PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Koningin Juliana onthulde het Nederlandse
nationale monument op de Dam
Tweede Kamer: 32.000 woorden over Deltawet
BILT
VERLOST UIT SCHRIKBEWIND
VAN EEN ONDERWERELD"
FRANS PLAN VOOR HULP AAN
ONDERONTWIKKELDE LANDEN
199e jaargang - no. 107
Dagblad uitgave van de firma
Provinciale Zeeuwse Courant
Directie: F. van de Velde en F. B.
den Boer. Adjunct: w. de Pagter.
Hoofdredacteur: W. Leertouwer.
Adjunct-hoofdred.: G. A. de Kok.
ABONNEMENTSPRIJS 47 cent per
week; 5,85 p. kw.; fr. p. p. 6,10
per kw. Losse nummers 10 cent.
WAARIN OPGENOMEN DE MIDDELBURGSE, VLISSINGSE, GOESSE, BRESKENSE COURANT EN VRIJE STEMMEN
Zaterdag 5 mei 1956
ADVERTENTIEPRIJS 25 cent per
mm Minimum p. advertentie it—.
Ing. mededelingen driemaal tarief.
Kleine advertenties (max. 8 regels)
23 cent per regel met een minimum
van 1,—. „Brieven of adres
Bureau v. d. Blad" 25 cent meer.
Giro no. 359300 P.Z.C.. Middelburg.
Bur. Vllssingen, Walstr. 58-60, telef. 2355 4 lijnen (b.g.g. 546 of 304); Middelburg, Markt 51, telef. 3841; Goes, Lange Vorststr. 63, telef. 2475 (b.g.g. 2
Oostburg, Flnlandstraat 2, telef. 16. Terneuzen. Brouwerijstraat 2: Zterlkzee N Bogerdstraat 24. telef. 26.
„AARDE, DOOR HET OFFER GEWIJD"
Onder een strakblauwe hemel op de mooiste dag,
die 1956 tot dusverre heeft gehad, is vrijdagmiddag
op de Dam te Amsterdam Nederlands nationale mo
nument onthuld.
Om 22 minuten over twee trok H.M. de Koningin
voor haar zetel op het platform het touw los, dat over
de brede trappen naar het monument gelegd was en
waaraan om de zuil en de beeldengroepen heen de
plastic doeken waren bevestigd.
„Zoek troost hier Nederland", zo declameerde en
kele minuten later mevr. Charlotte Kohier, die een
zaam de treden opgeschreden was en vlak voor de 22
meter hoge zuil een gedicht van Martinus Nijhoff voor
droeg.
En bijna voelbaar was de plechtige trots, die in ve
le duizenden harten van de op de Dam verzamelde
menigte moet zijn opgestegen, toen burgemeester Arn.
J. d'Ailly met één schone volzin voor Amsterdam het
nieuwe monument aanvaardde:
„Vervuld van trots op dit schone monument, dat
door de samenwerking van alle ingezetenen van uw
rijk, majesteit, is tot stand gebracht, verklaar ik als
burgemeester van de hoofdstad, ten aanhore van het
gehele volk, dat Amsterdam, zich bewust van zijn ver
antwoordelijkheid voor dit symbool van onze strijd in
de jaren 19401945, de zorg voor dit gedenkteken
op zich neemt, ten eeuwigen dage".
99
Prinsessen Irene, Margriet en
Marijke bij de plechtigheid
Het historische moment der onthulling, waarmede de eeuwenoude Dam
een volkomen nieuw gelaat gekregen heeft, werd behalve door Koningin
Juliana ook door Prins Bernhard en de drie prinsessen Irene, Margriet en
Marijke bijgewoond. Met het koninklijk gevolg arriveerde de Oranjefamilie
om vijf minuten voor twee per auto op de voor het verkeer reeds uren te
voren geheel afgesloten Dam. Onze vorstin droeg een zwarte talleur met
een witte hoed, de prins was gekleed in het tenue van luitenant-generaal
van de Iionïnkljjke landmacht, de jongste twee prinsessen waren ln het grijs
gekleed en Prinses Irene verscheen ln een vlot black watch kostuum met
een klein hoedje in dezelfde geblokte kleuren.
