„En het leven gaat verder een nieuwe Walcherse streekroman Confrontatie in het Casino te Knokke MET KENNIS VAN ZAKEN GESCHREVEN Goede Franse en Italiaanse films op „Berlinale" ZATERDAG 21 JULI 1956 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 9 door C. NICOLAI .9? Zeeuwse auteur H. Sturm schetste het Walcheren van voor 1918 H. STURM, MIENS „De prijs der vrijheid" velen zich herinneren zullen, heeft met „En het leven gaat verder" een nieuwe Walcherse roman geschreven die ongetwijfeld eveneens een groot aantal dank bare lezers vinden zal, Zeeuwen zowel als niet Zeeuwen. Twee be doelingen hebben de auteur bij het componeren van dit werk duide lijk voor ogen gestaan: hij heeft een beeld willen tekenen van de allesbehalve rooskleurige omstandigheden waaronder de landarbei dersbevolking aan het begin van deze eeuw leven moest, en bovenal heeft hij een Christelijke roman willen geven met een duidelijk en positief antwoord op een der moeilijke vragen: waarom er „gete kenden" zijn, waarom God het leven van sommige mensen een extra beproeving oplegt door hen mismaakt ter wereld te laten komen. Zijn hoofdpersoon, Geert Louws, is namelijk een bultenaar. Hij is de jong ste zoon uit een landarbeidersgezin waarvan de vader niet sterk van ge stel is zodat de toch al karige ver diensten (de roman begint in 1906) soms helemaal uitblnven en het gezin in de diepste armoede vervalt. Vader Louws is een wat slaafse, gedweeë natuur. Voor hem is de boer de door God over hen gestelde meerdere, waarvoor - men altijd buigen moet, maar de moeder, een Westkappelse, heeft een wat rebelser bloed in de aderen. De zoon Geert erfde zijn ka rakter van beidenmeestal is hij mee gaand en weet hij zich te bedwingen, maar vaak ook wordt hij opstandig en een enkele maal breekt een onbe heerste woede nietsontziend naar bui ten. Want Geert, hoewel van inborst een voortreffelijke kerel, heeft 't niet gemakkelijk. In die tijd was het nog erger om mismaakt te zijn dan tegen woordig. De zeden zijn in dat opzicht wel wat verzacht, en men zal thans niet veel volwassenen meer aantref fen die 'n misvormd medemens open lijk en met plezier bespotten, mishan delen en op allerlei manieren verne deren en voor minderwaardig verkla ren. Geert onderging dat allemaal, Letterkundige kroniek door BANS WARREN niet alleen van de kinderen op school een wreedheid die helaas tamelijk normaal genoemd worden moet maar ook nog in zijn latere leven. En daar hij een intelligente, in een streng geloof opgevoede jongen was, begon hij opstandig te wor den tegen God die niet. alleen zo veel onrecht geschieden liet maar die hem persoonlijk bovendien nog zo bijzonder zwaar gehandicapt had. 'Het bittere „waarom" welt telkens naar zijn lippen, maar het zal nog lang duren eer hem ge openbaard wordt welke bedoeling God in dit tijdelijk leven met hem had. Vooralsnog leeft Geert dus in de ellende. Hij heeft een goed stel her sens en een radde tong. Zijn harte- wens is om koopman te worden. Maar voor zijn vader bestaat er maar één beroep: dienen bij de boer, en dat moet dan ook Geerts toekomst zijn. Ondanks zijn zwakke gestel en ge ringe krachten wordt hij op een hof stede verhuurd als tweede knecht. In de korte periode tussen het verlaten van de lagere school en zijn eerste dienst had hij echter reeds bewezen over een goed koopmanstalent te be schikken. In het geheim verdiende hij met handelen in lompen en oud ijzer veel meer dan zijn vader, maar toen die er achter kwam dat hij on danks zijn verbod een „voddenvent" in de familie dreigde te krijgen, had hij de ongelukkige