AGRARISCH WALCHEREN IS VERANDERD
Walcheren biedt de boeren thans
meer welvaart en beter bestaan
Herverkaveling op Walcheren gaf
vele goede resultaten
ORGANISATOR Js. CEVAAL: „HET
MOOISTE WERK, DAT BESTAAT"
M. H. BOASSON ZONEN N.V.
V_
M. H. BOASSON ZONEN N.V.
RUIM TIEN JAAR NA DROOGLEGGING
„Tuin van Zeeland" veranderde in
nuchter ingericht landbouwgebied
Walcheren is droog. Bijna anderhalf jaar nadat de dijken op
Walcheren in oktober 1944 door honderden bommen opengescheurd
waren, konden de mannen van rijkswaterstaat dit heuglijke feit mee
delen. De eindoverwinning was bevochten. Het water was weg, maar
toen het volgend voorjaar aanbrak, was er geen jong groen: slechts
kale, verlaten en doodse vlakten met naakte bomen en struiken. De
Walcherse boeren gingen echter niet bij de pakken neerzitten. Zij
sloegen de hand aan de ploeg om te werken voor een nieuw eiland.
Thans, tien jaar na de drooglegging is hun doel bereikt: er groeien
weer granen en peulvruchten, de bomen geven weer schaduw en het
vee graast weer in de malse weiden. En wat meer zij: het knusse
idyllische Walcheren van voor de oorlog is verailderd in een nuchter
en landbouwkundig verantwoord ingericht gebied, dat de boeren meer
welvaart en een beter bestaan biedt!
Toen het water verdwenen was,
restten er slechts zoute gronden,
waarop geen enkel gewas wilde
Jfroeien. De bedrijfsgebouwen en de
nventaris waren verwoest, de vee
stapel in hoofdzaak verloren. Alle
sloten waren dichtgespoeld met slib
en zand, terwijl de meeste wegen
stuk of verdwenen waren. De uit-
geschuurde kreken betekenden
groot landverlies, terwijl ook door
de aanleg van de nieuwe dijken een
aantal boerderijen en percelen
grond verloren gingen. In deze troos
teloze vlakte begonnen de boeren,
geholpen door Landbouwherstel, te
ploeteren voor een nieuw bestaan.
Ontwatering primair
Een eerste vereiste was het zout
uit de grond te halen, zodat men
moest zorgen voor een goede ont
watering. Daarna kwam net herstel
van de wegen en het bouwen van
noodboerdenjen aan de beurt. Dag
en nacht waren tractoren en andere
landbouwwerktuigen bezig om de
harde grond open te breken. Men
nam de zoutkartering ter hand, zo
dat een overzicht verkregen kon
worden van het zoutgehalte op elk
perceel. Aan de hand hiervan was
net mogelijk om adviezen te geven
voor de bouw van gewassen. Ver
volgens werden enorme hoeveelhe
den gips aan de boeren verstrekt,
waardoor de schadelijke werking
van het zout aanzienlijk beperkt,
werd.
Toen de zomer van 1946 aan
brak bleek, dat de eerste inzaai
in hoofdzaak gerst en lucer-
ne-klaver liet op de goede
gronden aardig gedaan had. Op
de lage weilanden wilde echter
nog niets groeien. Het volgende
jaar bracht een uitzonderlijk
droge zomer, die veel misgewas
en slechte opbrengsten ten gevol
ge had. Was dit in andere delen
van het land erg, op Walcheren
was het met zijn geïnundeerde
•gronden funest. Alles, wat ge
zaaid en geplant was, werd door
het omhoog kruipende zout aan
getast en ging voor het grootste
deel verloren. Het jaar 1948 was
weer normaal. Het bracht een
overvloedige regen en het gaf 'n
redelijke oogst.
