„En het leven gaat verder een
nieuwe Walcherse streekroman
Confrontatie in het Casino te Knokke
MET KENNIS VAN ZAKEN GESCHREVEN
Goede Franse en Italiaanse
films op „Berlinale"
ZATERDAG 21 JULI 1956
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
9
door C. NICOLAI
.9?
Zeeuwse auteur H. Sturm schetste
het Walcheren van voor 1918
H. STURM, MIENS „De prijs der vrijheid" velen zich herinneren
zullen, heeft met „En het leven gaat verder" een nieuwe Walcherse
roman geschreven die ongetwijfeld eveneens een groot aantal dank
bare lezers vinden zal, Zeeuwen zowel als niet Zeeuwen. Twee be
doelingen hebben de auteur bij het componeren van dit werk duide
lijk voor ogen gestaan: hij heeft een beeld willen tekenen van de
allesbehalve rooskleurige omstandigheden waaronder de landarbei
dersbevolking aan het begin van deze eeuw leven moest, en bovenal
heeft hij een Christelijke roman willen geven met een duidelijk en
positief antwoord op een der moeilijke vragen: waarom er „gete
kenden" zijn, waarom God het leven van sommige mensen een extra
beproeving oplegt door hen mismaakt ter wereld te laten komen.
Zijn hoofdpersoon, Geert Louws, is
namelijk een bultenaar. Hij is de jong
ste zoon uit een landarbeidersgezin
waarvan de vader niet sterk van ge
stel is zodat de toch al karige ver
diensten (de roman begint in 1906)
soms helemaal uitblnven en het gezin
in de diepste armoede vervalt. Vader
Louws is een wat slaafse, gedweeë
natuur. Voor hem is de boer de door
God over hen gestelde meerdere,
waarvoor - men altijd buigen moet,
maar de moeder, een Westkappelse,
heeft een wat rebelser bloed in de
aderen. De zoon Geert erfde zijn ka
rakter van beidenmeestal is hij mee
gaand en weet hij zich te bedwingen,
maar vaak ook wordt hij opstandig
en een enkele maal breekt een onbe
heerste woede nietsontziend naar bui
ten. Want Geert, hoewel van inborst
een voortreffelijke kerel, heeft 't niet
gemakkelijk. In die tijd was het nog
erger om mismaakt te zijn dan tegen
woordig. De zeden zijn in dat opzicht
wel wat verzacht, en men zal thans
niet veel volwassenen meer aantref
fen die 'n misvormd medemens open
lijk en met plezier bespotten, mishan
delen en op allerlei manieren verne
deren en voor minderwaardig verkla
ren. Geert onderging dat allemaal,
Letterkundige kroniek
door BANS WARREN
niet alleen van de kinderen op school
een wreedheid die helaas tamelijk
normaal genoemd worden moet
maar ook nog in zijn latere leven.
En daar hij een intelligente, in een
streng geloof opgevoede jongen
was, begon hij opstandig te wor
den tegen God die niet. alleen zo
veel onrecht geschieden liet maar
die hem persoonlijk bovendien nog
zo bijzonder zwaar gehandicapt
had. 'Het bittere „waarom" welt
telkens naar zijn lippen, maar het
zal nog lang duren eer hem ge
openbaard wordt welke bedoeling
God in dit tijdelijk leven met hem
had.
Vooralsnog leeft Geert dus in de
ellende. Hij heeft een goed stel her
sens en een radde tong. Zijn harte-
wens is om koopman te worden. Maar
voor zijn vader bestaat er maar één
beroep: dienen bij de boer, en dat
moet dan ook Geerts toekomst zijn.
Ondanks zijn zwakke gestel en ge
ringe krachten wordt hij op een hof
stede verhuurd als tweede knecht. In
de korte periode tussen het verlaten
van de lagere school en zijn eerste
dienst had hij echter reeds bewezen
over een goed koopmanstalent te be
schikken. In het geheim verdiende
hij met handelen in lompen en oud
ijzer veel meer dan zijn vader, maar
toen die er achter kwam dat hij on
danks zijn verbod een „voddenvent"
in de familie dreigde te krijgen, had
hij de ongelukkige Geert onbarmhar
tig afgeranseld.