Links en rechts van het gedenkteken waren tijdelijke tribunes aange
bracht voor 1200 genodigden. Onder hen bevonden zich de voorzitters van
Eerste en Tweede Kamer, de ministers, de commissarissen der koningin,
de burgemeesters van ale provinciale hoofdsteden en een bijzonder uitge
breide vertegenwoordiging van alle vormen van verzetsorganisaties.
Schuin voor het monument was het
platvorm voor de koninklijke familie
gebouwd. Links en rechts van de ko
ninklijke gasten hadden behalve mi
nister-president dr. W. Drees, leden
van de nationale en van de plaatselij
ke monumentencommissie een zit
plaats gekregen. Bovendien waren
daar de weduwe van de enkele maan
den geleden overleden schepper der
beeldhouwwerken, mevr. G. J. A.
Raedecker-ten Herkei, en haar zoon
J. W. Raedecker, die jarenlang met
zijn vader samenwerkte en die de
laatste hand aan het monument heeft
gelegd, aanwezig. Ook zag men er dr.
J. J. P. Oud, de architect, die naast
wijlen John Raedecker bij het ont
werpen van het gedenkteken de voor
naamste rol heeft gespeeld en tenslot
te de dichter A. Roland Holst.
Hij schreef de tekstachter de zuil
op de ronde urnenbewaarplaatsge
grift:
immer, van erts tot arend, was
enig schepsel vrij onder de zon, noch
de zon zélve, noch de gesternten.
Maar geest brak wet en stélde op de
t bres de mens. Uit die
steling daalden de ontelbare», Duch
tend zijn hoge blik deinsden hun
zwermen binnen de wet terug en wer
den volken en stonden elkander naar
het leven: onder nachtgewolkten ver
ward treurspel, dat xoereld heet.
Sindsdien werd geen mens vrij dan
ontboden van boven zijn dak, geen
volk dan beheerst van boven zijn to
rens. Blijve dat ons bij, verlost als vAj
werden uit het schrikbewind van een
onderwereld. Niet onbeheerst, doch
enkel beheerst van boven de wereld
blijft vrijheid ons deel".
Vijf minuten na de aankomst
van de koninklijke familie weer
klonk aan het andere einde van
de Dam, bij de Nieuwe Kerk, ge-
IfÉlip
Wel even moeilijk
voor prinses Marijke
Ruim drie kwartier duurde m
p de plechtigheid. Er schreed 'n
stoet jongens en meisjes naar
voren, er werden twee rede-
voeringen uitgesproken en voor
de kleine, 9-jarige prinses Ma-
rijke was het toch wel wat p
moeilijk om voortdurend stil in
haar stoel naast haar oudere p
zus Irene te zitten, zelfs al
mocht ze met geregelde tus-
senpozen opstaan, wanneer de
plechtigheid weer een hoogte-
punt bereikte en met de lands-
vrouwe alle aanwezigen op de
tribunes oprezen.
Maar het zitten duurde lan-
ger en het kindergeduld, zelfs p
van een prinses, is niet onbe-
grensd. Prinses Marijke be- p
fon haar teentjes omhoog te
rekken en in de stoel heen en p
weer te schuiven. Honderden
aanwezigen, zo het hun tenmin-
ste opviel, zagen geamuseerd
toe, toen prinses Irene zich eee
naar haar jongste zusje boog
met een vermaning, die onge-
veer geluid moet hebben: „houd
je beentjes stil en netjes naast
elkaar", want als bij tover-
slag ging de kleine Marijke
onmiddelijk keurig zitten.