Geert onbarmhar tig afgeranseld. Enkele jaren dient Geert dan ge dwongen als knecht. Het is een tijd van weinig lief en veel leed. Hij treft het niet erg in zijn diensten. Zijn ba zen zijn over het algemeen hoogmoe dige, schraapzuchtige en hardvochti ge boeren; uiterlijk Christenen, maar innerlijk vaak onmensen. Gelukkig zijn er altijd enkele men sen die Geert een warm hart toedra gen: een paar sterke vrienden, een hartelijke bazin, en is er zijn begrij pende, goede moeder. Op tie achter grond gehouden is het meisje Mien- tje. Mient.je had een klein broertje dat ook eén buitenaartje was, moe ten missen en later draagt zij haar enigszins met medelijden getinte lief de over op de misdeelde Geert. Het leven drijft deze voor elkaar bestem den echter eerst wreed uiteen. Pas veel later, als Mientje verleid is door een soldaat en een dochtertje heeft, vinden zij elkaar terug. DE WENDING. Inmiddels is dan echter een belang rijke wending in Geerts leven geko men. In een vlaag van opstandigheid wil hij zich ongeschikt maken als boerenknecht en hrj hakt zichzelf een vinger af. Hij komt thuis, en treft daar de bitterste armoe: zijn vader is al wekenlang ziek. Weldra hervat Geert zijn negotie, verdient geld als water, en moeder en zoon weten dan de vader over te halen voorlopig zijn toestemming te geven. Het gaat Geert voor de wind in de oorlogsja ren (le wereldoorlog)hij trouwt met Mientje, verlost zijn ouders uit hun misère en is later ook in staat de vrienden van vroeger die sterk en recht van leden zijn, wier mindere hij altijd was die zij in bescherming na men, op prachtige wijze te helpen wanneer zij in moeilijkheden zijn ge raakt. Want Geert is welgesteld ge worden en hij deelt gul van zijn rijk dommen mee. Als moeder Louws voorgoed haar ogen sluit, weet zij „dat Geert ongelukkig moest zijn om dat hij een hoogmoedig hart had. God wilde niet dat hij zich ver hief. Hij moest nederig blijven en een zwaar juk dragen in de we reld. Maar op Zijn tijd gaf God hem licht. Toen mocht hij anderen gaan weldoen, vreugde uitplanten m vele harten. Wanneer hij recht en frank geboren was geweest zou hij dit alles nooit bereikt hebben. Boerenknecht, arbeider zou hij ge worden en gebleven zijn. Maar God had hem voor dat andere uit gekozen. Hij wilde dat juist de verachte bultenaar veel voor an deren zou zijn en doen. Al was het kruis dan soms ook bitter zwaar, ook voor zijn moeder(pp. 205/206). Sturm is er in deze roman in ge slaagd het Walcherse boerenleven in het begin van deze eeuw met al zijn ups en downs op boeiende wijze uit te beelden. Tal van kleine trekjes (het koopvrouwtje dat haar mis maakte stroopvinger door de kinde ren af laat likken, Mientje die in haar eerste dienst in de bedstee naast een tachtigjarige man moet slapen e.d.) lijken zó naar het leven geschilderd, terwijl de huichelende schijnvroomheid va.n sommige boeren fel gegeseld wordt bij het bezoek dat een van hen namens de kerkeraad brengt aan de zieke vader Louws. Tegenover zulke lieden stelt Sturm ware christenen zoals zijn hoofdper soon, moeder Louws, Lene of bazin Wisse, mensen die helemaal niet fe- melig vroom en zéker niet zonder zonden zijn, maar die althans trach ten te leven volgens de Christelijke moraal. Al met al is „En het leven gaat verder" een weldoorwrochte streek roman, met kennis van zaken en vlot geschreven in een lïcht-dialectisch getinte taal waarmee nlet-Zeeuwen overigens wel geen moeite hebben zullen. H. Sturm: En het leven gaat verder. Zomer en Keuning, Wageningen. Daniel Ruyneman zeventig jaar. De Nederlandse componist