Enkele jaren dient Geert dan ge
dwongen als knecht. Het is een tijd
van weinig lief en veel leed. Hij treft
het niet erg in zijn diensten. Zijn ba
zen zijn over het algemeen hoogmoe
dige, schraapzuchtige en hardvochti
ge boeren; uiterlijk Christenen, maar
innerlijk vaak onmensen.
Gelukkig zijn er altijd enkele men
sen die Geert een warm hart toedra
gen: een paar sterke vrienden, een
hartelijke bazin, en is er zijn begrij
pende, goede moeder. Op tie achter
grond gehouden is het meisje Mien-
tje. Mient.je had een klein broertje
dat ook eén buitenaartje was, moe
ten missen en later draagt zij haar
enigszins met medelijden getinte lief
de over op de misdeelde Geert. Het
leven drijft deze voor elkaar bestem
den echter eerst wreed uiteen. Pas
veel later, als Mientje verleid is door
een soldaat en een dochtertje heeft,
vinden zij elkaar terug.
DE WENDING.
Inmiddels is dan echter een belang
rijke wending in Geerts leven geko
men. In een vlaag van opstandigheid
wil hij zich ongeschikt maken als
boerenknecht en hrj hakt zichzelf een
vinger af. Hij komt thuis, en treft
daar de bitterste armoe: zijn vader is
al wekenlang ziek. Weldra hervat
Geert zijn negotie, verdient geld als
water, en moeder en zoon weten dan
de vader over te halen voorlopig zijn
toestemming te geven. Het gaat
Geert voor de wind in de oorlogsja
ren (le wereldoorlog)hij trouwt met
Mientje, verlost zijn ouders uit hun
misère en is later ook in staat de
vrienden van vroeger die sterk en
recht van leden zijn, wier mindere hij
altijd was die zij in bescherming na
men, op prachtige wijze te helpen
wanneer zij in moeilijkheden zijn ge
raakt. Want Geert is welgesteld ge
worden en hij deelt gul van zijn rijk
dommen mee.
Als moeder Louws voorgoed
haar ogen sluit, weet zij „dat
Geert ongelukkig moest zijn om
dat hij een hoogmoedig hart had.
God wilde niet dat hij zich ver
hief. Hij moest nederig blijven en
een zwaar juk dragen in de we
reld. Maar op Zijn tijd gaf God
hem licht. Toen mocht hij anderen
gaan weldoen, vreugde uitplanten
m vele harten. Wanneer hij recht
en frank geboren was geweest zou
hij dit alles nooit bereikt hebben.
Boerenknecht, arbeider zou hij ge
worden en gebleven zijn. Maar
God had hem voor dat andere uit
gekozen. Hij wilde dat juist de
verachte bultenaar veel voor an
deren zou zijn en doen. Al was het
kruis dan soms ook bitter zwaar,
ook voor zijn moeder(pp.
205/206).
Sturm is er in deze roman in ge
slaagd het Walcherse boerenleven in
het begin van deze eeuw met al zijn
ups en downs op boeiende wijze uit
te beelden. Tal van kleine trekjes
(het koopvrouwtje dat haar mis
maakte stroopvinger door de kinde
ren af laat likken, Mientje die in
haar eerste dienst in de bedstee
naast een tachtigjarige man moet
slapen e.d.) lijken zó naar het leven
geschilderd, terwijl de huichelende
schijnvroomheid va.n sommige boeren
fel gegeseld wordt bij het bezoek dat
een van hen namens de kerkeraad
brengt aan de zieke vader Louws.
Tegenover zulke lieden stelt Sturm
ware christenen zoals zijn hoofdper
soon, moeder Louws, Lene of bazin
Wisse, mensen die helemaal niet fe-
melig vroom en zéker niet zonder
zonden zijn, maar die althans trach
ten te leven volgens de Christelijke
moraal.
Al met al is „En het leven gaat
verder" een weldoorwrochte streek
roman, met kennis van zaken en vlot
geschreven in een lïcht-dialectisch
getinte taal waarmee nlet-Zeeuwen
overigens wel geen moeite hebben
zullen.
H. Sturm: En het leven gaat verder.
Zomer en Keuning, Wageningen.