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
dekt tromgeroffel, terwijl pijpers,
evenals de tamboers van de Am
sterdamse politiekapel, op hun in
strumenten bliezen. Uiterst lang
zaam schreed daarna 'n lange stoet
van jongens en meisjes, midden
over de Dam, tussen dikke rijen
publiek door, naar het monument.
Het waren 12 delegaties van vier
jonge mensen, allen wezen of half-
wezen, die één of beide ouders in
de Oorlog hebben verloren. Uit ie
dere provincie droegen zij op klei
ne baartjes de 11 urnen met aarde
der fusilladeplaatsen met zich, tel
kens twee jongens en twee meis
jes uit één van onze provincies.
Uit Zeeland waren mevr. Franke-
Verhulst (leidster) en de kinderen
Mia Westdyk, E. van de Velde, Cor
nells Jonker en Rietje van der Heil,
INDONESISCHE URN.
De 12e delegatie droeg de iets gro
tere en in tegenstelling tot de overi
ge van donker hout vervaardigde In
donesische urn met aarde van de
erevelden uit Indonesië. Terwijl de
tamboers met hun zwart omfloerste
trommen en de pijpers zich schuin
achter 't monument opstelden, tilden
achter de zuil arbeiders van de ge
meente de urnen uit de baartjes en
plaatsten deze in de nissen van de
grote ronde bewaarplaats, waar ze
nu een definitieve plaats hebben ge
kregen. Op die ronde hoge muur
staat, juist als vroeger in het voorlo
pig monument, te lezen: „aarde, door
het offer gewijd, samengebracht uit
gans het land, teken tot in verren tijd
van heugenis en vasten band", een
tekst van prof. dr. N. A. Donkersloot.
(Vervolg op pag. 3)
Hoge commissariaat
thans ambassade.
Officiële mededeling
aan Djakarta
De Nederlandse waarnemende ho
ge commissaris in Djakarta, de heer
H. Hagenaar, heeft de secretaris-ge
neraal van het Indonesische ministe
rie van buitenlandse zaken, dr. Soe-
bandrio, op de hoogte gesteld van het
besluit van de Nederlandse regering
de status van de Nederlandse diplo
matieke vertegenwoordiging in Dja
karta te wijzigen in die van een am
bassade. De heer Hagenaar is be
noemd tot tijdelijk zaakgelastigde.
Tegelijkertijd hebben de zes com
missariaten van het koninkrijk der
Nederlanden in Bandoeng, Semarang
Soerabaja, Makassar, Bandjermasin
en Medan de status gekregen van
normale consulaten.
De woordvoerder van het Indone
sische ministerie van buitenlandse za
ken, Soewito Koesoemowidagdo, heeft
tegenover journalisten verklaard,
dat de wijze, waarop Nederland de
Indonesische regering op de hoogte
had gesteld van het besluit de diplo
matieke vertegenwoordiging in Dja
karta te wijzigen, „in strijd is met
het diplomatieke gebruik".
ONTWERP VAN PINEAU
Via Verenigde Naties.
Frankrijk heeft, bij monde van de
ontwerper Pineau in de Xavo-con-
ferentie een gedetailleerd plan voor
gesteld voor een nieuw wereld-eco
nomisch ontwikkelings-agentschap
der V.N. om zowel de Amerikaanse
als de Russische hulp naar de onder
ontwikkelde landen te doen vloeien.
Pineau zette uiteen, dat het de be
doeling is de hulpverlening doeltref
fender te maken en bestaande pro
gramma's aan te vullen. Volgens het
plan zullen de Verenigde Staten de
meeste bijdragen leveren. Het plan
zal tegen 1958 in volle uitvoering
moeten zijn.
Pineau verklaarde, dat de onder
ontwikkelde landen niet het idee
mogen krijgen, dat de hulp een mid
del is om druk uit te oefenen. Dat
is een van de grondprincipes van 't
plan.