Het algehele herstel nam geleide
lijk toe. Ook met de teelt van alle
vroeger verbouwde gewassen kreeg
men nu aardige resultaten en rond
1950, dus vier jaar na de droogleg
ging, kon als resultaat van harde
en noeste arbeid weer een normaal
produkt geoogst worden. Ondanks
de risico's en tegenvallers verliep 't
bouwplan weer normaal.
Ook het grasland kreeg in
1948 en 1949 zijn beslag, nadat
de inzaai in 1947 ten dele mis
lukt was. Volgens de gegevens
van het C.B.S. bedroeg de vee
stapel in 1940 ongeveer 14.000
stuks cn waren er 3200 paarden.
In 1944 ging het grootste deel
hiervan verloren. In 1955 liepen
cr echter weer 12.389 stuks run
deren en 2067 paarden door de
Walcherse weiden. Voor de wa
tervoorziening van het vee was
de aanleg van de waterleiding
van groot belang.
Volledig herstel
Thans, in 1956, is Walcheren in
agrarisch opzicht volledig hersteld.
De grond verkeert in priirja staat,
het grasland is geheel fn produktie,
terwijl het modern omwoidings-
systeem, dat een nieuwe weldeex-
ploitatlc Ingeluid heeft, uitstekend
voldoet. Het gedeeltelijk gevolg van
dit systeem is, dat er ongeveer 40
procent grasland minder is dan
vroeger cn tussen de vijftien en
twintig procent minder melkvee.
Toch is oe produktie mede door
het hetere vee groter geworden!
De hier uitgespaarde grond vlei
toe aan de landbouw. Tengevolge
van de herverkaveling heeft de Wal
cherse boer thans een beter ontwa
terd bedrijf gekregen. Met de gun
stiger gelegen kavels werd 't moge
lijk om rationeler te wferken dan
voorheen. Do goede \$egen schiepen
mogelijkheden om ook op minder
gunstig gelegen gebieden andere ge
wassen te verbouwen. Al deze fac
toren hebben er toe bijgedragen, dat
de produktie op Walcheren thans
hoger ligt dan ooit te voren.
In de jaren 1953-1954 werd over
gegaan tot een grootscheeps grond
onderzoek. Voor rekening van de
herverkavclingsdienst nam de rijks-
landbouwvoorlichtingsdienst 13.000
grondmonsters. Iedere boer kreeg 'n
bemestingsadvies voor elk gewas,
dat hij op zijn bedrijf verbouwde.
Ook de kalkbemesting betekende 'n
belangrijke grondverbetering. De
bedrijfsvoering is steeds meer me
chanisch ingesteld, hetgeen tevens
bevorderd kon worden door de gun
stige kavelvorm.
V oorlichting
In tegenstelling met de rest van
Zeeland, maakt de Walcherse boer
nog steeds gebruik van een groot
aantal paarden. Dit wil echter niet
zeggen dat hij niet met de tijd mee
gegaan is. Integendeel! Er is een
vereniging van bedrijfsvoorlichting
op Walcheren, waarvan 415 boeren,
tezamen 6300 ha cultuurgrond ver
tegenwoordigend, lid zijn. Deze ver
eniging onderhoudt regelmatig con
tact met de rijkslanabouwvoorlich-
tingsd lenst.
Walcheren, met zijn
mengde bedrijven, bestaat uit 15.000
ha betcelbare cultuurgrond. Behalve
Middelburg, Vlissingen, Veere en de
kuststreek, is het geheel agrarisch
ingesteld. Bovendien staat een be
langrijk deel van de industrie ten
dienste van de landbouw. Tweeder
de van de cultuurgrond bestaat uit
bouwland, de rest uit grasland. De
gemiddelde grootte van een bedrijf
beslaat een oppervlakte van onge
veer acht ha.