Daniel Ruyneman
zeventig jaar.
De Nederlandse componist en pia
nist Daniel Poiyneman, zal 8 augus
tus zeventig jaar worden. Daniel
Ruyneman werd in Amsterdam gebo
ren waar hij aan het conservatorium
compositie en piano studeerde. De
maatschappij ter bevordering der
Toonkunst kende hem een stipendium
toe.
In 1918 richtte hij de vereniging
van moderne scheppende toonkunste
naars op en in 1946 werd hij eerste
secretaris van de sectie Holland van
de international society for contem
porary music. In 1948 organiseerde
hij het internationaal muziekfeest in
Amsterdam. Voorts richtte hij de Ne
derlandse vereniging van hedendaag
se muziek op, waarvan hij voorzitter
werd.
SALVADOR DALI
l'Arc de Triomphe
WletlerUwJls ^esVwuitoweel uit ncl\t qejelsclutppcn
Het Holland Festival mag dan
wel „Holland" Festival he
ten, maar 't Hollands toneel heeft
dit jaar geschitterd door afwezig
heid. Daargelaten dan de opvoerin
gen van EIckerlyc in Delft en van
ELISABETH .ANDERSEN
...in Festivaltoneel....
Marieke van Nieumwegen in Nij
megen. Maar dit zijn beide opvoe
ringen van zeer speciale aard, in
plaatsen die niet de centra zijn van
het festival, en in de open lucht.
Afgezien dus van de factor, die het
(zomerse!) weer in deze opvoerin
gen gespeeld heeft, waren zij naar
aard en omgeving geen gewoon to
neel.
In vorige Festivals plachten de
grootste groepen wel niee te doen,
met een stuk en opvoering, die ook
tegenover buitenlanders representa
tief konden zijn voor onze toneel
speel-kunst. We hebben Griekse tra
gedies gehad en Shakespeare, en het
waren groots gemonteerde voorstel
lingen. Het waren derhalve ook dure
voorstellingen en dat was één van
de redenen waarom de toneeldirekties
niet zo happig waren op meedoen
aan het Festival. Want dit had, be
grijpelijk, zoveel geld nodig voor het
importeren van buitenlandse opera's,
toneel, musici en balletten, dat er op
het budget maar weinig overbleef
voor steun aan de Nederlandse uit
voeringen.
Men kan in het midden laten of
het terecht is, dat het Festival voor
Nederlands toneel maar weinig geld
over had. Het was in elk geval zo.
En daar kwam nog bij, dat de Ne
derlandse groepen, vanwege het re
presentatief karakter, stukken moes
ten brengen die niet zo gemakkelijk
„aanslaan" bij het grote publiek.
Stukken dus, die maar op een ta
melijk beperkte toeloop konden re
kenen en die niet gehandhaafd kon
den- worden na het Festival, in het
gewone repertoire. En als men dan
nog rekent, dat het Festival voor de
toneelspelers komt nó. het gewone
seizoen en dat de vakanties er voor
uitgesteld moeten worden, kan men
begrijpen dat de animo gering was
en dat men dit jaar zelfs collectief
verstek liet gaan.
Dit is te betreuren. Zowel tegen
over die duizenden buitenlan
ders, met name ook de meer
dan honderd kritici van de grote in
ternationale pers. als tegenover het
vaste Nederlandse publiek, dat te
midden van de buitenlandse lekker
nijen in het Festival ook wel een
hap uit eigen keuken zou lusten. En
misschien zou de oplossing voor de
kosten, voor de representatie en voor
de publieke belangstelling gevonden
kunnen worden in het scheppen van
een speciaal „Holland Festival To
neel", dat telken jare wordt samen
gesteld uit de beste krachten van
onze acht groepen, onder regie van
een regisseur, die wordt aangewezen
in het onderling overleg, dat de
groepen geregeld hebben in de To
neelcoördinatie, waarbij zij allen aan
gesloten zijn.
Zo'n „Festival Toneel" zou vele
voordelen brengen. Uitgaande van 't
stuk, dat men. in gezamenlijk ovet;-
LOUIS SAALBORN
...ook in de provincie...?