Pineau zeide voorts, dat zijn plan
voorziet in een „driehoekige hulp
verlening". Het ene land levert het
geld of de materialen en het andere
maakt er afgewerkte produkten voor
het begunstigde land van.
De Nederlandse minister Beyen
heeft enige twijfel geuit aan de wen
selijkheid van zulk een verstrekkend
plan.
John Foster Dulles heeft de At
lantische raad verzocht een speciaal
comité van ministers te benoemen
dat met spoed alle leden-landen moet
raadplegen over de toekomstige ac
tiviteit van de NAVO op niet-mili-
tair gebied.
Komende herfst zou dit comité,
dat uit twee of drie ministers van
buitenlandse zaken zou moeten be
staan, aan de Atlantische raad ver
slag moeten uitbrengen.
Dulles zei dat de westelijke naties
nu een tienjarenplan voor economisch
herstel en collectieve beveiliging
hebben voltooid. Thans was een plan
voor de volgende tien jaar nodig.
dienstplicht goed
De Westduitse Bondsdag heeft vrijdag
in eerste lezing zijn goedkeuring ge
hecht aan een wetsontwerp van de re
gering om een dienstplichtperiode van
18 maanden in te voeren.
De Bondsraad had reeds eerder be
sloten dat 12 maanden onvoldoende
is.
Noorse vissers door
Russen opgebracht
Vijf Noorse vissersschepen zijn voor
de kust bij Moermansk door Russische
marinevaartuigen aangehouden en op
gebracht omdat zij in Russische wa
teren hebben gevist.
Overgrote meerderheid
is voor afsluiting
HET VOORLOPIG VERSLAG
van de Tweede Kamer op het ont-
werp-Deltawet is verschenen! De
rapporteurs, die d*t verslag heb
ben samengesteld, delen in de aan
hef mede, dat zij „naar een zekere
beperking hebben gestreefd". Dit
streven evenwel heeft hun niet ver
hinderd een omvangrijk stuk sa
men te stellen, dat naar schatting
ruim twee-en-dertig-duizend woor-
dun telt! Het is met dit geschrift
zoals met vrijwel alle „voorlopige
verslagen": men treft er uitvoeri
ge beschouwingen en vele vragen in
aan, zonder dat nieuwe elementen
worden aageroerd. Voor dit
nieuws zal men moeten wachten
totdat deminister zijn memorie van
antwoord op dit verslag klaar
heeft en het ziet er naar uit, dat
daarmee geruime tijd gemoeid zal
zijn.
Overigens blijkt uit dit verslag,
dat vrijwel de hele Tweede Kamer
het Delta-wetsontwerp met grote
instemming heeft begroet. Er staat
letterlijk de volgende zinsnede in
het verslag: „Vrijwel algemeen
kon men zich met de lioofdstrek-
king van het wetsontwerp vereni
gen. Op gronc. van de interimadvie
zen van de Deltacommissie en van
de uitvoerige uiteenzetting in de
memorie van toelichting was men
van oordeel, dat terecht gekozen is
vóór de afsluiting van de zee-armen
boven verhoging en versterking
van de bestaande hoogwaterkerin-
gen langs die zee-armen, al brengt
ook de gekozen oplossing ongetwij
feld tal van bezwaren mee. Nu de
keuze gevallen is op de afsluiting,
is het Deltaplan een nationale zaak
geworden en het lijdt geen twijfel,
of het Nederlandse volk zal bereid
zijn tot het dragen van de offers,
die de uitvoering van deze gigan
tische werken zal vergen".