en pia nist Daniel Poiyneman, zal 8 augus tus zeventig jaar worden. Daniel Ruyneman werd in Amsterdam gebo ren waar hij aan het conservatorium compositie en piano studeerde. De maatschappij ter bevordering der Toonkunst kende hem een stipendium toe. In 1918 richtte hij de vereniging van moderne scheppende toonkunste naars op en in 1946 werd hij eerste secretaris van de sectie Holland van de international society for contem porary music. In 1948 organiseerde hij het internationaal muziekfeest in Amsterdam. Voorts richtte hij de Ne derlandse vereniging van hedendaag se muziek op, waarvan hij voorzitter werd. SALVADOR DALI l'Arc de Triomphe WletlerUwJls ^esVwuitoweel uit ncl\t qejelsclutppcn Het Holland Festival mag dan wel „Holland" Festival he ten, maar 't Hollands toneel heeft dit jaar geschitterd door afwezig heid. Daargelaten dan de opvoerin gen van EIckerlyc in Delft en van ELISABETH .ANDERSEN ...in Festivaltoneel.... Marieke van Nieumwegen in Nij megen. Maar dit zijn beide opvoe ringen van zeer speciale aard, in plaatsen die niet de centra zijn van het festival, en in de open lucht. Afgezien dus van de factor, die het (zomerse!) weer in deze opvoerin gen gespeeld heeft, waren zij naar aard en omgeving geen gewoon to neel. In vorige Festivals plachten de grootste groepen wel niee te doen, met een stuk en opvoering, die ook tegenover buitenlanders representa tief konden zijn voor onze toneel speel-kunst. We hebben Griekse tra gedies gehad en Shakespeare, en het waren groots gemonteerde voorstel lingen. Het waren derhalve ook dure voorstellingen en dat was één van de redenen waarom de toneeldirekties niet zo happig waren op meedoen aan het Festival. Want dit had, be grijpelijk, zoveel geld nodig voor het importeren van buitenlandse opera's, toneel, musici en balletten, dat er op het budget maar weinig overbleef voor steun aan de Nederlandse uit voeringen. Men kan in het midden laten of het terecht is, dat het Festival voor Nederlands toneel maar weinig geld over had. Het was in elk geval zo. En daar kwam nog bij, dat de Ne derlandse groepen, vanwege het re presentatief karakter, stukken moes ten brengen die niet zo gemakkelijk „aanslaan" bij het grote publiek. Stukken dus, die maar op een ta melijk beperkte toeloop konden re kenen en die niet gehandhaafd kon den- worden na het Festival, in het gewone repertoire. En als men dan nog rekent, dat het Festival voor de toneelspelers komt nó. het gewone seizoen en dat de vakanties er voor uitgesteld moeten worden, kan men begrijpen dat de animo gering was en dat men dit jaar zelfs collectief verstek liet gaan. Dit is te betreuren. Zowel tegen over die duizenden buitenlan ders, met name ook de meer dan honderd kritici van de grote in ternationale pers. als tegenover het vaste Nederlandse publiek, dat te midden van de buitenlandse lekker nijen in het Festival ook wel een hap uit eigen keuken zou lusten. En misschien zou de oplossing voor de kosten, voor de representatie en voor de publieke belangstelling gevonden kunnen worden in het scheppen van een speciaal „Holland Festival To neel", dat telken jare wordt samen gesteld uit de beste krachten van onze acht groepen, onder regie van een regisseur, die wordt aangewezen in het onderling overleg, dat de groepen geregeld hebben in de To neelcoördinatie, waarbij zij allen aan gesloten zijn. Zo'n „Festival Toneel" zou vele voordelen brengen. Uitgaande van 't stuk, dat men. in gezamenlijk ovet;- LOUIS SAALBORN ...ook in de provincie...? G/na s vrees was ongegrond Italië en Frankrijk, beide in de eerste