G/na s vrees was
ongegrond
Italië en Frankrijk, beide in de
eerste helft van het internatio
naal filmfestival te Berlijn weinig
bevredigend voor de dag gekomen,
namen in de tweede helft revan
che. Het gebeurt trouwens dikwijls
op zulke festivals, dat een aantal
van de beste films bewaard blijft
tot de laatste dagen; blijkbaar
streven de organisatoren, terecht,
naar een climax bij de voorstellin
gen op hun filmfeest.
Italië vertoonde o.a. Pane, Amore e...
(Brood, Liefde enhet derde en
vermoedelijk laatste deel in de Brood-
en Liefdeserie, waarin Vittorio de Si-
ca met zoveel charme en zwier de rol
speelt van een spoedig-verliefde com
mandant der carabinieri in een klein
bergdorp. Zijn tegenspeelster in de
beide vorige films was Gina Lollobri-
gida, maar Gina had weinig fiduciè in
nóg een film in deze serie, zodat haar
rivale Sofia Loren nu in de vrouwelij
ke hoofdrol werd geplaatst. Bovendien
werd de regie, voordien gevoerd door
Luigi Comencini, nu toevertouwd aan
Marcello Girosi. Gina's vrees is onge
grond gebleken, Pana, Amore e... is
even amusant geworden als de voor
gangsters in deze reeks, hetgeen te
Berlijn erkenning vond zowel in de
bijval van het publiek als in een eer
volle vermelding van de jury, die de
ze film betitelde als de beste humo
ristische film van het festival.
Een andere Italiaanse film van aan
trekkelijke kwaliteiten, die evenwel
geen erkenning of prijs vermocht te
verwerven, was Lo Scapolo (De Vrij
gezel). Die film vertelt een verhaal
van een vrijgezel, die allerlei avontu
ren verkiest boven de banden van het
huwelijk, maar die tenslotte toch als
een van de beide hoofdfiguren op de
trouwfoto komt. Is het verhaal als
geheel al aantrekkelijk, de film heeft
bovendien veel charme door allerlei
kleine trekjes, die alle tragi-komische
details van het vrijgezellenbestaan tot
him recht doen komen. Wie deze film
ziet herkent direkt bepaalde figuren
uit zijn eigen omgeving; welnu, zijn
het met de beste films, die zó de wer
kelijkheid tot leven brengen? Daar
komt nog bij. dat de vrijwel steeds
door mooie meisjes omgeven man
wordt gespeeld door Alberto Sordi,
die zich een groot acteur toont. De ju
ry heeft de prijs voor de beste man
nenrol gegeven aan Burt Lancaster
voor diens prestaties in Trapeze, on
der regie van Carol Reed, maar velen
hadden verwacht, dat Alberto Sordi
deze prijs zou hebben veroverd voor
zijn onder regie van Antonie Pietran-
geli zo knap gespeelde rol.
Er was ook heel wat voor te zeg-
fen geweest als men de prijs voor de
este mannenrol had toegekend aan
Jack Hawkins, die heel knap een in
specteur der recherche uitbeeldde in
de uitstekende Britse film The Long
Arm (De lange arm), welke gewijd is
aan het werk der recherche-afdeling
van Scotland Yard, zoals The Blue
leg met de Festlval-direktie uitkiest
om te spelen, zou men een ideaal-
bezetting kunnen krggen door uit el
ke groep die spelers te kiezen, die
naar type en naar spelkwaliteit de
beste vertolker van de' rol zouden
zijn. Men zou geringere kosten heb
ben. Elk betaalt zijn eigen spelers en
men betaalt gezamenlijk, met een be
hoorlijke subsidie van het Festival
de kosten van instudering en aan
kleding. De baten worden op dezelfde
wijze verdeeld, naar gelang van ie
ders aandeel in de kosten.
Bij een dergelijke situatie lijkt de
kans op baten heel wat groter dan
bij afzonderlijk Festival-toneel. Im
mers, zelfs al zou men bijvoorbeeld
een Griekse tragedie opvoeren, die
dus niet bij voorbaat een trekpleister
is voor het „grote publiek", dan nog
zou de samenstelling van de groep
voor tallozen een speciale aantrek
kingskracht krijgen. Want zelfs aan
het einde van hét „seizoen" zullen
velen zich de kans niet willen laten
ontgaan om nu eens Ank van der
Moer en Ida Wasserman, Paul Steen
bergen en Ko van Dijk, Lies Fran
ken en Ton Lutz, Louis Saalborn en
Elisabeth Andersen. Guus Hermus
en Rika Hopper, kortom, al onze
sterren naast elkaar op dezelfde
planken te zien!