De statistieken van het C.B.S.
vermeldden in 1955, dat 15.164
ha van Walcheren uit cultuur
grond bestond. Hiervan was 9773
ha bouwgrond, 4654 grasland en
737 tuingrond. Het aantal ha met
rranen verbouwde grond bedroeg
028, met peulvruchten 2521, me'
suiker- en voederbieten 2143, met
aardappelen 1047, met groenvoe-
dergewassen 329 en met handels-
en overige gewassen 696 ha.
Groter dan ooit
Het eiland mag dan vroeger de
,,Tuin van Zeeland" geweest zijn,
het was tevens een land van ver
snipperde landbouwpercelen, ver
van de boerderij of de weg gelegen.
Zo klein waren de landerijen, dat de
boer er meestal geen redelijk be
staan kon vinden.
De totale verwoesting van de
herfst 1944 heeft niettemin nieuwe
mogelijkheden geopend. Naast de
„knusse gedoetjes" van vroeger
ging tevens veel moois verloren,
maar het kwam alles ten voordeel
van de boer. Door de sanering kreeg
hij de beschikking over grotere be
drijven, die zakelijk en nuchter in
gedeeld werden. De noodboerderijen
maakten plaats voor nieuwe en trot
se hoeven, waar een gelukkig volk
leeft en werkt. Wie vandaag de dag
door Walcheren loopt of rijdt, her
kent weer de rijkdom van vroeger,
die ondanks verwoesting en ellende,
groter dan ooit is!
fH
VAN AFSCHUIVEN KWAM NIETS
Alle voorbereiding door één
man in bijna tien maanden!
.JLS DE Z.L.M.-dagen in Domburg
3lagcn dan is dat voor een zeer groot
deel, zo niet het grootste deel, te
deel, te
eds bijna
voorbe
danken aan één man, die reeds
tien maanden geleden met de
reidingen begon. Het is de 35-jarige
Serooskerkenaar Js. Cevaal een
zoon van kringvoorzitter Cevaal
die als tentoonstellings-secretaris een
enorme hoeveelheid organisatorisch
werk heeft verzet vanaf september
1955. „Ik leef van organiseren", 'zegt
hij, ,,'t is het mooiste werk, dat er be
staat". Toen men de heer Cevaal
vroeg of hij het wilde doen, zei hij on
middellijk ja- „Maar ik moet zoveel
mogelijk werk kunnen afschuiven",
bedong hij. Van dat laatste is echter
nooit wat gekomen
Toch komt alles gereed, want de
heer Cevaal heeft als organisator zijn
sporen reeds verdiend bij de Z.L.M.
Hij was namelijk jarenlang voorzitter
van de L.J.G.-Walcheren bij het begin
van de tienjarige periode, die deze or
ganisatie nu achter de rug heeft. En
de opbouw van een dergelijke geheel
nieuwe vereniging grar zeer veel
werk
Toen vorig jaar herfst bleek, dat
Middelburg de Z.L.M. geen terrein kon
bieden, zag de tentoonstellings-secre
taris maar één oplossing: 't Hof
„Domburg". Op 15 november werd
een.bespreking gehouden met een be
reidwillig college van B. en W. van
Domburg. Twee dagen later gaf de
heer W. de Buck toestemming om tien
ha van zjjn terrein in bruikleen te ne
men, bijna al het weiland, waarover
hij beschikt. De Z.L.M.-kring is hem
uiteraard bijzonder dankbaar voor de
ze geste!
Eind november was de eerste ver
gadering met de leden van de di
verse commissies, Onmiddellk
kwam daarbjj het idee „Twintig
jaar Walcheren" naar voren. Men
wilde een beeld geven van wat er
sedert de laatste tentoonstelling
1000 op Walcheren is ge-
over veel vrije tijd beschikten,
kwam echter veel werk op één
man neer, namelijk Js. Cevaal,
wiens telefoonrekening sedert die
fAdvertentie
MIDDELBURG - NOORDSTRAAT 19—21.
Wij exposeren in stand 47 c op het Z.L.M.-ten-
toonatellingsterrein een uitgebreide collectie
Karpetten Dekens
Slaapkamerameublementen.