helft van het internatio naal filmfestival te Berlijn weinig bevredigend voor de dag gekomen, namen in de tweede helft revan che. Het gebeurt trouwens dikwijls op zulke festivals, dat een aantal van de beste films bewaard blijft tot de laatste dagen; blijkbaar streven de organisatoren, terecht, naar een climax bij de voorstellin gen op hun filmfeest. Italië vertoonde o.a. Pane, Amore e... (Brood, Liefde enhet derde en vermoedelijk laatste deel in de Brood- en Liefdeserie, waarin Vittorio de Si- ca met zoveel charme en zwier de rol speelt van een spoedig-verliefde com mandant der carabinieri in een klein bergdorp. Zijn tegenspeelster in de beide vorige films was Gina Lollobri- gida, maar Gina had weinig fiduciè in nóg een film in deze serie, zodat haar rivale Sofia Loren nu in de vrouwelij ke hoofdrol werd geplaatst. Bovendien werd de regie, voordien gevoerd door Luigi Comencini, nu toevertouwd aan Marcello Girosi. Gina's vrees is onge grond gebleken, Pana, Amore e... is even amusant geworden als de voor gangsters in deze reeks, hetgeen te Berlijn erkenning vond zowel in de bijval van het publiek als in een eer volle vermelding van de jury, die de ze film betitelde als de beste humo ristische film van het festival. Een andere Italiaanse film van aan trekkelijke kwaliteiten, die evenwel geen erkenning of prijs vermocht te verwerven, was Lo Scapolo (De Vrij gezel). Die film vertelt een verhaal van een vrijgezel, die allerlei avontu ren verkiest boven de banden van het huwelijk, maar die tenslotte toch als een van de beide hoofdfiguren op de trouwfoto komt. Is het verhaal als geheel al aantrekkelijk, de film heeft bovendien veel charme door allerlei kleine trekjes, die alle tragi-komische details van het vrijgezellenbestaan tot him recht doen komen. Wie deze film ziet herkent direkt bepaalde figuren uit zijn eigen omgeving; welnu, zijn het met de beste films, die zó de wer kelijkheid tot leven brengen? Daar komt nog bij. dat de vrijwel steeds door mooie meisjes omgeven man wordt gespeeld door Alberto Sordi, die zich een groot acteur toont. De ju ry heeft de prijs voor de beste man nenrol gegeven aan Burt Lancaster voor diens prestaties in Trapeze, on der regie van Carol Reed, maar velen hadden verwacht, dat Alberto Sordi deze prijs zou hebben veroverd voor zijn onder regie van Antonie Pietran- geli zo knap gespeelde rol. Er was ook heel wat voor te zeg- fen geweest als men de prijs voor de este mannenrol had toegekend aan Jack Hawkins, die heel knap een in specteur der recherche uitbeeldde in de uitstekende Britse film The Long Arm (De lange arm), welke gewijd is aan het werk der recherche-afdeling van Scotland Yard, zoals The Blue leg met de Festlval-direktie uitkiest om te spelen, zou men een ideaal- bezetting kunnen krggen door uit el ke groep die spelers te kiezen, die naar type en naar spelkwaliteit de beste vertolker van de' rol zouden zijn. Men zou geringere kosten heb ben. Elk betaalt zijn eigen spelers en men betaalt gezamenlijk, met een be hoorlijke subsidie van het Festival de kosten van instudering en aan kleding. De baten worden op dezelfde wijze verdeeld, naar gelang van ie ders aandeel in de kosten. Bij een dergelijke situatie lijkt de kans op baten heel wat groter dan bij afzonderlijk Festival-toneel. Im mers, zelfs al zou men bijvoorbeeld een Griekse tragedie opvoeren, die dus niet bij voorbaat een trekpleister is voor het „grote publiek", dan nog zou de samenstelling van de groep voor tallozen een speciale aantrek kingskracht krijgen. Want zelfs aan het einde van hét „seizoen" zullen