En hoe te zien! Een ensemble van
louter onze allerbeste spelers,
onder een door allen aanvaard
regisseur, kan .uiteraard een voor
stelling brengen die werkelijk repre
sentatief is voor het niveau van onze
toneelkunst. Representatief ook te
genover de buitenlandse Festival
gangers. Representatief zelfs tegen
over Nederland zelf.
Want het laat zich aanzien dat
een dergelijke groep niet beperkt zou
hoeven blijven tot voorstellingen in
de grote Festival-steden. Integen
deel, juist ook in de provincie zou
er waarschijnlijk zulk een belang
stelling voor bestaan, dat men tij
dens liet Festival een rondreis door
al onze provincies lonend zou bevin
den.
Studie van Hilversums
classicus-musicus.
De Nederlandse .organisatie voor
zuiver wetenschappelijk onderzoek
heeft dr. G. C. Kop, leraar in de klas
sieke letteren aan het gymnasium en
aan het christelijk lyceum te Hilver
sum, een subsidie verleend voor een
studie op het gebied der pedagogische
muziekpsychologie met experimente
le onderzoekingen op dit terrein. Door
deze subsidie is dr. Kop in staat ge
steld zich geruime tijd als leraar te
laten vervangen om zich aldus geheel
aan deze arbeid te wijden. Dr. Kop is
behalve klassicus ook musicus: hij
studeerde muziek aan het Amster
dams conservatorium, waarbij hij het
pianospel als hoofdvak had gekozen.
Een zijner leraren daarbij was Ulfert
Schults.
In 1950 promoveerde dr. Kop aan
de rrjksuniversitoeit te Utrecnt bij
prof. dr. M. J. Langeveld op een
proefschrift getiteld: „Aspecten van
.de pianostudie, bijdrage tot de kennis
van de musicerende persoon". Deze
dissertatie was de eerste op 't gebied
van de pedagogische muziekpsycho
logie.
Lamp enige jaren geleden gewijd was
aan het werk van de Londense straat-
politie. The Long Arm kreeg echter
een ereprijs van de jury en de politiek
van een festivaljury is er nu eenmaal
op gericht, misschien niet ten onrech
te, de goede gaven zoveel mogelijk te
verdelen.
Zo kreeg Elsa Martinelli voor haar
optreden in de slecht-gekieurde en
overigens (op een goede rol van de
oude rot Aldo Fabrizi na) middelma
tige Italiaanse film Donatella de prijs
voor de beste vrouwenrol. Inderdaad
was dat een goede rol van deze nog
jonge actrice, een door Kirk Douglas
ontdekte ex-mannequin, maar'er was
even veel of meer reden geweest
als men met die prijs dan een jonge
actrice wilde geven deze onder
scheiding te doen toekomen aan Ma
rina Vlady. die de titelrol vertolkte in
de Franse film La Sorcière (De heks)
van regisseur André Michel).
Evenwel kreeg ook deze film als ge
heel een ereprijs van de jury en Bo
de „Are de Triomphe", in „Mont Ve
nus", het ijle bijna transparante werk
je „Hermaphrodite" en in een „Mont
Venus". Dat zijn „alleen maar" knap
pe tekeningen, zonder meer. Rustpun
ten in een overigens op zijn kop ge
zette wereld, waarin vleugelpiano's,
huissleutels, en onderdelen van tele
foontoestellen vaak centrale punten
zijn
Maar de manier waarop Dali
deze dagelijkse gebruiksvoor
werpen tot centrale punten
schept, in enorme ruimten plaatst,
getuigt weer van zijn uiterst gave
techniek. Wanneer hij een vleugel
piano, waar een boom uit groeit en
waar een waterstraal uitkomt, in 'n
landschap zet, dan hóórt die piano
ook in dat landschap. Dan is men
geneigd om te zeggen: „Ja, dat
klopt"Ook al natuurlijk dank zij
ie volmaakte vlakverdeling, want
dat is Salvador Dali wel toever
trouwd! Hf) schept een ruimte, die
vaak een illusoire oneindigheid op
roept, maar die ook meestal oneindig
triest en uitzichtloos is. Dat treft zo
sterk in bij voorbeeld het doek „Im
perial Violets", donker dreigend van
toon, een grillig landschap, met op
de voorgrond wat magere vissen
eneen hoorn van een telefoon
toestel op een etensbord.
