leiding is ons Con
certgebouworkest naar
een internationale ver
maardheid toegegroeid en ge
niet als zodanig een erkenning
een van de meest gerenommeer
de wereld-muziek-instituten te
zijn.
Binnen weinige jaren heeft
hij zijn orkest ontwikkeld tot
een ensemble van individuele
solisten met niettemin behoud
van een persoonlijke expressie,
tot een zö hoge graad van sa
menwerking. dat zijns gelijke in
de wereld moeilijk zal zijn aan
te wijzen.
EEN FIRMA in Illinois, de „Ru
dolph Wurlitzer Company" heeft de
kleinste piano ter wereld gebouwd.
Hel instrument weegt niet meer dan
36 kilo en kan in een gewone platte
koffer worden geborgen. Ter verge
lijking diehe, dat een concertvleugel
ongeveer 430 kilo weegt en een
staande piano omstreelcs 180 kilo In-
plaats van het snarenwerk en de
houten klankkast heeft de miniatuur
piano een elektronisch binnenwerk.
De Drie Schimmen, die de Hellepoort bekronen. Zij verbeelden Dante's
versregel: „Hij die hier binnentreedt, laat alle hoop varen", in zijn visie
het opschrift van de Hellepoort. De gebogen houding van de drie figuren
drukt de volslagen lioploosheid uit. De linkse figuur heeft Rodin
later vergroot en voltooid tot een afzonderlijk beeld. De Adam, die links
van de Hellepoort liad moeten komen te staan, heeft vrijwel dezelfde
gedaante en houding.
Het Stedelyk Museum te Amsterdam heeft
zgn bijdrage in de Rembrandtherdenking
van deze zomer maar groots aangepakt.
Liefst drie exposities moeten bewgzen, dat de
kunst van de grote zeventiende-eeuwer niet het
laatste woord Is geweest. Picasso moet gelden
als het gelijkwaardige genie der twintigste
eeuw. Rodin, de beroemde Franse beeldhouwer,
wordt naar voren geschoven als het genie der
negentiende eeuw. Voor hem geldt als getuig
schrift de onvoltooide Hellepoort; ik zou mg
een beter kunnen denken dan deze onvoltooide
barokke schepping. Dat neemt niet weg, dat het
interessant is, met deze zyde van Frankryks
belangrijkste beeldhouwer kennis te maken.
Auguste Rodin, in 1848 geboren en in 1917
overleden, was een tijdgenoot der voornaamste
impressionisten. Hoezeer hij ook studie heeft
gemaakt van de grote Italiaanse meesters van
de Renaissance, met name van Michelangelo en
Donatello, hij is nimmer in „klassieke trant"
gaan werken, gelyk toen nog veelal de mode
was. Hij heeft integendeel van hen vooral „na
tuurlijkheid" pogen te leren zo zelfs, dat de
officiële kritiek een van zijn eerste grote schep
pingen lange tyd voor een afgietsel van een zij
ner modellen heeft gehouden. De natuur, het
aardse, het zinnelijke zelfs was hem een bron
van inspiratie. Het was in feite zijn eigen zin
nelijkheid, die hem opjoeg tot de schepping van
zijn belangrijkste beelden en beeldengroepen;
zij klinkt onverhuld in vele ervan door. Daar
door heeft zijn werk wel het natuurlijke van de
grote Italiaanse voorbeelden; maar hun dis
tinctie, hun reserve, mist het meer dan eens.
sionaal. Het is nog aan het klonterige oppervlak
van vele zijner werken te zien, met hoeveel
vaart zij in elkaar werden geboetseerd. Zijn
grote beeld van De Balzac bestaat als het ware
uit ontzaglijke massa's natte klei, die tegen en
op elkaar zgn gestapeld; het is een spel van
holten en hoogten, waarlangs en waarover het
licht speelt, en dat pas naar de kop toe een
meer bewuste vorm vertoont. Daarin, in dit
aandülden van de vorm, zit de trek, die men
impressionistisch zou kunnen noemen.