velen zich de kans niet willen laten ontgaan om nu eens Ank van der Moer en Ida Wasserman, Paul Steen bergen en Ko van Dijk, Lies Fran ken en Ton Lutz, Louis Saalborn en Elisabeth Andersen. Guus Hermus en Rika Hopper, kortom, al onze sterren naast elkaar op dezelfde planken te zien! En hoe te zien! Een ensemble van louter onze allerbeste spelers, onder een door allen aanvaard regisseur, kan .uiteraard een voor stelling brengen die werkelijk repre sentatief is voor het niveau van onze toneelkunst. Representatief ook te genover de buitenlandse Festival gangers. Representatief zelfs tegen over Nederland zelf. Want het laat zich aanzien dat een dergelijke groep niet beperkt zou hoeven blijven tot voorstellingen in de grote Festival-steden. Integen deel, juist ook in de provincie zou er waarschijnlijk zulk een belang stelling voor bestaan, dat men tij dens liet Festival een rondreis door al onze provincies lonend zou bevin den. Studie van Hilversums classicus-musicus. De Nederlandse .organisatie voor zuiver wetenschappelijk onderzoek heeft dr. G. C. Kop, leraar in de klas sieke letteren aan het gymnasium en aan het christelijk lyceum te Hilver sum, een subsidie verleend voor een studie op het gebied der pedagogische muziekpsychologie met experimente le onderzoekingen op dit terrein. Door deze subsidie is dr. Kop in staat ge steld zich geruime tijd als leraar te laten vervangen om zich aldus geheel aan deze arbeid te wijden. Dr. Kop is behalve klassicus ook musicus: hij studeerde muziek aan het Amster dams conservatorium, waarbij hij het pianospel als hoofdvak had gekozen. Een zijner leraren daarbij was Ulfert Schults. In 1950 promoveerde dr. Kop aan de rrjksuniversitoeit te Utrecnt bij prof. dr. M. J. Langeveld op een proefschrift getiteld: „Aspecten van .de pianostudie, bijdrage tot de kennis van de musicerende persoon". Deze dissertatie was de eerste op 't gebied van de pedagogische muziekpsycho logie. Lamp enige jaren geleden gewijd was aan het werk van de Londense straat- politie. The Long Arm kreeg echter een ereprijs van de jury en de politiek van een festivaljury is er nu eenmaal op gericht, misschien niet ten onrech te, de goede gaven zoveel mogelijk te verdelen. Zo kreeg Elsa Martinelli voor haar optreden in de slecht-gekieurde en overigens (op een goede rol van de oude rot Aldo Fabrizi na) middelma tige Italiaanse film Donatella de prijs voor de beste vrouwenrol. Inderdaad was dat een goede rol van deze nog jonge actrice, een door Kirk Douglas ontdekte ex-mannequin, maar'er was even veel of meer reden geweest als men met die prijs dan een jonge actrice wilde geven deze onder scheiding te doen toekomen aan Ma rina Vlady. die de titelrol vertolkte in de Franse film La Sorcière (De heks) van regisseur André Michel). Evenwel kreeg ook deze film als ge heel een ereprijs van de jury en Bo de „Are de Triomphe", in „Mont Ve nus", het ijle bijna transparante werk je „Hermaphrodite" en in een „Mont Venus". Dat zijn „alleen maar" knap pe tekeningen, zonder meer. Rustpun ten in een overigens op zijn kop ge zette wereld, waarin vleugelpiano's, huissleutels, en onderdelen van tele foontoestellen vaak centrale punten zijn Maar de manier waarop Dali deze dagelijkse gebruiksvoor werpen tot centrale punten schept, in enorme ruimten plaatst, getuigt weer van zijn uiterst gave techniek. Wanneer hij een vleugel piano, waar een boom uit groeit en waar een waterstraal uitkomt, in 'n landschap zet, dan hóórt die piano ook in dat landschap. Dan is men geneigd om te zeggen: „Ja, dat klopt"Ook al natuurlijk dank zij ie volmaakte vlakverdeling, want dat is Salvador Dali wel toever trouwd! Hf) schept een ruimte, die vaak een illusoire oneindigheid op roept, maar die ook meestal oneindig triest en uitzichtloos is. Dat treft zo sterk in bij voorbeeld het doek „Im perial Violets", donker dreigend van toon, een grillig landschap, met op de voorgrond wat magere vissen eneen hoorn van een telefoon toestel op een etensbord. 