(Levering uitsluitend vla de detailhandel)
Niet minder dan ongeveer
200 nieuwe boerderijen moes
ten op Walcheren worden ge
bouwd tengevolge van de inun
datie. Deze hofsteden vertonen
nog veel overeenkomst met liet
oude type. Een afwijking is,
dat meestal woonhuis en
schuur afzonderlijk staan, zo
als bij deze boerderij aan de
Duinweg onder Biggekerke,
die toebehoort aan de familie
Caljé en die -langs gereed
kwam.
neer welvaart en beter bestaan
(Advertentie)
MIDDELBURG - NOORDSTRAAT 19—21.
Wij exposeren in stand 47 c op het Z.L.M.-ter
toonstellingsterrein een collectie
Dames-, heren- en
kinderoveralls.
(Levering uitsluitend via de detailhandel)
GESPREK MET DE HEER G. BIERMA
Medewerking bevolking geprezen
In het bureau van de Herverkavelingscommissie Walcheren aan de
Loskade te Middelburg, bleek de lieer G. Bierma bereid ons het een en
ander te vertellen over de huidige gang van zaken bij- dit enorme pro
ject. De heer Bierma, die de gehele nitvoering en ontwikkelingsgang
heeft gevolgd, toonde zich enthousiast over de medewerking van de
Waleherense bevolking. In het algemeen heeft men zeker de kansen
gegrepen, die er door dit herverkavelingswerk geboden werden, zo is
zijn oordeel.
„Natuurlijk hebben wij er hier geen Noord-Oostpolder van kunnen
maken", aldus de heer Bierma. Hij wees in dit verband op de ver
spreide ligging van dorpen en boerderijen, op de kwaliteitsverschillen
in de gronden door de zadelruggen, poelgronden en kleiplaatgronden.
een ideale verkaveling
toch is er zeer veel bereikt c
volgen ziet men dagelijks op Walche
ren".
Die voordelen uiten zich o.a. in
het feit dat men, daar een vrij groot
aantal bedrijfsgebouwen verwoest
waren, bij het begin de meest ge
schikte plaatsen voor herbouw kon
aanwezen. Zodoende was het ook mo
gelijk voor de Stichting Beheer Land
bouwgronden een 17-tal boerderijen
te laten bouwen.
Op .de plaatsen, waar de grondop-
brengst goed zou zijn, werden deze
bedrijven gesticht. A - n de boeren
werd de mogelijkheid geboden om én
de bedrijfsgebouwen én de grond in
eigendom te krijgen en in een periode
van dertig jaar te betalen.
Overigens zijn er nog wel enkele
andere bedrijven elders herbouwd
dan waar men ze vroeger kon aan
treffen.
Bood hier dus de herverkaveling
een ander aspect, van belang was
niet minder de verbetering van het
wegennet' en de verbeterde waterbe
heersing.
W aterbeheersing
Men heeft thans de mogelijkheid
gekregen dieper af te malen dan
vroeger mogelijk was en op andere
plaatsen, waar dit niet noodzakelijk
was, minder diep. Verspreid over ge
heel Walcheren werd een vrjj groot
aantal stuwen geplaatst en door de
betere verkaveling en betere bereik
baarheid van de percelen kon het
niet anders of de bedrijfsresultaten
stegen.
Ook werd door een en ander het
gebruik van machines groter dan
vóór de herverkaveling.
Door de sanering wilde men berei
ken, dat een redelijk gezinsinkomen
van de landbouwers mogelijk werd.
De bedrijven, die te klein waren,
werden vergroot tot omstreeks 10
ha of meer. Een ruilwaarde van een
2000 gulden per ha kon aldus ver
kregen worden. Die sanering werd
mogelpk men weet het door het
vertrek van boeren naar de Noord-
Oostpolder.