Grootse conceptie,
die onvoltooid bleet
k ok in een ander opzicht heeft het er weinig
mee van doen. De grote Italianen hebben
steeds in steen en in brons gedacht. Zij
wisten uit eigen ervaring, wat het betekende, in
steen te werken: het uithollen van het mate
riaal tot het de verlangde vorm heeft. Rodin
heeft nooit de hamer gehanteerd. Hij werkte
volgens de gewoonte die in zijn dagen opkwam'
in klei; hjj schilderde als het ware driedimen-
Nu de Hellepoort. Deze ontstond uit een op
dracht, hem verstrekt nadat men officieel had
moeten erkennen, dat Rodin ten onrechte was
beschuldigd van het afgieten van een model. Er
zou in Pargs dat was althans de bedoeling
een museum voor decoratieve kunst verryzen.
Hiervoor zou Rodin een werk .moeten maken,
geïnspireerd op Dante's groto gedicht De God
delijke Comedie.
In 1880 werd hem deze opdracht officieel
verstrekt. Tot het laatst van zijn leven is de
kunstenaar ermee bezig geweest, zonder het
grote werk ooit te hebben kunnen voltooien. In
dit opzicht heeft het dus nooit aan zijn bedoe
ling beantwoord. Maar In een ander is het voor
Rodin van grote betekenis geweest. Verschei
dene onderdelen ervan heeft hij vergroot en
hebben als afzonderlijke kunstwerken hun weg
naar het publiek en naar de musea gevonden:
de Denker, de Kus, Adam, Eva, een van de drie
Schimmen die de deur bekronen, om er enkele
te noemen.
odin heeft zich bij zijn eerste ontwerpen
laten leiden door zijn herinnering aan de
grote bronzen deuren van een doopkapel
te Florence, twee machtige stukken, elk in vier
vakken verdeeld. Hij schiep een bijna zes meter
hoge omlijsting, bekroond door drie mannefi-
guren; binnen dit kader kwamen een tympaan
en twee deuren. Naarmate echter zijn ontwer
pen vorderden, liet hij meer en meer de verde
ling in vakken los. Elke deur werd nu een ge
heel.
Uit de gehele ontwikkeling van het werk
blijkt eens te meer, hoezeer een kunstwerk een
eigen leven kan gaan leiden, onafhankelijk van
de wil van zgn maker. Ik zei al, dat de Helle
poort bestemd was voor een nieuw museum in
Parijs. Naar zijn vormgeving moest het dus
min of meer aansluiten bij de bouwstijl. Rodin
heeft daarnaar wel degelijk gestreefd. In zijn
verbeelding moest deze poort een klassicistisch
werk worden en inderdaad is het dat in zijn
grote' lijnen ook wel. Maar naarmate hij er op
door ging, brak zijn inspiratie als het ware door
het hem opgelegde kader heen. De pilasters aan
weerszijden werden overwoekerd door omlaag
buitelende mensenlichamen, op de deuren zelf
en in het tympaan is het één barok bewegen
van vormen. Stukken omlijsting zijn weggela
ten. omdat zg het gezicht op bepaalde onderde
len van het kunstwerk belemmerden.
Het toaal heeft stellig nog met het Italiaanse
voorbeeld te maken. Maar Rodin ls verder ge
gaan. Zo min als hem het gevoel voor maat en
evenwicht, van de klassieken eigen was, 7.0 min
is deze Hellepoort uiteindelijk een navolging
van hun werk. Rodin heeft zich volledig laten
gaan, zonder ooit een afgerond geheel te kun
nen scheppen. Hg heeft gepoogd, Dante's groot
se gedicht op enigerlei wijze zichtbaar te ma
ken, zonder het als het ware te Illustreren. Ro
din ls In het mystieke symbolisme blyven ste
ken. Dat heeft hgzelf beseft, gezien de kritiek
die hg later op zqjn ontwerpen had.