'Geniaal surrealisme, inderdaad. WGest. bizar, grillig, macaber allemaal adjectieven die in een be schrijving van Dali's werken telkens wel moeten terugkeren. Ook zelfs daar waar, een enkele maal, Dali's visie een wat naief ka rakter krijgt, zoals in zijn „Visage de la guerre"; een enorm, met tak ken begroeid hoofd, waar in de mond- en oogholten telkens weer drie v surrealisme kleine doodskop jes zijn aange brachtOf in zijn „The Three Sphinxes of Bikini", een huivering wekkende persiflage op de proeven met de atoombom, in strakke, ma thematische lijnen. Dit alles en nog veel meer, teveel om hier allemaal op te sommen, is dus thans te zien in de bene denzalen van het Casino, in het mon daine Knokke, waar in deze maanden SALVADOR DALI Arithmosothic Cross IN HET CASINO van Knokke wordt de bezoeker in deze maan den geconfronteerd met het genie onder de surrealisten, de meester lijke goochelaar met bizarre fan- tasiën: Salvador Dali. Dali in rond tachtig werken, die bij de argeloze bezoeker een lichte verbijsterings- toestand oproepen en dan bepaald niet alleen omdat het allemaal zo bijzonder bizar is. Maar zeker ook omdat Dali, hoe bizar en ongerijmd hij zich in vele werken ook mag tonen, aan zijn macabere fanta- siën een weergaloze techniek paart. Zoals die zich vooral ook openbaar: in zijn fijnzinnige tekeningen, in de voortreffelijke uitbeelding van Don Quichotte zowel als in. zijn schrijnen de honderden langs de brede boule vards flaneren of zich aan de stran den amuseren. Buiten licht, zee en (soms) zon, een kleine kermis der ijdelheid, binnen in de koele zalen van het Casino de soms perverse, maar vrijwel altijd geniaal uitge werkte fantasiën van een schilder, die wel volkomen van deze tjjd is. Buiten het opgewekte, wat opper vlakkige badplaatsleven, binnen een artistieke bezinning op dit mense lijk bestaan. Een bezinning, die be paald niet een ieders onverdeelde instemming en bewondering zal weg dragen, maar die toch zeker wel tot nadenken stemt en die in ieder geval van een dergelijk opmerkelijk gehalte is, dat het de moeite van een oezoek aan Knokke in deze maanden dub- tbel en dwars loont. Dat is intussen dan ook al duide lijk gedemonstreerd door de velen, die de tentoonstelling (die duurt tot 10 september) reed., bezochten. De afgelopen zondag waren er niet min der dan 540 bezoekers en dat zo verzekerde men ons op het secreta riaat van het Casino is zelfs voor het Casino in Knokke een ongekend record! Alberto Sordi als de vrijgezel in de charmante Italiaanse film van die naamvertoond op het internationa le filmfestival in Berlijn. vendien plaatste het publiek dat hier immers ook over de films stemt haar hoog op de ranglijst van zijn waardering, namelijk als nummer 5. La Sorcière brengt op indrukwekken de wijze een modern sprookje tot le ven, waarbij poëzie en realiteit tref fend in elkaar overgaan. Tegenspelers van Marina Vlady, die de titelrol mee slepend vertolkt, zijn Maurice Ronet, Nicole Courrel ende prachtige Zweedse natuur. Deze fiLm werd na melijk gemaakt in co-produktie met Zweden en daar opgenomen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1956 | | pagina 11