'Geniaal surrealisme, inderdaad.
WGest. bizar, grillig, macaber
allemaal adjectieven die in een be
schrijving van Dali's werken telkens
wel moeten terugkeren.
Ook zelfs daar waar, een enkele
maal, Dali's visie een wat naief ka
rakter krijgt, zoals in zijn „Visage
de la guerre"; een enorm, met tak
ken begroeid hoofd, waar in de
mond- en oogholten telkens weer drie
v surrealisme
kleine doodskop jes zijn aange
brachtOf in zijn „The Three
Sphinxes of Bikini", een huivering
wekkende persiflage op de proeven
met de atoombom, in strakke, ma
thematische lijnen.
Dit alles en nog veel meer, teveel
om hier allemaal op te sommen,
is dus thans te zien in de bene
denzalen van het Casino, in het mon
daine Knokke, waar in deze maanden
SALVADOR DALI
Arithmosothic Cross
IN HET CASINO van Knokke
wordt de bezoeker in deze maan
den geconfronteerd met het genie
onder de surrealisten, de meester
lijke goochelaar met bizarre fan-
tasiën: Salvador Dali. Dali in rond
tachtig werken, die bij de argeloze
bezoeker een lichte verbijsterings-
toestand oproepen en dan bepaald
niet alleen omdat het allemaal zo
bijzonder bizar is. Maar zeker ook
omdat Dali, hoe bizar en ongerijmd
hij zich in vele werken ook mag
tonen, aan zijn macabere fanta-
siën een weergaloze techniek paart.
Zoals die zich vooral ook openbaar:
in zijn fijnzinnige tekeningen, in de
voortreffelijke uitbeelding van Don
Quichotte zowel als in. zijn schrijnen
de honderden langs de brede boule
vards flaneren of zich aan de stran
den amuseren. Buiten licht, zee en
(soms) zon, een kleine kermis der
ijdelheid, binnen in de koele zalen
van het Casino de soms perverse,
maar vrijwel altijd geniaal uitge
werkte fantasiën van een schilder,
die wel volkomen van deze tjjd is.
Buiten het opgewekte, wat opper
vlakkige badplaatsleven, binnen een
artistieke bezinning op dit mense
lijk bestaan. Een bezinning, die be
paald niet een ieders onverdeelde
instemming en bewondering zal weg
dragen, maar die toch zeker wel tot
nadenken stemt en die in ieder geval
van een dergelijk opmerkelijk gehalte
is, dat het de moeite van een oezoek
aan Knokke in deze maanden dub-
tbel en dwars loont.
Dat is intussen dan ook al duide
lijk gedemonstreerd door de velen,
die de tentoonstelling (die duurt tot
10 september) reed., bezochten. De
afgelopen zondag waren er niet min
der dan 540 bezoekers en dat zo
verzekerde men ons op het secreta
riaat van het Casino is zelfs voor
het Casino in Knokke een ongekend
record!
Alberto Sordi als de vrijgezel in de
charmante Italiaanse film van die
naamvertoond op het internationa
le filmfestival in Berlijn.
vendien plaatste het publiek dat
hier immers ook over de films stemt
haar hoog op de ranglijst van zijn
waardering, namelijk als nummer 5.
La Sorcière brengt op indrukwekken
de wijze een modern sprookje tot le
ven, waarbij poëzie en realiteit tref
fend in elkaar overgaan. Tegenspelers
van Marina Vlady, die de titelrol mee
slepend vertolkt, zijn Maurice Ronet,
Nicole Courrel ende prachtige
Zweedse natuur. Deze fiLm werd na
melijk gemaakt in co-produktie met
Zweden en daar opgenomen.