Na deze opmerking, waaruit mag
worden geconcludeerd, dat de over
grote meerderheid van de Tweede
Kamer voor afsluiting van de zeega
ten is, komen enkele opmerkingen,
waaruit de twijfel van de minder
heid spreekt. Verscheidene leden wij
zen er namelijk op, dat het gehele
plan een uitermate technisch karak
ter draagt en dat daarvoor vrijwel
uitsluitend door bij uitstek deskun
digen een gefundeerd oordeel kan
worden uitgesproken. Daarom wen
sen deze kamerleden nogmaals een
duidelijke uiteenzetting, warom af
sluiting het beste is. Bovendien wa
ren enkele leden er niet van over
tuigd, dat de keuze voor afsluiting de
juiste is. Immers: de gebieden langs
Waterweg en Westerschelde kunnen
ook beveiligd worden door dijkver
hoging, waarom dus ook niet de dij
ken langs de Oosterschelde ver
hoogd Eén lid is zeifs niet tevreden
met de adviezen van de Deltacom
missie en vraagt een contra-rapport
van deskundigen 'v;ten de rijkswa
terstaat.
Vanzeli'sprekenu Komen ook com
missies in dit voorlopig verslag om
de hoek kijken: eenstemmig is men
van oordeel, dat een vaste kamer
commissie voor het Deltaplan nodig
is, verder stellen vele leden de vraag
of instelling van een breed samen
gestelde Deltaraad niet moet worden
overwogen. Dit laaste achtten ver
scheidene leden temeer wenselijk om
dat de regering tot dusverre blijkbaar
weinig aandacht heeft voor de so
ciologische gevolgen van de Delta
werken. Zou het geen aanbeveling
verdienen om ter bestudering van de
vele problemen op dit terrein een So-
Deltagebied in te stellen?
ciaal-Economische Raad voor het
Sommingen leden vreesden, dat het
vragen van advies aan de raad voor
de waterstaat zoals de regering
zich dat voorstelt tot veel ver
traging aanleiding zal kunnen geven.
Wellicht zou bij de raad voor de wa
terstaat één speciale commissie van
Kan Saaftinge niet
worden ingepolderd?
advies kunnen worden ingesteld, die
dan de bureaucratische rompslomp
met vele vaste commissies overbodig
zou maken. Zulk een commissie zou
veelzijdig moeten worden samenge
steld en haar adviezen zouden open
baar moeten zijn. Er zouden ook ver
tegenwoordigers van de boeren- en
arbeidersbeweging in moeten worden
ongooomen
TIJDSDUUR
Ut tijdsduur, die de Deltawerken
zullen vergen, is eveneens een aange
legenheid, die de kamerleden ter har
te is gegaan: hoe komt de rijkswater
staat aan de schatting van 2025
iaar? Men hoort, eveneens van des
kundige zijde, wel eens belangrijk
kortere ramingen. Z"n die technisch
mogelijk De bewoners, van het Del
tagebied bljj\en in gevaar verkeren,
zolang de afsluitingen niet voltooid
zyn!
Belangrijk is voorts het overleg
met België. Vele leden meenden,
dat het onjuist zou zijn om van de
stelling uit te gaan, dat onze Bel
gische buren niets te maken heb
ben met wat wij op eigen erf uit
voeren. Daarom wordt ingestemd
met een voortdurend overleg tus
sen de beide regeringen omdat al
léén op deze wijze kan worden ver
wacht, dat van Belgische zijde re
delijk op de Deltaplannen wordt ge
reageerd. Het had deze leden ver
heugd, dat reeds over een aantal
regelingen ten behoeve van de zoet
watervoorziening van de ingepol
derde Braakman een gemeenschap
pelijk overleg tot voor beide par
tijen aanvaardbare resultaten
heeft geleid.
Kan een dergelijk overleg ook niet
worden bereikt over de inpolde
ring van het verdronken land van
Saeftinge! Heeeft de regering hier
voor reeds een plan gereed? Be
staan er Belgische bezwaren, zo
ja, welke, en in hoeverre kan hier
mede op redelijke wijze rekening
worden gehouden
Vanzelfsprekend wordt in dit voor
lopig verslag uitvoerig ingegaan op
allerlei detailkwesties: waarom kan
de Westerschelde niet dicht, hoe is
het met de zoetwatervoorziening,
landaanwinning, oester- en mossel
teelt, verkeer, Drie-Eilandenplan, ad
ministratieve voorzieningen enz.