Het spreekt vanzelf, dat het succes
van een dergelijke herverkaveling
staat of valt mét de nazorg. Ook
hiervoor Is gezorgd. Op alle kavels
G. Bierma: Kansen benut.
worden grondmonsters genomen en
de boeren worden in het overleg be
trokken. Zij krijgen adviezen over
de juiste bemesting van de kavels en
andere bedrjjfsaangeliegenheden.
Een van de opvallendste resultaten
is bijv. dat waar vroeger ïn het natte
najaar niet kon worden overgegaan
tot het oogsten van de voeder- of sui
kerbieten, dit thans wel mogeljjk is.
(Vervolg op pag. 11)
Ook nadat de rcatersnood g
Walcheren trof telt deze streek
H nog verschillende oude boerde-
rijen. Eén van de oudste is wel
p die van de familie Dekker, ge- n
legen aan de Seisioeg onder
Middelburg. Dit complex, huis
s cn schuur aan elkaar gebouwd, =i
H is zeker bijna 200 jaar oud.
immuunminiminmumwil
tijd hoog opliep en wiens kilome
terteller hoge cijfers deed note
ren
In december begon de secretaris met
de z.g. „bedelbriefjes" om financiële
steun en geldelijke bijdragen. Al di
rect was de medewerking zeer goed;
o.a. kwamen medailles van de minis
ter van Landbouw en van prins Bern-
hard. De heer Cevaal bood naar alle
windstreken van het land standruimte
aan, met het resultaat, dat er de laat
ste weken tal van gegadigden moe
ten worden afgewezen, omdat zij te
laat zijn!
Fantastisch
Inmiddels was men begonnen het
terrein in kaart te brengen, waarbij
veel steun werd ondervonden van de
heer J. Aartsen, de inspecteur van de
Nederlandse Heide Mij. in Zeeland. Er
werd een verdeling opgemaakt en vo
rige week was het zover, dat de piket
ten voor de stands en andere gebou
wen konden worden uitgezet. De di
verse commissies deden ondertussen
ook nuttig werk, zodat het geheel zich
JOS. CEVAAL
„Ik leef van organiseren"
langzamerhand tot in de détails ging
aftekenen. De medewerking, die op
alle gebied werd ondervonden, noemt
de heer Cevaal „ronduit fantastisch".
Zonder die steun was er niets van te
rechtgekomen.
„Mei name de jongeren zijn aange
stoken door hef idee, dat heel Zee
land hier straks komt Iqjken", zegt
hjj. Maar niet alleen „heel Zeeland"
komt, maar ook velen van buiten de
provincie. Organisator Cevaal liet na
melijk raambil jetten ophangen van de
Noordoostpolder tot in België toe!
Met het gevolg, dat honderden men
sen uit de N.O.P. komen, dat vele
Brabanders zich als nspirant-bczne-
kers melden en dat de komst van gro
te aantallen Belgen reeds vaststaat...
„Ik verwacht er zeker wel 20.000
maar het kan ook boven dit getal ko
men". aldus de secretaris
Wanneer ir. Geuze de tentoonstel
ling heeft geopend donderdagmiddag
zijn vermoeiende maanden voor de
heer Cevaal achter de rug. Maar daar.
mee is hij er niet, want van een ten
toonstellings-secretaris wordt vei'-
wacht, dat hjj ook tijdens de expositie
op zijn post is. Zo wachten de heer Ce
vaal nog drie drukke dagen in het
gebouw van de jeugdherberg, dat spe
ciaal als secretariaat is ingericht en
waar enkele medewerkers hem terzij
de zullen staan.
„Ik doe het graag", zegt organisa
tor Cevaal die in liet „normale
leven" ook in Z.L.M.-dienst is, na
melijk als verzekeringsadviseur
„maar eigenlijk zou er eon vaste
secretaris voor dit werk b—memd
moeten worden. Nu moet ieder
jaai opnieuw een ander van de
grond af beginnen".