Voor verdere bijzonderheden uit het
verslag verwijzen wij naar pag. 10.
Een overzicht van de Dam en Q
het Nationaal Monument waar-
van de centrale vrouwenfiguur M
z] juist vrij komt, nadat HM. de
Koningin aan een koord had
H getrokken.
iliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Mevr. Jungschlager
in ons land terug.
Met het lynvliegtuig uit Djakarta
is vrijdagavond om kwart voor ne
gen mevrouw G. Jungschlager
Geurkens in ons land teruggekeerd.
Overeenkomstig haar wens is aan
haar aankomst verder geen aan
dacht besteed.
KORTE PREDIKATIE
BEVRIJDINGSDAG
2 Cor. 1:10 Die ons uit zo grote
dood verlost heeft en zal verlos
sen.
Vandaag herdenken wij onze natio
nale bevrijding. Herinneringen leven
op aan tirannie en gewéld, bedreiging
en willekeur, aan zoveel, dat ons ge
pijnigd heeft, lichamelijk en geeste
lijk. Ook aan eigen tekortkomingen,
vrees, overschatting of klein geloof f
Inzonderheid gaan onze gedachten
terug naar hen, die vielen als slacht
offer in de oorlog en in het verzet.
Zij hebben de hoogste tol voor de be
vrijding betaald: hun dierbaar bloed.
Hun naaste betrekkingen gevoelen
nóg in dit verlies een diepe wond.
Breder gezien, geldt de bevrijding
echter niet alleen ons volk, maar
ook andere naties, zelfs het Duitse
volk, dat voor een groot deel verlost
werd van een ondraaglijke terreur.
Maar meer nog naar de diepte ge
peild, kwam de bevrijding, hoezeer er
ook voor gestreden en geleden is,
niet uit de handen van mensen. Aan
de demonie is een halt toegeroepen
door GoC. Hij alleen kon aan de mas
sa-slachting en de enorme chaos een
eind maken en heeft het ook willen
doen. Daarom hebben wij de bevrij
ding ook als een wonder beleefd. Ge
herinnert u zéker toch nog als de
dag van gisteren dc grote ver-won-
der-ing f
Met deze herinnering is de roeping
gegeven, dat wij het anders zouden
doen, door een nieuw begin. Zo was
ook de stemming en de ernstige wil.
Veel wérd ook anders en beter, maar
niet zo, als ivij hoopten en onszelf be
loofden. Is het weer niet bezig scheef
te groeien, omdat wij het mysterie
der betvijdingGods hand, dreigen te
vergeten en hardleers weer onszelf,
onze groep, kerk of partij, in zijn
plaats stellen?
Die o?is verlost heeft uit zo grote
dood en zal verlossen. In dit laatste
spreekt nog zyn trouw en geduld met
ons. Ook een belofte. Hij doet ons niet
naa ronze ondankbaarheid. Zullen wij
Hem- mogen vergeten Dan zullen wy
ons door Zyn Geest laten leiden, zo
als deze in Christus tot ons gekomen
is. Geestelijk worden wij dan bevrijd
van eigen tirannie en in onze nationale
zullen loij dan ook onze persoonlijke
bevrijding vieren tot heil der gemeen
schap en in dank aan Godvoor wat
Hij gedaan heeft in het verleden en
nog met en in ons, voor en door ons,
toil doen in de toekomst.
Goes. A. TV. M. Odé.
DE
VERWACHT...
WEINIG VERANDERING.
Droog en over het algemeen zon
nig weer met weinig wind. Aan de
kust plaatselijk mistbanken bij wind
int zee. Dezelfde temperaturen of
iets hogere.
ZON EN HAAN
o mei
Zon op 5.03 onder 20.15
Maan op 2.57 onder 15.37
7 mei
Zon op 5.01 onder 20.17
Maar. op 3.17 onder 16.50